: ૨૬ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર : ૨૫૦૧
* અહો સર્વજ્ઞ મહાવીર! આપ મોક્ષમાર્ગના નેતા છો....વિશ્વના જ્ઞાતા છો. *
દેખાતો જાય છે ને તે પ્રકારની શાંતિ વેદાતી જાય છે. શાંતિ દેખાતી હોવાથી
તેમાં તેને વધુ ને વધુ ગમતું જાય છે ને આ ગમવાની પરાકાષ્ટા તે જ
નિર્વિકલ્પ અનુભૂતિરૂપ પરિણમે છે. તેથી જ્ઞાનીઓ આત્મસ્પર્શી ભાવથી
કહે છે કે–
‘હે જીવ! તું આત્મામાં ગમાડ! ’
હું બધાને દેખનારો છતાં બધાથી જુદો, વિકલ્પને જાણનાર છતાં
પોતે નિર્વિકલ્પ–એવા ભાવ ઘૂંટાય છે.–
જે દ્રષ્ટા છે દ્રષ્ટિનો, જે જાણે છે રૂપ,
અબાધ્ય અનુભવ જે રહે તે છે જીવસ્વરૂપ.
આંખવડે વસ્તુ જાણી, પછી આંખ ન હોય–તોપણ તે જ્ઞાન તો ટકી
રહે છે, કેમકે જાણનારો આંખથી જુદો છે. વિકલ્પો બાદ કરતાં–કરતાં પણ
આત્માને બાધા નથી આવતી. વિકલ્પો છૂટી જવા છતાં આત્મા અબાધપણે
ટકી રહે છે; આ રીતે વિકલ્પથી પાર ચૈતન્યસ્વરૂપ જીવ હું છું–એમ તે
પોતાના નિજરૂપને લક્ષમાં લ્યે છે.
આ રીતે પોતાનું શુદ્ધસ્વરૂપ જેવું છે તેવું દ્રષ્ટિમાં લીધું છે; તે
પોતાના શુદ્ધસ્વરૂપને જાણતાં પોતામાં જ એકત્વરૂપ પરિણમન
(અનુભૂતિ) કરે છે, તેને પર સાથે જરાય સંબંધ નથી; તે પરને જાણતો
હોવા છતાં તેમાં એકત્વપણે નથી પરિણમતો; પોતાના આત્માને જાણતાં
તેમાં એકત્વપણે પરિણમે છે. આ રીતે પરથી વિભક્ત અને સ્વમાં એકત્વ
એવું તેનું ‘જ્ઞાયક–જીવન’ છે.
જ્ઞાની થવા માટે પહેલાંં મુમુક્ષુ જીવને આત્માના આદર્શરૂપ
સિદ્ધભગવાન તથા અરિહંતભગવાન લક્ષમાં આવે છે; તેમના જેવો હું છું–
એમ તે આત્માનેશુદ્ધપણે ભાવે છે ને તેમના જેવી દશા પ્રાપ્ત કરવાની
ભાવના તેને આવ્યા કરતી હોય છે. પૂર્ણતાને લક્ષે તે શરૂઆત કરે છે.
સંપૂર્ણપણે પોતાની શુદ્ધ મોક્ષદશાની ભાવના, દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવે સર્વ
રીતે પોતાને શુદ્ધરૂપ બનવાની ભાવના જ્ઞાની જીવને હોય છે. દ્રવ્ય–ગુણ
જેવા શુદ્ધ છે તેવી શુદ્ધતાનો અંશ પર્યાયમાં તેણે ચાખ્યો છે, ને તે ક્યારે
પૂર્ણ પ્રગટે એવી ભાવના હોય છે. ભલે પર્યાયના ભેદવિકલ્પોને હેય
કહીએ, પણ પર્યાયમાં શુદ્ધતા થવી, આનંદ થવો તે તો ઉપાદેય