: ૬૬ : આત્મધર્મ : આસો : ૨૫૦૧
૧૨૭. પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ અને વાયુથી જે જીવોને પ્રતિઘાત નથી થતો તે
જીવોને સૂક્ષ્મકાયિક જાણો, અને જે જીવોને પ્રતિઘાત થાય છે તેને
સ્થૂળકાય (બાદર) જાણો.
૧૨૮. પ્રત્યેક વનસ્પતિજીવો બે પ્રકારનાં છે–૧ નિગોદસહિત તથા બીજા
નિગોદરહિત; ત્રસજીવો પણ વિકલેન્દ્રિય અને સકલેન્દ્રિય એમ બે
પ્રકારનાં છે: ૧– બેઈંદ્રિય, ત્રણઈન્દ્રિય તથા ચતુરીન્દ્રિય તે વિકલેન્દ્રિય
છે, ને પંચેન્દ્રિ તે સકલેન્દ્રિય છે.
૧૨૯. પંચેન્દ્રિય–તિર્યંચો ત્રણ પ્રકારનાં છે–જલચર, સ્થળચર અને નભચર
(આકાશગામી). તે ત્રણમાંથી પ્રત્યેક મનસહિત (સંજ્ઞી) અને
મનરહિત (અસંજ્ઞી) એમ બે પ્રકારનાં છે.
૧૩૦. વળી ઉપરોક્ત છપ્રકારનાં તિર્યંચો પણ ગર્ભજ અને સંમૂર્છન–એમ બે
પ્રકારનાં છે. ભોગભૂમિના તિર્યંચો ગર્ભજ હોય છે, તથા તેઓ સ્થળચર
અથવા નભચર જ હોય છે; (જલચર નથી હોતાં;) અને સંજ્ઞી જ હોય છે.
૧૩૧. તિર્યંચના કુલ ભેદ ૮૫ છે.
ઉપરની ગાથામાં કહેલાં ૮ પ્રકારનાં ગર્ભજ જીવો પર્યાપ્ત અને
અપર્યાપ્ત એમ બે પ્રકારનાં છે; એટલે ગર્ભજનાં ૧૬ ભેદ થયા. અને
સમ્મૂર્છનના ૨૩ ભેદ છે તે દરેકના પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત અને લબ્ધિ–
અપર્યાપ્ત એવા ત્રણ ત્રણ ભેદથી ૬૯ ભેદ થયા. (૧૬ + ૬૯ = ૮૫)
૧૩૨. આર્યખંડમાં, મ્લેચ્છખંડમાં, ભોગભૂમિમાં તથા કુભોગભૂમિમાં જે મનુષ્યો
છે તે બે પ્રકારનાં છે–નિવૃત્તિ–અપર્યાપ્ત તથા પૂર્ણ પર્યાપ્તિવાળા. (કુલ ૮
પ્રકાર થયા.)
૧૩૩. સંમૂર્છનમનુષ્ય નિયમથી આર્યખંડમાં જ હોય છે અને વળી
લબ્ધિઅપર્યાપ્ત જ હોય છે. (આ રીતે ઉપરના ૮ તથા આ ૧ મળીને
મનુષ્યના ૯ ભેદ થયા.)
નારકી તથા દેવો, પર્યાપ્ત અને નિવૃત્તિઅપર્યાપ્ત એમ બે પ્રકારનાં
હોય છે (એટલે ૪ પ્રકાર તેમના થયા.)
(તિર્યંચના ૮૫ મનુષ્યના ૯ અને દેવ–નારકના ૪ એમ સંસારી
જીવના ૯૮ જીવસમાસ થયા.)
૧૩૪–૧૩૫. આહાર, શરીર, ઈન્દ્રિય, શ્વાસોશ્વાસ, ભાષા અને મન–એના
વ્યાપારમાં પરિણમવારૂપ જીવની છ શક્તિ છે.