: વૈશાખ : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૩ :
અધ્યાત્મ રસ ઘોલન
નવીન સ્વાધ્યાય
(પાહુડ દોહાનો અનુવાદ : લેખાંક (૫)
૧૬૦. હે યોગી! પાંદડાં તોડ મા, ને ફળને પણ હાથ ન લગાવ પણ જેને માટે તું તે
તોડે છે તે શિવને જ અહીં (પાંદડા પર) ચઢાવી દે! વ્યંગમાં કવિ કહે છે કે હે
શિવપુજારી! જો શિવ પાંદડાંથી જ પ્રસન્ન થતા હોય તો, તેમને જ ઝાડ ઉપર
ચઢાવી દેને!
૧૬૧. દેવાલયના પાષાણ, તીર્થનું જળ કે પોથીનાં સર્વે કાવ્યો,–વગેરે જે વસ્તુઓ
ખીલેલી દેખાય છે તે બધી ઇંધન થઈ જશે. (તે બધાને ક્ષણભંગુર જાણીને
અવિનાશી આત્માને ધ્યાવ.)
૧૬૨. અનેક તીર્થોમાં ભ્રમણ કરવા છતાં કોઈ ફળ તો ન થયું. બહારમાં તો પાણી વડે
શુદ્ધ થયો પણ અંતરમાં શું શુદ્ધિ થઈ?
૧૬૩. હે વત્સ! તું અનેક તીર્થોમાં ભમ્યો, અને શરીરના ચામડાને પાણીથી ધોયું, પણ
પાપમળથી મલિન એવા તારા મનને તું કઈ રીતે ધોઈશ?
૧૬૪. હે જોગી! જેનાં હૈયામાં જન્મ–મરણ વગરના એક દેવ નથી વસતા, તે જીવ
પરલોકને (મોક્ષને) કઈ રીતે પામશે?
૧૬૫. એક તત્ત્વ તો સારી રીતે જાણે છે, બીજું તત્ત્વ કાંઈ જાણતું નથી. સર્વને જાણનાર
એવા આત્મતત્ત્વનું ચરિત્ર દેવો પણ નથી જાણતા; જે અનુભવે છે તે જ તેને
બરાબર જાણે છે. પૂછપરછ વડે એની સંતૃપ્તિ ક્યાંથી થાય? (આત્મતત્ત્વ
સ્વાનુભવગમ્ય છે, વાદ–વિવાદથી કે પૂછપરછથી તે પ્રાપ્ત થતું નથી.)
૧૬૬. જાણવા છતાં, તે તત્ત્વ નથી તો લખવામાં આવતું, કે પૂછનારને નથી કહી શકાતું;
કહેવાથી કોઈના ચિત્તમાં તે ઠરતું નથી. અથવા ગુરુના ઉપદેશથી, જો તે ચિત્તમાં
ઠરે છે તો તેને ચિત્તમાં ધારણ કરનારને તે સર્વત્ર અંતરમાં સ્થિત રહે છે.
૧૬૭. નદીનું પાણી દરિયાદ્વારા વિરૂદ્ધ દિશામાં પાછું ઠેલાય છે, મોટું જહાજ પણ પવન
વડે વિરૂદ્ધ દિશામાં ખેચાય છે; તેમ જ્ઞાન અને અજ્ઞાનનો સંઘર્ષ થતાં બીજી જ
પ્રવૃત્તિ થાય છે. (કુસંગથી જીવ અજ્ઞાન તરફ ખેંચાઈ જાય છે.)