અહીં (સ્વાધ્યાય મંદિરમાં) બેઠા હોય ત્યારે જ તે રહે ને બહાર જાય ત્યાં તે છૂટી
જાય! સાચો નિર્ણય તો એવો હોય કે આત્મા જ્યાં જાય ત્યાં સાથે જ રહે; કોઈ
સંયોગમાં છૂટે નહીં, કેમકે તે નિર્ણય સંયોગના આધારે થયો નથી પણ આત્માના
સ્વભાવમાંથી આવ્યો છે. જ્ઞાનીને જે ભેદજ્ઞાન થયું છે તે સદાય સર્વપ્રસંગે રહે છે;
તેણે આત્માને આત્મારૂપ જાણ્યો તે કદી છૂટતો નથી, ને પરને પરરૂપ જાણ્યા છે તેમાં
કદી આત્મભાવ થતો નથી.–
જાણે–જુએ જે સર્વ તે હું–એમ જ્ઞાની ચિંતવે.
આત્મામાં નજર તો કર! તને તારું અચલસ્વરૂપ કોઈ પરમ અદ્ભુત દેખાશે, ને તારા
આત્મામાંથી તને મુક્તિસુખનો સ્વાદ આવશે.–આવા ભેદજ્ઞાનવાળો જીવ પ્રસંશનીય છે.
ધનના ઢગલા ઘણા હોય કે શાસ્ત્રનું ભણતર ઘણું હોય તેથી કાંઈ જીવ પ્રશંસનીય નથી.
પણ અંદર જેણે અતીન્દ્રિયજ્ઞાનવડે ચૈતન્યતત્ત્વની અનુભૂતિ કરી છે તે જીવ ત્રણલોકમાં
પ્રશંસનીય છે. શ્રી કુંદકુંદસ્વામી પણ તેની પ્રશંસા કરતાં કહે છે કે–
સમ્યક્ત્વ–સિદ્ધિકર અહો! સ્વપ્નેય નહિ દૂષિત છે.
ગ્રહણ કરી લ્યે છે, ને પરમ સુખને અનુભવે છે. આત્મા ચૈતન્યવસ્તુ છે, અસંખ્ય
પ્રદેશનો પિંડ છે, જ્ઞાન–સુખ વગેરે અનંત સ્વભાવો તેમાં ભર્યા છે; જેમ ચંદનમાં સર્વત્ર
સુગંધ છે તેમ ચૈતન્યમાં સર્વત્ર જ્ઞાન–આનંદ છે; તેમાં દેહ નથી, રાગ નથી. આવી
પોતાના અનંત ભાવોથી ભરેલી એક ચૈતન્યવસ્તુ હું છું.–આમ સ્વસન્મુખ થઈને જે
સમ્યગ્જ્ઞાન થયું તે અંદરના ચૈતન્યદરિયામાં ઊછળ્યું છે, ચૈતન્યના અનંતગુણના રસને
સાથે લેતું તે પ્રગટ્યું છે; ભેદજ્ઞાન છે તે આનંદસહિત પ્રગટે છે. જેમ સાકરની મીઠાશ
ખ્યાલમાં