: ભાદરવો : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૧૯ :
ય
અપૂર્વ શાંતિ પામવા આત્માને ઓળખોય
[લેખાંક: ૯ ]
બહિરાત્મા અને અંતરાત્માના વલણમાં ઘણો મોટો ફેર
હોય છે. અજ્ઞાનીને બહારમાં જ આત્મબુદ્ધિ હોવાથી તે
સ્વર્ગના દિવ્યશરીરને તથા વિષયભોગોને જ વાંછે છે; ને
જ્ઞાની તો શરીર અને વિષયોથી પાર એવા પોતાના
ચૈતન્યસુખને જાણીને તેમાં જ ઠરવા ચાહે છે, બહારમાં ક્્યાંય
તેને પોતાનું જરાય સુખ ભાસતું નથી.
[સમાધિશતક–પ્રવચનમાંથી]
જેને રાગની રુચિ છે તેને વિષયોની રુચિ છે, તેને આત્માના ધર્મની રુચિ નથી.
શુભરાગ તે ભોગસામગ્રીનો હેતુ છે; તે રાગને જે ધર્મ માને છે તે જીવ ભોગના હેતુરૂપ
ધર્મને જ શ્રદ્ધે છે પણ મોક્ષના હેતુભૂત ધર્મને તે શ્રદ્ધતો નથી.
રાગરહિત જ્ઞાનચેતનામાત્ર જે પરમાર્થધર્મ છે, તે મોક્ષનો હેતુ છે; તેને તો
અજ્ઞાની ઓળખતો નથી; એટલે ખરેખર મોક્ષના કારણરૂપ ધર્મને તે નથી આરાધતો,
પરંતુ સ્વર્ગાદિ–ભોગના કારણરૂપ રાગને જ તે સેવે છે એટલે કે સંસારને જ સેવે છે.
અને ધર્માત્મા તો રાગમાં કે રાગના ફળરૂપ વિષયોમાં ક્્યાંય સુખ માનતા નથી,
તે રાગથી પાર એવા પોતાના ચિદાનંદસ્વભાવને જ તેઓ સુખરૂપે વેદે છે;
ચૈતન્યસ્વાદની મધુરતા પાસે તેઓ રાગથી ને વિષયોથી તો દૂર રહેવા માંગે છે. જેણે
ચૈતન્યરસનો સ્વાદ ચાખ્યો એની દશા કોઈ અલૌકિક હોય છે.
સ્વર્ગના દિવ્યભોગો તે પણ પુદ્ગલની રચના છે. –તેમાં સુખ કેવું? ક્્યાં
એક તરફ અતીન્દ્રિય આત્માનો વિષય, ને બીજી તરફ ઈંદ્રિયવિષયો,–તે બંનેની
રુચિ એકસાથે ન હોઈ શકે. જેને એકની રુચિ છે તેને બીજાની રુચિ નથી. રાગનું ફળ