: ૨૮ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર : ૨૫૦૧
* ઉપયોગ–લક્ષણ જીવ છે ને એ જ સાચું જીવન છે. *
આદિ કોઈપણ ગુણમાં રાગ સાથે તન્મયતા નથી. એવી અનંતી શક્તિના
અભેદ એક પિંડરૂપ ચૈતન્યમાત્ર સ્વતત્ત્વ હું છું–એમ ધર્મી શ્રદ્ધામાં લઈને
અનુભૂતિ કરે છે.
અરે, જ્ઞાન ને આત્મા એવા ગુણ–ગુણી ભેદનું દ્વૈત પણ જે
અનુભૂતિમાં નથી રહેતું, તે નિર્વિકલ્પ–અનુભૂતિની શાંતિની શી વાત!
અનંતગુણની નિર્મળતા સહિત એકરૂપ વસ્તુ અનુભૂતિમાં પ્રકાશે છે.
આમ સર્વ પ્રકારે પોતાના સ્વરૂપની સન્મુખતાના પરિણામો
મુમુક્ષુને હોય છે; અગાધ મહિમાથી ભરેલા આત્મસ્વરૂપની સન્મુખતા
તરફના ઝુકાવ સિવાય, બહિર્મુખ બીજો કોઈ ઉપાય સમ્યગ્દર્શન માટે નથી
–નથી–નથી.
જ્ઞાની થતા પહેલાંં અભ્યાસની શરૂઆતમાં જિજ્ઞાસુ જીવને એમ
લાગે છે કે અરે, આવા વિકલ્પો શા માટે! પણ પછી વિચારને અંદર
લંબાવીને શોધતાં તેને ખ્યાલ આવે છે કે અહા, આ વિકલ્પ વખતે પણ
વિકલ્પને જાણનારું મારું ‘જ્ઞાન’ વિકલ્પથી જુદું કામ કરી જ રહ્યું છે; તે
જ્ઞાન, ‘વિકલ્પ હું નથી, જ્ઞાન હું છું’ એમ વહેંચણી કરે છે. એટલે તેને
વિકલ્પો પણ જ્ઞાનસ્વભાવના રસના જોરે ધીમે ધીમે ઘસાતા જાય છે, અને
છેવટે જ્ઞાનનો ઝણઝણાટ કરતી એવી ઘડી આવી જાય છે કે (સમય
માત્રમાં) એક જ ઘડાકે વિકલ્પને ઓળંગી જઈને ઉપયોગનું પોતાના
શુદ્ધસ્વરૂપમાં મિલન થઈ જાય છે. બસ! આ છે અનુભવ–દર્શન! આ છે
સમ્યક્ત્વની અપૂર્વ ઘડી! આ છે મોક્ષસુખનો પ્રારંભ!
આવો અનુભવ કોણ કરે?
–આત્મા પોતે જ કર્તાપણે પોતાની સમ્યક્ત્વાદિ પર્યાયને કરે છે,
એવો તેનો કર્તાસ્વભાવ છે. અનુભવમાં વિકલ્પ વગરની નિર્મળ પર્યાય
પણ સહજપણે પ્રગટી જાય છે–તેવો આત્માનો પર્યાયસ્વભાવ છે, એટલે
તેનો કર્તા તો આત્મા પોતે જ છે. –હા, અનુભૂતિ કરવા ટાણે જીવને “હું
નિર્મળ પર્યાય કરું ને નિર્મળપર્યાય મારુ કાર્ય ” –એવો કર્તા–કર્મભેદનો
કોઈ વિકલ્પ કે વિચાર હોતો નથી; ત્યારે તો કર્તા–કર્મ–ક્રિયાના ભેદ છૂટીને
આત્મા પોતાના એકત્વમાં જ ઝૂમે છે...સત્માત્ર અનુભૂતિ હોવા છતાં તેમાં
અનંતગુણની ગંભીરતા ભરી છે; અનંતગુણનો સ્વાદ એકી સાથે તેમાં
વેદાય છે. આહા! કેવો કલ્પનાતીત સ્વાદ હશે તે!! વાહ! એ