: પોષ : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૩૭ :
અધ્યાત્મ–ભાવનાનું ઘોલન
(નવીન સ્વાધ્યાય–)
આ વર્ષ દરમિયાન આ વિભાગમાં કોઈ ને કોઈ
નવીન સાહિત્ય આપતા રહીશું; તેમાં વિશેષપણે જ્ઞાન–
વૈરાગ્યપોષક સુગમશાસ્ત્રોનો માત્ર અનુવાદ જ આપીશું.
અહીં ‘પાહુડ દોહા’ નામની કૃતિ રજુ થાય છે.
પરમાત્મપ્રકાશક તથા યોગસાર–દોહરા જેવી જ આ રચના
છે; અપભં્રશ ભાષાની મૂળરચનામાં દોહા ૨૨૨ છે; રચનાર
થી યોગીન્દુદેવ હોવાનું અનુમાન છે. તેમાં રસમય શૈલીથી
વિધવિધ પ્રકારે અધ્યાત્મભાવનાનું ઘોલન કર્યું છે. તે
જિજ્ઞાસુઓને ગમશે.
૧. જેઓ પરંપરાથી આત્મા અને પરનો ભેદ બતાવે છે એવા ગુરુ જ દિનકર છે,
ગુરુ જ હિમકરણ–ચંદ્ર છે, ગુરુ જ દીપક છે અને તે ગુરુ જ દેવ છે.
૨. હે વત્સ! જે સુખ આત્માધીન છે તેનાથી જ તું સંતોષ પામ. જે પરમાં સુખનું
ચિંતન કરે છે તેના મનનો સોચ કદી મટતો નથી.
૩. વિષયોથી પરાઙ્મુખ થઈને પોતાના આત્માના ધ્યાનમાં જે સુખ હોય છે તે
સુખ, કરોડો, દેવીઓની સાથે રમણ કરનારા ઈન્દ્રને પણ મળતું નથી.
૪. વિષયસુખોને ભોગવતો હોવા છતાં જે પોતાના હૃદયમાં તેને ધારણ કરતો નથી
(અર્થાત્ તેમાં સુખ માનતો નથી) તે અલ્પકાળમાં શાશ્વતસુખ પામે છે.
૫. વિષયસુખોને ભોગવતા ન હોવા છતાં જે પોતાના હૃદયમાં તેને ભોગવવાનો
ભાવ ધારણ કરે છે એવા મનુષ્યો બિચારાં, ‘શાલિસિક્ખ’ મચ્છની જેમ,
નરકમાં જઈ પડે છે.
૬. લોકો આપત્તિ વખતે જેમ તેમ બડબડાટ કરે છે, ને પરથી રંજાઈ જાય છે,
(–પણ તેથી કાંઈ સિદ્ધિ નથી). પોતાના મનની શુદ્ધતાથી નિશ્ચલપણે સ્થિત
થતાં જીવ પરલોકને (–પરમાત્મદશાને) પામે છે.