Ashtprabhrut-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 10-41 (Moksha Pahud).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 16 of 21

 

Page 277 of 394
PDF/HTML Page 301 of 418
single page version

mokShapAhuD][277

bhAvArthaH––bahirAtmA mithyAdR^iShTi ke mithyAtvakarma ke uday se (–udayake vash hone se) mithyAbhAv hai isaliye vah apanI deh ko AtmA jAnatA hai, vaise hI parakI deh achetan hai to bhI usako parakI AtmA mAnatA hai (arthAt par ko bhI dehAtmabuddhi se mAn rahA hai aur aise mithyAbhAv sahit dhyAn karatA hai) aur usame.n ba.DA yatna karatA hai, isaliye aise bhAvako Cho.DnA yah tAtparya hai.. 9..

Age kahate hai.n ki aisI hI mAnyatAse par manuShyAdime.n mohakI pravR^itti hotI haiH–––
saparajjhavasAeNa.n dehesu ya avididatthamappANa.n.
suyadArAIvisae maNuyANa.n vaiDhaN moho.. 10..
svaparAdhyavasAyen deheShu cha aviditArthamAtmAnam.
sutadArAdiviShaye manujAnA.n varddha.nte mohaH.. 10..
arthaH––isaprakAr dehame.n sva–parake adhyavasAy (nishchay) ke dvArA manuShyo.n ke sut,
dArAdik jIvo.nme.n moh pravartatA hai kaise hai.n manuShya – jinane padArtha kA svarUp (arthAt AtmA)
nahI.n jAnA hai aise hai.n.

dUsarA arthaH––[ arthaH–––isaprakAr deh me.n sva–par ke adhyavasAy (nishchay) ke dvArA jin manuShyo.nne padArtha ke svarUpako nahI.n jAnA hai unake sut, dArAdik jIvo.nme.n moh kI pravR^itti hotI hai.] (bhAShA parivartanakAr ne yah artha likhA hai) bhAvArthaH––jin manuShyo.nne jIv–ajIv padArtha kA svarUp yathArtha nahI.n jAnA unake dehame.n svaparAdhyavasAy hai. apanI dehako apanI AtmA jAnate hai.n aur par kI dehako parakI AtmA jAnate hai.n, unake putra strI Adi kuTumbiyo.nme.n moh (mamatva) hotA hai. jab ve jIv–ajIv ke svarUp ko jAne tab deh ko ajIv mAne.n, AtmAko amUrtik chaitanya jAne.n, tab par me.n mamatva nahI.n hotA hai. isaliye jIvAdik padArtho.n kA svarUp achChI tarah jAnakar moh nahI.n karanA yah batalAyA hai.. 10..

Age kahate hai.n ki mohakarma ke udayase (– udayame.n yukta honese) mithyAj~nAn aur mithyAbhAv hote hai.n, usase AgAmI bhavame.n bhI yah manuShya dehako chAhatA haiH–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

vastusvarUp jANyA vinA dehe sva–adhyavasAyath
aj~nAnI janane moh phAle putradArAdik mahI.n. 10.

Page 278 of 394
PDF/HTML Page 302 of 418
single page version

278] [aShTapAhuD

michChANANesu rao michChAbhAveN bhAvio sato.
mohodaeN puNaravi a.nga.n sa.n maNNae maNuo.. 11..
mithyAj~nAneShu rataH mithyA bhAven bhAvitaH san.
mohodayen punarapi a.nga.n manyate manujaH.. 11..

arthaH
––yah manuShya mohakarma ke udayase
(uday ke vash hokar) mithyAj~nAnake dvArA
mithyAbhAv se bhAyA huA phir AgAmI janmame.n is a.ng (deh) ko achChA samajhakar chAhatA hai.

bhAvArthaH––mohakarmakI prakR^iti mithyAtva ke uday se (uday ke vash honese) j~nAn bhI
mithyA hotA hai; paradravya ko apanA jAnatA hai aur us mithyAtva hI ke dvArA mithyA shraddhAn
hotA hai, usase nirantar paradravya me.n yah bhAvanA rahatI hai ki yah mujhe sadA prApta hove, isase
yah prANI AgAmI dehako bhalA jAnakar chAhatA hai.. 11..

Age kahate hai.n ki jo muni deh me.n nirapekSha hai.n, deh ko nahI.n chAhatA hai, usame.n mamatva
nahI.n karatA hai vah nirvAN ko pAtA haiH–––
jo dehe Niravekkho Nidda.ndo Nimmamo NirAra.nbho.
AdasahAve surao joI so lahai NivvANa.n.. 12..
yaH dehe nirapekShaH nirdvandaH nirmamaH nirAra.nbhaH.
AtmasvabhAve surataH yogI sa labhate nirvANam.. 12..
arthaH––jo yogI dhyAnI muni deh meh nirapekSha hai arthAt dehako nahI.n chAhatA hai,
udAsIn hai, nirdvandva hai––rAgadveSharUp iShTa–aniShTa mAnyatA se rahit hai, nirmamatva hai––dehAdik
me.n ‘yah merA’ aisI buddhi se rahit hai, nirAra.nbh hai––is sharIr ke liye tathA
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
1 – mu0 sa.n0 prati me.n ‘sa.n maNNae’ aisA prAkR^it pATh hai jisakA ‘sva.n manyate’ aisA sa.nskR^it pATh hai.
rahI lIn mithyAj~nAnamA.n, mithyAtvabhAve pariNamI,
te deh mAne ‘hu.n’ paNe pharIney mohoday thakI. 11.

nirdvandva, nirmam, dehamA.n nirapekSha, muktAra.nbh je,
je lIn AtmasvabhAvamA.n, te yogI pAme mokShane. 12.

Page 279 of 394
PDF/HTML Page 303 of 418
single page version

mokShapAhuD][279 tathA anya laukik prayojan ke liye Ara.nbh se rahit hai aur AtmasvabhAvame.n rat hai, lIn hai, nirantar svabhAvakI bhAvanA sahit hai, vah muni nirvAN ko prApta karatA hai. bhAvArthaH–––jo bahirAtmAke bhAvake Cho.Dkar antarAtmA banakar paramAtmA me.n lIn hotA hai vah mokSha prApta karatA hai. yah upadesh batAyA hai.. 12.. Age ba.ndh aur mokShake kAraNakA sa.nkSheparUp AgamakA vachan kahate hai.nH–––

paradavvarao bajjhadi virao muchchei vivihakammehi.n.
eso jiNauvadeso samAsado
1 ba.ndhamukkhassa.. 13..
paradravyarataH badhyate virataH muchyate vividhakarmabhiH.
eShaH jinopadeshaH samAsataH ba.ndhamokShasya.. 13..

arthaH
––jo jIv paradravyame.n rat hai, rAgI hai vah to anek prakArake karmo.n se bA.NdhatA hai,
karmo.nkA ba.ndh karatA hai aur jo paradravyase virat hai–––rAgI nahI.n hai vah anek prakArake karmo.n
se ChUTatA hai, tah bandhakA aur mokShakA sa.nkShepame.n jinadev kA upadesh hai.

bhAvArthaH–– ba.ndh–mokShake kAraNakI kathanI anek prakAr se hai usakA yah sa.nkShep haiH–– jo paradravya se rAgabhAv to ba.ndhakA kAraN aur virAgabhAv mokShakA kAraN hai, isaprakAr sa.nkShep se jinendrakA upadesh hai.. 13..

Age kahate hai.n ki jo svadravya me.n rat hai vah samyagdR^iShTi hotA hai aur karmo.nkA nAsh karatA haiH–––

saddavvarao savaNo sammAiTThI havei NiyameN2.
sammattapariNado uN khavei 3duTThaTThakammAi.n.. 14..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
1 ‘sado’ ke sthAnapar ‘’sao’ pAThAntara. 2 pAThAntaraH – so sAhU. 3 mu0 sa.n0 prati me.n ‘duTThaTThakammANi’ pATh hai.
paradravyarat ba.ndhAy virat mukAy vidhavidh karmathI;
–A, ba.ndhamokSha viShe jineshvaradeshanA sa.nkShepathI. 13.

re! niyamathI nijadraarat sAdhu sudraShTi hoy Che,
samyaktvapariNat vartato duShTAShTa karmo kShay kare. 14.

Page 280 of 394
PDF/HTML Page 304 of 418
single page version

280] [aShTapAhuD

svadravyarataH shramaNaH samyagdraShTi bhavati niyamen1.
samyaktvapariNataH punaH 2kShapayati duShTAShTakarmANi.. 14..

arthaH
––jo muni svadravya arthAt apanI AtmAme.n rat hai, ruchi sahit he vah niyam se
samyagdR^iShTi hai aur vah hI samyaktvasvabhAvarUp pariNaman karatA huA duShTa ATh karmo.n kA kShay –
nAsh karatA hai.

bhAvArthaH–– yah bhI karmake nAsh karane ke kAraNakA sa.nkShep kathan hai. jo apane svarUp kI shraddhA, ruchi, pratIti, AcharaNase yukta hai vah niyam se samyagdR^iShTi hai, is samyaktvabhAv se pariNAm karatA huA muni ATh karmo.n kA nAsh karake nirvAN ko prApta karatA hai.. 14.. Age kahate hai.n ki jo paradravya me.n rat hai vah mithyAdR^iShTi hokar karmo.nko bA.NdhatA haiH–––

jo puN paravavvarao michChAdiTThI havei so sAhU.
michChattapariNado puN bajjhadi duTThaTThakammehi.n.. 15..
yaH punaH paradravyarataH mithyAdraShTiH bhavati saH sAdhuH.
mithyAtvapariNataH punaH badhyate duShTAShTa karmabhiH.. 15..
arthaH––punaH arthAt phir jo sAdhu paradravya me.n rat hai, rAgI he vah mithyAdR^iShTi hotA hai
aur vah mithyAtvabhAvarUp pariNaman karatA huA duShTa aShTa karmo.n se ba.NdhatA hai.

bhAvArthaH–––yah ba.ndhake kAraN kA sa.nkShep hai. yahA.N sAdhu kahane se aisA batAyA hai ki jo bAhya parigrah Cho.Dkar nirgra.nth ho jAve to bhI mithyAdR^iShTi hotA huA sa.nsAr ke duHkh denevAle aShTa karmo.n se ba.NdhatA hai.. 15.. Age kahate hai.n ki paradravya hI se durgati hotI hai aur svadravya hI se sugati hotI haiH–– –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1 pAThAntaraH–– sa sAdhuH. 2 mu0 sa.n0 pratimeh ‘kShipate’ aisA pATh hai.

paradravyamA.n rat sAdhu to mithyAdarashayut hoy Che,
mithyAtvapariNat vartato bA.ndhe karam duShTAShTane. 15.

Page 281 of 394
PDF/HTML Page 305 of 418
single page version

mokShapAhuD][281

paradavvAdo duggai sadvvAdo hu suggI hoi.
iy NAUN sadavve kuNai raI virah iyarammi.. 16..
paradravyAt durgatiH svadravyAt sphuTa.n sugatiH bhavati.
iti j~nAtvA svadravye kurut rati.n virati.n itarasmin.. 16..

arthaH
––paradravya se durgati hotI hai aur svadravyase sugati hotI hai yah spaShTa
(– pragaT)
jAno, isaliye he bhavyajIvo! tum is prakAr jAnakar svadravyame.n rati karo aur anya jo
paradravya unase virati karo.

bhAvArthaH––lokame.n bhI yah rIti hai ki apane dravyase rati karake apanA hI bhogatA hai vah
to sukh pAtA hai, us par kuCh Apatti nahI.n AtI hai aur paradravyase prIti karake chAhe jaise
lekar bhogatA hai usako usako duHkh hotA hai, Apatti uThAnI pa.DtI hai. isaliye AchArya ne
sa.nkShep me.n upadesh diyA hai ki apane AtmasvabhAvame.n rati karo isase sugati hai, svargAdik bhI
isI se hote hai.n aur mokSha bhI isI se hotA hai aur paradravya se prIti mat karo isase durgati
hotI hai, sa.nsAr me.n bhramaN hotA hai.

yahA.N koI kahatA hai ki svadravyame.n lIn hone se mokSha hotA hai aur sugati – durgati to
paradravya kI prIti se hotI hai? usako kahate hai.n ki–––yah satya hai parantu yahA.N is Ashay se
kahA hai ki paradravya se virakta hokar svadravya me.n lIn hove tab vishuddhatA bahut hotI hai, us
vishuddhatA ke nimitta se shubhakarma bhI ba.Ndhate hai.n aur jab atya.nt vishuddhatA hotI hai tab karmo.n kI
nirjarA hokar mokSha hotA hai, isaliye sugati–durgatikA honA kahA yah yukta hai, isaprakAr
jAnanA chAhiye.. 16..

Age shiShya pUChatA hai ki paradravya kaisA hai? usakA uttar AchArya kahate hai.nH–––
AdasahAvAdaNNa.n sachchittAchittamissiya.n havadi.
ta.n paradavva.n bhaNiya.n avitattha.n savvadarisIhi.n.. 17..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
paradravyathI durgati, khare sugati svadravyathI thAy Che;
–e jANI, nijadravye ramo, paradravyathI viramo tame. 16.

AtmasvabhAvetar sachitta, achitta, temaj mije,
te jANavu.n paradraa–sarvaj~ne kahyu.n avitathapaNe. 17.

Page 282 of 394
PDF/HTML Page 306 of 418
single page version

282] [aShTapAhuD

AtmasvabhAvAdanyat sachchittAchittamishrita.n bhavati.
tat paradravya.n bhaNita.n avitattha.n sarvadarshibhiH.. 17..

arthaH
––AtmasvabhAvase anya sachitta to strI, putrAdik jIv sahit vastu tathA achitta
dhan, dhAnya, hiraNya suvarNAdik achetan vastu aur mishra AbhUShaNAdi sahit manuShya tathA kuTumba
sahit gR^ihAdik ye sab paradravya hai.n, isaprakAr jisane jIvAdik padArtho.nkA svarUp nahI.n jAnA
usako samajhAne ke liye sarvadarshI sarvaj~na bhagavAnane kahA hai athavA ‘avitattha.n’ arthAt satyArtha
kahA hai.
bhAvArthaH––apane j~nAnasvarUp AtmA sivAy anya chetan, achetan, mishra vastu hai.n ve sab
hI paradravya hai.n, isaprakAr aj~nAnI ko samajhAneke liye sarvaj~na devene kahA hai.. 17..
Age kahate hai.n ki AtmasvabhAv svadravya kAh vah is prakAr haiH–––
duTThaTThakammarahiya.n aNovama.n NANaviggaha.n Nichcha.n.
suddha.n jiNehi.n kahiya.n appANa.n havadi saddavva.n.. 18..

duShTAShTakarmarahita.n anupama.n j~nAnavigraha.n nityam. shuddha.n jinaiH bhaNita.n AtmA bhavati svadravyam.. 18..

arthaH––sa.nsAr ke duHkh dene vAle j~nAnAvarAdik duShTa aShTakarmo.n se rahit or jisako kisI kI upamA nahI.n aisA anupam, jisako j~nAn hI sharIr hai aur jisakA nAsh nahI.n hai aisA avinAshI nitya hai aur shuddha arthAt vikAr rahit kevalaj~nAnamayI AtmA jin bhagavAn sarvaj~na ne kahA hai vah hI svadravya hai. bhAvArthaH––j~nAnAnandamay, amUrtik, j~nAnamUrti apanI AtmA hai vahI ek svadravya hai, anya sab chetan, achetan, mishra paradravya hai.n.. 18..

Age kahate hai.n ki jo aise nijadravyakA dhyAn karate hai.n ve nirvAN pAte hai.nH–––
je jhAya.nti sadavya.n paradavva parammuhA du sucharitA.
te jiNavarAN magge aNulaggA lahahi.n NivyANa.n.. 19..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
duShTAShTakarmavihIn, anupam, j~nAnavigrah, nitya ne,
je shuddha bhAkhyo jinavare, te AtamA svadraa Che. 18.
paravimukh thaI nij dravya je dhyAve suchAritrIpaNe,
jinadevanA mArag mahI.n rasa.nlagna te shivapad lahe. 19.

Page 283 of 394
PDF/HTML Page 307 of 418
single page version

mokShapAhuD][283

ye dhyAya.nti svadravya.n paradravya.n parA~N.hmukhAstu sucharitrAH.
te jinavarANA.n mArge anulagnAH labhate nirvANam.. 19..

arthaH
––jo muni paradravyase parA~N.hmukh hokar svadravya jo nij AtmadravyakA dhyAn karate
hai.n ve pragaT sucharitra arthAt nirdoSh chAritrayukta hote hue jinavar tIrtha.nkaro.nke mArgakA anulagna –
(anusa.ndhAn, anusaraN) karate hue nirvANako prApta karate hai.n.

bhAvArthaH––paradravya kA tyAg kar jo apane svarUp kA dhyAn karate hai.n ve nishchay –
chAritrarUp hokar jinamArga me.n lagate hai.n, ve mokSha ko prApta karet hai.n.. 19..

Age kahate hai.n ki jinamArga me.n lagA huA shuddhAtmAkA dhyAn kar mokShako prApta karatA hai, to kyA usase svarga nahI.n prApta kar sakatA hai? avashya hI prApta kar sakatA haiH–––

jiNavaramaeN joI jhANe jhAei suddhamappANa.n.
jeN lahai NivvANa.n Na lahaiki.n tiN suraloya.n.. 20..
jinavaramaten yogI dhyAne dhyAyati shuddhamAtmAnam.
yen labhate nirvANa.n na labhate ki.n ten suralokam.. 20..
arthaH–– yogI dhyAnI muni hai vah jinavar bhagavAnake matase shuddha AtmAko dhyAname.n dhyAtA
hai usase nirvAN ko prApta karatA hai, to usase kyA svarga lok nahI.n prApta kar sakate hai.n?
avashya hI prApta kar sakate hai.n.

bhAvArthaH––koI jAnatA hogA ki jo jinamArga me.n lagakar AtmAkA dhyAn karatA hai vah
mokShako prApta karatA hai aur svarga to isase hotA nahI.n hai, usako kahA hai ki jinamArga me.n
pravartane vAlA shuddha AtmA kA dhyAn ke mokSha prApta karAt hai, to usase svarga lok kyA kaThin
hai? yah to usake mArgame.n hI hai.. 20..

Age is arthako dR^iShTA.nt dvArA dR^i.Dh.h.h karate hai.nH–––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
jinadevamat–anusAr dhyAve yogI nijashuddhAtmane!
jethI lahe nirvAN, to shu.n nav lahe suralokane? 20.

Page 284 of 394
PDF/HTML Page 308 of 418
single page version

284] [aShTapAhuD

jo jAi joyaNasaya.n diyaheNekke Na levi gurubhAra.n.
so ki.n kosaddha.n pi hu Na sakkae jAu bhuvaNachale.. 21..
yaH yAti yojanashata.n divasenaiken lAtvA gurubhAram.
sa ki.n koshArddhamapi sphuTa.n na shaknoti yAtu.n bhuvanatale.. 21..

arthaH
–– jo puruSh ba.DA bhAr lekar ek diname.n sau yojan chalA jAve vah is
pR^ithvItalapar AdhA kosh kyA na chalA jAve? yah pragaT–spaShTa jAno.

bhAvArthaH––jo puruSh ba.DA bhAr lekarok din me.n sau yojan chale usake AdhA kosh
chalanA to atya.nt sugam huA, aise hI jinamArga se mokSha pAve to svarga pAnA to atya.nt sugam
hai.. 21..

Age isI arthakA anya dR^iShTA.nt kahate hai.nH–––
jo koDie Na jippai suhaDo sa.ngAmaehi.n savvehi.n.
so ki.n jippai ikki.n NareN sa.ngAmae suhaDo.. 22..
yaH koTyA na jIyate subhaTaH sa.ngrAmakaiH sarvaiH.
sa ki.n jIyate eken nareN sa.ngrAme subhaTaH.. 22..
arthaH––jo koI subhaT sa.ngrAmame.n sab hI sa.ngramAke karanevAlo.nke sAth karo.D.h.h manuShyo.nko
bhI sugamatAse jIte vah subhaT ek manuShyako kyA na jIte? avashya hI jIte.

bhAvArthaH––jo jinamArgame.n pravarte vah karmakA nAsh kare hI, to kyA svarga ke rokane vAle
ek pApakarma kA nAsh na kare.n? avashya hI kare.n.. 22..

Age kahate hai.n ki svarga to tapase [shubharAgarUpI tap dvArA] sab hI prApta karate hai.n,
parantu dhyAnake yog se svarga prApta karate hai.n ve us dhyAnake yogase mokSha bhI prApta karate hai.nH–––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
bahu bhAr laI din ekamA.n je gaman so yojan kare,
te vyaktithI kroshArdha paN nav jaI shakAy shu.n bhUtaLe? 21.

je subhaT hoy ajey koTi narothI–sainik sarvathI,
te vIr subhaT jitAy shu.n sa.ngrAmamA.n nar ekathI? 22.

Page 285 of 394
PDF/HTML Page 309 of 418
single page version

mokShapAhuD][285

sagga.n taveN savvo vi pAvae tahi.n vi jhANajoeNa.
jo pAvai so pAvai paraloe sAsaya.n sokkha.n.. 23..
svarga.n tapasA sarvaH api prApnoti kintu dhyAnayogena.
yaH prApnoti saH prApnoti paraloke shAshvata.n saukhyam.. 23..
arthaH––shubharAgarUpI tap dvArA svarga to sab hI pAte hai.n tathApi jo dhyAnake yogase svarga
pAte hai.n ve hI dhyAnake yogase paralok me.n shAshvat sukh ko prApta karate hai.n.

bhAvArthaH––kAyakleshAdik tap to sab hI matake dhArak karate hai.n, ve tapasvI
ma.ndakaShAyake nimitta se sab hI svargako prApta karate hai.n , parantu jo dhyAn ke dvArA svarga prApta
karate hai.n ve jinamArga me.n kahe hue dhyAn ke yogase paralok me.n jisame.n shAshvat sukh hai aise
nirvAN ko prApta karate hai.n.. 23..

Age dhyAnake yog se mokShako prApta karate hai.n usako dR^iShTA.nt dArShTA.nt dvArA karate hai.nH–––
aisohaNajoeN suddha.n hema.n havei jah tah ya.
kAlAIladdhIe appA paramappao havadi.. 24..
atishobhanayogen shuddha.n hema.n bhavati yathA tathA cha.
kAlAdilabdhyA AtmA paramAtmA bhavati.. 24..

arthaH––jaise suvarNa–pAShAN sodhane kI sAmagrIke sa.nba.ndh se shuddha suvarNa ho jAtA hai vaise
hI kAl Adi labdhi jo dravya, kShetra, kAl aur bhAvarUp sAmagrI kI prApti se yah AtmA
karmake sa.nyog se ashuddha hai vahI paramAtmA ho jAtA hai. bhAvArthaH–––sugam hai..24..

Age kahate hai ki sa.nsAr me.n vrat, tapase svarga hotA hai vah vrat tap bhalA hai parantu
avratAdik se narakAdik gati hotI hai vah avratAdik shreShTha nahI.n haiH–––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
tapathI lahe suralok sau, paN dhyAnayoge je lahe
te AtamA paralokamA.n pAme sushAshvat saukhyane. 23.

jyam shuddhatA pAme suvarNa atIv shobhan yogathI,
AtmA bane paramAtamA tyam kAL–Adik labdhithI. 24.

Page 286 of 394
PDF/HTML Page 310 of 418
single page version

286] [aShTapAhuD

var vay tavehi saggo mA dukkha.n hou Nirai iyarehi.n.
ChAyA tavaTThiyANa.n paDivAla.ntAN guru bheya.n.. 25..
vara.n vratatapobhiH svargaH mA duHkha.n bhavatu narake itaraiH.
ChAyA tapasthitAnA.n pratipAlayatA.n guru bhedaH.. 25..

arthaH
––vrat aur tapase svarga hotA hai vah shreShTha hai, parantu avrat aur atapase prANI ko
narakagati me.n duHkh hotA hai vah mat hove, shreShTha nahI.n hai. ChAyA aur Atap me.n baiThane vAle ke
pratipAlak kAraNo.n me.n ba.DA bhed hai.

bhAvArthaH––jaise ChAyAkA kAraN to vR^ikShAdik hai.n unakI ChAyAme.n jo baiThe vah sukh pAve
aur AtApakA kAraN sUrya, agni Adik hai.n inake nimittase AtAp hotA hai, jo usame.n baiThatA
hai vah dukhako prApta karatA hai, isaprakAr iname.n ba.DA bhed hai; isaprakAr hI jo vrat, tapakA
AcharaN karatA hai vah svargake sukhako prApta karatA hai aur jo inakA AcharaN nahI.n karatA hai,
viShay–kaShAyAdikakA sevan karatA hai vah narak ke duHkh ko prApta karatA hai, isaprakAr iname.n
ba.DA bhed hai. isaliye yahA.N kahanekA yah Ashay hai ki jab tak nirvAN na ho tab tak vrat tap
Adik me.n pravartanA shreShTha hai, isase sA.nsArik sukh kI prApti hai aur nirvANake sAdhan me.n bhI ye
sahakArI hai.n. viShay–kaShAyAdik kI pravR^ittikA phalato keval narakAdikake duHkh hai.n, un duHkho.nke
kAraNo.nkA sevan karanA yah to ba.DI bhUl hai, isaprakAr jAnanA chAhiye.. 25..

Age kahate hai.n ki sa.nsAr me.n rahe tabatak vrat, tap pAlanA shreShTha kahA, parantu jo sa.nsAr
se nikalanA chAhe vah AtmAkA dhyAn kareH–––
jo ichChai Nissaridu.n sa.nsAr mahaNNavAu ru.nddAo1.
kammi.ndhaNAN DahaNa.n so jhAyai appaya.n suddha.n.. 26..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
1 – mudrit sa.nskR^it prati me.n ‘sa.nsAramahaNNavassa ruddassa’ aisA pATh hai jisakI sa.nskR^it ‘sa.nsAramahArNavasya rudrasya’ aisI hai.
div–ThIk vratatapathI, na ho duHkh ItarathI narakAdike;
ChA.nye ane taDake pratIkShAkaraNamA.n bahu bhed Che. 25.

sa.nsAr–arNav rudrathI niHsaraN IchChe jIv je,
dhyAve karam–Indhan taNA dahanAr nij shuddhAdnane. 26.

Page 287 of 394
PDF/HTML Page 311 of 418
single page version

mokShapAhuD][287

yaH ichChati niHsattu.n sa.nsAramahArNavAt rudrAt.
karmendhanAnA.n dahana.n saH dhyAyati AtmAnA.n shuddham.. 26..

arthaH
––jo jIv rudra arthAt ba.De vistArarUp sa.nsArarUpI samudra se nikalanA chAhatA hai
vah jIv karmarUpI I.ndhanako dahan karanevAle shuddha AtmA kA dhyAn karatA hai.

bhAvArthaH––nirvAN kI prApti karmakA nAsh ho tab hotI hai aur karmakA nAsh shuddhAtmA
ke dhyAn se hotA hai ataH jo sa.nsArase nikalakar mokShako chAhe vah shuddha AtmA jo ki–––
karmamalase rahit anantachatuShTay sahit [nij nishchay] paramAtmA hai usakA dhyAn karatA hai.
mokShakA upAy isake binA anya nahI.n hai.. 26..

Age AtmAkA dhyAn karanekI vidhi batAte hai.nH–––
savve kasAy mottu.n gAravamayarAyadosavAmoha.n.
loy vavahAravirado appA jhAeh jhANattho.. 27..
sarvAn kaShAyAn muktvA gAravamadarAgadoSh vyAmoham.
lokavyavahAravirataH AtmAna.n dhyAyati dhyAnasthaH.. 27..
arthaH––muni sab kaShayo.nko Cho.Dkar tathA gArav, mad, rAg, dveSh tathA moh inako
Cho.Dkar aur lokavyavahAr se virakta hokar dhyAname.n sthit huA AtmAkA dhyAn karatA hai.

bhAvArthaH––muni AtmAkA dhyAn aisA hokar kare–––pratham to krodh, mAn, mAyA, lobh
in sab kaShAyo.nko Cho.De, gAravako Cho.De, mad jAti Adike bhedase ATh prakArakA hai usako
Cho.De, rAgadveSh Cho.De aur lokavyavahAr jo sa.nghame.n rahaneme.n paraspar vinayAchAr, vaiyAvR^itya,
dhamorupadesh, pa.DhnA, pa.DhAnA hai usako bhI Cho.De, dhyAn me.n sthit hojAve, isaprakAr AtmAkA
dhyAn kare.

yahA.N koI pUChe ki–––sab kaShAyo.nkA Cho.DnA kahA hai usame.n to gArav madAdik A
gaye phir inako bhinna bhinna kyo.n kahe? usakA samAdhAn isaprakAr hai ki––ye sab kaShAyo.n me.n
to garbhit hai.n kintu visheSharUpase batalAne ke liye bhinna bhinna kahe hai.n. kaShAy
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
saghaLA kaShAyo moharAg virodh–mad–gArav tajI,
dhyAnastha dhyAve Atmane, vyavahAr laukikathI ChUTI. 27.

Page 288 of 394
PDF/HTML Page 312 of 418
single page version

288] [aShTapAhuD kI pravR^itti isaprakAr hai––jo apane liye aniShTa ho usase krodh kare, anyako nIchA mAnakar mAn kare, kisI kArya nimitta kapaT kare, AhArAdikame.n lobh kare. yah gArav hai vah ras, R^iddhi aur sAt––aise tIn prakArakA hai ye yadyapi mAnakaShAyame.n garbhit hai.n to bhI pramAdakI bahulatA iname.n hai isaliye bhinnarUpase kahe hai.n. mad–jAti, lAbh, kul, rUp, tap, bal, vidyA, aishvarya inakA hotA hai vah na kare. rAg–dveSh prIti–aprIti ko kahate hai.n, kisIse prIti karanA, kisI se aprIti karanA, isaprakAr lakShaNake bhedase bhed karake kahA. moh nAm parase mamatvabhAvakA hai, sa.nsArakA mamatva to munike hai hI nahI.n parantu dharmAnurAgase shiShya Adi me.n mamatva kA vyavahAr hai vah bhI Cho.De. isaprakAr bhed– vivakShA se bhinna bhinna kahe hai.n, ye dhyAn ke ghAtak bhAv hai.n, inako Cho.De binA dhyAn hotA nahI.n hai isaliye jaise dhyAn ho vaise kare..27.. Age isIko visheSharUp se kahate hai.nH–––

michChatta.n aNNANa.n pAva.n puNNa.n chaevi tiviheNa.
moNavvaeN joi joyattho joyae appA.. 28..
mithyAtva.n aj~nAna.n pApa.n puNya.n tyaktvA trividhena.
maunavraten yogI yogasthaH dyotayati AtmAnam.. 28..

arthaH
––yogI dhyAnI muni hai vah mithyAtva, aj~nAn, pAp–puNya inako man–vachan–kAy
se Cho.Dkar maunavratake dvArA dhyAname.n sthit hokar AtmAkA dhyAn karatA hai.

bhAvArthaH––kaI anyamatI yogI dhyAnI kahalAte hai.n, isaliye jainali.ngI bhI kisI
dravyali.ngIke dhAraN karane se dhyAnI mAnA jAy to usake niShedh ke nimitta isaprakAr kahA hai–
––mithyAtva aur aj~nAn ko Cho.Dkar AtmAke svarUpako yathArtha jAnakar samyak shraddhAn to
jisane nahI.n kiyA usake mithyAtva–aj~nAn to lagA rahA tab dhyAn kisakA ho tathA puNya–pAp
dono.n ba.ndhasvarUp hai.n iname.n prIti–aprIti rahatI hai, jab tak mokShakA svarUp bhI jAnA nahI.n hai
tab dhyAn kisakA ho aur [samyak prakAr svarUpagupta svaastime.n Thaharakar] man vachanakI
pravR^itti Cho.Dkar maun na kare to ekAgratA kaise ho?
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
trividhe takva mithyAtvane, aj~nAnane, agh–puNyane,
yogastha yogI, maunavratasa.npanna dhyAve Atmane. 28.

Page 289 of 394
PDF/HTML Page 313 of 418
single page version

mokShapAhuD][289 isaliye mithyAtva, aj~nAn, puNya, pAp, man, vachan, kAyakI pravR^itti Cho.DnA hI dhyAn me.n yukta kahA hai; isaprakAr AtmAkA dhyAn karanese mokSha hotA hai.. 28.. Age dhyAn karanevAlA maun dhAraN karake rahatA hai vah kyA vichArakar rahatA hai, yah kahate hai.nH–––

ja.n mayA dissade rUva.n ta.n Na jANAdi savvahA.
jANaga.n dissade
1Nev tamhA jha.npemi keNaha.n.. 29..
yat mayA drashyate rUpa.n tat na jAnAti sarvathA.
j~nAyaka.n drashyate na tat tasmAt jalpAmi ken aham.. 29..

arthaH
––jisarUp ko mai.n dekhatA hU.N vah rUp mUrtik vastu hai, ja.D.h.h hai, achetan hai, sab
prakArase, kuCh bhI jAnatA nahI.n hai aur mai.n j~nAyak hU.N, amUrtik hU.N. yah to ja.D.h.h achetan hai sab
prakArase, kuCh bhI jAnatA nahI.n hai, isaliye mai.n kisase bolU.N?

bhAvArthaH––yadi dUsarA koI paraspar bAt karane vAlA ho tab paraspar bolanA sa.nbhav hai,
kintu AtmA to amUrtik hai usako vachan bolanA nahI.n hai aur jo rUpI pudgal hai vah achetan
hai, kisI ko jAnatA nahI.n dekhatA nahI.n. isaliye dhyAn kenevAlA kahatA hai ki––mai.n kisase
bolU.N? isaliye mere maun hai.. 26..

Age kahate hai.n ki isaprakAr dhyAn karanese sab karmo.nke AsravakA nirodh karake sa.nchit
karmo.nkA nAsh karatA hai.nH–––
savvAsavaNiroheN kamma.n khavadi sa.nchida.n.
joyattho jANae joI jiNadeveN bhAsiya.n.. 30..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
1 pAThAntaraH– Na.n ta.n, Na.nta.
dekhAy mujane rUp je te jANatu.n nahi sarvathA,
ne jANanAr na dashyamAn; hu.n bolu.n konI sAthamA.n? 29.

Asrav samasta nirodhIne kShay pUrvakarma taNo kare,
j~nAtA ja bas rahI jAy Che yogastha yogI;–jin kahe. 30.

Page 290 of 394
PDF/HTML Page 314 of 418
single page version

290] [aShTapAhuD

sarvAsravanirodhen karma kShapayati sa.nchitam.
yogasthaH jAnAti yogI jinadeven bhAShitam.. 30..

arthaH
––yog dhyAname.n sthit huA yogI muni sab karmo.nke AsravakA nirodh karake
sa.nvarayukta hokar pahile bA.Ndhe hue karma jo sa.nchayarUp hai.n unakA kShay karatA hai, isaprakAr
jinadevane kahA he vah jAno.

bhAvArthaH––dhyAnase karmakA Asrav rukatA hai isase AgAmI ba.ndh nahI.n hotA hai aur pUrva
sa.nchit karmo.nkI nirjarA hotI hai tab kevalaj~nAn utpanna karake mokSha prApta hotA hai, yah AtmAke
dhyAnakA mahAtmya hai.. 30..

Age kahate hai.n ki jo vyavahAr tatpar hai usake yah dhyAn nahI.n hotA haiH–––
jo sutto vyavahAre so joI jaggae sakajjammi.
jo jaggadi vavahAre so sutto appaNo kajje.. 31..
yaH suptaH vyavahAre saH yogI jAgarti svakArye.
yaH jAgarti vyavahAre saH suptaH AtmanaH kArye.. 31..

arthaH
––jo yogI dhyAnI muni vyavahAr me.n sotA hai vah apane svarUp ke kAmame.n jAgatA
hai aur jo vyavahAr me.n jAgatA hai vah apane AtmamakArya me.n sotA hai.

bhAvArthaH––munike sa.nsArI vyavahAr to kuCh hai nahI.n aur yadi hai to muni kaisA? vah to
pAkha.n.DI hai. dharmakA vyavahAr sa.nghame.n rahanA, mahAvratAdik pAlanA–––aise vyavahArame.n bhI tatpar
nahI.n hai; sab pravR^ittiyo.nkI nivR^itti karake dhyAn karatA hai vah vyavahArame.n sotA huA kahalAtA hai
aur apane AtmasvarUpame.n lIn hokar dekhatA hai, jAnatA hai vah apane AtmakArya me.n jAgatA hai.
parantu jo is vyavahAr me.n tatpar hai–––sAvadhAn hai, svarUp kI dR^iShTi nahI.n hai vah vyavahAr me.n
jAgatA huA kahalAtA hai.. 31..

Age yah kahate hai.n ki yogI pUrvokta kathanako jAnake vyavahArako Cho.Dkar AtamakArya
karatA haiH–––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
yogI sUtA vyavahAramA.n te jAgatA nijakAryamA.n;
je jAgatA vyavahAramA.n te supta AtamakAryamA.n. 31.

Page 291 of 394
PDF/HTML Page 315 of 418
single page version

mokShapAhuD][291

iy jANiUN joI vavahAra.n chayai savvahA savva.n.
jhAyai paramappANa.n jah bhaNiya.n jiNavari.ndehi.n.. 32..
iti j~nAtvA yogI vyavahAra.n tyajati sarvathA sarvam.
dhyAyati paramAtmAna.n yathA bhaNita.n jinavarendraiH.. 32..

arthaH
––isaprakAr pUrvokta kathanako jAnakar yogI dhyAnI muni hai vah sarva vyavahArako
sab prakAr hI Cho.D.h.h detA hai aur paramAtmAkA dhyAn karatA hai––jaise jinavarendra tIrtha.nkar
sarvaj~nadev ne kahA hai vaise hI paramAtmAkA dhyAn karatA hai.

bhAvArthaH––sarvathA sarva vyavahArako Cho.DnA kahA, usakA Ashay isaprakAr hai ki–––
lokavyavahAr tathA dharmavyavahAr sab hI Cho.Dne par dhyAn hotA hai isaliye jaise jinadevane kahA
hai vaise hI paramAtmAkA dhyAn karanA. anyamatI paramAtmAkA svarUp anek prakArase anyathA kahate
hai.n usake dhyAnakA bhI ve anyathA upadesh karate hai.n usakA niShedh kiyA hai. jinadevane
paramAtmAkA tathA dhyAnakA bhI svarUp kahA vah satyArtha hai, pramANabhUt hai vaise hI jo yogIshvar
karate hai.n ve hI nirvAN ko prApta karate hai.n.. 32..
Age jinadevane jaise dhyAn adhyayan pravR^itti kahI hai vaise hI upadesh karate hai.nH–––
pa.nchamahavvayajutto pa.nchasu samidIsu tIsu guttIsu.
rayaNattayasa.njutto jhANajjhayaNa.n sayA kuNaha.. 33..
pa.nchamahAvratayuktaH pa.nchasu samitiShu tisR^iShu guptiShu.
ratnatrayasa.nyuktaH dhyAnAdhyayana.n sadA kuru.. 33..

arthaH
––AchArya kahate hai.n ki jo pA.Nch mahAvrat yukta ho gayA tathA pA.Nch samiti va tIn
guptiyo.nse yukta ho gayA aur samyagdarshan–j~nAn–chAritrarUpI ratnatrayase sa.nyuktaho gayA, aise
banakar he munirAjo.n! tum dhyAn aur adhyayan–shAstrake abhyAsako sadA karo.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
1 pAThAntaraH– jiNavarideNa.n.
Im jANI yogI sarvathA ChoDe sakaL vyavahArane,
paramAtmane dhyAve yathA upadiShTa jinadevo vaDe. 32.

tu.n pa.nchasamit trigupta ne sa.nyukta pa.nchamahAvrate,
ratnatrayI sa.nyutapaNe kar nitya dhyAnAdhyayanane.33.

Page 292 of 394
PDF/HTML Page 316 of 418
single page version

292] [aShTapAhuD

bhAvArthaH––ahi.nsA, satya, astey, brahmacharya, parigrahatyAg, ye pA.Nch mahAvrat, IryA, bhAShA, eShaNA, AdAnanikShepaN, pratiShThApanA ye pA.Nch samiti aur man, vachan, kAyake nigraharUp tIn gupti–––yah terah prakArakA chAritra jinadev ne kahA hai usase yukta ho aur nishchay– vyavahArarUp, manyagadarshan–j~nAn–chAritra kahA hai, inase yukta hokar dhyAn aur adhyayan karanekA upadesh hai. iname.n pradhAn to dhyAn hI hai aur yadi isame.n man na ruke to shAstra abhyAsame.n manako lagAve yah bhI dhyAnatulya hI hai, kyo.nki shAstrame.n paramAtmAke svarUpakA nirNay hai so yah dhyAnakA hI a.ng hai.. 33.. Age kahate hai.n ki jo ratnatray kI ArAdhanA karatA hai vah jIv ArAdhak hI haiH–

rayaNattayamArAha.n jIvo ArAhao muNeyavvo.
ArAhaNAvihaNa.n tassa phala.n kevala.n NANa.n.. 34..
ratnatrayamArAdhayan jIvaH ArAdhakaH j~nAtavyaH.
ArAdhanAvidhAna.n tasya phala.n kevala.n j~nAnam.. 34..

arthaH
––ratnatray samayagdarshan–j~nAn–chAritrakI ArAdhanA karate hue jIvako ArAdhak
jAnanA aur ArAdhanAke vidhAnakA phal kevalaj~nAn hai.

bhAvArthaH––jo samyagdarshan–j~nAn–chAritrakI ArAdhanA karatA hai vah kevalaj~nAnako prApta
karatA hai vah jinamArga me.n prasiddha hai.. 34..

Age kahate hai.n ki shuddhAtmA hai vah kevalaj~nAn hai aur kevalaj~nAn hai vah shuddhAtmA haiH––

siddho suddho AdA savvaNhU savvaloyadarisI ya.
so jiNavarehi.n bhaNio jAN tuma.n kevala.n NANa.n.. 35..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ratnatrayI ArAdhanAro jIv ArAdhak kahyo;
ArAdhanAnu.n vidhAn kevalaj~nAnaphaLadAyak aho! 34.

Che siddha, AtmA shuddha Che sarvaj~nAnIdarshI Che,
tu.n jAN re! –jinavarakathit A jIv kevaLaj~nAn Che. 35.

Page 293 of 394
PDF/HTML Page 317 of 418
single page version

mokShapAhuD][293

siddhaH shuddhaH AtmA sarvaj~naH sarvalokadarshI cha.
saH jinavaraiH bhaNitaH jAnIhi tva.n kevala.n j~nAna.n.. 35..

arthaH
––AtmA jinavaradev ne aisA kahA hai, kesA hai? siddha hai––kisI se utpanna nahI.n
huA hai svaya.nsiddha hai, shuddha hai–––karmamalase rahit hai, sarvaj~na hai–––sab lokAlok ko
jAnatA hai aur sarvadarshI hai–––sab lok–alok ko dekhatA hai, isaprakAr AtmA hai vah he
muni! usahIko tU kevalaj~nAn jAn athavA us kevalaj~nAn hI ko AtmA jAna. AtmA me.n aur
j~nAn me.n kuCh pradeshabhed nahI.n hai, guN–guNI bhed hai vah gauN hai. yah ArAdhanA kA phal pahile
kevalaj~nAn kahA, vahI hai.. 35..

Age kahate hai.n ki jo yogI jinadevake matase ratnatrayakI ArAdhanA karatA hai vah
AtmAkA dhyAn karatA haiH–––
rayaNattaya.n pi joI ArAhai jo hu jiNavaramaeNa.
so jhAyadi appANa.n pariharai para.n Na sa.ndeho.. 36..
ratnatrayamapi yogI ArAdhayati yaH sphuTa.n jinavaramatena.
saH dhyAyati AtmAna.n pariharati para.n na sandehaH.. 36..

arthaH
––jo yogI dhyAnI muni jineshvaradevake matakI Aj~nAse ratnatray–samyagdarshan, j~nAn,
chAritrakI nishchayase ArAdhanA karatA hai vah pragaTarUp se AtmAkA hI dhyAn karatA hai, kyo.nki
ratnatray AtmAkA guN hai aur guN–guNIme.n bhed nahI.n hai. ratnatray kI ArAdhanA hai vah AtmAkI
hI ArAdhanA hai vah hI paradravyako Cho.DtA hai isame.n sa.ndeh nahI.n hai.

bhAvArthaH––sugam hai.. 36.. pahile pUChA thA ki AtmA me.n ratnatray kaise hai usakA uttar ab AchArya kahate hai.nH––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

je yogI ArAdhe ratanatray pragaT jinavaramArgathI,
te Atmane dhyAve ane par parihare;–sha.nkA nathI. 36.

Page 294 of 394
PDF/HTML Page 318 of 418
single page version

294] [aShTapAhuD

ja.n jANai ta.n NANa.n ja.n pichChai ta.n cha da.nsaNa.n Neya.n.
ta.n chAritta.n bhaNiya.n parihAro puNNapAvANa.n.. 37..
yat jAnAti tat j~nAna.n yatpashyati tachcha darshana.n j~neyam.
tat chAritra.n bhaNita.n parihAraH puNyapApAnAm.. 37..
arthaH––jo jAne vah j~nAn hai, jo dekhe vah darshan hai aur jo puNya tathA pApakA
parihAr hai vah chAritra hai, isaprakAr jAnanA chAhiye.

bhAvArthaH––yahA.N jAnanevAlA tathA dekhanevAlA aur tyAganevAlA darshan, j~nAn, chAritrako
kahA ye to guNI ke guN hai.n, ye karttA nahI.n hote hai.n isaliye jAnan, dekhan, tyAgan kriyAkA
karttA AtmA hai, isaliye ye tIn AtmA hI hai, guN–guNIme.n koI pradeshabhed nahI.n hotA hai.
isaprakAr ratnatray hai vah AtmA hI hai, isaprakAr jAnanA..37..

Age isI artha ko anya prakAse kahate hai.nH–––
tachcharuI sammatta.n tachchaggahaNa.n havai saNNANa.n.
chAritta.n parihAro parUviya.n jiNavari.ndehi.n.. 38..
tattvaruchiH samyaktva.n tattvagrahaNa.n cha bhavati sa.nj~nAnam.
chAritra.n parihAraH prajalpita.n jinavarendraiH.. 38..

arthaH
––tatvaruchi samyaktva hai, tattvakA grahaN samyagj~nAn hai, parihAr chAritra hai,
isaprakAr jinavarendra tIrtha.nkar sarvaj~nadevane kahA hai.

bhAvArthaH––jIv, ajIv, Asrav, ba.ndh, sa.nvar, nirjarA, mokSha in tattvo.nkA shraddhAn ruchi
pratIti samyagdarshan hai, inahI ko jAnanA samyagj~nAn hai aur paradravyake parihAr sa.nba.ndhI kriyA kI
nivR^itti chAritra hai; isaprakAr jineshvaradevane kahA hai, inako nishchay–vyavahAr nayase Agamake
anusAr sAdhanA.. 38..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
je jANavu.n te j~nAn, dekhe teh darshan jANavu.n,
je pAp tem ja puNyano parihAr te chArit kahyu.n. 37.

Che tattvaruchi, tattvataNu.n grahaN sadj~nAn Che,
parihAr te chAritra Che; jinavaravR^iShabh nirdiShTa Che. 38.

Page 295 of 394
PDF/HTML Page 319 of 418
single page version

mokShapAhuD][295

da.nsaNasuddho suddho da.nsaNasuddho lahei NivvANa.n.
da.nsaNavihINapuriso Na lahai ta.n ichChiya.n lAha.n.. 39..
darshanashuddhaH shuddhaH darshanashuddhaH labhate nirvANam.
darshanavihIn puruShaH na labhate ta.n iShTa.n lAbham.. 39..

arthaH
––jo puruSh darshanase shuddha hai vah hI shuddha hai, kyoki jisakA darshan shuddha hai vahI
nirvAN ko pAtA hai aur jo puruSh samyagdarshan se rahit hai vah puruSh Ipsit lAbh arthAt
mokShako prApta nahI.n kar sakatA hai.

bhAvArthaH––lokame.n prasiddha hai ki koI puruSh koI vastu chAhe aur usakI ruchi prAtIti
shraddhA na ho to usakI prApti nahI.n hotI hai, isaliye samyagdarshan hI nirvANakI prApti me.n pradhAn
hai.. 39..

Age kahate hai.n ki aisA samyagdarshanako grahaN karane kA upadesh sAr hai, usako jo
mAnatA hai vah samyaktva haiH––
iy uvaesa.n sAra.n jaramaraNahara.n khu maNNae ja.n tu.
ta.n sammatta.n bhaNiya.n savaNANa.n sAvayANa.n pi.. 40..
iti upadesha.n sAra.n jarA maraN hara.n sphuTa.n manyate yattu.
tat samyaktva.n bhaNita.n shramaNAnA.n shrAvakANAmapi.. 40..

arthaH
––isaprakAr samyagdarshan – j~nAn – chAritrakA upadesh sAr hai, jo jarA va maraN
ko haranevAlA hai, isako jo mAnatA hai shraddhAn karatA hai vah hI samyaktva kahA hai. vah muniyo.n
tathA shrAvako.nko sabhI ko kahA hai isaliye samyaktvapUrvak j~nAn chAritra ko a.ngIkAr karo.

bhAvArthaH––jIvake jitane bhAv hai.n uname.n samayagdarshan – j~nAn –chAritra sAr hai.n uttam
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
dragashuddha AtmA shuddha Che, dragashuddha te mukti lahe,
darshanarahit je puruSh te pAme na ichChit lAbhane. 39.

jaramaraNahar A sArabhUt upadesh shraddhe spaShTa je,
samyaktva bhAkhyu.n tehane, ho shramaN ke shrAvak bhale. 40.

Page 296 of 394
PDF/HTML Page 320 of 418
single page version

296] [aShTapAhuD hai.n, jIvake hit hai.n, aur iname.n bhI samyagdarshan pradhAn hai kyo.nki isake binA j~nAn, chAritra bhI mithyA kahalAte hai.n, isaliye samyagdarshan pradhAn jAnakar pahile a.ngIkAr karanA, yah upadesh muni tathA shrAvak sabhIko hai.. 40.. Age samyagj~nAnakA svarUp kahate hai.nH–––

jIvAjIvavihattI joI jANei jiNavaramaeNa.
ta.n saNNANa.n bhaNiya.n aviyattha.n savvadarasIhi.n.. 41..
jIvAjIvavibhakti yogI jAnAti jinavaramatena.
tat sa.nj~nAna.n bhaNita.n avitatha.n sarvadarshibhiH.. 41..
arthaH––jo yogI muni jIv –ajIv padArthake bhed jinavarake matase jAnatA hai vah
samyagj~nAn hai aisA sarvadarshI – sabako dekhanevAle sarvaj~na dev ne kahA hai ataH vah hI satyArtha hai,
anya ChadmasthakA kahA huA satyArtha nahI.n hai asatyArtha hai, sarvaj~nakA kahA huA hI satyArtha hai.

bhAvArthaH––sarvaj~nadev ne jIv, pudgal, dharma, adharma, AkAsh, kAl ye jAti apekShA Chah
dravya kahe hai.n. [sa.nkhyA apekShA ek, ek, asa.nkhya aur ana.ntAna.nt hai.n.] iname.n jIv ko darshan–
j~nAnamayI chetanAsvarUp kahA hai, yah sadA amUrtik hai arthAt sparsha, ras, ga.ndh, varNase rahit hai.
pudgal Adi pA.Nch dravyo.nko ajIv kahe hai.n ye achetan hai.n – ja.D.h.h hai.n. iname.n pudgal sparsha, ras,
ga.ndh, varNa, shabdasahit mUrtik
(–rUpI) hai.n, indriyagochar hai, anya amUrtik hai.n. Akash Adi
chAr to jaise hai.n vaise hI rahate hai.n. jIv aur pudgal ke anAdi sa.nba.ndh hai.n. Chadmasthake
indriyagochar pudgal ska.ndh hai.n unako grahaN karake jIv rAg–dveSh–moharUpI pariNaman karatA hai
sharIrAdiko apanA mAnatA hai tathA iShTa–aniShTa mAnakar rAg–dveSharUp hotA hai, isase navIn
pudgal karmarUp hokar ba.ndhako prApta hotA hai, yah nimitta–naimittik bhAv hai, isaprakAr yah
jIv aj~nAnI hotA huA jIv–pudgalake bhedako na jAnakar mithyAj~nAnI hotA hai. isaliye
AchArya kahate hai.n ki jinadevake mat se jIv–ajIvakA bhed jAnakar samyagdarshan kA svarUp
jAnanA. isaprakAr jinadevane kahA vah hI satyArtha hai, pramAN–nayake dvArA aise hI siddha hotA
hai isaliye jinadev sarvaj~nane sab vastuko pratyakSha dekhakar kahA hai.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
jIv–ajIv kero bhed jANe yogI jinavaramArgathI,
sarvaj~nadeve tehane sadj~nAn bhAkhyu.n tathyathI. 41.