Page 237 of 394
PDF/HTML Page 261 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൩൭
ഭാവാര്ഥഃ––ആര്ത്ത–രൌദ്ര ധ്യാന അശുഭ ഹൈ, സംസാര കേ കാരണ ഹൈം. യേ ദോനോം ധ്യാന ജോ ജീവകേ ബിനാ ഉപദേശ ഹീ അനാദിസേ പായേ ജാതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ഇനകോ ഛോഡനേകാ ഉപദേശ ഹൈ. ധര്മ ശുക്ല ധ്യാന സ്വര്ഗ – മോക്ഷകേ കാരണ ഹൈം. ഇനകോ കഭീ നഹീം ധ്യായാ, ഇസലിയ ഇനകാ ധ്യാന കരനേ കാ ഉപദേശ ഹൈ. ധ്യാനകാ സ്വരൂപ ‘ഏകാഗ്രചിംതാനിരോധ’ കഹാ ഹൈ; ധര്മധ്യാനമേം തോ ധര്മാനുരാഗകാ സദ്ഭാവ ഹൈ സോ ധര്മകേ–––മോക്ഷമാര്ഗകേ കാരണമേം രാഗസഹിത ഏകാഗ്രചിംതാനിരോധ ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ശുഭരാഗ കേ നിമിത്തസേ പുണ്യബന്ധ ഭീ ഹോതാ ഹൈ ഔര വിശുദ്ധ ഭാവകേ നിമിത്തസേ പാപകര്മ കീ നിര്ജരാ ഭീ ഹോതീ ഹൈ. ശുക്ലധ്യാന മേം ആഠവേം നൌവേം ദസവേം ഗുണസ്ഥാനമേം തോ അവ്യക്ത രാഗ ഹൈ. വഹാ അനുഭവ അപേക്ഷാ ഉപയോഗ ഉജ്ജ്വല ഹൈ, ഇസലിയേ ‘ശുക്ല’ നാമ രഖാ ഹൈ ഔര ഇസസേ ഊപര കേ ഗുണസ്ഥാനോം മേം രാഗ–കഷായകാ അഭാവ ഹീ ഹൈ, ഇസലിയേ സര്വഥാ ഹീ ഉപയോഗ ഉജ്ജ്വല ഹൈ, വഹാ ശുക്ലധ്യാന യുക്ത ഹീ ഹൈ. ഇതനീ ഔര വിശേഷതാ ഹൈ കി ഉപയോഗകേ ഏകാഗ്രപനാരൂപ ധ്യാനകീ സ്ഥിതി അനതര്മുഹൂര്ത്ത കീ കഹീ ഹൈ. ഇസ അപേക്ഷാ സേ തേരഹവേം–ചൌദഹവേം ഗുണസ്ഥാനമേഹ ധ്യാനകാ ഉപചാര ഹൈ ഔര യോഗക്രിയാകേ സ്ഥംഭനകീ അപേക്ഷാ ധ്യാന കഹാ ഹൈ. യഹ ശുക്ലധ്യാന കര്മകീ നിര്ജരാ കരകേ ജീവകോ മോക്ഷ പ്രാപ്ത കരാതാ ഹൈ, ഐസേ ധ്യാനകാ ഉപദേശ ജാനനാ.. ൧൨൧.. ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി യഹ ധ്യാന ഭാവലിംഗീ മുനിയോംകോ മോക്ഷ കരതാ ഹൈഃ–––
ഛിംദംതി ഭാവസവണാ ഝാണകുഢാരേഹിം ഭവരുക്ഖം.. ൧൨൨..
ഛിംദന്തി ഭാവശ്രമണാഃ ധ്യാനകുഠാരൈഃ ഭവവൃക്ഷമ്.. ൧൨൨..
അര്ഥഃ––കഈ ദ്രവ്യലിംഗീ ശ്രമണ ഹൈം, വേ തോ ഇന്ദ്രിയസുഖമേം വ്യാകുല ഹൈം, ഉനകേ യഹ ധര്മ –
ശുക്ലധ്യാന നഹീം ഹോതാ. വേ തോ സംസാരരൂപീ വൃക്ഷ കോ കാടനേ മേം സമര്ഥ നഹീം ഹൈം, ഔര ജോ ഭാവലിംഗീ
ശ്രമണ ഹൈം, വേ ധ്യാനരൂപീ കുല്ഹാഡേസേ സംസാരരൂപീ വൃക്ഷകോ കാടതേ ഹൈം.
ഭാവാര്ഥഃ––ജോ മുനി ദ്രവ്യലിംഗ തോ ധാരണ കരതേ ഹൈം, പരന്തു ഉസകോ പരമാര്ഥ സുഖകാ അനുഭവ
നഹീം ഹുആ ഹൈ, ഇസലിയേ ഇഹലോക പരലോകമേം ഇന്ദ്രിയോംകേ സുഖ ഹീ കോ ചാഹതേ ഹൈം, തപശ്ചരണാദിക ഭീ ഇസീ അഭിലാഷ സേ കരതേ ഹൈം ഉനകേ ധര്മ–ശുക്ല ധ്യാന കൈസേ ഹോ? അര്ഥാത് നഹീം ഹോതാ ഹൈ. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 238 of 394
PDF/HTML Page 262 of 418
single page version
ജിനനേ പരമാര്ഥ സുഖകാ ആസ്വാദ ലിയാ ഉനകോ ഇന്ദ്രിയസുഖ ദുഃഖ ഹീ ഹൈ ഐസാ സ്പഷ്ട ഭാസിത ഹുആ ഹൈ, അതഃ പരമാര്ഥ സുഖകാ ഉപായ ധര്മ–ശുക്ലധ്യാന ഹൈ ഉസകോ കരകേ വേ സംസാരകാ അഭാവ കരതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ഭാവലിംഗീ ഹോകര ധ്യാനകാ അഭ്യാസ കരനാ ചാഹിയേ.. ൧൨൨.. ആഗേ ഇസ ഹീ അര്ഥകാ ദൃഷ്ടാംത ദ്വാരാ ദൃഢ കരതേ ഹൈംഃ–––
തഹ രായാണിലരഹിഓ ഝാണപഈയോ വി പജ്ജലഇ.. ൧൨൩..
തഥാ രാഗാനിലരഹിതഃ ധ്യാനപ്രദീപഃ അപി പ്രജ്വലതി.. ൧൨൩..
അര്ഥഃ––ജൈസേ ദീപക ഗര്ഭഗൃഹ അര്ഥാത് ജഹാ പവനകാ സംചാര നഹീം ഹൈ ഐസേ മധ്യകേ ഘരമേം പവന കീ ബാധാ രഹിത നിശ്ചല ഹോകര ജലതാ ഹൈ [പ്രകാശ കരതാ ഹൈ], വൈസേ ഹീ അംതരംഗ മനമേം രാഗരൂപീ പവനസേ രഹിത ധ്യാനരൂപീ ദീപക ഭീ ജലതാ ഹൈ, ഏകാഗ്ര ഹോകര ഠഹരതാ ഹൈ, ആത്മരൂപകോ പ്രകാശിത കരതാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––പഹിലേ കഹാ ഥാ കി ജോ ഇന്ദ്രിയസുഖസേ വ്യാകുല ഹൈം ഉനകേ ശുഭധ്യാന നഹീം ഹോതാ ഹൈ, ഉസകാ യഹ ദീപകകാ ദൃഷ്ടാംത ഹൈ–– ജഹാ ഇന്ദ്രിയോംകേ സുഖ മേം ജോ രാഗ വഹ ഹീ ഹുആ പവന വഹ വിദ്യമാന ഹൈ, ഉനകേ ധ്യാനരൂപീ ദീപക കൈസേ നിര്ബാധ ഉദ്യോത കരേ? അര്ഥാത് ന കരേ, ഔര ജിനകേ യഹ രാഗരൂപീ പവന ബാധാ ന കരേ ഉനകേ ധ്യാനരൂപീ ദീപക നിശ്ചല ഠഹരതാ ഹൈ.. ൧൨൩.. ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി–––ധ്യാനമേം ജോ പരമാര്ഥ ധ്യേയ ശുദ്ധ ആത്മാകാ സ്വരൂപ ഹൈ ഉസ സ്വരൂപകേ ആരാധനമേം നായക (പ്രധാന) പംച പരമേഷ്ഠീ ഹൈം, ഉനകാ ധ്യാന കരനേകാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈംഃ–––
ണരസുരഖേയരമഹിഏ ആരാഹണണായഗേ വീരേ.. ൧൨൪..
൨൩൮] [അഷ്ടപാഹുഡ
Page 239 of 394
PDF/HTML Page 263 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൩൯
നരസുരഖേചരമഹിതാന് ആരാധനാനായകാന് വീരാന്.. ൧൨൪..
അര്ഥഃ–––ഹേ മുനേ! തൂ പംച ഗുരു അര്ഥാത് പംചപരമേഷ്ഠീ കാ ധ്യാന കര. യഹാ ‘അപി’ ശബ്ദ
ശുദ്ധാത്മ സവരൂപകേ ധ്യാനകോ സൂചിത കരതാ ഹൈ. പംച പരമേഷ്ഠീ കൈസേ ഹൈം? മംഗല അര്ഥാത് പാപ കേ
നാശക അഥവാ സുഖദായക ഔര ചഉശരണ അര്ഥാത് ചാര ശരണ തഥാ ‘ലോക’ അര്ഥാത് ലോക കേ
പ്രാണിയോം സേ അരഹംത, സിദ്ധ, സാധു, കേവലീപ്രണീത ധര്മ, യേ പരികരിത അര്ഥാത് പരിവാരിത ഹൈം––––
യുക്ത (–സഹിത) ഹൈം. നര – സുര – വിദ്യാധര സഹിത ഹൈം, പുജ്യ ഹൈം, ഇസലിയേ വേം ‘ലോകോത്തമ’ കഹേ
പ്രാപ്ത ഹൈം തഥാ ദേതേ ഹൈം. ഇസപ്രകാര പംച പരമ ഗുരുകാ ധ്യാന കര.
ഭാവാര്ഥഃ–––യഹാ പംച പരമേഷ്ഠീകാ ധ്യാന കരനേകേ ലിയേ കഹാ. ഉസ ധ്യാനമേം വിഘ്നകോ ദൂര
കഹേ ഹൈം. ഇനകേ സിവായ പ്രാണീകോ അന്യ ശരണ യാ രക്ഷാ കരനേവാലാ കോഈ ഭീ നഹീം ഹൈ ഔര ലോക മേം
ഉത്തമ ഭീ യേ ഹീ ഹൈം. ആരാധനാ ദര്ശന – ജ്ഞാന – ചാരിത്ര – തപ യേ ചാര ഹൈം, ഇനകേ നായക
[സ്വാമീ] ഭീ യേ ഹീ ഹൈം, കര്മോംകോ ജീതനേവാലേ ഭീ യേ ഹീ ഹൈം . ഇസലിയേ ധ്യാന കരനേവാലേ കേ ലിയേ
ഇനകാ ധ്യാന ശ്രേഷ്ഠ ഹൈ. ശുദ്ധസ്വരൂപകീ പ്രാപ്തി ഇനഹീ കേ ധ്യാന സേ ഹോതീ ഹൈ, ഇസലിയേ യഹ ഉപദേശ
ഹൈ.. ൧൨൪..
ആഗേ ധ്യാന ഹൈ വഹ, ‘ജ്ഞാനകാ ഏകാഗ്ര ഹോനാ’ ഹൈ, ഇസലിയേ ജ്ഞാനകേ അനുഭവ കാ ഉപദേശ കരതേ
വാഹിജരമരണവേയണഡാഹവിമുക്കാ സിവാ ഹോംതി.. ൧൨൫..
വ്യാധിജരാമരണവേദനാദാഹവിമുക്താഃ ശിവാഃ ഭവന്തി.. ൧൨൫..
Page 240 of 394
PDF/HTML Page 264 of 418
single page version
വ്യാധിസ്വരൂപ ജരാ–മരണകീ വേദനാ [പീഡാ] കോ ഭസ്മ കരകേ മുക്ത അര്ഥാത് സംസാര സേ രഹിത ‘ശിവ’ അര്ഥാത് പരമനംദ സുഖരൂപ ഹോതേ ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ–––ജൈസേ നിര്മല ഔര ശീതല ജലകേ പീനേ സേ പിത്തകീ ദാഹരൂപ വ്യാധി മിടകര സാതാ ഹോതീ ഹൈ, വൈസേ ഹീ യഹ ജ്ഞാന ഹൈ വഹ ജബ യഹ രാഗാദിക മലസേ രഹിത നിര്മല ഔര ആകുലതാ രഹിത ശാംതഭാവരൂപ ഹോതാ ഹൈ, ഉസകീ ഭാവനാ കര രുചി, ശ്രദ്ധാ, പ്രതീതി സേ പീവേ, ഇസസേ തനമയ ഹോ തോ ജരാ – മരണരൂപ ദാഹ – വേദനാ മിട ജാതീ ഹൈ ഔര സംസാര സേ നിര്വൃത്ത ഹോകര സുഖരൂപ ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഭവ്യ ജീവോംകോ യഹ ഉപദേശ ഹൈ കി ജ്ഞാനമേം ലീന ഹോഓ.. ൧൨൪..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ഇസ ധ്യാനരൂപ അഗ്നി മേം സംസാര കേ ബീജ ആഠോം കര്മ ഏക ബാര ദഗ്ധ ഹോ ജാനേ പര പീഛേ ഫിര സംസാര നഹീം ഹോതാ ഹൈ, യഹ ബീജ ഭാവമുനികേ ദഗ്ധ ഹോ ജാതാ ഹൈഃ–––
തഹ കമ്മബീയദഡ്ഢേ ഭവംകുരോ ഭാവസവണാണം.. ൧൨൬..
തഥാ കര്മ ബീജദഗ്ധേ ഭവാംകുരഃ ഭാവശ്രമണാനാമ്.. ൧൨൬..
അര്ഥഃ––ജൈസേ പൃഥ്വീതല പര ബീജ കേ ജല ജാനേ പര ഉസകാ അംകുര ഫിര നഹീം ഉഗതാ ഹൈ,
നഹീം ഹോതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––സംസാരകേ ബീജ ‘ജ്ഞാനാവരണാദി’ കര്മ ഹൈം. യേ കര്മ ഭാവശ്രമണ കേ ധ്യാനരൂപ
ഹോകര ധര്മ – ശുക്ലധ്യാന സേ കര്മോംകാ നാശ കരനാ യോഗ്യ ഹൈ, യഹ ഉപദേശ ഹൈ. കോഈ സര്വഥാ ഏകാംതീ
അന്യഥാ കഹേ കി–––കര്മ അനാദി ഹൈം, ഉസകാ അംത ഭീ നഹീം ഹൈ, ഉസകാ ഭീ യഹ നിഷേധ ഹൈ.
൨൪൦] [അഷ്ടപാഹുഡ അര്ഥഃ––ഭവ്യ ജീവ ജ്ഞാനമയീ നിര്മല ശീതല ജലകോ സമയക്ത്വഭാവ സഹിത പീകര ഔര
Page 241 of 394
PDF/HTML Page 265 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൪൧ ബീജ അനാദി ഹൈ വഹ ഏകബാര ദഗ്ധ ഹോ ജാനേ പര ഫിര പീഛേ ഫിര നഹീം ഉഗതാ ഹൈ, ഉസീ തരഹ ഇസേ ജാനനാ.. ൧൨൬..
ആഗേ സംക്ഷേപ സേ ഉപദേശ കരതേ ഹൈംഃ––––
ഇയ ണാഉം ഗുണദോസേ ഭാവേണ സംജുദോ ഹോഇ.. ൧൨൭..
ഇതി ജ്ഞാത്വാ ഗുണദോഷാന് ഭാവേന ച സംയുതഃ ഭവ.. ൧൨൭..
അര്ഥഃ––ഭാവശ്രമണ തോ സുഖോംകോ പാതാ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യശ്രമണ ദുഃഖോംകോ പാതാ ഹൈ, ഇസ പ്രകാര
ഗുണ – ദോഷോംകോ ജാനകര ഹേ ജീവ! തൂ ഭാവസഹിത സംയമീ ബന.
ഭാവാര്ഥഃ––സമ്യഗ്ദര്ശന സഹിത ഭാവശ്രമണ ഹോതാ ഹൈ, വഹ സംസാരകാ അഭാവ കരകേ സുഖോംകോ പാതാ ഹൈ ഔര മിഥ്യാത്വസഹിത ദ്രവ്യശ്രമണ ഭേഷമാത്ര ഹോതാ ഹൈ, വഹ സംസാര കാ അഭാവ നഹീം കര സകതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ദുഃഖോംകോ പാതാ ഹൈ. അതഃ ഉപദേശ കരതേ ഹൈം കി ദോനോം കേ ഗുണ – ദോഷ ജാനകര ഭാവസഹയമീ ഹോനാ യോഗ്യ ഹൈ, യഹ സബ ഉപദേശകാ സാര ഹൈ.. ൧൨൭..
ആഗേ ഫിര ഭീ ഇസീ കാ ഉപദേശ അര്ഥരൂപ സംക്ഷേപ സേ കഹതേ ഹൈംഃ–––
പ്രാപ്നുവംതി ഭാവശ്രമണാഃ സംക്ഷേപേണ ജിനൈഃ ഭണിതമ്.. ൧൨൮..
അര്ഥഃ––ജോ ഭാവ സഹിത മുനി ഹൈം വേ അഭ്യുദയസഹിത തീര്ഥംകര – ഗണധര ആദി പദവീ കേ സുഖോംകോ പാതേ ഹൈം, യഹ സംക്ഷേപ സേ കഹാ ഹൈ. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
തും ഭാവഥീ സംയുക്ത ഥാ, ഗുണദോഷ ജാണീ ഏ രീതേ. ൧൨൭.
Page 242 of 394
PDF/HTML Page 266 of 418
single page version
ഉനകോ ഭാവസഹിത സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി മുനി പാതേ ഹൈം. യഹ സബ ഉപദേശകാ സംക്ഷേപ കഹാ ഹൈ ഇസലിയേ ഭാവസഹിത മുനി ഹോനാ യോഗ്യ ഹൈ.. ൧൨൮.. ആഗേ ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി ജോ ഭാവശ്രമണ ഹൈം ഉനകോ ധന്യ ഹൈം, ഉനകോ ഹമാരാ നമസ്കാര ഹോഃ––
ഭാവസഹിയാണ ണിച്ചം തിവിഹേണ പണട്ഠമായാണം.. ൧൨൯..
ഭാവസഹിതേഭ്യഃ നിത്യം ത്രിവിധേന പ്രണഷ്ടമായേഭ്യഃ.. ൧൨൯..
അര്ഥഃ–––ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി ജോ മുനി സമ്യഗ്ദര്ശന ശ്രേഷ്ഠ (വിശിഷ്ട) ജ്ഞാന ഔര നിര്ദോഷ
പരിണാമ ജിനകേ ഐസേ ഹൈം വേ ധന്യ ഹൈം. ഉനകേ ലിയേ ഹമാരാ മന–വചന–കായ സേ സദാ നമസ്കാര ഹോ.
ഭാവാര്ഥഃ––ഭാവലിംഗീയോംമേം ജോ ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര സേ ശുദ്ധ ഹൈം ഉനകേ പ്രതി ആചാര്യ കോ
മോക്ഷമാര്ഗ മേം അനുരാഗ ഹൈ, ഉനമേം മോക്ഷമാര്ഗ കീ പ്രവൃത്തി മേം പ്രധാനതാ ദിഖതീ ഹൈ, ഉനകോ നമസ്കാര
കരേം.. ൧൨൯..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ജോ ഭാവശ്രമണ ഹൈം വേ ദേവാദികകീ ഋദ്ധി ദേഖകര മോഹകോ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതേ
തേഹിം വിണ ജാഇ മോഹം ജിണ ഭാവണ ഭാവിഓ ധീരോ.. ൧൩൦..
ജേ ഭാവയുത, ദൃഗജ്ഞാനചരണവിശുദ്ധ, മായാ മുക്ത ഛേ. ൧൨൯.
൨൪൨] [അഷ്ടപാഹുഡ ഭാവാര്ഥഃ––– തീര്ഥംകര ഗണധര ചക്രവര്തീ ആദി പദോം കേ സുഖ ബഡേ അഭ്യുദയ സഹിത ഹൈം,
Page 243 of 394
PDF/HTML Page 267 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൪൩
അര്ഥഃ–––ജിനഭാവനാ [സമ്യക്ത്വ ഭാവനാ] സേ വാസിത ജീവ കിംനര, കിംപരുഷ ദേവ;
കല്പവാസീ ദേവ ഔര വിദ്യാധര, ഇനസേ വിക്രിയാരൂപ വിസ്താര കീ ഗഈ അതുല–ഋദ്ധിയോംസേ മോഹകോ
പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതാ ഹൈ, ക്യോംകി സമ്യദൃഷ്ടി ജീവ കൈസാ ഹൈ? ധീര ഹൈ, ദൃഢബുദ്ധി ഹൈ അര്ഥാത് നിഃശംകിത
അംഗ കാ ധാരക ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ജിസകേ ജിനസമ്യക്ത്വ ദൃഢ ഹൈ ഉസകേ സംസാരകീ ഋദ്ധി തൃണവത് ഹൈ, പരമാര്ഥ സുഖ കീ ഹീ ഭാവനാ ഹൈ, വിനാശീക ഋദ്ധികീ വാംഛാ ക്യോം ഹോ? .. ൧൩൦..
ആഗേ ഇസഹീകാ സമര്ഥന ഹൈ കി ഐസീ ഋദ്ധി ഭീ നഹീം ചാഹതാ ഹൈ തോ അന്യ സാംസാരിക സുഖ കീ ക്യാ കഥാ?–
ജാണംതോ പസ്സംതോ ചിംതംതോ മോക്ഖ മുണിധവലോ.. ൧൩൧..
ജാനന് പശ്യന് ചിംതയന് മോക്ഷം മുനിധവലഃ.. ൧൩൧..
അര്ഥഃ––സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ജീവ പൂര്വോക്ത പ്രകാരകീ ഭീ ഋദ്ധി കോ നഹീം ചാഹതാ ഹൈ തോ മുനിധവല അര്ഥാത് മുനിപ്രധാന ഹൈ വഹ അന്യ ജോ മനുഷ്യ ദേവോംകേ സുഖ – ഭോഗാദിക ജിനമേം അല്പ സാര ഹൈ ഉനമേം ക്യാ മോഹകോ പ്രാപ്ത ഹോ? കൈസാ ഹൈ മുനിധവല? മോക്ഷ കോ ജാനതാ ഹൈ, ഉസഹീ കീ തരഫ ദൃഷ്ടി ഹൈ, ഉസഹീ കാ ചിന്തന കരതാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––ജോ മുനിപ്രധാന ഹൈം ഉനകീ ഭാവനാ മോക്ഷകേ സുഖോംമേം ഹൈ. വേ ബഡീ ബഡീ ദേവ വിദ്യാധരോംകീ ഫൈലാഈ ഹുഈ വിക്രിയാഋദ്ധിമേം ഭീ ലാലസാ നഹീം കരതേ ഹൈം തോ കിംചിത്മാത്ര വിനാശീക ജോ മനുഷ്യ, ദേവോംകേ ഭോഗാദികകാ സുഖ ഉനമേം വാംഛാ കൈസേ കരേ? അര്ഥാത് നഹീം കരേ.. ൧൩൧.. ആഗേ ഉപദേശ കരതേ ഹൈം കി ജബതക ജരാ ആദിക ന ആവേ തബതക അപനാ ഹിത കര ലോഃ–– – ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
൧ –––സംസ്കൃത മുദ്രിത പ്രതിമേം ‘വികൃതാം’ പാഠ ഹൈ.
Page 244 of 394
PDF/HTML Page 268 of 418
single page version
ഇന്ദിയ ബലം ണ വിയലഇ താവ തുമം കുണഹി അപ്പഹിയം.. ൧൩൨..
ഇന്ദ്രിയബലം ന വിഗലതി താവത് ത്വം കുരു ആത്മഹിതമ്.. ൧൩൨..
അര്ഥഃ––ഹേ മുനേ! ജബ തക തേരേ ജരാ (ബുഢാപാ) ന ആവേ തഥാ ജബ തക രോഗരൂപീ അഗ്നി തേരീ ദേഹരൂപീ കുടീ കോ ഭസ്മ ന കരേ ഔര ജബ തക ഇന്ദ്രിയോംകാ ബല ന ഘടേ തബ തക അപനാ ഹിത കരലോ. ഭാവാര്ഥഃ––വൃദ്ധ അവസ്ഥാമേം ദേഹ രോഗോംസേ ജര്ജരിത ഹോ ജാതാ ഹൈ, ഇന്ദ്രിയാ ക്ഷീണ ഹോ ജാതീ ഹൈം തബ അസമര്ഥ ഹോകര ഇസ ലോകകേ കാര്യ ഉഠനാ–ബൈഠനാ ഭീ നഹീം കര സകതാ ഹൈ തബ പരലോകസമ്ബന്ധീ തപശ്ചരണാദിക തഥാ ജ്ഞാനാഭ്യാസ ഔര സ്വരൂപകാ അനുഭവാദി കാര്യ കൈസേ കരേ? ഇസലിയേ യഹ ഉപദേശ ഹൈ കി ജബ തക സാമര്ഥ്യ ഹൈ തബ തക അപനാ ഹിതരൂപ കാര്യ കര ലോ.. ൧൩൨..
ആഗേ അഹിംസാധര്മ കേ ഉപദേശകാ വര്ണന കരതേ ഹൈംഃ–––
കുരു ദയ പരിഹര മുണിവര ഭാവി അപുവ്വം മഹാസത്തം൧.. ൧൩൩..
അര്ഥഃ––ഹേ മുനിവര! തൂ ഛഹകായ കേ ജീവോം പര ദയാ കര ഔര ഛഹ അനായതോം കോ ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ഛ അനായതന തജ, കര ദയാ ഷട്ജീവനീ ൩ത്രിവിധേ സദാ,
൨൪൪] [അഷ്ടപാഹുഡ
൧ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതി മേം ‘മഹാസത്ത’ ഐസാ സംബോധന പദ കിയാ ഹൈ ജിസകാ സം൦ ഛായാ ‘മഹാസത്വ’ ഹൈ.
൨ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതി മേം ‘ഷട്ജീവഷടയതനാനാം’ ഏക പദ കിയാ ഹൈ.
Page 245 of 394
PDF/HTML Page 269 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൪൫ മന, വചന, കായകേ യോഗോം സേ ഛോഡ തഥാ അപൂര്വ ജോ പഹിലേ ന ഹുആ ഐസാ മഹാസത്ത്വ അര്ഥാത് സബ ജീവോം മേം വ്യാപക (ജ്ഞായക) മഹാസത്ത്വ ചേതനാ ഭാവകോ ഭാ. ഭാവാര്ഥഃ––അനാദികാലസേ ജീവകാ സ്വരൂപ ചേതനാസ്വരൂപ ന ജാനാ ഇസലിയേ ജീവോഹ കീ ഹിംസാ കീ, അതഃ യഹ ഉപദേശ ഹൈ കി–––അബ ജീവാത്മാകാ സ്വരൂപ ജാനകര, ഛഹകായകേ ജീവോംപര ദയാകര. അനാദി ഹീ സേ ആപ്ത, ആഗമ, പദാര്ഥകാ ഔര ഇനകീ സേവാ കരനേവാലോം കാ സവരൂപ ജാനാ നഹീം, ഇസലിയേ അനാപ്ത ആദി ഛഹ അനായതന ജോ മോക്ഷമാര്ഗ കേ സ്ഥാന നഹീം ഹൈം ഉനകോ അച്ഛേ സമഝകര സേവന കിയാ, അതഃ യഹ ഉപദേശ ഹൈ കി അനായതന കാ പരിഹാര കര. ജീവകേ സ്വരൂപ കേ ഉപദേശക യേ ദോനോം ഹീ തൂനേ പഹിലേ ജാനേ നഹീം, ന ഭാവനാ കീ, ഇസലിയേ അബ ഭാവനാ കര, ഇസപ്രകാര ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൩൩..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി–––ജീവകാ തഥാ ഉപദേശ കരനേ വാലേ കാ സ്വരൂപ ജാനേ ബിനാ സബ ജീവോം കേ പ്രാണോം കാ അഹാര കിയാ, ഇസപ്രകാര ദിഖാതേ ഹൈംഃ–––
ഭോയസുഹകാരണട്ഠം കദോ യ തിവിഹേണ സയല ജീവാണം.. ൧൩൪..
ഭോഗസുഖകാരണാര്ഥം കൃതശ്ച ത്രിവിധേന സകലജീവാനാം.. ൧൩൪..
അര്ഥഃ––ഹേ മുനേ! തൂനേ അനംതഭവസാഗരമേം ഭ്രമണ കരതേ ഹുഏ, സകല ത്രസ, സ്ഥാവര ജീവോംകേ ദശ പ്രകാരകേ പ്രാണോം കാ ആഹാര, ഭോഗ–സുഖകേ കാരണ കേ ലിയേ മന, വചന, കായസേ കിയാ. ഭാവാര്ഥഃ––അനാദികാല സേ ജിനമതകേ ഉപദേശകേ ബിനാ അജ്ഞാനീ ഹോകര തൂനേ ത്രസ, സ്ഥാവര ജീവോംകേ പ്രാണോംകാ ആഹാര കിയാ ഇസലിയേ അബ ജീവോംകാ സ്വരൂപ ജാനകര ജീവോംകീ ദയാ പാല, ഭോഗാഭിലാഷ ഛോഡ, യഹ ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൩൪.. ഫിര കഹതേ ഹൈം കി ഐസേ പ്രാണിയോംകീ ഹിംസാ സേ സംസാര മേം ഭ്രമണ കര ദുഃഖ പായാഃ–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––
Page 246 of 394
PDF/HTML Page 270 of 418
single page version
ഉപ്പജംത മരംതോ പത്തോ സി ണിരംതരം ദുക്ഖം.. ൧൩൫..
ഉത്പദ്യമാനഃ ക്ഷിയമാണഃ പ്രാപ്തോസി നിരംതരം ദുഃഖമ്.. ൧൩൫..
അര്ഥഃ––ഹേ മുനേ! ഹേ മഹായശ! തൂനേ പ്രാണിയോം കേ ഘാത സേ ചൌരാസീ ലാഖ യോനിയോം കേ മധ്യ മേം
ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹുഏ ഓര മരതേ ഹുഏ നിരംതര ദുഃഖ പായാ.
ഭാവാര്ഥഃ––ജിനമത കേ ഉപദേശ കേ ബിനാ, ജീവോംകീ ഹിംസാസേ യഹ ജീവ ചൌരാസീ ലാഖ
ഉത്പത്തി – മരണരൂപ സംസാര ഹോതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ജന്മ – മരണ കേ ദുഃഖ സഹതാ ഹൈ, ഇസലിയേ
ജീവോംകീ ദയാ കാ ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൩൫..
ആഗേ ഉസ ദയാ ഹീ കാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈംഃ––––
കല്ലാണസുഹണിമിത്തം പരംപരാ തിവിഹസുദ്ധീഏ.. ൧൩൬..
കല്യാണസുഖനിമിത്തം പരംപരയാ ത്രിവിധ ശുദ്ധയാ.. ൧൩൬..
അര്ഥഃ––ഹേ മുനേ! ജീവോം കോ ഔര പ്രാണീഭൂത സത്ത്വോം കോ അപനാ പരംപരാ സേ കല്യാണ ഔര സുഖ
ഹോനേ കേ ലിയേ മന, വചന, കായ കീ ശുദ്ധതാ സേ അഭയദാന ദേ.
ഭാവാര്ഥഃ––‘ജീവ’ പംചേന്ദ്രിയ കോ കഹതേ ഹൈം, ‘പ്രാണീ’ വികലത്രയ കോ കഹതേ ഹൈം, ‘ഭൂത’
വനസ്പതി കോ കഹതേ ഹൈം ഔര ‘സത്ത്വ’ പൃഥ്വീ, അപ്, തേജ, വായു കോ കഹതേ ഹൈം. ഇന സബ ജീവോംകോ അപനേ സമാന ജാനകര അഭയദാന ദേനേ കാ ഉപദേശ ഹൈ. ഇസസേ ശുഭ പ്രകൃതിയോം കാ ബംധ ഹോനേ സേ അഭ്യുദയകാ സുഖ ഹോതാ ഹൈ, ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ഉത്പത്തിനാം നേ മരണനാം ദുഃഖോ നിരംതര തേം ലഹ്യാം. ൧൩൫.
തും ഭൂത–പ്രാണീ–സത്ത്വ–ജീവനേ ത്രിവിധ ശുദ്ധി വഡേ മുനി,
൨൪൬] [അഷ്ടപാഹുഡ
Page 247 of 394
PDF/HTML Page 271 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൪൭ പരമ്പരാ സേ തീര്ഥംകരപദ പാകര മോക്ഷ പാതാ ഹൈ, യഹ ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൩൬.. ആഗേ യഹ ജീവ ഷട് അനായതന കേ പ്രസംഗസേ മിഥ്യാത്വസേ സംസാര മേം ഭ്രമണ കരതാ ഹൈ ഉസകാ സ്വരൂപ കഹതേ ഹൈം. പഹിലേ മിഥ്താത്വ കേ ഭേദോംകോ കഹതേ ഹൈഃ–––
സത്തട്ഠീ അണ്ണാണീ വേണഇയാ ഹോംതി ബത്തീസാ.. ൧൩൭..
സപ്തഷഷ്ടിരജ്ഞാനിനാം വൈനയികാനാം ഭവതി ദ്വാത്രിശത്.. ൧൩൭..
അര്ഥഃ–––ഏകസൌ അസ്സീ ക്രിയാവാദീ ഹൈം, ചൌരാസീ അക്രിയാവാദിയോം കേ ഭേദ ഹൈം, അജ്ഞാനീ സഡസഠ ഭേദരൂപ ഹൈം ഔര വിനയവാദീ ബത്തീസ ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ––വസ്തു കാ സ്വരൂപ അനന്തധര്മസ്വരൂപ സര്വജ്ഞ നേ കഹാ ഹൈ, വഹ പ്രമാണ ഔര നയസേ സത്യാര്ഥ സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ. ജിനകേ മത മേം സര്വജ്ഞ നഹീം ഹൈം തഥാ സര്വജ്ഞസേ സ്വരൂപകാ യഥാര്ഥ രൂപസേ നിശ്ചയ കരകേ ഉസകാ ശ്രദ്ധാന നഹീം കിയാ ഹൈ––ഐസേ അന്യവാദിയോംനേ വസ്തുകാ ഏക ധര്മ ഗ്രഹണ കരകേ ഉസകാ പക്ഷപാത കിയാ കി ഹമനേ ഇസപ്രകാര മാനാ ഹൈ, വഹ ‘ഐസേ ഹീ ഹൈ, അന്യ പ്രകാര നഹീം ഹൈ.’ ഇസപ്രകാര വിധി–നിഷേധ കരകേ ഏക–ഏക ധര്മകേ പക്ഷപാതീ ഹോ ഗയേ, ഉനകേ യേ സംക്ഷേപ സേ തീനസൌ ത്രേസഠ ഭേദ ഹോ ഗയേ ഹൈം. ക്രിയാവാദീഃ–––കഈ തോ ഗമന കരനാ, ബൈഠനാ, ഖഡേ രഹനാ, ഖാനാ, പീനാ, സോനാ, ഉത്പന്ന ഹോനാ, നഷ്ട ഹോനാ, ദേഖനാ, ജാനനാ, കരനാ, ഭോഗനാ, ഭൂലനാ, യാദ കരനാ, പ്രീതി കരനാ, ഹര്ഷ കരനാ, വിഷാദ കരനാ, ദ്വേഷ കരനാ, ജീനാ, മരനാ ഇത്യാദിക ക്രിയായേം ഹൈം; ഇനകോ ജീവാദിക പദാര്ഥോം കേ ദേഖ കര കിസീ നേ കിസീ ക്രിയാകാ പക്ഷ കിയാ ഹൈ ഔര കിസീ നേ കിസീ ക്രിയാ കാ പക്ഷ കിയാ ഹൈ. ഐസേ പരമ്പരാ ക്രിയാവിവാദ സേ ഭേദ ഹുഏ ഹൈം, ഇനകേ സംക്ഷേപ ഏകസൌ അസ്സീ ഭേദ നിരൂപണ കിയേ ഹൈം, വിസ്താര കരനേ പര ബഹുത ഹോ ജാതേ ഹൈം. കഈ അക്രിയാവാദീ ഹൈം, യേ ജീവാദിക പദാര്ഥോം മേം ക്രിയാ കാ അഭാവ മാനകര ആപസമേം ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 248 of 394
PDF/HTML Page 272 of 418
single page version
വിവാദ കരതേ ഹൈം. കഈ കഹതേ ഹൈം ജീവ ജാനതാ നഹീം ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം കുഛ കരതാ നഹീം ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം ഭോഗതാ നഹീം ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം നഷ്ട നഹീം ഹോതാ ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം ഗമന നഹീം കരതാ ഹൈ ഔര കഈ കഹതേ ഹൈം ഠഹരതാ നഹീം ഹൈ–––ഇത്യാദി ക്രിയാ കേ അഭാവ സേ പക്ഷപാത സേ സര്വഥാ ഏകാന്തീ ഹോതേ ഹൈം. ഇനകേ സംക്ഷേപസേ ചൌരാസീ ഭേദ ഹൈം. കഈ അജ്ഞാനവാദീ ഹൈം, ഇനമേം കഈ തോ സര്വജ്ഞ കാ അഭാവ മാനതേ ഹൈം, കഈ കഹതേ ഹൈം ജീവ അസ്തി ഹൈ യഹ കൌന ജാനേ? കഈ കഹതേ ഹൈം ജീവ നാസ്തി ഹൈ യഹ കൌന ജാനേ? കഈ കഹതേ ഹൈം ജീവ നിത്യ ഹൈ യഹ കൌന ജാനേ? കഈ കഹതേ ഹൈം ജീവ അനിത്യ ഹൈ യഹ കൌന ജാനേ? ഇത്യാദി സംശയ–വിപര്യയ– അനധ്യവസായരൂപ ഹോകര വിവാദ കരതേ ഹൈ. ഇനകേ സംക്ഷേപസേ സഡസഠ ഭേദ ഹൈം. കഈ വിനയവാദീ ഹൈം, ഉനമേം സേ കഈ കഹതേ ഹൈം ദേവാദികകേ വിനയ സേ സിദ്ധി ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം ഗുരുകേ വിനയ സേ സിദ്ധി ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം മാതാകേ വിനയ സേ സിദ്ധി ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം കി പിതാ കേ വിനയ സേ സിദ്ധി ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം കി രാജാ കേ വിനയ സേ സിദ്ധി ഹൈ, കഈ കഹതേ ഹൈം കി സേവക കേ വിനയ സേ സിദ്ധി ഹൈ, ഇത്യാദി വിവാദ കരതേ ഹൈം. ഇനകേ സംക്ഷേപ സേ ബത്തീസ ഭേദ ഹൈം. ഇസപ്രകാര സര്വഥാ ഏകാന്തവാദിയോംകേ തീനസൌത്രേസഠ ഭേദ സംക്ഷേപ സേ ഹൈം, വിസ്താര കരനേ പര ബഹുത ഹോ ജാതേ ഹൈം, ഇനമേം കഈ ഈശ്വരവാദീ ഹൈം, കഈ കാലവാദീ ഹൈം, കഈ സ്വഭാവവാദീ ഹൈം, കഈ വിനയവാദീ ഹൈം, കഈ ആത്മവാദീ ഹൈം. ഇനകാ സ്വരൂപ ഗോമ്മടസാരാദി ഗ്രന്ഥോംസേ ജാനനാ, ഐസേ മിഥ്യാത്വ കേ ഭേദ ഹൈം.. ൧൩൭.. ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി അഭവ്യജീവ അപനീ പ്രകൃതികോ നഹീം ഛോഡതാ ഹൈ, ഉസകാ മിഥ്യാത്വ നഹീം മിടതാ ഹൈഃ–––
ഗുഡദുദ്ധം പി പിതാ ണ പണ്ണയാ ണിവ്വിസാ ഹോംതി.. ൧൩൮..
ഗുഡദുഗ്ധമപി പിബംതഃ ന പന്നഗാഃ നിര്വിഷാഃ ഭവംതി.. ൧൩൮..
൨൪൮] [അഷ്ടപാഹുഡ
Page 249 of 394
PDF/HTML Page 273 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൪൯
അര്ഥഃ––അഭവ്യജീവ ഭലേപ്രകാര ജിനധര്മകോ സുനകര ഭീ അപനീ പ്രകൃതികോ നഹീം ഛോഡതാ ഹൈ . യഹാ ദൃഷ്ടാഹത ഹൈ കി സര്പ ഗുഡസഹിത ദൂധകോ പീതേ രഹനേ പര ഭീ വിഷ രഹിത നഹീം ഹോതാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––ജോ കാരണ പാകര ഭീ നഹീം ഛൂടതാ ഹൈ ഉസേ ‘പ്രകൃതി’ യാ ‘സ്വഭാവ’ കഹതേ ഹൈം. അഭവ്യകാ യഹ സ്വഭാവ ഹൈ കി ജിസമേം അനേകാന്ത തത്ത്വസ്വരൂപ ഹൈ ഐസേ വീതരാഗ– വിജ്ഞാനസ്വരൂപ ജിനധര്മ മിഥ്യാത്വ കോ മിടാനേ വാലാ ഹൈ, ഉസകാ ഭലേ പ്രകാര സ്വരൂപ സുനകര ഭീ ജിസകാ മിഥ്യാത്വസ്വരൂപ ഭാവ നഹീം ബദലതാ ഹൈ വഹ വസ്തുകാ സ്വരൂപ ഹൈ, കിസീ കാ നഹീം കിയാ ഹുആ ഹൈ. യഹാ , ഉപദേശ – അപേക്ഷാ ഇസപ്രകാര ജാനനാ കി ജോ അഭവ്യരൂപ പ്രകൃതി തോ സര്വജ്ഞ ഗമ്യ ഹൈ, തോ ഭീ അഭവ്യ കീ പ്രകൃതി കേ സമാന അപനീ പ്രകൃതി ന രഖനാ, മിഥ്യാത്വ കോ ഛോഡനാ യഹ ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൩൮.. ആഗേ ഇസീ അര്ഥകോ ദൃഢ കരതേ ഹൈംഃ–––
ധമ്മം ജിണപണ്ണത്തം അഭവ്വജീവോ ണ രോചേദി.. ൧൩൯..
ധര്മ ജിനപ്രജ്ഞപ്തം അഭവ്യജീവഃ ന രോചയതി.. ൧൩൯..
അര്ഥഃ––ദുര്മത ജോ സര്വഥാ ഏകാന്ത മത, ഉനസേ പ്രരൂപിത അന്യമത, വേ ഹീ ഹുഏ ദോഷ ഉനകേ
ദ്വാരാ അപനീ ദുര്ബുദ്ധി സേ (മിഥ്യാത്വ സേ) ആച്ഛാദിത ഹൈ ബുദ്ധി ജിസകീ, ഐസാ അഭവ്യജീവ ഹൈ ഉസേ
ഭാവാര്ഥഃ––മിഥ്യാത്വ കേ ഉപദേശ സേ അപനീ ദുര്ബുദ്ധി ദ്വാരാ ജിസകേ പാസ മിഥ്യാദൃഷ്ടി ഹൈ
അഭവ്യജീവ കോ തോ സര്വജ്ഞ ജാനതേ ഹൈം, പരന്തു യേ അഭവ്യ ജീവകേ ചിന്ഹ ഹൈം, ഇനസേ പരീക്ഷാ ദ്വാരാ ജാനാ
ജാതാ ഹൈ.. ൧൩൯..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ഐസേ മിഥ്യാത്വ കേ നിമിത്ത സേ ദുര്ഗതി കാ പാത്ര ഹോതാ ഹൈഃ–––
Page 250 of 394
PDF/HTML Page 274 of 418
single page version
കുച്ഛിയതവം കുണംതോ കുച്ഛിയഗഇഭായണോ ഹോഇ.. ൧൪൦..
കുത്സിതതപഃ കുര്വന് കുത്സിതഗതി ഭാജനം ഭവതി.. ൧൪൦..
അര്ഥഃ––ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി ജോ കുത്സിത (നിംദ്യ) മിഥ്യാധര്മ മേം രത (ലീന) ഹൈം, ജോ പാഖണ്ഡീ നിംദ്യഭേഷിയോം കീ ഭക്തിസംയുക്ത ഹൈം, ജോ നിംദ്യ മിഥ്യാത്വധര്മ പാലതാ ഹൈ, മിഥ്യാദൃഷ്ടിയോം കീ ഭക്തി കരതാ ഹൈ ഔര മിഥ്യാ അജ്ഞാനതപ കരതാ ഹൈ, വഹ ദുര്ഗതി ഹീ പാതാ ഹൈ, യഹ ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൪൦.. ആഗേ ഇസ ഹീ അര്ഥകോ ദൃഢ കരതേ ഹുഏ കഹതേ ഹൈ കി ഐസേ മിഥ്യാത്വസേ മോഹിത ജീവ സംസാര ഭ്രമണ കരതാ ഹൈഃ–––
ഭമിഓ അണാഇകാലം സംസാരേ ധീര ചിംതേഹി.. ൧൪൧..
ഭ്രമിതഃ അനാദികാലം സംസാരേ ധീര! ചിന്തയ.. ൧൪൧..
അര്ഥഃ–– ഇതി അര്ഥാത് പൂര്വോക്ത പ്രകാര മിഥ്യാത്വകാ ആവാസ (സ്ഥാന) യഹ മിഥ്യാദൃഷ്ടിയോം കാ സംസാര മേം കുനയ – സര്വഥാ ഏകാന്ത ഉന സഹിത കുശാസ്ത്ര, ഉനസേ മോഹിത (ബേഹോശ) ഹുആ യഹ ജീവ അനാദികാല സേ ലഗാകര സംസാര മേം ഭ്രമണ കര രഹാ ഹൈ, ഐസേ ഹേ ധീര മുനേ! തൂ വിചാര കര. ഭാവാര്ഥഃ––ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി പൂര്വോക്ത തീന സൌ ത്രേസഠ കുവാദിയോം സേ സര്വഥാ ഏകാംതപക്ഷരൂപ കുനയദ്വാരാ രചേ ഹുഏ ശാസ്ത്രോംസേ മോഹിത ഹോകര യഹ ജീവ സംസാര മേം അനാദികാലസേ ഭ്രമണ കരതാ ഹൈ, സോ ഹേ ധീര മുനി! അബ ഐസേ കുവാദിയോം കീ സംഗതി ഭീ മത കര, യഹ ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൪൧.. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––
കുത്സിത കരേ തപ, തേഹ കുത്സിത ഗതി തണും ഭാജന ബനേ. ൧൪൦.
൨൫൦] [അഷ്ടപാഹുഡ
Page 251 of 394
PDF/HTML Page 275 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൫൧
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി–––പൂര്വോക്ത തീന സൌ ത്രേസഠ പാഖണ്ഡിയോം കാ മാര്ഗ ഛോഡകര ജിനമാര്ഗ മേം മന ലഗാഓഃ–––
രുംഭഹി മണു ജിണമഗ്ഗേ അസപ്പലാവേണ കിം ബഹുണാ.. ൧൪൨..
രുന്ദ്ധി മനഃ ജിനമാര്ഗേ അസത്പ്രലാപേന കിം ബഹുനാ.. ൧൪൨..
മനകോ രോക (ലഗാ) യഹ സംക്ഷേപ ഹൈ ഔര നിരര്ഥക പ്രലാപരൂപ കഹനേസേ ക്യാ?
ഭാവാര്ഥഃ––ഇസപ്രകാര മിഥ്യാത്വകാ വര്ണന കിയാ. ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി ബഹുത നിരര്ഥക വചനാലാപ സേ ക്യാ? ഇതനാ ഹീ സംക്ഷേപ സേ കഹതേ ഹൈ കി തീനസൌ ത്രേസഠ കുവാദി പാഖണ്ഡീ കഹേ ഉനകാ മാര്ഗ ഛോഡകര ജിനമാര്ഗ മേം മനകോ രോകോ, അന്യത്ര ന ജാനേ ദോ. യഹാ ഇതനാ ഔര വിശേഷ ജാനനാ കി––കാലദോഷ സേ ഇസ പംചമകാല മേം അനേക പക്ഷപാതസേ മന–മതാംതര ഹോ ഗയേ ഹൈം, ഉനകോ ഭീ മിഥ്യാ ജാനകര ഉനകാ പ്രസംഗ ന കരോ. സര്വഥാ ഏകാന്തകാ പക്ഷപാത ഛോഡകര അനേകാന്തരൂപ ജിനവചന കീ ശരണ ലോ.. ൧൪൨..
ആഗേ സമ്യഗ്ദര്ശനകാ നിരൂപണ കരതേ ഹൈം, പഹിലേ കഹതേ ഹൈം കി’സമ്യഗ്ദര്ശന രഹിത പ്രാണീ ചലതാ ഹുആ മൃതക’ ഹൈഃ–––
ശവഃ ലോകേ അപൂജ്യഃ ലോകോത്തരേ ചലശവഃ.. ൧൪൩..
സബഓ ലോയഅപുജ്ജോ ലോഉത്തരയമ്മി ചലസബഓ.. ൧൪൩..
അര്ഥഃ––ലോകമേം ജീവരഹിത ശരീരകോ ‘ശവ’ കഹതേ ഹൈം, ‘മൃതക’ യാ ‘മുരദാ’ കഹതേ ഹൈം, വൈസേ ഹീ സമ്യഗ്ദര്ശന രഹിത പുരുഷ ‘ചലതാ ഹുആ മൃതക’ ഹൈ. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ജിനമാര്ഗമാം മന രോക; ബഹു പ്രലപന നിരര്ഥഥീ ശും ഭലാ? ൧൪൨.
ജീവമുക്ത ശബ കഹേവായ‘ചല ശബ’ ജാണ ദര്ശനമുക്തനേ;
Page 252 of 394
PDF/HTML Page 276 of 418
single page version
മൃതക തോ ലോകമേം അപൂജ്യ ഹൈ, അഗ്നിസേ ജലായാ ജാതാ ഹൈ യാ പൃഥ്വീ മേം ഗാഡ ദിയാ ജാതാ ഹൈ ഔര ‘ദര്ശനരഹിത ചലതാ ഹുആ മുരദാ’ ലോകോത്തര ജോ മുനി – സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ഉനമേം അപൂജ്യ ഹൈ, വേ ഉസകോ വംദനാദി നഹീം കരതേ ഹൈം. മുനിഭേഷ ധാരണ കരതാ ഹൈ തോ ഭീ ഉസേ സംഘകേ ബാഹര രഖതേ ഹൈം അഥവാ പരലോകമേം നിംദ്യഗതി പാകര അപൂജ്യ ഹോതാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––സമ്യഗ്ദര്ശന ബിനാ പുരുഷ മൃതകതുല്യ ഹൈ.. ൧൪൩..
ആഗേ സമ്യക്ത്വകാ മഹാനപനാ കഹതേ ഹൈഃ–––
അഹിഓ തഹ സമ്മത്തോ രിസിസാവയദുവിഹധമ്മാണം.. ൧൪൪..
അധികഃ തഥാ സമ്യക്ത്വം ഋഷിശ്രാവകദ്വിവിധ ധര്മാണാമ്.. ൧൪൪..
അര്ഥഃ––ജൈസേ താരാഓം കേ സമൂഹ മേം ചംദ്രമാ അധിക ഹൈം ഔര മൃഗകുല അര്ഥാത് പശുഓം കേ സമൂഹ മേം മൃഗരാജ (സിംഹ) അധിക ഹൈം, വൈസേ ഹീ ഋഷി (മുനി) ഔര ശ്രാവക ഇന ദോ പ്രകാര കേ ധര്മോം മേം സമ്യക്ത്വ ഹൈം വഹ അധിക ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ––വ്യവഹാരധര്മ കീ ജിതനീ പ്രവൃത്തിയാ ഹൈം ഉനമേം സമ്യക്ത്വ അധിക, ഇസകേ ബിനാ സബ സംസാരമാര്ഗ ബംധകാ കാരണ ഹൈ.. ൧൪൪.. ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––– ജഹ ഫണിരാഓ ൧സോഹഇ ഫണമണിമാണിക്കകിരണ വിപ്ഫുരിഓ. തഹ വിമല ദംസണധരോ ൨ജിണഭത്തീ പവയണേ ജീവോ.. ൧൪൫.. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
നാഗേന്ദ്ര ശോഭേ ഫേണമണിമാണികയ കിരണേ ചമകതോ,
൨൫൨] [അഷ്ടപാഹുഡ
൧ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതി മേം ‘രേഹഇ’ പാഠ ഹൈ ജിസകാ സംസ്കൃത ഛായാ മേം ‘രാജതേ’ പാഠാന്തര ഹൈ.
൨ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതി മേം ‘ജിണഭത്തീപവയണോ’ ഐസാ ഏക പദ രൂപ പദ ഹൈ, ജിസകീ സംസ്കൃത ‘ജിനഭക്തിപ്രവചന’ ഹൈ. യഹ
പാഠ യതിഭംഗ സാ മാലൂമ ഹോതാ ഹൈ.
Page 253 of 394
PDF/HTML Page 277 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൫൩
തഥാ വിമലദര്ശനധരഃ ജിനഭക്തിഃ പ്രവചനേ ജീവഃ.. ൧൪൫..
അര്ഥഃ––ജൈസേ ഫണിരാജ (ധരണേന്ദ്ര) ഹൈ സോ ഫണ ജോ സഹസ്ത്ര ഫണ ഉനമേം ലഗേ ഹുഏ മണിയോം
ശോഭാ പാതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ–––സമ്യക്ത്വ സഹിത ജീവകീ ജിന–പ്രവചനമേം ബഡീ അധികതാ ഹൈ. ജഹാ – തഹാ
ആഗേ സമ്യഗ്ദര്ശന സഹിത ലിംഗ ഹൈ ഉസകീ മഹിമാ കഹതേ ഹൈംഃ–––
ഭാവിയ ൧തവവയവിമലം ൨ജിണലിംഗം ദംസണവിസുദ്ധം.. ൧൪൬..
ഭാവതം തപോവ്രതവിമലം ജിനലിംഗം ദര്ശന വിശുദ്ധമ്.. ൧൪൬..
അര്ഥഃ––ജൈസേ നിര്മല ആകാശ മംഡല മേം താരോംകേ സമൂഹ സഹിത ചന്ദ്രമാകാ ബിംബ ശോഭാ പാതാ
ഹൈ, വൈസേ ഹീ ജിനശാസന മേം ദര്ശനസേ വിശുദ്ധ ഔര ഭാവിത കിയേ ഹുഏ തപ തഥാ വ്രതോംസേ നിര്മല
ജിനലിംഗ ഹൈ സോ ശോഭാ പാതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ജിനലിംഗ അര്ഥാത് ‘നിര്ഗ്രംഥ മുനിഭേഷ’ യദ്യപി തപ–വ്രതസഹിത നിര്മല ഹൈ, തോ ഭീ
൧൪൬..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ഐസാ ജാനകര ദര്ശനരത്നകോ ധാരണ കരോ, ഐസാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈംഃ–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
൧ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതി മേം ‘തഹ വയവിമലം’ ഐസാ പാഠ ഹൈ, ജിസകീ സംസ്കൃത ‘തഥാ വ്രതമിലം’ ഹൈ.
൨ ഇസ ഗാഥാകാ ചതുര്ഥ പാദ യതിഭംഗ ഹൈ. ഇസകീ ജഗഹ ‘ജിനലിഗം ദംസണേമ സുവിസുദ്ധം’ ഹോനാ ഠീക ജാ
ചതാ ഹൈ.
Page 254 of 394
PDF/HTML Page 278 of 418
single page version
സാരം ഗുണരയണാണം സോവാണം പഢമ മോക്ഖസ്സ.. ൧൪൭..
സാരം ഗുണരത്നാനാം സോപാനം പ്രഥമം മോക്ഷസ്യ.. ൧൪൭..
അര്ഥഃ––ഹേ മുനേ! തൂ ‘ഇതി’ അര്ഥാത് പൂര്വോക്ത പ്രകാര സമ്യക്ത്വകേ ഗുണ ഔര മിഥ്യാത്വകേ ദോഷോംകോ ജാനകര സമ്യക്ത്വരൂപീ രത്നകോ ഭാവപൂര്വക ധാരണ കര. യഹ ഗുണരൂപീ രത്നോംമേം സാര ഹൈ ഔര മോക്ഷരൂപീ മംദിരകാ പ്രഥമ സോപാന ഹൈ അര്ഥാത് ചഢനേ കേ ലിയേ പഹിലീ സീഢീ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––ജിതനേ ഭീ വ്യവഹാര മോക്ഷമാര്ഗ കേ അംഗ ഹൈം, (ഗൃഹസ്ഥകേ ദാന – പൂജാദിക ഔര മുനികേ മഹാവ്രത – ശീലസംയമാദിക) ഉന സബമേം സാര സമ്യഗ്ദര്ശന ഹൈ, ഇസസേ സബ സഫല ഹൈം, ഇസലിയേ മിഥ്യാത്വ കോ ഛോഡകര സമ്യഗ്ദര്ശന അംഗീകാര കരോ, യഹ പ്രധാന ഉപദേശ ഹൈ.. ൧൪൭.. ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി സമ്യഗ്ദര്ശന കിസകോ ഹോതാ ഹൈ? ജോ ജീവ, ജീവപദാര്ഥ കേ സ്വരൂപ കോ ജാനകര ഇസകീ ഭാവനാ കരേ, ഇസകാ ശ്രദ്ധാന കരകേ അപനേ കോ ജീവ പദാര്ഥ ജാനകര അനുഭവ ദ്വാരാ പ്രതീതി കരേ ഉസകേ ഹോതാ ഹൈ. ഇസലിയേ അബ യഹ ജീവപദാര്ഥ കൈസാ ഹൈ ഉസകാ സ്വരൂപ കഹതേ ഹൈംഃ–– –
ദംസണണാണുവഓഗോ ൧ണിദ്ദിട്ഠോ ജിണവരിംദേഹിം.. ൧൪൮..
ദര്ശനജ്ഞാനോപയോഗഃ നിര്ദിഷ്ടഃ ജിനവരേന്ദ്രൈഃ.. ൧൪൮..
൧ പാഠാന്തരഃ – ജീവോ ണിദ്ദിട്ഠോ.
൨ പാഠാന്തരഃ – ജീവഃ നിര്ദിഷ്ടഃ.
കര്താ തഥാ ഭോക്താ, അനാദി–അനംത, ദേഹപ്രമാണ നേ,
൨൫൪] [അഷ്ടപാഹുഡ
Page 255 of 394
PDF/HTML Page 279 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൨൫൫
അര്ഥഃ–––––‘ജീവ’ നാമക പദാര്ഥ ഹൈ സോ കൈസാ ഹൈ–––കര്ത്താ ഹൈ, ഭോക്താ ഹൈ, അമൂര്തിക ഹൈ, ശരീരപ്രമാണ ഹൈ, അനാദി നിധന ഹൈ, ദര്ശന – ജ്ഞാന ഉപയോഗവാലാ ഹൈ, ഇസപ്രകാര ജിനവരേന്ദ്ര സര്വജ്ഞദേവ വീതരാഗ നേ കഹാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––യഹാ ‘ജീവ’ നാമക പദാര്ഥ കേ ഛഹ വിശേഷണ കഹേ. ഇനകാ ആശയ ഐസാ ഹൈ കി– ––– ൧ – ‘കര്താ’ കഹാ, വഹ നിശ്ചയനയ സേ അപനേ അശുദ്ധ ഭാവോംകാ അജ്ഞാന അവസ്ഥാ മേം ആപ ഹീ കര്താ ഹൈ തഥാ വ്യവഹാരനയസേ ജ്ഞാനാവരണാദി പുദ്ഗല കര്മോം കാ കര്താ ഹൈ ഔര ശുദ്ധനയ സേ അപനേ ശുദ്ധഭാവോം കാ കര്താ ഹൈ. ൨ – ‘ഭോക്താ’ കഹാ, വഹ നിശ്ചയനയസേ തോ അപനേ ജ്ഞാന – ദര്ശനമയീ ചേതനാഭാവകാ ഭോക്താ ഹൈ ഔര വ്യവഹാര നയസേ പുദ്ഗലകര്മകേ ഫല ജോ സുഖ–ദുഃഖ ആദികാ ഭോക്താ ഹൈ. ൩ – ‘അമൂര്തിക’ കഹാ, വഹ നിശ്ചയസേ തോ സ്പര്ശ, രസ, ഗന്ധ, വര്ണ, ശബ്ദ യേ പുദ്ഗല കേ ഗുണ–പര്യായ ഹൈം, ഇനസേ രഹിത അമൂര്തിക ഹൈ ഔര വ്യവഹാര സേ ജബതക പുദ്ഗല കര്മസേ ബംധാ ഹൈ തബ തക ‘മൂര്തിക’ ഭീ കഹതേ ഹൈം. ൪ – ‘ശരീരപരിമാണ’ കഹാ, വഹ നിശ്ചയസേ തോ അസംഖ്യാതപ്രദേശീ ലോകപരിമാണ ഹൈ, പരന്തു സംകോച – വിസ്താരശക്തിസേ ശരീര സേ കുഛ കമ പ്രദേശ പ്രമാണ ആകാര മേം ഹൈ. ൫ – ‘അനാദിനിധന’ കഹാ, വഹ പര്യായദൃഷ്ടി സേ ദേഖനേ പര തോ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ, നഷ്ട ഹോതാ ഹൈ, തോ ഭീ ദ്രവ്യദൃഷ്ടിസേ ദേഖാ ജായേ തോ അനാദിനിധന സദാ നിത്യ അവിനാശീ ഹൈ.
൬ – ‘ദര്ശന – ജ്ഞാന ഉപയോഗസഹിത’ കഹാ, വഹ ദേഖനേ–ജാനനേരൂപ ഉപയോഗസ്വരൂപ ചേതനാരൂപ ഹൈ.
ഇന വിശേഷണോംസേ അന്യമതീ അന്യപ്രകാര സര്വഥാ ഏകാന്തരൂപ മാനതേ ഹൈം ഉനകാ നിഷേധ ഭീ ജാനനാ ചാഹിയേ. ‘കര്താ’ വിശേഷണസേ തോ സാംഖ്യമതീ സര്വഥാ അകര്താ മാനതാ ഹൈ ഉസകാ നിഷേധ ഹൈ. ‘ഭോക്താ’ വിശേഷണസേ ബൌദ്ധമതീ ക്ഷണിക മാനകര കഹതാ ഹൈ കി കര്മ കോ കരനേ വാലാ തോ ഓര ഹൈ തഥാ ഭോഗനേ വാലാ ഓര ഹൈ, ഇസകാ നിഷേധ ഹൈ. ജോ ജീവ കര്മ കരതാ ഹൈ ഉസകാ ഫല വഹീ ജീവ ഭോഗതാ ഹൈ, ഇസ കഥന സേ ബൌദ്ധമതീ കേ കഹനേ കാ നിഷേധ ഹൈ. ‘അമൂര്തിക’ കഹനേ സേ മീമാംസക ആദി ഇസേ ശരീര സഹിത മൂര്തിക ഹീ മാനതേ ഹൈം, ഉനകാ നിഷേധ ഹൈ. ‘ശരീരപ്രമാണ’ കഹനേ സേ നൈയായിക, വൈശേഷിക, വേദാന്തീ ആദി സര്വഥാ, സര്വവ്യാപക മാനതേ ഹൈം ഉനകാ നിഷേധ ഹൈ. ‘അനാദിനിധന’ കഹനേസേ ബൌദ്ധമതീ സര്വഥാ ക്ഷണസ്ഥായീ മാനതാ ഹൈ , ഉസകാ നിഷേധ ഹൈ. ‘ദര്ശനജ്ഞാനഉപയോഗമയീ’ കഹനേ സേ സാംഖ്യമതീ
Page 256 of 394
PDF/HTML Page 280 of 418
single page version
തോ ജ്ഞാനരഹിത ചേതനാമാത്ര മാനതാ ഹൈ, നൈയായിക, വൈശേഷിക, ഗുണഗുണീകേ സര്വഥാ ഭേദ മാനകര ജ്ഞാന ഔര ജീവകേ സര്വഥാ ഭേദ മാനതേ ഹൈം, ബൌദ്ധമതകാ വിശേഷ ‘വിജ്ഞാനാദ്വൈതവാദീ’ ജ്ഞാനമാത്ര ഹീ മാനതാ ഹൈ ഔര വേദാംതീ ജ്ഞാനകാ കുഛ നിരൂപണ ഹീ നഹീം കരതാ ഹൈ, ഇന സബകാ നിഷേധ ഹൈ. ഇസപ്രകാര സര്വജ്ഞകാ കഹാ ഹുആ ജീവകാ സ്വരൂപ ജാനകര അപനേ കോ ഐസാ മാനകര ശ്രദ്ധാ, രുചി, പ്രതീതി കരനാ ചാഹിയേ. ജീവ കഹനേ സേ അജീവ പദാര്ഥ ഭീ ജാനാ ജാതാ ഹൈ, അജീവ ന ഹോ തോ ജീവ നാമ കൈസേ ഹോതാ? ഇസലിയേ അജീവ കാ സ്വരൂപ ക്യാ ഹൈ, വൈസാ ഹീ ഉസകാ ശ്രദ്ധാന ആഗമ അനുസാര കരനാ. ഇസപ്രകാര അജീവ പദാര്ഥ കാ സ്വരൂപ ജാനകര ഔര ദോനോംകേ സംയോഗ സേ അന്യ ആസ്രവ, ബംധ, സംവര, നിര്ജരാ, മോക്ഷ ഇന ഭാവോം കീ പ്രവൃത്തി ഹോതീ ഹൈ. ഇനകാ ആഗമ കേ അനുസാര സ്വരൂപ ജാനകര ശ്രദ്ധാന കരനേ സേ സമ്യഗ്ദര്ശന കീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ, ഇസപ്രകാര ജാനനാ ചാഹിയേ.. ൧൪൮..
ആഗേ കഹതേ ഹൈ കി യഹ ജീവ ‘ജ്ഞാന–ദര്ശന ഉപയോഗമയീ ഹൈ’, കിന്തു അനാദി പൌദ്ഗലിക കര്മകേ സംയോഗ സേ ഇസകേ ജ്ഞാന –ദര്ശന കീ പൂര്ണതാ നഹീം ഹോതീ ഹൈ, ഇസലിയേ അല്പ ജ്ഞാന–ദര്ശന അനുഭവ മേം ആതാ ഹൈ ഔര ഉസമേം അജ്ഞാനകേ നിമിത്ത സേ ഇഷ്ട– അനിഷ്ട ബുദ്ധിരൂപ രാഗ–ദ്വേഷ–മോഹ ഭാവകേ ദ്വാരാ ജ്ഞാന– ദര്ശനമേം കലുഷതാരൂപ സുഖ–ദുഃഖാദിക ഭാവ അനുഭവമേം ആതേ ഹൈം. യഹ ജീവ നിജഭാവനാരൂപ സമ്യഗ്ദര്ശനകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ തബ ജ്ഞാന – ദര്ശന – സുഖ –വീര്യകേ ഘാതക കര്മോംകാ നാശ കരതാ ഹൈ, ഐസാ ദിഖാതേ ഹൈംഃ–––
ണിട്ഠവഇ ഭവിയ ജീവോ സമ്മം ജിണഭാവണാജുത്തോ.. ൧൪൯..
നിഷ്ഠാപയതി ഭവ്യജീവാഃ സമ്യക് ജിനഭാവനായുക്തഃ.. ൧൪൯..
അര്ഥഃ––സമ്യക്പ്രകാര ജിനഭാവനാസേ യുക്ത ഭവ്യജീവ ഹൈ വഹ ജ്ഞാനാവരണ, ദര്ശനാവരണ, മോഹനീയ, അന്തരായ ഇന ചാര ഘാതിയാ കര്മോംകാ നിഷ്ഠാനപന കരതാ ഹൈ അര്ഥാത് സമ്പൂര്ണ അഭാവ കരതാ ഹൈ. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
൨൫൬] [അഷ്ടപാഹുഡ