Page 237 of 394
PDF/HTML Page 261 of 418
single page version
bhAvapAhuD][237
bhAvArtha––Artta–raudra dhyAn ashubh hai, sansAr ke kAraN hain. ye donon dhyAn jo jIvake binA upadesh hI anAdise pAye jAte hain, isaliye inako chhoDanekA upadesh hai. dharma shukla dhyAn svarga – mokShake kAraN hain. inako kabhI nahIn dhyAyA, isaliy inakA dhyAn karane kA upadesh hai. dhyAnakA svarUp ‘ekAgrachintAnirodh’ kahA hai; dharmadhyAnamen to dharmAnurAgakA sadbhAv hai so dharmake–––mokShamArgake kAraNamen rAgasahit ekAgrachintAnirodh hotA hai, isaliye shubharAg ke nimittase puNyabandha bhI hotA hai aur vishuddha bhAvake nimittase pApakarma kI nirjarA bhI hotI hai. shukladhyAn men AThaven nauven dasaven guNasthAnamen to avyakta rAg hai. vahAn anubhav apekShA upayog ujjval hai, isaliye ‘shukla’ nAm rakhA hai aur isase Upar ke guNasthAnon men rAg–kaShAyakA abhAv hI hai, isaliye sarvathA hI upayog ujjval hai, vahAn shukladhyAn yukta hI hai. itanI aur visheShatA hai ki upayogake ekAgrapanArUp dhyAnakI sthiti anatarmuhUrtta kI kahI hai. is apekShA se terahaven–chaudahaven guNasthAnameh dhyAnakA upachAr hai aur yogakriyAke sthambhanakI apekShA dhyAn kahA hai. yah shukladhyAn karmakI nirjarA karake jIvako mokSha prApta karAtA hai, aise dhyAnakA upadesh jAnanA.. 121.. Age kahate hain ki yah dhyAn bhAvalingI muniyonko mokSha karatA hai–––
chhindanti bhAvasavaNA jhANakuDhArehin bhavarukkhan.. 122..
chhindanti bhAvashramaNA dhyAnakuThArai bhavavRukSham.. 122..
artha––kaI dravyalingI shramaN hain, ve to indriyasukhamen vyAkul hain, unake yah dharma –
shukladhyAn nahIn hotA. ve to sansArarUpI vRukSha ko kATane men samartha nahIn hain, aur jo bhAvalingI
shramaN hain, ve dhyAnarUpI kulhADese sansArarUpI vRukShako kATate hain.
bhAvArtha––jo muni dravyaling to dhAraN karate hain, parantu usako paramArtha sukhakA anubhav
isI abhilASh se karate hain unake dharma–shukla dhyAn kaise ho? arthAt nahIn hotA hai.
Page 238 of 394
PDF/HTML Page 262 of 418
single page version
238] [aShTapAhuD jinane paramArtha sukhakA AsvAd liyA unako indriyasukh dukh hI hai aisA spaShTa bhAsit huA hai, ata paramArtha sukhakA upAy dharma–shukladhyAn hai usako karake ve sansArakA abhAv karate hain, isaliye bhAvalingI hokar dhyAnakA abhyAs karanA chAhiye.. 122.. Age is hI arthakA dRuShTAnt dvArA dRuDh karate hain–––
tah rAyANilarahio jhANapaIyo vi pajjalai.. 123..
tathA rAgAnilarahita dhyAnapradIpa api prajvalati.. 123..
artha––jaise dIpak garbhagRuh arthAt jahAn pavanakA sanchAr nahIn hai aise madhyake gharamen pavan
kI bAdhA rahit nishchal hokar jalatA hai [prakAsh karatA hai], vaise hI antarang manamen rAgarUpI
pavanase rahit dhyAnarUpI dIpak bhI jalatA hai, ekAgra hokar ThaharatA hai, AtmarUpako prakAshit
karatA hai.
bhAvArtha––pahile kahA thA ki jo indriyasukhase vyAkul hain unake shubhadhyAn nahIn hotA
vidyamAn hai, unake dhyAnarUpI dIpak kaise nirbAdh udyot kare? arthAt na kare, aur jinake yah
rAgarUpI pavan bAdhA na kare unake dhyAnarUpI dIpak nishchal ThaharatA hai.. 123..
Age kahate hain ki–––dhyAnamen jo paramArtha dhyey shuddha AtmAkA svarUp hai us svarUpake
Narasurakheyaramahie ArAhaNaNAyage vIre.. 124..
Page 239 of 394
PDF/HTML Page 263 of 418
single page version
bhAvapAhuD][239
narasurakhecharamahitAn ArAdhanAnAyakAn vIrAn.. 124..
artha–––he mune! tU panch guru arthAt panchaparameShThI kA dhyAn kara. yahAn ‘api’ shabda
shuddhAtma savarUpake dhyAnako sUchit karatA hai. panch parameShThI kaise hain? mangal arthAt pAp ke
nAshak athavA sukhadAyak aur chausharaN arthAt chAr sharaN tathA ‘lok’ arthAt lok ke
prANiyon se arahant, siddha, sAdhu, kevalIpraNIt dharma, ye parikarit arthAt parivArit hain––––
yukta (–sahit) hain. nar – sur – vidyAdhar sahit hain, pujya hain, isaliye ven ‘lokottam’ kahe
prApta hain tathA dete hain. isaprakAr panch param gurukA dhyAn kara.
bhAvArtha–––yahAn panch parameShThIkA dhyAn karaneke liye kahA. us dhyAnamen vighnako dUr
kahe hain. inake sivAy prANIko anya sharaN yA rakShA karanevAlA koI bhI nahIn hai aur lok men
uttam bhI ye hI hain. ArAdhanA darshan – gnAn – chAritra – tap ye chAr hain, inake nAyak
[svAmI] bhI ye hI hain, karmonko jItanevAle bhI ye hI hain . isaliye dhyAn karanevAle ke liye
inakA dhyAn shreShTha hai. shuddhasvarUpakI prApti inahI ke dhyAn se hotI hai, isaliye yah upadesh
hai.. 124..
Age dhyAn hai vah, ‘gnAnakA ekAgra honA’ hai, isaliye gnAnake anubhav kA upadesh karate
vAhijaramaraNaveyaNaDAhavimukkA sivA honti.. 125..
vyAdhijarAmaraNavedanAdAhavimuktA shivA bhavanti.. 125..
Page 240 of 394
PDF/HTML Page 264 of 418
single page version
240] [aShTapAhuD
artha––bhavya jIv gnAnamayI nirmal shItal jalako samayaktvabhAv sahit pIkar aur vyAdhisvarUp jarA–maraNakI vedanA [pIDA] ko bhasma karake mukta arthAt sansAr se rahit ‘shiv’ arthAt paramanand sukharUp hote hain. bhAvArtha–––jaise nirmal aur shItal jalake pIne se pittakI dAharUp vyAdhi miTakar sAtA hotI hai, vaise hI yah gnAn hai vah jab yah rAgAdik malase rahit nirmal aur AkulatA rahit shAntabhAvarUp hotA hai, usakI bhAvanA kar ruchi, shraddhA, pratIti se pIve, isase tanamay ho to jarA – maraNarUp dAh – vedanA miT jAtI hai aur sansAr se nirvRutta hokar sukharUp hotA hai, isaliye bhavya jIvonko yah upadesh hai ki gnAnamen lIn hoo.. 124..
Age kahate hain ki is dhyAnarUp agni men sansAr ke bIj AThon karma ek bAr dagdha ho jAne par pIchhe phir sansAr nahIn hotA hai, yah bIj bhAvamunike dagdha ho jAtA hai–––
tah kammabIyadaDDhe bhavankuro bhAvasavaNANan.. 126..
tathA karma bIjadagdhe bhavAnkura bhAvashramaNAnAm.. 126..
artha––jaise pRithvItal par bIj ke jal jAne par usakA ankur phir nahIn ugatA hai,
nahIn hotA hai.
bhAvArtha––sansArake bIj ‘gnAnAvaraNAdi’ karma hain. ye karma bhAvashramaN ke dhyAnarUp
hokar dharma – shukladhyAn se karmonkA nAsh karanA yogya hai, yah upadesh hai. koI sarvathA ekAntI
anyathA kahe ki–––karma anAdi hain, usakA ant bhI nahIn hai, usakA bhI yah niShedh hai.
Page 241 of 394
PDF/HTML Page 265 of 418
single page version
bhAvapAhuD][241 bIj anAdi hai vah ekabAr dagdha ho jAne par phir pIchhe phir nahIn ugatA hai, usI tarah ise jAnanA.. 126..
iy NAun guNadose bhAveN sanjudo hoi.. 127..
iti gnAtvA guNadoShAn bhAven cha sanyuta bhava.. 127..
artha––bhAvashramaN to sukhonko pAtA hai aur dravyashramaN dukhonko pAtA hai, is prakAr
guN – doShonko jAnakar he jIv! tU bhAvasahit sanyamI bana.
bhAvArtha––samyagdarshan sahit bhAvashramaN hotA hai, vah sansArakA abhAv karake sukhonko pAtA hai aur mithyAtvasahit dravyashramaN bheShamAtra hotA hai, vah sansAr kA abhAv nahIn kar sakatA hai, isaliye dukhonko pAtA hai. ata upadesh karate hain ki donon ke guN – doSh jAnakar bhAvasahayamI honA yogya hai, yah sab upadeshakA sAr hai.. 127..
prApnuvanti bhAvashramaNA sankShepeN jinai bhaNitam.. 128..
artha––jo bhAv sahit muni hain ve abhyudayasahit tIrthankar – gaNadhar Adi padavI ke
sukhonko pAte hain, yah sankShep se kahA hai.
tun bhAvathI sanyukta thA, guNadoSh jANI e rIte. 127.
Page 242 of 394
PDF/HTML Page 266 of 418
single page version
242] [aShTapAhuD
bhAvArtha––– tIrthankar gaNadhar chakravartI Adi padon ke sukh baDe abhyuday sahit hain, unako bhAvasahit samyagdRuShTi muni pAte hain. yah sab upadeshakA sankShep kahA hai isaliye bhAvasahit muni honA yogya hai.. 128.. Age AchArya kahate hain ki jo bhAvashramaN hain unako dhanya hain, unako hamArA namaskAr ho––
bhAvasahiyAN Nichchan tiviheN paNaTThamAyANan.. 129..
bhAvasahitebhya nityan trividhen praNaShTamAyebhya.. 129..
artha–––AchArya kahate hain ki jo muni samyagdarshan shreShTha (vishiShTa) gnAn aur nirdoSh
pariNAm jinake aise hain ve dhanya hain. unake liye hamArA man–vachan–kAy se sadA namaskAr ho.
bhAvArtha––bhAvalingIyommen jo darshan–gnAn–chAritra se shuddha hain unake prati AchArya ko
mokShamArga men anurAg hai, unamen mokShamArga kI pravRutti men pradhAnatA dikhatI hai, unako namaskAr
karen.. 129..
Age kahate hain ki jo bhAvashramaN hain ve devAdikakI Ruddhi dekhakar mohako prApta nahIn hote
tehin viN jAi mohan jiN bhAvaN bhAvio dhIro.. 130..
je bhAvayut, dRugagnAnacharaNavishuddha, mAyA mukta chhe. 129.
Page 243 of 394
PDF/HTML Page 267 of 418
single page version
bhAvapAhuD][243
artha–––jinabhAvanA [samyaktva bhAvanA] se vAsit jIv kinnar, kimparuSh dev;
kalpavAsI dev aur vidyAdhar, inase vikriyArUp vistAr kI gaI atul–Ruddhiyonse mohako
prApta nahIn hotA hai, kyonki samyadRuShTi jIv kaisA hai? dhIr hai, dRuDhabuddhi hai arthAt nishankit
ang kA dhArak hai.
bhAvArtha––jisake jinasamyaktva dRuDh hai usake sansArakI Ruddhi tRuNavat hai, paramArtha sukh kI hI bhAvanA hai, vinAshIk RuddhikI vAnchhA kyon ho? .. 130..
Age isahIkA samarthan hai ki aisI Ruddhi bhI nahIn chAhatA hai to anya sAnsArik sukh kI kyA kathA?–
jANanto passanto chintanto mokkha muNidhavalo.. 131..
jAnan pashyan chintayan mokShan munidhavala.. 131..
artha––samyagdRuShTi jIv pUrvokta prakArakI bhI Ruddhi ko nahIn chAhatA hai to munidhaval
arthAt munipradhAn hai vah anya jo manuShya devonke sukh – bhogAdik jinamen alpa sAr hai unamen
kyA mohako prApta ho? kaisA hai munidhaval? mokSha ko jAnatA hai, usahI kI taraph dRuShTi hai,
usahI kA chintan karatA hai.
bhAvArtha––jo munipradhAn hain unakI bhAvanA mokShake sukhommen hai. ve baDI baDI dev
manuShya, devonke bhogAdikakA sukh unamen vAnchhA kaise kare? arthAt nahIn kare.. 131..
Age upadesh karate hain ki jabatak jarA Adik na Ave tabatak apanA hit kar lo––
Page 244 of 394
PDF/HTML Page 268 of 418
single page version
244] [aShTapAhuD
indiy balan Na viyalai tAv tuman kuNahi appahiyan.. 132..
indriyabalan na vigalati tAvat tvan kuru Atmahitam.. 132..
artha––he mune! jab tak tere jarA (buDhApA) na Ave tathA jab tak rogarUpI agni
karalo.
bhAvArtha––vRuddha avasthAmen deh rogonse jarjarit ho jAtA hai, indriyAn kShIN ho jAtI hain
tapashcharaNAdik tathA gnAnAbhyAs aur svarUpakA anubhavAdi kArya kaise kare? isaliye yah
upadesh hai ki jab tak sAmarthya hai tab tak apanA hitarUp kArya kar lo.. 132..
kuru day parihar muNivar bhAvi apuvvan mahAsattan1.. 133..
artha––he munivar! tU chhahakAy ke jIvon par dayA kar aur chhah anAyaton ko
2 mudrit sanskRit prati men ‘ShaTjIvaShaTayatanAnAn’ ek pad kiyA hai.
chha anAyatan taj, kar dayA ShaTjIvanI 3trividhe sadA,
Page 245 of 394
PDF/HTML Page 269 of 418
single page version
bhAvapAhuD][245 man, vachan, kAyake yogon se chhoD tathA apUrva jo pahile na huA aisA mahAsattva arthAt sab jIvon men vyApak (gnAyak) mahAsattva chetanA bhAvako bhA. bhAvArtha––anAdikAlase jIvakA svarUp chetanAsvarUp na jAnA isaliye jIvoh kI hinsA kI, ata yah upadesh hai ki–––ab jIvAtmAkA svarUp jAnakar, chhahakAyake jIvompar dayAkara. anAdi hI se Apta, Agam, padArthakA aur inakI sevA karanevAlon kA savarUp jAnA nahIn, isaliye anApta Adi chhah anAyatan jo mokShamArga ke sthAn nahIn hain unako achchhe samajhakar sevan kiyA, ata yah upadesh hai ki anAyatan kA parihAr kara. jIvake svarUp ke upadeshak ye donon hI tUne pahile jAne nahIn, na bhAvanA kI, isaliye ab bhAvanA kar, isaprakAr upadesh hai.. 133..
Age kahate hain ki–––jIvakA tathA upadesh karane vAle kA svarUp jAne binA sab jIvon ke prANon kA ahAr kiyA, isaprakAr dikhAte hain–––
bhoyasuhakAraNaTThan kado ya tiviheN sayal jIvANan.. 134..
bhogasukhakAraNArthan kRutashcha trividhen sakalajIvAnAn.. 134..
artha––he mune! tUne anantabhavasAgaramen bhramaN karate hue, sakal tras, sthAvar jIvonke
bhAvArtha––anAdikAl se jinamatake upadeshake binA agnAnI hokar tUne tras, sthAvar
bhogAbhilASh chhoD, yah upadesh hai.. 134..
phir kahate hain ki aise prANiyonkI hinsA se sansAr men bhramaN kar dukh pAyA––
––––––––––––––
Page 246 of 394
PDF/HTML Page 270 of 418
single page version
246] [aShTapAhuD
uppajant maranto patto si Nirantaran dukkhan.. 135..
utpadyamAna kShiyamANa prAptosi nirantaran dukham.. 135..
artha––he mune! he mahAyash! tUne prANiyon ke ghAt se chaurAsI lAkh yoniyon ke madhya men
utpanna hote hue or marate hue nirantar dukh pAyA.
bhAvArtha––jinamat ke upadesh ke binA, jIvonkI hinsAse yah jIv chaurAsI lAkh
utpatti – maraNarUp sansAr hotA hai. isaprakAr janma – maraN ke dukh sahatA hai, isaliye
jIvonkI dayA kA upadesh hai.. 135..
Age us dayA hI kA upadesh karate hain––––
kallANasuhaNimittan paramparA tivihasuddhIe.. 136..
kalyANasukhanimittan paramparayA trividh shuddhayA.. 136..
artha––he mune! jIvon ko aur prANIbhUt sattvon ko apanA paramparA se kalyAN aur sukh
hone ke liye man, vachan, kAy kI shuddhatA se abhayadAn de.
bhAvArtha––‘jIv’ panchendriy ko kahate hain, ‘prANI’ vikalatray ko kahate hain, ‘bhUt’
apane samAn jAnakar abhayadAn dene kA upadesh hai. isase shubh prakRitiyon kA bandh hone se
abhyudayakA sukh hotA hai,
utpattinAn ne maraNanAn dukho nirantar ten lahyAn. 135.
tun bhUt–prANI–sattva–jIvane trividh shuddhi vaDe muni,
Page 247 of 394
PDF/HTML Page 271 of 418
single page version
bhAvapAhuD][247 paramparA se tIrthankarapad pAkar mokSha pAtA hai, yah upadesh hai.. 136.. Age yah jIv ShaT anAyatan ke prasangase mithyAtvase sansAr men bhramaN karatA hai usakA svarUp kahate hain. pahile mithtAtva ke bhedonko kahate hai–––
sattaTThI aNNANI veNaiyA honti battIsA.. 137..
saptaShaShTiragnAninAn vainayikAnAn bhavati dvAtrishat.. 137..
artha–––ekasau assI kriyAvAdI hain, chaurAsI akriyAvAdiyon ke bhed hain, agnAnI
saDasaTh bhedarUp hain aur vinayavAdI battIs hain.
bhAvArtha––vastu kA svarUp anantadharmasvarUp sarvagna ne kahA hai, vah pramAN aur nayase
nishchay karake usakA shraddhAn nahIn kiyA hai––aise anyavAdiyonne vastukA ek dharma grahaN karake
usakA pakShapAt kiyA ki hamane isaprakAr mAnA hai, vah ‘aise hI hai, anya prakAr nahIn hai.’
isaprakAr vidhi–niShedh karake ek–ek dharmake pakShapAtI ho gaye, unake ye sankShep se tInasau
tresaTh bhed ho gaye hain.
kriyAvAdI–––kaI to gaman karanA, baiThanA, khaDe rahanA, khAnA, pInA, sonA, utpanna
karanA, viShAd karanA, dveSh karanA, jInA, maranA ityAdik kriyAyen hain; inako jIvAdik padArthon
ke dekh kar kisI ne kisI kriyAkA pakSha kiyA hai aur kisI ne kisI kriyA kA pakSha kiyA
hai. aise paramparA kriyAvivAd se bhed hue hain, inake sankShep ekasau assI bhed nirUpaN kiye hain,
vistAr karane par bahut ho jAte hain.
kaI akriyAvAdI hain, ye jIvAdik padArthon men kriyA kA abhAv mAnakar Apasamen
Page 248 of 394
PDF/HTML Page 272 of 418
single page version
248] [aShTapAhuD vivAd karate hain. kaI kahate hain jIv jAnatA nahIn hai, kaI kahate hain kuchh karatA nahIn hai, kaI kahate hain bhogatA nahIn hai, kaI kahate hain utpanna nahIn hotA hai, kaI kahate hain naShTa nahIn hotA hai, kaI kahate hain gaman nahIn karatA hai aur kaI kahate hain ThaharatA nahIn hai–––ityAdi kriyA ke abhAv se pakShapAt se sarvathA ekAntI hote hain. inake sankShepase chaurAsI bhed hain. kaI agnAnavAdI hain, inamen kaI to sarvagna kA abhAv mAnate hain, kaI kahate hain jIv asti hai yah kaun jAne? kaI kahate hain jIv nAsti hai yah kaun jAne? kaI kahate hain jIv nitya hai yah kaun jAne? kaI kahate hain jIv anitya hai yah kaun jAne? ityAdi sanshay–viparyay– anadhyavasAyarUp hokar vivAd karate hai. inake sankShepase saDasaTh bhed hain. kaI vinayavAdI hain, unamen se kaI kahate hain devAdikake vinay se siddhi hai, kaI kahate hain guruke vinay se siddhi hai, kaI kahate hain mAtAke vinay se siddhi hai, kaI kahate hain ki pitA ke vinay se siddhi hai, kaI kahate hain ki rAjA ke vinay se siddhi hai, kaI kahate hain ki sevak ke vinay se siddhi hai, ityAdi vivAd karate hain. inake sankShep se battIs bhed hain. isaprakAr sarvathA ekAntavAdiyonke tInasautresaTh bhed sankShep se hain, vistAr karane par bahut ho jAte hain, inamen kaI IshvaravAdI hain, kaI kAlavAdI hain, kaI svabhAvavAdI hain, kaI vinayavAdI hain, kaI AtmavAdI hain. inakA svarUp gommaTasArAdi granthonse jAnanA, aise mithyAtva ke bhed hain.. 137.. Age kahate hain ki abhavyajIv apanI prakRitiko nahIn chhoDatA hai, usakA mithyAtva nahIn miTatA hai–––
guDaduddhan pi pitA Na paNNayA NivvisA honti.. 138..
guDadugdhamapi pibanta na pannagA nirviShA bhavanti.. 138..
Page 249 of 394
PDF/HTML Page 273 of 418
single page version
bhAvapAhuD][249
artha––abhavyajIv bhaleprakAr jinadharmako sunakar bhI apanI prakRitiko nahIn chhoDatA hai . yahAn dRuShTAhat hai ki sarpa guDasahit dUdhako pIte rahane par bhI viSh rahit nahIn hotA hai. bhAvArtha––jo kAraN pAkar bhI nahIn chhUTatA hai use ‘prakRiti’ yA ‘svabhAv’ kahate hain. abhavyakA yah svabhAv hai ki jisamen anekAnta tattvasvarUp hai aise vItarAg– vignAnasvarUp jinadharma mithyAtva ko miTAne vAlA hai, usakA bhale prakAr svarUp sunakar bhI jisakA mithyAtvasvarUp bhAv nahIn badalatA hai vah vastukA svarUp hai, kisI kA nahIn kiyA huA hai. yahAn, upadesh – apekShA isaprakAr jAnanA ki jo abhavyarUp prakRiti to sarvagna gamya hai, to bhI abhavya kI prakRiti ke samAn apanI prakRiti na rakhanA, mithyAtva ko chhoDanA yah upadesh hai.. 138.. Age isI arthako dRuDh karate hain–––
dhamman jiNapaNNattan abhavvajIvo Na rochedi.. 139..
dharma jinapragnaptan abhavyajIva na rochayati.. 139..
artha––durmat jo sarvathA ekAnta mat, unase prarUpit anyamat, ve hI hue doSh unake
dvArA apanI durbuddhi se (mithyAtva se) AchchhAdit hai buddhi jisakI, aisA abhavyajIv hai use
bhAvArtha––mithyAtva ke upadesh se apanI durbuddhi dvArA jisake pAs mithyAdRuShTi hai
abhavyajIv ko to sarvagna jAnate hain, parantu ye abhavya jIvake chinha hain, inase parIkShA dvArA jAnA
jAtA hai.. 139..
Age kahate hain ki aise mithyAtva ke nimitta se durgati kA pAtra hotA hai–––
Page 250 of 394
PDF/HTML Page 274 of 418
single page version
250] [aShTapAhuD
kuchchhiyatavan kuNanto kuchchhiyagaibhAyaNo hoi.. 140..
kutsitatapa kurvan kutsitagati bhAjanan bhavati.. 140..
artha––AchArya kahate hain ki jo kutsit (nindya) mithyAdharma men rat (lIn) hain, jo
bhakti karatA hai aur mithyA agnAnatap karatA hai, vah durgati hI pAtA hai, yah upadesh hai..
140..
Age is hI arthako dRuDh karate hue kahate hai ki aise mithyAtvase mohit jIv sansAr
bhamio aNAikAlan sansAre dhIr chintehi.. 141..
bhramita anAdikAlan sansAre dhIr! chintaya.. 141..
artha–– iti arthAt pUrvokta prakAr mithyAtvakA AvAs (sthAn) yah mithyAdRuShTiyon kA
bhAvArtha––AchArya kahate hain ki pUrvokta tIn sau tresaTh kuvAdiyon se sarvathA
bhramaN karatA hai, so he dhIr muni! ab aise kuvAdiyon kI sangati bhI mat kar, yah upadesh hai..
141..
––––––––––––––
kutsit kare tap, teh kutsit gati taNun bhAjan bane. 140.
Page 251 of 394
PDF/HTML Page 275 of 418
single page version
bhAvapAhuD][251
Age kahate hain ki–––pUrvokta tIn sau tresaTh pAkhaNDiyon kA mArga chhoDakar jinamArga men man lagAo–––
rumbhahi maNu jiNamagge asappalAveN kin bahuNA.. 142..
runddhi mana jinamArge asatpralApen kin bahunA.. 142..
manako rok (lagA) yah sankShep hai aur nirarthak pralAparUp kahanese kyA?
bhAvArtha––isaprakAr mithyAtvakA varNan kiyA. AchArya kahate hain ki bahut nirarthak vachanAlAp se kyA? itanA hI sankShep se kahate hai ki tInasau tresaTh kuvAdi pAkhaNDI kahe unakA mArga chhoDakar jinamArga men manako roko, anyatra na jAne do. yahAn itanA aur visheSh jAnanA ki––kAladoSh se is panchamakAl men anek pakShapAtase man–matAntar ho gaye hain, unako bhI mithyA jAnakar unakA prasang na karo. sarvathA ekAntakA pakShapAt chhoDakar anekAntarUp jinavachan kI sharaN lo.. 142..
Age samyagdarshanakA nirUpaN karate hain, pahile kahate hain ki’samyagdarshan rahit prANI chalatA huA mRutak’ hai–––
shava loke apUjya lokottare chalashava.. 143..
sabao loyaapujjo louttarayammi chalasabao.. 143..
artha––lokamen jIvarahit sharIrako ‘shav’ kahate hain, ‘mRutak’ yA ‘muradA’ kahate hain, vaise
hI samyagdarshan rahit puruSh ‘chalatA huA mRutak’ hai.
jinamArgamAn man rok; bahu pralapan nirarthathI shun bhalA? 142.
jIvamukta shab kahevAy‘chal shab’ jAN darshanamuktane;
Page 252 of 394
PDF/HTML Page 276 of 418
single page version
252] [aShTapAhuD mRutak to lokamen apUjya hai, agnise jalAyA jAtA hai yA pRithvI men gAD diyA jAtA hai aur ‘darshanarahit chalatA huA muradA’ lokottar jo muni – samyagdRuShTi unamen apUjya hai, ve usako vandanAdi nahIn karate hain. munibheSh dhAraN karatA hai to bhI use sanghake bAhar rakhate hain athavA paralokamen nindyagati pAkar apUjya hotA hai. bhAvArtha––samyagdarshan binA puruSh mRutakatulya hai.. 143..
ahio tah sammatto risisAvayaduvihadhammANan.. 144..
adhika tathA samyaktvan RuShishrAvakadvividh dharmANAm.. 144..
artha––jaise tArAon ke samUh men chandramA adhik hain aur mRugakul arthAt pashuon ke samUh
bhAvArtha––vyavahAradharma kI jitanI pravRuttiyAn hain unamen samyaktva adhik, isake binA sab
phir kahate hain–––
2 mudrit sanskRit prati men ‘jiNabhattIpavayaNo’ aisA ek pad rUp pad hai, jisakI sanskRit ‘jinabhaktipravachan’ hai. yah
pATh yatibhang sA mAlUm hotA hai.
nAgendra shobhe pheNamaNimANikay kiraNe chamakato,
Page 253 of 394
PDF/HTML Page 277 of 418
single page version
bhAvapAhuD][253
tathA vimaladarshanadhara jinabhakti pravachane jIva.. 145..
artha––jaise phaNirAj (dharaNendra) hai so phaN jo sahastra phaN unamen lage hue maNiyon
shobhA pAtA hai.
bhAvArtha–––samyaktva sahit jIvakI jin–pravachanamen baDI adhikatA hai. jahAn – tahAn
Age samyagdarshan sahit ling hai usakI mahimA kahate hain–––
bhAviy 1tavavayavimalan 2jiNalingan dansaNavisuddhan.. 146..
bhAvatan tapovratavimalan jinalingan darshan vishuddham.. 146..
artha––jaise nirmal AkAsh manDal men tAronke samUh sahit chandramAkA bimb shobhA pAtA
hai, vaise hI jinashAsan men darshanase vishuddha aur bhAvit kiye hue tap tathA vratonse nirmal
jinaling hai so shobhA pAtA hai.
bhAvArtha––jinaling arthAt ‘nirgranth munibheSh’ yadyapi tap–vratasahit nirmal hai, to bhI
146..
Age kahate hain ki aisA jAnakar darshanaratnako dhAraN karo, aisA upadesh karate hain–– –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1 mudrit sanskRit prati men ‘tah vayavimalan’ aisA pATh hai, jisakI sanskRit ‘tathA vratamilan’ hai. 2 is gAthAkA chaturtha pAd yatibhang hai. isakI jagah ‘jinaligan dansaNem suvisuddhan’ honA ThIk jAnchatA hai.
Page 254 of 394
PDF/HTML Page 278 of 418
single page version
254] [aShTapAhuD
sAran guNarayaNANan sovANan paDham mokkhassa.. 147..
sAran guNaratnAnAn sopAnan prathaman mokShasya.. 147..
artha––he mune! tU ‘iti’ arthAt pUrvokta prakAr samyaktvake guN aur mithyAtvake
doShonko jAnakar samyaktvarUpI ratnako bhAvapUrvak dhAraN kara. yah guNarUpI ratnommen sAr hai aur
mokSharUpI mandirakA pratham sopAn hai arthAt chaDhane ke liye pahilI sIDhI hai.
bhAvArtha––jitane bhI vyavahAr mokShamArga ke ang hain, (gRuhasthake dAn – pUjAdik aur
Age kahate hain ki samyagdarshan kisako hotA hai? jo jIv, jIvapadArtha ke svarUp ko
pratIti kare usake hotA hai. isaliye ab yah jIvapadArtha kaisA hai usakA svarUp kahate hain––
–
dansaNaNANuvaogo 1NiddiTTho jiNavarindehin.. 148..
darshanagnAnopayoga nirdiShTa jinavarendrai.. 148..
kartA tathA bhoktA, anAdi–anant, dehapramAN ne,
Page 255 of 394
PDF/HTML Page 279 of 418
single page version
bhAvapAhuD][255
artha–––––‘jIv’ nAmak padArtha hai so kaisA hai–––karttA hai, bhoktA hai, amUrtik hai, sharIrapramAN hai, anAdi nidhan hai, darshan – gnAn upayogavAlA hai, isaprakAr jinavarendra sarvagnadev vItarAg ne kahA hai. bhAvArtha––yahAn ‘jIv’ nAmak padArtha ke chhah visheShaN kahe. inakA Ashay aisA hai ki– ––– 1 – ‘kartA’ kahA, vah nishchayanay se apane ashuddha bhAvonkA agnAn avasthA men Ap hI kartA hai tathA vyavahAranayase gnAnAvaraNAdi pudgal karmon kA kartA hai aur shuddhanay se apane shuddhabhAvon kA kartA hai. 2 – ‘bhoktA’ kahA, vah nishchayanayase to apane gnAn – darshanamayI chetanAbhAvakA bhoktA hai aur vyavahAr nayase pudgalakarmake phal jo sukh–dukh AdikA bhoktA hai. 3 – ‘amUrtik’ kahA, vah nishchayase to sparsha, ras, gandha, varNa, shabda ye pudgal ke guN–paryAy hain, inase rahit amUrtik hai aur vyavahAr se jabatak pudgal karmase bandhA hai tab tak ‘mUrtik’ bhI kahate hain. 4 – ‘sharIraparimAN’ kahA, vah nishchayase to asankhyAtapradeshI lokaparimAN hai, parantu sankoch – vistArashaktise sharIr se kuchh kam pradesh pramAN AkAr men hai. 5 – ‘anAdinidhan’ kahA, vah paryAyadRuShTi se dekhane par to utpanna hotA hai, naShTa hotA hai, to bhI dravyadRuShTise dekhA jAye to anAdinidhan sadA nitya avinAshI hai.
6 – ‘darshan – gnAn upayogasahit’ kahA, vah dekhane–jAnanerUp upayogasvarUp chetanArUp hai.
in visheShaNonse anyamatI anyaprakAr sarvathA ekAntarUp mAnate hain unakA niShedh bhI jAnanA chAhiye. ‘kartA’ visheShaNase to sAnkhyamatI sarvathA akartA mAnatA hai usakA niShedh hai. ‘bhoktA’ visheShaNase bauddhamatI kShaNik mAnakar kahatA hai ki karma ko karane vAlA to or hai tathA bhogane vAlA or hai, isakA niShedh hai. jo jIv karma karatA hai usakA phal vahI jIv bhogatA hai, is kathan se bauddhamatI ke kahane kA niShedh hai. ‘amUrtik’ kahane se mImAnsak Adi ise sharIr sahit mUrtik hI mAnate hain, unakA niShedh hai. ‘sharIrapramAN’ kahane se naiyAyik, vaisheShik, vedAntI Adi sarvathA, sarvavyApak mAnate hain unakA niShedh hai. ‘anAdinidhan’ kahanese bauddhamatI sarvathA kShaNasthAyI mAnatA hai , usakA niShedh hai. ‘darshanagnAnaupayogamayI’ kahane se sAnkhyamatI
Page 256 of 394
PDF/HTML Page 280 of 418
single page version
256] [aShTapAhuD to gnAnarahit chetanAmAtra mAnatA hai, naiyAyik, vaisheShik, guNaguNIke sarvathA bhed mAnakar gnAn aur jIvake sarvathA bhed mAnate hain, bauddhamatakA visheSh ‘vignAnAdvaitavAdI’ gnAnamAtra hI mAnatA hai aur vedAntI gnAnakA kuchh nirUpaN hI nahIn karatA hai, in sabakA niShedh hai. isaprakAr sarvagnakA kahA huA jIvakA svarUp jAnakar apane ko aisA mAnakar shraddhA, ruchi, pratIti karanA chAhiye. jIv kahane se ajIv padArtha bhI jAnA jAtA hai, ajIv na ho to jIv nAm kaise hotA? isaliye ajIv kA svarUp kyA hai, vaisA hI usakA shraddhAn Agam anusAr karanA. isaprakAr ajIv padArtha kA svarUp jAnakar aur dononke sanyog se anya Asrav, bandh, samvar, nirjarA, mokSha in bhAvon kI pravRutti hotI hai. inakA Agam ke anusAr svarUp jAnakar shraddhAn karane se samyagdarshan kI prApti hotI hai, isaprakAr jAnanA chAhiye.. 148..
Age kahate hai ki yah jIv ‘gnAn–darshan upayogamayI hai’, kintu anAdi paudgalik karmake sanyog se isake gnAn –darshan kI pUrNatA nahIn hotI hai, isaliye alpa gnAn–darshan anubhav men AtA hai aur usamen agnAnake nimitta se iShTa– aniShTa buddhirUp rAg–dveSh–moh bhAvake dvArA gnAn– darshanamen kaluShatArUp sukh–dukhAdik bhAv anubhavamen Ate hain. yah jIv nijabhAvanArUp samyagdarshanako prApta hotA hai tab gnAn – darshan – sukh –vIryake ghAtak karmonkA nAsh karatA hai, aisA dikhAte hain–––
NiTThavai bhaviy jIvo samman jiNabhAvaNAjutto.. 149..
niShThApayati bhavyajIvA samyak jinabhAvanAyukta.. 149..
artha––samyakprakAr jinabhAvanAse yukta bhavyajIv hai vah gnAnAvaraN, darshanAvaraN,
mohanIy, antarAy in chAr ghAtiyA karmonkA niShThAnapan karatA hai arthAt sampUrNa abhAv karatA
hai.