: १६ : आत्मधर्म : भादरवो : २५०१
वीरनाथना उपदेशमां आत्माने उपयोगस्वरूप कह्यो छे.
साचुं जीवन एटले चेतनमय जीवन; ते जीववानी रीत
आत्मानो स्वभाव सदा शुद्ध चेतनालक्षणरूप छे; ते चेतनाने ज शुद्धधर्म
भगवाने कह्यो छे. तेमां रागरूप भावकर्म नथी, तेम ज जडकर्म पण नथी. आ रीते
कर्मथी विमुक्त चेतनास्वरूपे आत्माने चेतवो–अनुभववो ते ज शुद्धधर्म छे.
शुद्ध द्रव्यार्थिकनयथी जोतां बधा आत्मा सदा शुद्ध चेतनालक्षणसंपन्न छे. आवा
आत्माना अनुभवरूप चेतनाधर्म ते मोक्षमार्ग छे.
रागादि विकल्पमां चेतना नथी, ने चेतनामां रागादि नथी. रागादि ते कांई
आत्मानुं स्वलक्षण नथी. राग वगरनो आत्मअनुभव संभवे छे पण चेतना वगरनो
आत्मअनुभव असंभव छे.
–आ रीते स्पष्ट भेदज्ञान करीने, रागथी जुदी परिणमती जे ज्ञानचेतना तेना
वडे आत्मा लक्षमां आवे छे, ने ते चेतना ज आत्मानुं लक्षण छे. आवा स्वधर्मरूप
लक्षण वडे आत्मा लक्षित थाय छे–एम जिनशासनमां सर्वज्ञदेवे कह्युं छे.
सर्वज्ञ–ज्ञानविषे सदा उपयोगलक्षण जीव छे;
ते केम पुद्गल थई शके के ‘मारुं आ’ तुं कहे अरे!
(समयसार गाथा. २४)
उपयोगलक्षण वडे अंदरमां शरीरथी विलक्षण तारा आत्माने शोध,
चैतन्यभावमां केलि करतुं तारुं सत्त्व देखीने तने महा आनंद थशे.
चेतना ते आत्मानो असली स्वभावभूत धर्म छे. रत्नत्रयधर्मनुं लक्षण पण
चेतना ज छे; चेतनाना अनुभवमां रत्नत्रयरूप मोक्षमार्ग समाय छे. मुक्ति ते
सर्वकर्मथी तेम ज सर्व रागथी रहित चैतन्यदशा छे, ते मुक्तिनो उपाय पण
शुभाशुभराग वगरनो तेम ज जडकर्मना संबंध वगरनो एवो शुद्ध चैतन्यभाव छे.
शुद्धनयथी आत्मानो स्वभाव सर्वकर्मथी विमुक्त उपयोगस्वरूप छे, तेने
ओळखीने तेमां एकाग्र थतां शुद्ध सम्यग्ज्ञान–दर्शन–चारित्र प्रगट्या ते मोक्षमार्ग छे. तेने
शुद्धचेतना पण कहेवाय छे. आवो धर्म ते कर्मथी छूटवानो मार्ग छे. आवी शुद्धात्मानी