આવે છે. શુભવિકલ્પમાં આકુળતા છે, તેના સ્વાદથી જુદો પરમ નીરાકુલ શાંતરસ
આત્મામાં છે; તેને માટે આખા સંસારના બાહ્યભાવોનો રસ છૂટીને અંદર આત્માનો રસ
આવવો જોઈએ, અત્યંત પ્રેમથી તેમાં પરિણામ લગાડવા જોઈએ. આત્મા અરૂપી હોવા
છતાં સત્ વસ્તુ છે, તેનો સાક્ષાત્–સ્વાદ ધર્મીને સ્વાનુભવમાં આવે છે. અરૂપી છે તેથી
કાંઈ અનુભવમાં ન આવે એવો નથી, જ્ઞાન વડે અનુભવમાં આવે તેવો છે. પણ તેને
માટે અંતરમાં તેનો ખૂબ અભ્યાસ કરવો જોઈએ. ‘કરોડો ઉપાયથી પણ સમ્યગ્જ્ઞાન કર’
એમ કહ્યું, પરંતુ ‘કરોડો ઉપાયથી તું શુભરાગ કર’ એમ ન કહ્યું, કેમકે સુખનું કારણ
કાંઈ રાગ નથી, સમ્યગ્જ્ઞાન જ સુખનું કારણ છે. માટે વિકલ્પથી જુદો પડીને આત્માનો
અભ્યાસ કરવો. સમ્યગ્દર્શન પછી પણ જે વ્રતાદિના વિકલ્પો આવે તેનાથી પણ જ્ઞાનની
ભિન્નતાનો અભ્યાસ કરવો. ભાઈ, તારા હિત માટે તું દુનિયાની દરકાર છોડ ને સર્વ
ઉપાયથી આત્માના જ્ઞાનનો ઉદ્યમ કર. ભલે કરોડો મુશ્કેલી બહારમાં આવે, નિંદા થાય,
રોગ હો, નિર્ધનતા હો, છતાં તું અંતરમાં આત્માના અનુભવનો ઉદ્યમ કર. મરીને પણ
(મરણ જેટલી પ્રતિકૂળતા આવી પડે તોપણ) તું આત્મામાં ઊતરીને સમ્યગ્દર્શન કર. તે
અંતરની અપૂર્વ વીતરાગી ક્રિયા છે. ધર્મમાં આ મૂળ ચીજ છે, તેના વગર શુભની કાંઈ
કિંમત નથી. જગતને શરીરની ને રાગની ક્રિયા દેખાય છે, પણ ધર્મીના અંતરમાં
ચૈતન્યના શ્રદ્ધા–જ્ઞાનની વીતરાગી ક્રિયા છે તે તેને દેખાતી નથી; તેને ઓળખે તો તે
ન્યાલ થઈ જાય. અહીં કરોડો ઉપાયથી જ્ઞાન કરવાનું કહ્યું, તો કાંઈ જુદા જુદા કરોડ
ઉપાય નથી, ઉપાય તો એક જ છે, પણ કરોડો પ્રકારની પ્રતિકૂળતા વચ્ચે પણ, આત્માને
ઓળખીને તેનો અનુભવ કરવો, ભેદજ્ઞાન કરવું–તે જ એક કર્તવ્ય છે.
શ્રમમાં હોય, પુણ્ય–પાપના ભાવો થતા હોય, છતાં જ્ઞાનબળને લીધે આત્માને પુણ્ય–
પાપથી ભિન્ન જ્ઞાનસ્વાદરૂપ અનુભવે છે; પરની સાથે મારે કાંઈ સંબંધ નથી–એમ તેની
જ્ઞાનપરિણતિ પરથી ને રાગથી અત્યંત નિર્લેપ રહે છે. ભગવાન આત્માના આનંદઅમૃત
પાસે વિષય–કષાયોને ઝેર જેવા સમજે છે. ભરતચક્રવર્તી, રાજા રામ વગેરે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ
હતા, તેમને અંતરમાં આવી દશા હતી. ઈંદ્ર જેનો મિત્ર, છન્નુંહજાર જેને રાણીઓ, છ
ખંડનું જેને રાજ્ય, તીર્થંકર જેના પિતા અને નવનિધાન જેના ઘરે,–છતાં તે ભરત–