Page 277 of 394
PDF/HTML Page 301 of 418
single page version
mokShapAhuD][277
bhAvArtha––bahirAtmA mithyAdRuShTi ke mithyAtvakarma ke uday se (–udayake vash hone se) mithyAbhAv hai isaliye vah apanI deh ko AtmA jAnatA hai, vaise hI parakI deh achetan hai to bhI usako parakI AtmA mAnatA hai (arthAt par ko bhI dehAtmabuddhi se mAn rahA hai aur aise mithyAbhAv sahit dhyAn karatA hai) aur usamen baDA yatna karatA hai, isaliye aise bhAvako chhoDanA yah tAtparya hai.. 9..
suyadArAIvisae maNuyANan vaiDhaN moho.. 10..
sutadArAdiviShaye manujAnAn varddhante moha.. 10..
dUsarA artha––[ artha–––isaprakAr deh men sva–par ke adhyavasAy (nishchay) ke dvArA jin manuShyonne padArtha ke svarUpako nahIn jAnA hai unake sut, dArAdik jIvommen moh kI pravRutti hotI hai.] (bhAShA parivartanakAr ne yah artha likhA hai) bhAvArtha––jin manuShyonne jIv–ajIv padArtha kA svarUp yathArtha nahIn jAnA unake dehamen svaparAdhyavasAy hai. apanI dehako apanI AtmA jAnate hain aur par kI dehako parakI AtmA jAnate hain, unake putra strI Adi kuTumbiyommen moh (mamatva) hotA hai. jab ve jIv–ajIv ke svarUp ko jAne tab deh ko ajIv mAnen, AtmAko amUrtik chaitanya jAnen, tab par men mamatva nahIn hotA hai. isaliye jIvAdik padArthon kA svarUp achchhI tarah jAnakar moh nahIn karanA yah batalAyA hai.. 10..
Age kahate hain ki mohakarma ke udayase (– udayamen yukta honese) mithyAgnAn aur mithyAbhAv hote hain, usase AgAmI bhavamen bhI yah manuShya dehako chAhatA hai–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 278 of 394
PDF/HTML Page 302 of 418
single page version
278] [aShTapAhuD
mohodaeN puNaravi angan san maNNae maNuo.. 11..
mohodayen punarapi angan manyate manuja.. 11..
artha––yah manuShya mohakarma ke udayase (uday ke vash hokar) mithyAgnAnake dvArA
bhAvArtha––mohakarmakI prakRiti mithyAtva ke uday se (uday ke vash honese) gnAn bhI
hotA hai, usase nirantar paradravya men yah bhAvanA rahatI hai ki yah mujhe sadA prApta hove, isase
yah prANI AgAmI dehako bhalA jAnakar chAhatA hai.. 11..
Age kahate hain ki jo muni deh men nirapekSha hain, deh ko nahIn chAhatA hai, usamen mamatva
AdasahAve surao joI so lahai NivvANan.. 12..
AtmasvabhAve surata yogI sa labhate nirvANam.. 12..
udAsIn hai, nirdvandva hai––rAgadveSharUp iShTa–aniShTa mAnyatA se rahit hai, nirmamatva hai––dehAdik
men ‘yah merA’ aisI buddhi se rahit hai, nirArambh hai––is sharIr ke liye tathA
nirdvandva, nirmam, dehamAn nirapekSha, muktArambh je,
Page 279 of 394
PDF/HTML Page 303 of 418
single page version
mokShapAhuD][279 tathA anya laukik prayojan ke liye Arambh se rahit hai aur AtmasvabhAvamen rat hai, lIn hai, nirantar svabhAvakI bhAvanA sahit hai, vah muni nirvAN ko prApta karatA hai. bhAvArtha–––jo bahirAtmAke bhAvake chhoDakar antarAtmA banakar paramAtmA men lIn hotA hai vah mokSha prApta karatA hai. yah upadesh batAyA hai.. 12.. Age bandh aur mokShake kAraNakA sankSheparUp AgamakA vachan kahate hain–––
eso jiNauvadeso samAsado1 bandhamukkhassa.. 13..
eSha jinopadesha samAsata bandhamokShasya.. 13..
artha––jo jIv paradravyamen rat hai, rAgI hai vah to anek prakArake karmon se bAndhatA hai,
karmonkA bandh karatA hai aur jo paradravyase virat hai–––rAgI nahIn hai vah anek prakArake karmon
se chhUTatA hai, tah bandhakA aur mokShakA sankShepamen jinadev kA upadesh hai.
bhAvArtha–– bandh–mokShake kAraNakI kathanI anek prakAr se hai usakA yah sankShep hai–– jo paradravya se rAgabhAv to bandhakA kAraN aur virAgabhAv mokShakA kAraN hai, isaprakAr sankShep se jinendrakA upadesh hai.. 13..
Age kahate hain ki jo svadravya men rat hai vah samyagdRuShTi hotA hai aur karmonkA nAsh karatA hai–––
re! niyamathI nijadraarat sAdhu sudraShTi hoy chhe,
Page 280 of 394
PDF/HTML Page 304 of 418
single page version
280] [aShTapAhuD
artha––jo muni svadravya arthAt apanI AtmAmen rat hai, ruchi sahit he vah niyam se
samyagdRuShTi hai aur vah hI samyaktvasvabhAvarUp pariNaman karatA huA duShTa ATh karmon kA kShay –
nAsh karatA hai.
bhAvArtha–– yah bhI karmake nAsh karane ke kAraNakA sankShep kathan hai. jo apane svarUp kI shraddhA, ruchi, pratIti, AcharaNase yukta hai vah niyam se samyagdRuShTi hai, is samyaktvabhAv se pariNAm karatA huA muni ATh karmon kA nAsh karake nirvAN ko prApta karatA hai.. 14.. Age kahate hain ki jo paradravya men rat hai vah mithyAdRuShTi hokar karmonko bAndhatA hai–––
michchhattapariNado puN bajjhadi duTThaTThakammehin.. 15..
mithyAtvapariNata puna badhyate duShTAShTa karmabhi.. 15..
aur vah mithyAtvabhAvarUp pariNaman karatA huA duShTa aShTa karmon se bandhatA hai.
bhAvArtha–––yah bandhake kAraN kA sankShep hai. yahAn sAdhu kahane se aisA batAyA hai ki jo bAhya parigrah chhoDakar nirgranth ho jAve to bhI mithyAdRuShTi hotA huA sansAr ke dukh denevAle aShTa karmon se bandhatA hai.. 15.. Age kahate hain ki paradravya hI se durgati hotI hai aur svadravya hI se sugati hotI hai–– – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1 pAThAntara–– sa sAdhu. 2 mu0 san0 pratimeh ‘kShipate’ aisA pATh hai.
Page 281 of 394
PDF/HTML Page 305 of 418
single page version
mokShapAhuD][281
iy NAUN sadavve kuNai raI virah iyarammi.. 16..
iti gnAtvA svadravye kurut ratin viratin itarasmin.. 16..
artha––paradravya se durgati hotI hai aur svadravyase sugati hotI hai yah spaShTa (– pragaT)
paradravya unase virati karo.
bhAvArtha––lokamen bhI yah rIti hai ki apane dravyase rati karake apanA hI bhogatA hai vah
lekar bhogatA hai usako usako dukh hotA hai, Apatti uThAnI paDatI hai. isaliye AchArya ne
sankShep men upadesh diyA hai ki apane AtmasvabhAvamen rati karo isase sugati hai, svargAdik bhI
isI se hote hain aur mokSha bhI isI se hotA hai aur paradravya se prIti mat karo isase durgati
hotI hai, sansAr men bhramaN hotA hai.
yahAn koI kahatA hai ki svadravyamen lIn hone se mokSha hotA hai aur sugati – durgati to
kahA hai ki paradravya se virakta hokar svadravya men lIn hove tab vishuddhatA bahut hotI hai, us
vishuddhatA ke nimitta se shubhakarma bhI bandhate hain aur jab atyant vishuddhatA hotI hai tab karmon kI
nirjarA hokar mokSha hotA hai, isaliye sugati–durgatikA honA kahA yah yukta hai, isaprakAr
jAnanA chAhiye.. 16..
Age shiShya pUchhatA hai ki paradravya kaisA hai? usakA uttar AchArya kahate hain–––
tan paradavvan bhaNiyan avitatthan savvadarisIhin.. 17..
–e jANI, nijadravye ramo, paradravyathI viramo tame. 16.
AtmasvabhAvetar sachitta, achitta, temaj mije,
Page 282 of 394
PDF/HTML Page 306 of 418
single page version
282] [aShTapAhuD
tat paradravyan bhaNitan avitatthan sarvadarshibhi.. 17..
artha––AtmasvabhAvase anya sachitta to strI, putrAdik jIv sahit vastu tathA achitta
dhan, dhAnya, hiraNya suvarNAdik achetan vastu aur mishra AbhUShaNAdi sahit manuShya tathA kuTumba
sahit gRuhAdik ye sab paradravya hain, isaprakAr jisane jIvAdik padArthonkA svarUp nahIn jAnA
usako samajhAne ke liye sarvadarshI sarvagna bhagavAnane kahA hai athavA ‘avitatthan’ arthAt satyArtha
kahA hai.
bhAvArtha––apane gnAnasvarUp AtmA sivAy anya chetan, achetan, mishra vastu hain ve sab
Age kahate hain ki AtmasvabhAv svadravya kAh vah is prakAr hai–––
suddhan jiNehin kahiyan appANan havadi saddavvan.. 18..
duShTAShTakarmarahitan anupaman gnAnavigrahan nityam. shuddhan jinai bhaNitan AtmA bhavati svadravyam.. 18..
artha––sansAr ke dukh dene vAle gnAnAvarAdik duShTa aShTakarmon se rahit or jisako kisI kI upamA nahIn aisA anupam, jisako gnAn hI sharIr hai aur jisakA nAsh nahIn hai aisA avinAshI nitya hai aur shuddha arthAt vikAr rahit kevalagnAnamayI AtmA jin bhagavAn sarvagna ne kahA hai vah hI svadravya hai. bhAvArtha––gnAnAnandamay, amUrtik, gnAnamUrti apanI AtmA hai vahI ek svadravya hai, anya sab chetan, achetan, mishra paradravya hain.. 18..
te jiNavarAN magge aNulaggA lahahin NivyANan.. 19..
je shuddha bhAkhyo jinavare, te AtamA svadraa chhe. 18.
Page 283 of 394
PDF/HTML Page 307 of 418
single page version
mokShapAhuD][283
te jinavarANAn mArge anulagnA labhate nirvANam.. 19..
artha––jo muni paradravyase parAngmukh hokar svadravya jo nij AtmadravyakA dhyAn karate
hain ve pragaT sucharitra arthAt nirdoSh chAritrayukta hote hue jinavar tIrthankaronke mArgakA anulagna –
bhAvArtha––paradravya kA tyAg kar jo apane svarUp kA dhyAn karate hain ve nishchay –
Age kahate hain ki jinamArga men lagA huA shuddhAtmAkA dhyAn kar mokShako prApta karatA hai, to kyA usase svarga nahIn prApta kar sakatA hai? avashya hI prApta kar sakatA hai–––
jeN lahai NivvANan Na lahaikin tiN suraloyan.. 20..
yen labhate nirvANan na labhate kin ten suralokam.. 20..
hai usase nirvAN ko prApta karatA hai, to usase kyA svarga lok nahIn prApta kar sakate hain?
avashya hI prApta kar sakate hain.
bhAvArtha––koI jAnatA hogA ki jo jinamArga men lagakar AtmAkA dhyAn karatA hai vah
pravartane vAlA shuddha AtmA kA dhyAn ke mokSha prApta karAt hai, to usase svarga lok kyA kaThin
hai? yah to usake mArgamen hI hai.. 20..
Age is arthako dRuShTAnt dvArA dRuDh karate hain–––
Page 284 of 394
PDF/HTML Page 308 of 418
single page version
284] [aShTapAhuD
so kin kosaddhan pi hu Na sakkae jAu bhuvaNachale.. 21..
sa kin koshArddhamapi sphuTan na shaknoti yAtun bhuvanatale.. 21..
artha–– jo puruSh baDA bhAr lekar ek dinamen sau yojan chalA jAve vah is
pRithvItalapar AdhA kosh kyA na chalA jAve? yah pragaT–spaShTa jAno.
bhAvArtha––jo puruSh baDA bhAr lekarok din men sau yojan chale usake AdhA kosh
hai.. 21..
Age isI arthakA anya dRuShTAnt kahate hain–––
so kin jippai ikkin NareN sangAmae suhaDo.. 22..
sa kin jIyate eken nareN sangrAme subhaTa.. 22..
bhI sugamatAse jIte vah subhaT ek manuShyako kyA na jIte? avashya hI jIte.
bhAvArtha––jo jinamArgamen pravarte vah karmakA nAsh kare hI, to kyA svarga ke rokane vAle
Age kahate hain ki svarga to tapase [shubharAgarUpI tap dvArA] sab hI prApta karate hain,
te vyaktithI kroshArdha paN nav jaI shakAy shun bhUtaLe? 21.
je subhaT hoy ajey koTi narothI–sainik sarvathI,
Page 285 of 394
PDF/HTML Page 309 of 418
single page version
mokShapAhuD][285
jo pAvai so pAvai paraloe sAsayan sokkhan.. 23..
ya prApnoti sa prApnoti paraloke shAshvatan saukhyam.. 23..
pAte hain ve hI dhyAnake yogase paralok men shAshvat sukh ko prApta karate hain.
bhAvArtha––kAyakleshAdik tap to sab hI matake dhArak karate hain, ve tapasvI
karate hain ve jinamArga men kahe hue dhyAn ke yogase paralok men jisamen shAshvat sukh hai aise
nirvAN ko prApta karate hain.. 23..
Age dhyAnake yog se mokShako prApta karate hain usako dRuShTAnt dArShTAnt dvArA karate hain–––
kAlAIladdhIe appA paramappao havadi.. 24..
kAlAdilabdhyA AtmA paramAtmA bhavati.. 24..
artha––jaise suvarNa–pAShAN sodhane kI sAmagrIke sambandh se shuddha suvarNa ho jAtA hai vaise
karmake sanyog se ashuddha hai vahI paramAtmA ho jAtA hai. bhAvArtha–––sugam hai..24..
Age kahate hai ki sansAr men vrat, tapase svarga hotA hai vah vrat tap bhalA hai parantu
te AtamA paralokamAn pAme sushAshvat saukhyane. 23.
jyam shuddhatA pAme suvarNa atIv shobhan yogathI,
Page 286 of 394
PDF/HTML Page 310 of 418
single page version
286] [aShTapAhuD
chhAyA tavaTThiyANan paDivAlantAN guru bheyan.. 25..
chhAyA tapasthitAnAn pratipAlayatAn guru bheda.. 25..
artha––vrat aur tapase svarga hotA hai vah shreShTha hai, parantu avrat aur atapase prANI ko
narakagati men dukh hotA hai vah mat hove, shreShTha nahIn hai. chhAyA aur Atap men baiThane vAle ke
pratipAlak kAraNon men baDA bhed hai.
bhAvArtha––jaise chhAyAkA kAraN to vRukShAdik hain unakI chhAyAmen jo baiThe vah sukh pAve
hai vah dukhako prApta karatA hai, isaprakAr inamen baDA bhed hai; isaprakAr hI jo vrat, tapakA
AcharaN karatA hai vah svargake sukhako prApta karatA hai aur jo inakA AcharaN nahIn karatA hai,
viShay–kaShAyAdikakA sevan karatA hai vah narak ke dukh ko prApta karatA hai, isaprakAr inamen
baDA bhed hai. isaliye yahAn kahanekA yah Ashay hai ki jab tak nirvAN na ho tab tak vrat tap
Adik men pravartanA shreShTha hai, isase sAnsArik sukh kI prApti hai aur nirvANake sAdhan men bhI ye
sahakArI hain. viShay–kaShAyAdik kI pravRuttikA phalato keval narakAdikake dukh hain, un dukhonke
kAraNonkA sevan karanA yah to baDI bhUl hai, isaprakAr jAnanA chAhiye.. 25..
Age kahate hain ki sansAr men rahe tabatak vrat, tap pAlanA shreShTha kahA, parantu jo sansAr
chhAnye ane taDake pratIkShAkaraNamAn bahu bhed chhe. 25.
sansAr–arNav rudrathI nisaraN Ichchhe jIv je,
Page 287 of 394
PDF/HTML Page 311 of 418
single page version
mokShapAhuD][287
karmendhanAnAn dahanan sa dhyAyati AtmAnAn shuddham.. 26..
artha––jo jIv rudra arthAt baDe vistArarUp sansArarUpI samudra se nikalanA chAhatA hai
vah jIv karmarUpI Indhanako dahan karanevAle shuddha AtmA kA dhyAn karatA hai.
bhAvArtha––nirvAN kI prApti karmakA nAsh ho tab hotI hai aur karmakA nAsh shuddhAtmA
karmamalase rahit anantachatuShTay sahit [nij nishchay] paramAtmA hai usakA dhyAn karatA hai.
mokShakA upAy isake binA anya nahIn hai.. 26..
Age AtmAkA dhyAn karanekI vidhi batAte hain–––
loy vavahAravirado appA jhAeh jhANattho.. 27..
lokavyavahAravirata AtmAnan dhyAyati dhyAnastha.. 27..
chhoDakar aur lokavyavahAr se virakta hokar dhyAnamen sthit huA AtmAkA dhyAn karatA hai.
bhAvArtha––muni AtmAkA dhyAn aisA hokar kare–––pratham to krodh, mAn, mAyA, lobh
chhoDe, rAgadveSh chhoDe aur lokavyavahAr jo sanghamen rahanemen paraspar vinayAchAr, vaiyAvRutya,
dhamorupadesh, paDhanA, paDhAnA hai usako bhI chhoDe, dhyAn men sthit hojAve, isaprakAr AtmAkA
dhyAn kare.
yahAn koI pUchhe ki–––sab kaShAyonkA chhoDanA kahA hai usamen to gArav madAdik A
to garbhit hain kintu visheSharUpase batalAne ke liye bhinna bhinna kahe hain. kaShAy
Page 288 of 394
PDF/HTML Page 312 of 418
single page version
288] [aShTapAhuD kI pravRutti isaprakAr hai––jo apane liye aniShTa ho usase krodh kare, anyako nIchA mAnakar mAn kare, kisI kArya nimitta kapaT kare, AhArAdikamen lobh kare. yah gArav hai vah ras, Ruddhi aur sAt––aise tIn prakArakA hai ye yadyapi mAnakaShAyamen garbhit hain to bhI pramAdakI bahulatA inamen hai isaliye bhinnarUpase kahe hain. mad–jAti, lAbh, kul, rUp, tap, bal, vidyA, aishvarya inakA hotA hai vah na kare. rAg–dveSh prIti–aprIti ko kahate hain, kisIse prIti karanA, kisI se aprIti karanA, isaprakAr lakShaNake bhedase bhed karake kahA. moh nAm parase mamatvabhAvakA hai, sansArakA mamatva to munike hai hI nahIn parantu dharmAnurAgase shiShya Adi men mamatva kA vyavahAr hai vah bhI chhoDe. isaprakAr bhed– vivakShA se bhinna bhinna kahe hain, ye dhyAn ke ghAtak bhAv hain, inako chhoDe binA dhyAn hotA nahIn hai isaliye jaise dhyAn ho vaise kare..27.. Age isIko visheSharUp se kahate hain–––
moNavvaeN joi joyattho joyae appA.. 28..
maunavraten yogI yogastha dyotayati AtmAnam.. 28..
artha––yogI dhyAnI muni hai vah mithyAtva, agnAn, pAp–puNya inako man–vachan–kAy
se chhoDakar maunavratake dvArA dhyAnamen sthit hokar AtmAkA dhyAn karatA hai.
bhAvArtha––kaI anyamatI yogI dhyAnI kahalAte hain, isaliye jainalingI bhI kisI
––mithyAtva aur agnAn ko chhoDakar AtmAke svarUpako yathArtha jAnakar samyak shraddhAn to
jisane nahIn kiyA usake mithyAtva–agnAn to lagA rahA tab dhyAn kisakA ho tathA puNya–pAp
donon bandhasvarUp hain inamen prIti–aprIti rahatI hai, jab tak mokShakA svarUp bhI jAnA nahIn hai
tab dhyAn kisakA ho aur [samyak prakAr svarUpagupta svaastimen Thaharakar] man vachanakI
pravRutti chhoDakar maun na kare to ekAgratA kaise ho?
Page 289 of 394
PDF/HTML Page 313 of 418
single page version
mokShapAhuD][289 isaliye mithyAtva, agnAn, puNya, pAp, man, vachan, kAyakI pravRutti chhoDanA hI dhyAn men yukta kahA hai; isaprakAr AtmAkA dhyAn karanese mokSha hotA hai.. 28.. Age dhyAn karanevAlA maun dhAraN karake rahatA hai vah kyA vichArakar rahatA hai, yah kahate hain–––
jANagan dissade 1Nev tamhA jhampemi keNahan.. 29..
gnAyakan drashyate na tat tasmAt jalpAmi ken aham.. 29..
artha––jisarUp ko main dekhatA hUn vah rUp mUrtik vastu hai, jaD hai, achetan hai, sab
prakArase, kuchh bhI jAnatA nahIn hai aur main gnAyak hUn, amUrtik hUn. yah to jaD achetan hai sab
prakArase, kuchh bhI jAnatA nahIn hai, isaliye main kisase bolUn?
bhAvArtha––yadi dUsarA koI paraspar bAt karane vAlA ho tab paraspar bolanA sambhav hai,
hai, kisI ko jAnatA nahIn dekhatA nahIn. isaliye dhyAn kenevAlA kahatA hai ki––main kisase
bolUn? isaliye mere maun hai.. 26..
Age kahate hain ki isaprakAr dhyAn karanese sab karmonke AsravakA nirodh karake sanchit
joyattho jANae joI jiNadeveN bhAsiyan.. 30..
Asrav samasta nirodhIne kShay pUrvakarma taNo kare,
Page 290 of 394
PDF/HTML Page 314 of 418
single page version
290] [aShTapAhuD
yogastha jAnAti yogI jinadeven bhAShitam.. 30..
artha––yog dhyAnamen sthit huA yogI muni sab karmonke AsravakA nirodh karake
samvarayukta hokar pahile bAndhe hue karma jo sanchayarUp hain unakA kShay karatA hai, isaprakAr
jinadevane kahA he vah jAno.
bhAvArtha––dhyAnase karmakA Asrav rukatA hai isase AgAmI bandh nahIn hotA hai aur pUrva
dhyAnakA mahAtmya hai.. 30..
Age kahate hain ki jo vyavahAr tatpar hai usake yah dhyAn nahIn hotA hai–––
jo jaggadi vavahAre so sutto appaNo kajje.. 31..
ya jAgarti vyavahAre sa supta Atmana kArye.. 31..
artha––jo yogI dhyAnI muni vyavahAr men sotA hai vah apane svarUp ke kAmamen jAgatA
hai aur jo vyavahAr men jAgatA hai vah apane AtmamakArya men sotA hai.
bhAvArtha––munike sansArI vyavahAr to kuchh hai nahIn aur yadi hai to muni kaisA? vah to
nahIn hai; sab pravRuttiyonkI nivRutti karake dhyAn karatA hai vah vyavahAramen sotA huA kahalAtA hai
aur apane AtmasvarUpamen lIn hokar dekhatA hai, jAnatA hai vah apane AtmakArya men jAgatA hai.
parantu jo is vyavahAr men tatpar hai–––sAvadhAn hai, svarUp kI dRuShTi nahIn hai vah vyavahAr men
jAgatA huA kahalAtA hai.. 31..
Age yah kahate hain ki yogI pUrvokta kathanako jAnake vyavahArako chhoDakar AtamakArya
Page 291 of 394
PDF/HTML Page 315 of 418
single page version
mokShapAhuD][291
jhAyai paramappANan jah bhaNiyan jiNavarindehin.. 32..
dhyAyati paramAtmAnan yathA bhaNitan jinavarendrai.. 32..
artha––isaprakAr pUrvokta kathanako jAnakar yogI dhyAnI muni hai vah sarva vyavahArako
sab prakAr hI chhoD detA hai aur paramAtmAkA dhyAn karatA hai––jaise jinavarendra tIrthankar
sarvagnadev ne kahA hai vaise hI paramAtmAkA dhyAn karatA hai.
bhAvArtha––sarvathA sarva vyavahArako chhoDanA kahA, usakA Ashay isaprakAr hai ki–––
hai vaise hI paramAtmAkA dhyAn karanA. anyamatI paramAtmAkA svarUp anek prakArase anyathA kahate
hain usake dhyAnakA bhI ve anyathA upadesh karate hain usakA niShedh kiyA hai. jinadevane
paramAtmAkA tathA dhyAnakA bhI svarUp kahA vah satyArtha hai, pramANabhUt hai vaise hI jo yogIshvar
karate hain ve hI nirvAN ko prApta karate hain.. 32..
Age jinadevane jaise dhyAn adhyayan pravRutti kahI hai vaise hI upadesh karate hain–––
rayaNattayasanjutto jhANajjhayaNan sayA kuNaha.. 33..
ratnatrayasanyukta dhyAnAdhyayanan sadA kuru.. 33..
artha––AchArya kahate hain ki jo pAnch mahAvrat yukta ho gayA tathA pAnch samiti va tIn
guptiyonse yukta ho gayA aur samyagdarshan–gnAn–chAritrarUpI ratnatrayase sanyuktaho gayA, aise
banakar he munirAjon! tum dhyAn aur adhyayan–shAstrake abhyAsako sadA karo.
paramAtmane dhyAve yathA upadiShTa jinadevo vaDe. 32.
tun panchasamit trigupta ne sanyukta panchamahAvrate,
Page 292 of 394
PDF/HTML Page 316 of 418
single page version
292] [aShTapAhuD
bhAvArtha––ahinsA, satya, astey, brahmacharya, parigrahatyAg, ye pAnch mahAvrat, IryA, bhAShA, eShaNA, AdAnanikShepaN, pratiShThApanA ye pAnch samiti aur man, vachan, kAyake nigraharUp tIn gupti–––yah terah prakArakA chAritra jinadev ne kahA hai usase yukta ho aur nishchay– vyavahArarUp, manyagadarshan–gnAn–chAritra kahA hai, inase yukta hokar dhyAn aur adhyayan karanekA upadesh hai. inamen pradhAn to dhyAn hI hai aur yadi isamen man na ruke to shAstra abhyAsamen manako lagAve yah bhI dhyAnatulya hI hai, kyonki shAstramen paramAtmAke svarUpakA nirNay hai so yah dhyAnakA hI ang hai.. 33.. Age kahate hain ki jo ratnatray kI ArAdhanA karatA hai vah jIv ArAdhak hI hai–
ArAhaNAvihaNan tassa phalan kevalan NANan.. 34..
ArAdhanAvidhAnan tasya phalan kevalan gnAnam.. 34..
artha––ratnatray samayagdarshan–gnAn–chAritrakI ArAdhanA karate hue jIvako ArAdhak
jAnanA aur ArAdhanAke vidhAnakA phal kevalagnAn hai.
bhAvArtha––jo samyagdarshan–gnAn–chAritrakI ArAdhanA karatA hai vah kevalagnAnako prApta
Age kahate hain ki shuddhAtmA hai vah kevalagnAn hai aur kevalagnAn hai vah shuddhAtmA hai––
so jiNavarehin bhaNio jAN tuman kevalan NANan.. 35..
ArAdhanAnun vidhAn kevalagnAnaphaLadAyak aho! 34.
chhe siddha, AtmA shuddha chhe sarvagnAnIdarshI chhe,
Page 293 of 394
PDF/HTML Page 317 of 418
single page version
mokShapAhuD][293
sa jinavarai bhaNita jAnIhi tvan kevalan gnAnan.. 35..
artha––AtmA jinavaradev ne aisA kahA hai, kesA hai? siddha hai––kisI se utpanna nahIn
huA hai svayamsiddha hai, shuddha hai–––karmamalase rahit hai, sarvagna hai–––sab lokAlok ko
jAnatA hai aur sarvadarshI hai–––sab lok–alok ko dekhatA hai, isaprakAr AtmA hai vah he
muni! usahIko tU kevalagnAn jAn athavA us kevalagnAn hI ko AtmA jAna. AtmA men aur
gnAn men kuchh pradeshabhed nahIn hai, guN–guNI bhed hai vah gauN hai. yah ArAdhanA kA phal pahile
kevalagnAn kahA, vahI hai.. 35..
Age kahate hain ki jo yogI jinadevake matase ratnatrayakI ArAdhanA karatA hai vah
so jhAyadi appANan pariharai paran Na sandeho.. 36..
sa dhyAyati AtmAnan pariharati paran na sandeha.. 36..
artha––jo yogI dhyAnI muni jineshvaradevake matakI AgnAse ratnatray–samyagdarshan, gnAn,
chAritrakI nishchayase ArAdhanA karatA hai vah pragaTarUp se AtmAkA hI dhyAn karatA hai, kyonki
ratnatray AtmAkA guN hai aur guN–guNImen bhed nahIn hai. ratnatray kI ArAdhanA hai vah AtmAkI
hI ArAdhanA hai vah hI paradravyako chhoDatA hai isamen sandeh nahIn hai.
bhAvArtha––sugam hai.. 36.. pahile pUchhA thA ki AtmA men ratnatray kaise hai usakA uttar ab AchArya kahate hain––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 294 of 394
PDF/HTML Page 318 of 418
single page version
294] [aShTapAhuD
tan chArittan bhaNiyan parihAro puNNapAvANan.. 37..
tat chAritran bhaNitan parihAra puNyapApAnAm.. 37..
parihAr hai vah chAritra hai, isaprakAr jAnanA chAhiye.
bhAvArtha––yahAn jAnanevAlA tathA dekhanevAlA aur tyAganevAlA darshan, gnAn, chAritrako
karttA AtmA hai, isaliye ye tIn AtmA hI hai, guN–guNImen koI pradeshabhed nahIn hotA hai.
isaprakAr ratnatray hai vah AtmA hI hai, isaprakAr jAnanA..37..
Age isI artha ko anya prakAse kahate hain–––
chArittan parihAro parUviyan jiNavarindehin.. 38..
chAritran parihAra prajalpitan jinavarendrai.. 38..
artha––tatvaruchi samyaktva hai, tattvakA grahaN samyaggnAn hai, parihAr chAritra hai,
isaprakAr jinavarendra tIrthankar sarvagnadevane kahA hai.
bhAvArtha––jIv, ajIv, Asrav, bandh, samvar, nirjarA, mokSha in tattvonkA shraddhAn ruchi
nivRutti chAritra hai; isaprakAr jineshvaradevane kahA hai, inako nishchay–vyavahAr nayase Agamake
anusAr sAdhanA.. 38..
je pAp tem ja puNyano parihAr te chArit kahyun. 37.
chhe tattvaruchi, tattvataNun grahaN sadgnAn chhe,
Page 295 of 394
PDF/HTML Page 319 of 418
single page version
mokShapAhuD][295
dansaNavihINapuriso Na lahai tan ichchhiyan lAhan.. 39..
darshanavihIn puruSha na labhate tan iShTan lAbham.. 39..
artha––jo puruSh darshanase shuddha hai vah hI shuddha hai, kyoki jisakA darshan shuddha hai vahI
nirvAN ko pAtA hai aur jo puruSh samyagdarshan se rahit hai vah puruSh Ipsit lAbh arthAt
mokShako prApta nahIn kar sakatA hai.
bhAvArtha––lokamen prasiddha hai ki koI puruSh koI vastu chAhe aur usakI ruchi prAtIti
hai.. 39..
Age kahate hain ki aisA samyagdarshanako grahaN karane kA upadesh sAr hai, usako jo
tan sammattan bhaNiyan savaNANan sAvayANan pi.. 40..
tat samyaktvan bhaNitan shramaNAnAn shrAvakANAmapi.. 40..
artha––isaprakAr samyagdarshan – gnAn – chAritrakA upadesh sAr hai, jo jarA va maraN
ko haranevAlA hai, isako jo mAnatA hai shraddhAn karatA hai vah hI samyaktva kahA hai. vah muniyon
tathA shrAvakonko sabhI ko kahA hai isaliye samyaktvapUrvak gnAn chAritra ko angIkAr karo.
bhAvArtha––jIvake jitane bhAv hain unamen samayagdarshan – gnAn –chAritra sAr hain uttam
darshanarahit je puruSh te pAme na ichchhit lAbhane. 39.
jaramaraNahar A sArabhUt upadesh shraddhe spaShTa je,
Page 296 of 394
PDF/HTML Page 320 of 418
single page version
296] [aShTapAhuD hain, jIvake hit hain, aur inamen bhI samyagdarshan pradhAn hai kyonki isake binA gnAn, chAritra bhI mithyA kahalAte hain, isaliye samyagdarshan pradhAn jAnakar pahile angIkAr karanA, yah upadesh muni tathA shrAvak sabhIko hai.. 40.. Age samyaggnAnakA svarUp kahate hain–––
tan saNNANan bhaNiyan aviyatthan savvadarasIhin.. 41..
tat sangnAnan bhaNitan avitathan sarvadarshibhi.. 41..
samyaggnAn hai aisA sarvadarshI – sabako dekhanevAle sarvagna dev ne kahA hai ata vah hI satyArtha hai,
anya chhadmasthakA kahA huA satyArtha nahIn hai asatyArtha hai, sarvagnakA kahA huA hI satyArtha hai.
bhAvArtha––sarvagnadev ne jIv, pudgal, dharma, adharma, AkAsh, kAl ye jAti apekShA chhah
gnAnamayI chetanAsvarUp kahA hai, yah sadA amUrtik hai arthAt sparsha, ras, gandh, varNase rahit hai.
pudgal Adi pAnch dravyonko ajIv kahe hain ye achetan hain – jaD hain. inamen pudgal sparsha, ras,
gandh, varNa, shabdasahit mUrtik (–rUpI) hain, indriyagochar hai, anya amUrtik hain. Akash Adi
indriyagochar pudgal skandh hain unako grahaN karake jIv rAg–dveSh–moharUpI pariNaman karatA hai
sharIrAdiko apanA mAnatA hai tathA iShTa–aniShTa mAnakar rAg–dveSharUp hotA hai, isase navIn
pudgal karmarUp hokar bandhako prApta hotA hai, yah nimitta–naimittik bhAv hai, isaprakAr yah
jIv agnAnI hotA huA jIv–pudgalake bhedako na jAnakar mithyAgnAnI hotA hai. isaliye
AchArya kahate hain ki jinadevake mat se jIv–ajIvakA bhed jAnakar samyagdarshan kA svarUp
jAnanA. isaprakAr jinadevane kahA vah hI satyArtha hai, pramAN–nayake dvArA aise hI siddha hotA
hai isaliye jinadev sarvagnane sab vastuko pratyakSha dekhakar kahA hai.