ભાવનામાં જ્ઞાન અને રાગની ભિન્નતાનો અભ્યાસ થતો જાય છે. ચારે
પડખેથી તે જ્ઞાન અને રાગની ભિન્નતા દેખતો જાય છે. રાગ અને જ્ઞાનની
ભિન્નતા તેના વેદનમાં આવતી જાય છે ને અંદર એવી ચોટ તેને લાગી
જાય છે કે રાગાદિભાવો જ્ઞાનથી વિરુદ્ધ ભાસે છે, તે રાગાદિમાં ક્્યાંય તેને
જરાય શાંતિ લાગતી નથી...રાગની અશાંતિમાંથી કોઈપણ પ્રકારે બહાર
નીકળવા મથે છે...ને ચૈતન્યની શાંતિને ખૂબ ખૂબ ઝંખે છે. હજી વિકલ્પ
રહેતા હોવા છતાં, વિકલ્પમાં તે નથી ઝુલતો, તે તો જ્ઞાનરસના ઝુલે ઝુલે
છે; ને સ્વવસ્તુને પકડીને, જ્ઞાનને નિર્વિકલ્પ કરી નાંખે છે; ત્યારે આખા
જગતનો સંબંધ છૂટીને આત્મા વિશ્વની ઉપર તરે છે. જગતથી જુદો પોતે
પોતામાં રહી જાય છે. –આનું નામ અનુભૂતિ; આનું નામ સમ્યગ્દર્શન!
નથી; તેનાથી જુદી જાતનો જ્ઞાનસ્વભાવી હું છું.
તેમાં એકત્વબુદ્ધિ જ્ઞાનીને કેમ હોય? જ્ઞાનની રાગથી ભિન્નતા વેદતા
હોવાથી જ્ઞાની રાગને કરતા નથી. –જ્ઞાનીની આવી ઓળખાણ દ્વારા
જિજ્ઞાસુ પોતે પોતાના ભાવોમાં પણ જ્ઞાન અને રાગને જુદા પાડીને
ભેદજ્ઞાન કરતો જાય છે, અને તેને આત્માનું સ્વરૂપ કેવળ (એકલું) જ્ઞાન
અને આનંદમય જ ભાસે છે, ચૈતન્યવસ્તુના વેદનમાં રાગ ક્યાંથી હોય?
આવો વાસ્તવિક નિર્ણય કર્યો ત્યાં હવે રાગ અને જ્ઞાનને ભિન્ન થતાં વાર
કેટલી? અંદરમાં નિર્વિકલ્પ થઈને ચૈતન્યવસ્તુમાં ઉપયોગ જોડતાં, રાગ
વગરનું અતીન્દ્રિય આનંદમય પરિણમન થઈ જાય છે...અહા! આત્મા
અપૂર્વભાવરૂપ થઈ જાય છે.
છે. જ્ઞાન–દર્શન–આનંદ–પ્રભુતા વગેરે અનંત શક્તિના પિંડરૂપ મારું
શુદ્ધતત્ત્વ છે. મારા જ્ઞાન–દર્શન