: ૬ : આત્મધર્મ : અષાઢ : ૨૫૦૧
* કાળઅપેક્ષાએ સૌથી મોટું દ્રવ્ય કોણ?
કાળઅપેક્ષાએ બધાય દ્રવ્યો અનાદિઅનંત ત્રિકાળવર્તી હોવાથી સરખાં છે, કોઈ
પહેલાંં–પછી નથી એટલે નાનું–મોટું નથી.
* ભાવઅપેક્ષાએ સૌથી મહાન કોણ?
આમ તો બધાય દ્રવ્ય પોતપોતાના અનંતગુણરૂપ સ્વભાવવાળાં છે; પણ તેમાં
આત્માના કેવળજ્ઞાનસ્વભાવનું સામર્થ્ય કોઈ અચિંત્ય વિશિષ્ટ છે, તેથી
ભાવઅપેક્ષાએ કેવળજ્ઞાનસ્વરૂપી આત્મા સર્વોત્કૃષ્ટ તત્ત્વ છે.
* આવા સર્વોત્કૃષ્ટ આત્મતત્ત્વનો નિર્ણય કરતાં શું થાય છે?
જ્ઞાન નિર્વિકલ્પ થઈને અતીન્દ્રિય આનંદરૂપ પરિણમે છે.
* વિકલ્પ વડે આત્માનું સ્વરૂપ સમજાય?
ના; કેમકે વિકલ્પ આત્માનું સ્વરૂપ નથી. વિકલ્પ બર્હિમુખ છે, જ્ઞાન અંતર્મુખ છે.
* વિકલ્પ વડે પરનું સ્વરૂપ સમજાય?
ના; સ્વ–પર બંનેનું સ્વરૂપ સમ્યગ્જ્ઞાનથી જ સમજાય છે. જેણે આત્માને
સમ્યગ્જ્ઞાનવડે નથી જાણ્યો તેને પરનું પણ સાચું જ્ઞાન હોતું નથી. સ્વ–પરનું
સાચું જ્ઞાન તેને જ હોય છે કે જેણે રાગ અને જ્ઞાનનું ભેદજ્ઞાન કર્યું હોય. જ્યાં
રાગ અને જ્ઞાનની ભેળસેળ હોય ત્યાં શુદ્ધજ્ઞાન એટલે કે સાચું જ્ઞાન હોય નહિ,
ને સાચા જ્ઞાન વગર સ્વપરને કોણ જાણે?
* અનેકાન્તરૂપી જ્ઞેયપદાર્થોનું સ્વરૂપ એવું ગંભીર છે કે જેને સ્વસન્મુખ
અતીન્દ્રિયજ્ઞાનપૂર્વક જ જાણી શકાય છે. તે જ્ઞાન મહાન આનંદને ભોગવતું થકું
જયવંત વર્તે છે. આવું આનંદમય જ્ઞાન ભગવાન વીરનાથના શાસનમાં જ
પમાય છે, તેથી સત્પુરુષો ભગવાનના ઉપકારને ભૂલતા નથી.
* તલવારના પ્રહાર પણ અહિંસક જીવને ડગાવી નથી શકતા;
તલવારની તાકાત કરતાં અહિંસાની તાકાત ઘણી મહાન છે.
જીવોને શાંતિ અહિંસામાંથી મળશે, તલવાર વડે નહિ.
* આત્માની શાંતિ તે જ સાચી ક્રાંતિ છે. જેમાં શાંતિ ન મળે એ
ક્રાંતિ નથી, એ તો ભ્રાંતિ છે.