: ૫૬ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર : ૨૫૦૧
ભગવાન સર્વજ્ઞ હતા, વીતરાગ હતા ને હિતોપદેશી હતા;
ભગવાને હિતોપદેશમાં શું કહ્યું? જેનાથી આત્માનું પરમહિત થાય–તેવો
ઉપદેશ ભગવાને કર્યો. ભગવાન પોતે તો સર્વજ્ઞ–વીતરાગ થયા ને પોતાના
આત્માનું પરમહિત સાધી લીધું. પછી જે વાણી નીકળી તેમાં પણ એવા
હિતનો જ ઉપદેશ નીકળ્યો કે અહો આત્મા! તારો આત્મા પણ એક ક્ષણમાં
પરિપૂર્ણ જ્ઞાન–આનંદથી ભરેલો છે; અમે જે અનંત જ્ઞાન–દર્શન–સુખ ને
વીર્ય પામ્યા તે આત્માની અંતર શક્તિમાંથી જ પામ્યા છીએ. અમારા ને
તારા આત્માના અંર્તસ્વભાવમાં ફેર નથી. આત્માની ક્ષણિક અવસ્થામાં
જે શુભ–અશુભ લાગણી છે તે વિકૃત છે, તે હિતનું કારણ નથી; તે શુભ–
અશુભનો અભાવ કરીને અમે અમારું પૂર્ણ હિત સાધ્યું છે, માટે પહેલાંં એમ
નક્કી કર કે હું જે હિત પ્રાપ્ત કરવા માંગું છું તે મારા આત્માની શક્તિમાંથી
જ આવશે. ક્યાંય બહારથી નહિ આવે. આમ સ્વભાવસન્મુખ થવાનો જે
પરમહિતોપદેશ સર્વજ્ઞ ભગવાને આપ્યો, તેનાથી જ ભગવાનની મહત્તા છે.
આદ્ય સ્તુતિકાર સ્વામી સમન્તભદ્ર કહે છે કે હે ભગવાન! આપ
મોક્ષમાર્ગના નેતા છો–હિતમાર્ગના પ્રણેતા છો; કર્મરૂપી પર્વતને ભેદી
નાખનાર છો, ને વિશ્વના સમસ્ત તત્ત્વોના પ્રત્યક્ષજ્ઞાતા છો. આવા ગુણોની
પ્રાપ્તિ માટે આપને વંદન કરું છું–આવા ગુણોવડે ઓળખીને આપની સ્તુતિ
કરું છું.
–ત્યારે જાણે કે ભગવાન તેને પૂછે છે: હે ભદ્ર! સ્તુતિમાં આ
સમવસરણ, આ દેવોનું આગમન, આકાશમાં ગમન, આ ચામર–છત્ર
વગેરે દિવ્યવૈભવ–તેનું તો તેં સ્તવન ન કર્યું! !
ત્યારે સમન્તભદ્રસ્વામી, ભગવાનને જવાબ આપતાં કહે છે કે હે
નાથ! શું આ દેવોનું આવવું, આકાશમાં ચાલવું ને ચામરાદિ વૈભવ, –તેને
લીધે આપ અમારા મનને પૂજ્ય છો? શું તેને લીધે આપની મહાનતા
છે?? ના, ના; પ્રભો! એવું તો માયાવી–ઈન્દ્રજાળી પણ દેખાડી શકે. હે
નાથ! અમે તો આપના સર્વજ્ઞતા–વીતરાગતા વગેરે ગુણોને ઓળખીને
તેના વડે જ આપની સ્તુતિ કરીએ છીએ.
देवागम नमोयान चामरादिविभूतयः।
मायाविष्वपि द्रश्यन्ते नातः त्वमसि नो महान्।।
હે નાથ! આ સમવસરણનો વૈભવ, આ દેવોનું આગમન, આ આકાશમાં