: પોષ : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૪૧ :
૪૨. (૧) જેમ હાથીનું બચ્ચું અથવા ઊંટ કમળને દેખતાં પોતાનાં બંધન તોડીને
વિચરે છે, તેમ જેનું મન અક્ષયિનીરામા (મુક્તિરમણી) માં લાગેલું છે તે
બુધજન જગતમાં રતિ કેમ કરે છે? (–તે સંસારનાં બંધન તોડીને મોક્ષમાર્ગમાં
વિચરે છે.)
(બીજો અર્થ: અક્ષય એવી મોક્ષસુંદરીમાં જેનું મન લાગ્યું છે તે બુધજન જગતમાં
રતિ કેમ કરે? માટે હે જીવ! તું ઊંટ ઉપર પલાણ નાંખ અને તેનાં બંધન છોડી
દે–કે જેથી તે (મોક્ષ તરફ) આગળ વધે.
૪૩. હે જીવ! પાંચ ઈન્દ્રિયના સંબંધમાં તું ઢીલો ન થા. (–ઉગ્રપણે તેને વશ કર.) તેમાં
બેનું તો નિવારણ કર–એક તો જીભને રોક અને બીજું પરાઈ નારીને છોડ.
૪૪. રે જીવ! તેં ન તો પાંચ બળદ રાખ્યા, કે ન કદી તું નંદનવનમાં ગયો, મફતનો
પરિવ્રાજક થઈ ગયો!–તેમ તેં ન તો આત્માને જાણ્યો કે ન પરને જાણ્યા,
મફતનો પરિવ્રાજક બની બેઠો! (પાંચ ઈન્દ્રિયરૂપી બળદને જેણે વશ નથી કર્યા,
ને સ્વ–પરનું ભેદજ્ઞાન કરીને ચૈતન્યના નંદનવનમાં જેણે પ્રવેશ નથી કર્યો તેને
પ્રવજ્યા હોતી નથી.)
૪૫. હે સખી! પિયુને તો બહારમાં પાંચનો સ્નેહ લાગ્યો છે; જે દુષ્ટ પરની સાથે
મળેલો છે તેનું સ્વઘરમાં આગમન દેખાતું નથી. (પાંચ ઈન્દ્રિયના વિષયોમાં
ફસાયેલો જીવ સ્વપરિણતિના આત્મિકઆનંદને અનુભવી શકતો નથી.)
૪૬. જ્યારે મન ચિંતારહિત–નિશ્ચિત થઈને સૂઈ જાય છે (એટલે કે એકાગ્ર થઈને
થંભી જાય છે) ત્યારે જ તે ઉપદેશને સમજી શકે છે; અને અચિત્ત વસ્તુથી
ચિત્તને જે અલગ કરે છે તે જ નિશ્ચિંત થાય છે.
૪૭. જે આગળ દેખતો થકો માર્ગમાં (ધ્યેય તરફ) ચાલ્યો જાય છે, તેના પગમાં
કદાચિત્ કાંટો લાગી જાય તો લાગો, તેમાં તેનો દોષ નથી. (પૂર્વકૃત કોઈ
અશુભ ઉદય આવી પડે તેમાં વર્તમાન આરાધનાનો દોષ નથી.)
૪૮. એને છોડી દો....મોકળું મેલી દો....સ્વતંત્રપણે એને જ્યાં ગમે ત્યાં ભલે જાય;
સિદ્ધિ–મહાપુરી તરફ એને આગળ વધવા દો. કાંઈ હર્ષ–વિવાદ ન કરો.
(આત્માને ઈન્દ્રિયવિષયોના બંધનથી મુક્ત કરીને, મોક્ષપુરી તરફ આનંદથી
જવા દો. પાંચ ઈન્દ્રિયવિષયોથી મુક્ત થયેલું મન સિદ્ધપુરી તરફ પ્રયાણ કરે છે.)
: (ચાલુ)