Page 97 of 394
PDF/HTML Page 121 of 418
single page version
ചാരിത്രപാഹുഡ][൯൭
അര്ഥഃ––ഹേ ഭവ്യ! തൂ ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര ഇന തീനോംകോ പരമശ്രദ്ധാ ജാന, ജിനകോ ജാനകര യോഗീ മുനി ഥോഡേ ഹീ കാലമേം നിര്വാണ കോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര ത്രയാത്മക മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ, ഇസകോ ശ്രദ്ധാപൂര്വക ജാനനേകാ ഉപദേശ ഹൈ, ക്യോംകി ഇസകോ ജാനനേമേം മുനിയോംകോ മോക്ഷകീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ.. ൪൦.. ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ഇസപ്രകാര നിശ്ചയചാരിത്രരൂപ ജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ കഹാ, ജോ ഇസകോ പാതേ ഹൈം വേ ശിവരൂപ മന്ദിരമേം രഹനേവാലേ ഹോതേ ഹൈംഃ––
അര്ഥഃ––ജോ പുരുഷ ഇസ ജിനഭാഷിത ജ്ഞാനരൂപ ജലകോ പീകര അപനേ നിര്മല ഭലേ പ്രകാര
വിശുദ്ധഭാവ സംയുക്ത ഹോതേ ഹൈം വേ പുരുഷ തീന ഭുവന കേ ചൂഡാമണി ഔര ശിവാലയ അര്ഥാത് മോക്ഷരൂപീ
മന്ദിര മേം രഹേന വാലേ സിദ്ധ പരമേഷ്ഠി ഹോതേ ഹൈം.
ഭാവാര്ഥഃ––ജൈസേ ജലസേ സ്നാന കരകേ ശുദ്ധ ഹോകര ഉത്തമ പുരുഷ മഹലമേം നിവാസ കരതേ ഹൈം
ഇസലിയേ ഇസ ജ്ഞാനരൂപ ജലസേ രാഗാദിക മലകോ ധോകര ജോ അപനീ ആത്മാ കോ ശുദ്ധ കരതേ ഹൈം വേ
മുക്തിരൂപ മഹല മേം രഹകര ആനന്ദ ഭോഗതേ ഹൈം, ഉനകോ തീന ഭുവനകേ ശിരോമണി സിദ്ധ കഹതേ ഹൈം..
൪൧..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ജോ ജ്ഞാനഗുണ സേ രഹിത ഹൈം വേ ഇഷ്ട വസ്തുകോ നഹീം പാതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ഗുണ
൧ പാഠാന്തരഃ– പീഊണ.
൨ പാഠാന്തരഃ– പീത്വാ.
Page 98 of 394
PDF/HTML Page 122 of 418
single page version
൯൮] [അഷ്ടപാഹുഡ
ഇയ ണാഉം ഗുണദോസം തം സണ്ണാണം വിയാണേഹി.. ൪൨..
ഇതി ജ്ഞാത്വാ ഗുണ ദോഷൌ തത് സദ്ജ്ഞാനം വിജാനീഹി.. ൪൨..
അര്ഥഃ––ജ്ഞാനഗുണ സേ ഹീന പുരുഷ അപനീ ഇച്ഛിത വസ്തുകേ ലാഭകോ നഹീം പ്രാപ്ത കരതേ,
ഇസപ്രകാര ജാനകര ഹേ ഭവ്യ! തൂ പൂര്വോക്ത സമ്യഗ്ജ്ഞാനകോ ഗുണ–ദോഷ കേ ജാനനേ കേ ലിയേ ജാന.
ഭവാര്ഥഃ––ജ്ഞാന കേ ബിനാ ഗുണ–ദോഷകാ ജ്ഞാന നഹീം ഹോതാ തബ അപനീ ഇഷ്ട തഥാ അനിഷ്ട
ദോഷ ജാനേ ജാതേ ഹൈം. ക്യോംകി സമ്യഗ്ജ്ഞാനകേ ബിനാ ഹേയ–ഉപാദേയ വസ്തുഓംകാ ജാനനാ നഹീം ഹോതാ ഔര
ഹേയ–ഉപാദേയ കോ ജാനേ ബിനാ സമ്യക്ചാരിത്ര നഹീം ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ജ്ഞാന ഹീ കോ ചാരിത്രസേ പ്രധാന
കഹാ ഹൈ.. ൪൨..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ജോ സമ്യഗ്ജ്ഞാന സഹിത ചാരിത്ര ധാരണ കരതാ ഹൈ വഹ ഥോഡേ ഹീ കാല മേം
പാവഇ അഇരേണ സുഹം അണോവമം ജാണ ണിച്ഛയദോ.. ൪൩..
പൃ൦ ൫൪.
ഗുണദോഷ ജാണീ ഏ രീതേ, സദ്ജ്ഞാനനേ ജാണോ തമേ. ൪൨.
ജ്ഞാനീ ചരിത്രാരൂഢ ഥഈ നിജ ആത്മമാം പര നവ ചഹേ,
Page 99 of 394
PDF/HTML Page 123 of 418
single page version
ചാരിത്രപാഹുഡ][൯൯
അര്ഥഃ––ജോ പുരുഷ ജ്ഞാനീ ഹൈ ഔര ചാരിത്ര സഹിത ഹൈ വഹ അപനീ ആത്മാമേം പരദ്രവ്യകീ ഇച്ഛാ നഹീം കരതാ ഹൈ, പരദ്രവ്യമേം രാഗ–ദ്വേഷ–മോഹ നഹീം കരതാ ഹൈ. വഹ ജ്ഞാനീ ജിസകീ ഉപമാ നഹീം ഹൈ ഇസപ്രകാര, അവിനാശീ മുക്തികേ സുഖകോ പാതാ ഹൈ. ഹേ ഭവ്യ! തൂ നിശ്ചയ സേ ഇസപ്രകാര ജാന. യഹാ ജ്ഞാനീ ഹോകര ഹേയ–ഉപാദേയകോ ജാനകര, സംയമീ ബനകര പരദ്രവ്യകോ അപനേ മേം നഹീം മിലാതാ ഹൈ വഹ പരമ സുഖ പാതാ ഹൈ, –ഇസപ്രകാര ബതായാ ഹൈ.. ൪൩.. ആഗേ ഇഷ്ട ചാരിത്ര കേ കഥനകാ സംകോച കരതേ ഹൈംഃ––
സമ്മത്തസംജമാസയദുണ്ഹം പി ഉദേസിയം ചരണം.. ൪൪..
സമ്യക്ത്വസംയമാശ്രയദ്വയോരപി ഉദ്ദേശിതം ചരണമ്.. ൪൪..
അര്ഥഃ––ഏവം അര്ഥാത് ഐസേ പൂര്വോക്ത പ്രകാര സംക്ഷേപ സേ ശ്രീ വീതരാഗദേവനേ ജ്ഞാനകേ ദ്വാരാ കഹേ
ഇസപ്രകാര സമ്യക്ത്വ ഔര സംയമ ഇന ദോനോംകേ ആശ്രയ ചാരിത്ര സമ്യക്ത്വചരണസ്വരൂപ ഔര
സംയമചരണസ്വരൂപ ദോ പ്രകാരസേ ഉപദേശ കിയാ ഹൈ, ആചാര്യനേ ചാരിത്ര കേ കഥന കോ സംക്ഷേപരൂപ സേ കഹ
കര സംകോച കിയാ ഹൈ.. ൪൪..
ആഗേ ഇസ ചാരിത്രപാഹുഡകോ ഭാനേ കാ ഉപദേശ ഓര ഇസകാ ഫല കഹതേ ഹൈംഃ––
ലഹു ചഉഗഇ ചഇഊണം അഇരേണപുണബ്ഭവാ ഹോഈ.. ൪൫..
ലഘു ചതുര്ഗതീഃ വ്യക്ത്വാ അചിരേണ അപുനര്ഭവാഃ ഭവത.. ൪൫..
അര്ഥഃ––യഹാ ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി ഹേ ഭവ്യജീവോം! യഹ ചരണ അര്ഥാത് ചാരിത്രപാഹുഡ ഹമനേ
സ്ഫുട പ്രഗട കരകേ ബനായാ ഹൈ ഉസകോ തുമ അപനേ ശുദ്ധ ഭാവ സേ ഭാഓ. അപനേ ഭാവോംമേം
ജേ ചരണ ഭാഖ്യും തേ കഹ്യും സംക്ഷേപഥീ അഹീം ആ രീതേ. ൪൪.
Page 100 of 394
PDF/HTML Page 124 of 418
single page version
൧൦൦] [അഷ്ടപാഹുഡ ബാരംബാര അഭ്യാസ കരോ, ഇസസേ ശീഘ്ര ഹീ ചാര ഗതിയോംകോ ഛോഡകര അപുനര്ഭവ മോക്ഷ തുമ്ഹേം ഹോഗാ, ഫിര സംസാര മേം ജന്മ നഹീം പാഓഗേ. ഭാവാര്ഥഃ––ഇസ ചാരിത്രപാഹുഡകോ വാംചനാ, പഢനാ, ധാരണ കരനാ, ബാരമ്ബാര ഭാനാ, അഭ്യാസ കരനാ യഹ ഉപദേശ ഹൈ, ഇസസേ ചാരിത്രകാ സ്വരൂപ ജാനകര ധാരണ കരനേ കീ രുചി ഹോ, അംഗീകാര കരേ തബ ചാര ഗതിരൂപ സംസാരകേ ദുഃഖ സേ രഹിത ഹോകര നിര്വാണ കോ പ്രാപ്ത ഹോ, ഫിര സംസാരമേം ജന്മ ധാരണ നഹീം കരേ; ഇസലിയേ ജോ കല്യാണകോ ചാഹതേ ഹോം വേ ഇസപ്രകാര കരോ.. ൪൫..
ഐസേ സമ്യക്ത്വചരണ ചാരിത്ര ഔര സംയമചരണ ചാരിത്ര ––ദോ പ്രകാരകേ ചാരിത്രകാ സ്വരൂപ ഇസ പ്രാഭൃതമേം കഹാ.
Page 101 of 394
PDF/HTML Page 125 of 418
single page version
ജാ പ്രസാദ ഭവി ബോധ ലേ, പാലൈം ജീവ നികായ.. ൧..
ഇസപ്രകാര മംഗലാചരണകേ ദ്വാരാ ശ്രീ കുന്ദകുന്ദ ആചാര്യകൃത പ്രാകൃത ഗാഥാബദ്ധ ‘ബോധപാഹുഡ’ കീ ദേശ ഭാഷാമയ വചനികാകാ ഹിന്ദീ ഭാഷാനുവാദ ലിഖതേ ഹൈം, പഹിലേ ആചാര്യ ഗ്രന്ഥ കരനേ കീ മംഗലപൂര്വക പ്രതിജ്ഞാ കരതേ ഹൈംഃ––
ബംദിത്താ ആയരിഏ കസായമലവജ്ജിദേ സുദ്ധേ.. ൧..
വോച്ഛാമി സമാസേണ ൧ഛക്കാചസുഹംകരം സുണഹ.. ൨..
വന്ദിത്വാ ആചാര്യാന് കഷായമലവര്ജിതാന് ശുദ്ധാന്.. ൧..
സകലജനബോധനാര്ഥം ജിനമാര്ഗേ ജിനവരൈഃ യഥാ ഭണിതമ്.
വക്ഷ്യാമി സമാസേന ഷട്കായ സുഖംകരം ശ്രൃണു.. ൨.. യുഗ്മമ്..
വര്ജിതകഷായ, വിശുദ്ധ ഛേ, തേ സൂരിഗണനേ വംദീനേ. ൧.
ഷട്കായസുഖകര കഥന കരൂം സംക്ഷേപഥീ സുണജോ തമേ,
ജേ സര്വജനബോധാര്ഥ ജിനമാര്ഗേ കഹ്യും ഛേ ജിനവരേ. ൨.
Page 102 of 394
PDF/HTML Page 126 of 418
single page version
൧൦൨] [അഷ്ടപാഹുഡ
അര്ഥഃ––ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി––മൈം ആചാര്യോംകോ നമസ്കാര കര, ഛഹകായകേ ജീവോം കോ സുഖകേ കരനേ വാലേ, ജിനമാര്ഗമേം ജിനദേവനേ ജൈസാ കഹാ ഹൈ വൈസേ, ജിസമേം സമസ്ത ലോക കേ ഹിതകാ ഹീ പ്രയോജന ഹൈ ഐസാ ഗ്രന്ഥ സംക്ഷേപസേ കഹൂ ഗാ, ഉസകോ ഹേ ഭവ്യ ജീവോം! തുമ സുനോ. ജിന ആചാര്യോം കീ വംദനാ കീ വേ ആചാര്യ കൈസേ ഹൈം? ബഹുത ശാസ്ത്രോംകേ അര്ഥകോ ജാനനേവാലേ ഹൈം, ജിനകാ തപശ്ചരണ സമ്യക്ത്വ ഔര സംയമസേ ശുദ്ധ ഹൈ, കഷായരൂപ മലസേ രഹിത ഹൈം ഇസലിയേ ശുദ്ധ ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ––യഹാ ആചാര്യോം കീ വംദനാ കീ, ഉനകേ വിശേഷണോംസേ ജാനാ ജാതാ ഹൈ കി– ഗണധരാദിക സേ ലേകര അപനേ ഗുരുപര്യംത സബകീ വംദനാ ഹൈ ഔര ഗ്രന്ഥ കരനേ കീ പ്രതീജ്ഞാ കീ ഉസകേ വിശേഷണോം സേ ജാനാ ജാതാ ഹൈ കി–– ജോ ബോധപാഹുഡ ഗ്രന്ഥ കരേംഗേ വഹ ലോഗോം കോ ധര്മമാര്ഗ മേം സാവധാന കര കുമാര്ഗ ഛുഡാകര അഹിംസാ ധര്മകാ ഉപദേശ കരേഗാ.. ൩.. ആഗേ ഇസ ‘ബോധപാഹുഡ’ മേം ഗ്യാരഹ സ്ഥല ബാംധേ ഹൈം ഉനകേ നാമ കഹതേ ഹൈംഃ––
ഭണിയം സുവീയരായം ജിണമുദ്രാ ണാണമാദത്ഥം.. ൩..
പാവജ്ജഗുണവിസുദ്ധാ ഇയ ണായവ്വാ ജഹാകമസോ.. ൪..
ഭണിതം സുവീതരാഗം ജിനമുദ്രാ ജ്ഞാനമാത്മാര്ഥ൧.. ൩..
പ്രവ്രജ്യാ ഗുണവിശുദ്ധാ ഇതി ജ്ഞാതവ്യാഃ യഥാക്രമശഃ.. ൪..
വീതരാഗ ജിനനും ബിംബ, ജിനമുദ്രാ, സ്വഹേതുക ജ്ഞാന ജേ. ൩.
Page 103 of 394
PDF/HTML Page 127 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൦൩
അര്ഥഃ––൧ – ആയതന, ൨– ചൈത്യഗൃഹ, ൩– ജിനപ്രതിമാ, ൪– ദര്ശന, ൫– ജിനബിംബ. കൈസാ ഹൈം ജിനബിംബ? ഭലേ പ്രകാര വീതരാഗ ഹൈ, ൬– ജിനമുദ്രാ രാഗ സഹിത നഹീം ഹോതീ ഹൈമ ൭– ജ്ഞാന പദ കൈസാ ഹൈ? ആത്മാ ഹീ ഹൈ അര്ഥ അര്ഥാത് പ്രയോജന ജിസമേം, ഇസപ്രകാര സാത തോ യേ നിശ്ചയ, വീരതാഗദേവ നേ കഹേ വൈസേ തഥാ അനുക്രമ സേ ജാനനാ ഔര ൮– ദേവ, ൯– തീര്ഥ, ൧൦– അരഹംത തഥാ ഗുണസേ വിശുദ്ധ ൧൧– പ്രവജ്യാ, യേ ചാര ജോ അരഹംത ഭഗവാനനേ കഹേ വൈസേ ഇസ ഗ്രന്ഥമേം ജാനനാ, ഇസപ്രകാര യേ ഗ്യാരഹ സ്ഥല ഹുഏ.. ൩–൪.. ഭാവാര്ഥഃ––യഹാ ആശയ ഇസപ്രകാര ജാനനാ ചാഹിയേ കി––ധര്മമാര്ഗമേം കാലദോഷസേ അനേക മത ഹോ ഗയേ ഹൈം തഥാ ജൈനമതമേം ഭീ ഭേദ ഹോ ഗയേ ഹൈം, ഉനമേം ആയതന ആദി മേം വിപര്യയ (വിപരീതപനാ) ഹുആ ഹൈ, ഉനകാ പരമാര്ഥഭൂത സച്ചാ സ്വരൂപ തോ ലോഗ ജാനതേ നഹീം ഹൈം ഔര ധര്മകേ ലോഭീ ഹോകര ജൈസീ ബാഹ്യ പ്രവൃത്തി ദേഖതേ ഹൈം ഉസമേം ഹീ പ്രവര്തനേ ലഗ ജാതേ ഹൈം, ഉനകോ സംബോധനേ കേ ലിയേ യഹ ‘ബോധപാഹുഡ’ ബനായാ ഹൈ. ഉസമേം ആയതന ആദി ഗ്യാരഹ സ്ഥാനോംകാ പരമാര്ഥഭൂത സച്ചാ സ്വരൂപ ജൈസാ സര്വജ്ഞദേവനേ കഹാ ഹൈ വൈസാ കഹേംഗേ, അനുക്രമ സേ ജൈസേ നാമ കഹേം ഹൈം വൈസേ ഹീ അനുക്രമസേ ഇനകാ വ്യഖ്യാന കരേംഗേ സോ ജാനനേ യോഗ്യ ഹൈ.. ൩–൪..
ആയതനം ജിനമാര്ഗേ നിര്ദിഷ്ടം സംയതം രൂപമ്.. ൫..
അര്ഥഃ––ജിനമാര്ഗ മേം സംയമസഹിത മുനിരൂപ ഹൈ ഉസേ ‘ആയതന’ കഹാ ഹൈ. കൈസാ ഹൈ മുനിരൂപ?
––ജിസകേ മന–വചന–കായ ദ്രവ്യരൂപ ഹൈ വേ, തഥാ പാംച ഇന്ദ്രിയോംകേ സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ, വര്ണ, ശബ്ദ
യേ വിഷയ ഹൈം വേ, ‘ആയത്താ’ അര്ഥാത് അധീന ഹൈം –വശീഭൂത ഹൈം. ഉനകേ (മന–വചന–കായ ഔര പാംച
Page 104 of 394
PDF/HTML Page 128 of 418
single page version
൧൦൪] [അഷ്ടപാഹുഡ
പംചമഹവ്വയധാരീ ആയദണം മഹരിസീ ഭണിയം.. ൬..
പംചമഹാവ്രതധാരീ ആയതനം മഹര്ഷയോ ഭണിതാഃ.. ൬..
അര്ഥഃ––ജിന മുനി കേ മദ, രാഗ, ദ്വേഷ, മോഹ, ക്രോധ, ലോഭ ഔര ചകാരസേ മായാ ആദി യേ
സബ ‘ആയത്താ’ നിഗ്രഹ കോ പ്രാപ്ത ഹോ ഗയേ ഔര പാ ച മഹാവ്രത ജോ അഹിംസാ, സത്യ, അചൌര്യ, ബഹ്മചര്യ
തഥാ പരിഗ്രഹകാ ത്യാഗ ഉനകാ ധാരീ ഹോ, ഐസാ മഹാമുനി ഋഷീശ്വര ‘ആയതന’ കഹാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––പഹിലീ ഗാഥാ മേം തോ ബാഹ്യ കാ സ്വരൂപ കഹാ ഥാ. യഹാ ബാഹ്യ–ആഭ്യാംതര ദോനോം
ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
സിദ്ധായദണം സിദ്ധം മുണിവരവസഹസ്സ മുണിദത്ഥം.. ൭..
സിദ്ധായതനം സിദ്ധം മുനിവരവൃഷഭസ്യ മുനിതാര്ഥമ്.. ൭..
അര്ഥഃ––ജിസ മുനി കേ സദര്ഥ അര്ഥാത് സമീചീന അര്ഥ ജോ ‘ശുദ്ധ ആത്മാ’ സോ സിദ്ധ ഹോ ഗയാ
ഹോ വഹ സിദ്ധായതന ഹൈ. കൈസാ ഹൈ മുനി? ജിസകേ വിശുദ്ധ ധ്യാന ഹൈ, ധര്മധ്യാനകോ സാധ കര
ശുക്ലധ്യാനകോ പ്രാപ്ത ഹോ ഗയാ ഹൈ; ജ്ഞാനസഹിത ഹൈ, കേവലജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത ഹോ ഗയാ ഹൈ. ഘാതിയാകര്മരൂപ
മല സേ രഹിത ഹൈ ഇസലിയേ മുനിയോംമേം ‘വൃഷഭ’ അര്ഥാത് പ്രധാന ഹൈ, ജിസനേ സമസ്ത പദാര്ഥ ജാന ലിയേ
ഹൈം. ഇസപ്രകാര മുനിപ്രധാനകോ ‘സിദ്ധായതന’ കഹതേ ഹൈം.
ഋഷിവര്യ പംചമഹാവ്രതീ തേ ആയതന നിര്ദിഷ്ട ഛേ. ൬.
സുവിശുദ്ധധ്യാനീ, ജ്ഞാനയുത, ജേനേ സുസിദ്ധ സദര്ഥ ഛേ,
Page 105 of 394
PDF/HTML Page 129 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൦൫
ഭാവാര്ഥഃ––ഇസപ്രകാര തീന ഗാഥാ മേം ‘ആയതന’ കാ സ്വരൂപ കഹാ. പഹിലീ ഗാഥാ മേം തോ സംയമീ സാമാന്യകാ ബാഹ്യരൂപ പ്രധാനതാ സേ കഹാ. ദൂസരീമേം അംതരംഗ–ബാഹ്യ ദോനോംകീ ശുദ്ധതാരൂപ ഋദ്ധിധാരീ മുനി ഋഷീശ്വര കഹാ ഔര ഇസ തീസരീ ഗാഥാമേം കേവലജ്ഞാനീകോ, ജോ മുനിയോംമേം പ്രധാന ഹൈ, ‘സിദ്ധായതന’ കഹാ ഹൈ. യഹാ ഇസപ്രകാര ജാനനാ ജോ ‘ആയതന’ അര്ഥാത് ജിസമേം ബസേ, നിവാസ കരേ ഉസകോ ആയതന കഹാ ഹൈ, ഇസലിയേ ധര്മപദ്ധതിമേം ജോ ധര്മാത്മാ പുരുഷകേ ആശ്രയ കരനേ യോഗ്യ ഹോ വഹ ‘ധര്മായതന’ ഹൈ. ഇസപ്രകാര മുനി ഹീ ധര്മകേ ആയതന ഹൈം, അന്യ കോഈ ഭേഷധാരീ, പാഖംഡീ, (–ഢോംഗീ) വിഷയ–കഷായോംമേം ആസക്ത, പരിഗ്രഹധാരീ ധര്മകേ ആയതന നഹീം ഹൈം, തഥാ ജൈന മതമേം ഭീ ജോ സൂത്രവിരുദ്ധ പ്രവര്തതേ ഹൈം വേ ഭീ ആയതന നഹീം ഹൈം, വേ സബ ‘അനായതന’ ഹൈം. ബൌദ്ധമതമേം പാ ച ഇന്ദ്രിയ, ഉനകേ പാ ച വിഷയ, ഏക മന, ഏക ധര്മായതന ശരീര ഐസേ ബാരഹ ആയതന കഹേ ഹൈം വേ ഭീ കല്പിത ഹൈം, ഇസലിയേ ജൈസാ യഹാ ആയതന കഹാ വൈസാ ഹീ ജാനനാ; ധര്മാത്മാ കോ ഉസീ കാ ആശ്രയ കരനാ, അന്യകീ സ്തുതി, പ്രശംസാ, വിനയാദിക ന കരനാ, യഹ ബോധപാഹുഡ ഗ്രന്ഥ കരനേ കാ ആശയ ഹൈ. ജിസമേം ഇസപ്രകാര കേ നിര്ഗ്രംന്ഥ മുനി രഹതേ ഹൈം ഐസേ ക്ഷേത്രകോ ഭീ ‘ആയതന’ കഹതേ ഹൈം, ജോ വ്യവഹാര ഹൈ.. ൭..
പംചമഹവ്വയ സുദ്ധം ണാണമയം ജാണ ചേദിഹരം.. ൮..
പംചമഹാവ്രതശുദ്ധം ജ്ഞാനമയം ജാനീഹി ചൈത്യഗൃഹമ്.. ൮..
അര്ഥഃ––ജോ മുനി ‘ബദ്ധ’ അര്ഥാത് ജ്ഞാനമയീ ആത്മാകോ ജാനതാ ഹോ, അന്യ ജീവോംകോ ‘ചൈത്യ’
അര്ഥാത് ചേതനാ സ്വരൂപ ജാനതാ ഹോ, ആപ ജ്ഞാനമയീ ഹോ ഔര പാ ച മഹാവ്രതഹോസേ ശുദ്ധ ഹോ, നിര്മല ഹോ,
ഉസ മുനികോ ഹേ ഭവ്യ! തൂ ‘ചൈത്യഗൃഹ’ ജാന.
ഭാവാര്ഥഃ–– ജിസമേം അപനേകോ ഔര ദൂസരേ കോ ജാനനേവാലാ ജ്ഞാനീ, നിഷ്പാപ–നിര്മല ഇസപ്രകാര
മുനി ഹൈ, അന്യ പാഷാണ ആദികേ മംദിരകോ ‘ചൈത്യഗൃഹ’ കഹനാ വ്യവഹാര ഹൈ.. ൮..
Page 106 of 394
PDF/HTML Page 130 of 418
single page version
൧൦൬] [അഷ്ടപാഹുഡ
ചേഇഹരം ജിണമഗ്ഗേ ഛക്കാര്യാഹയംകരം ഭണിയം.. ൯..
ചൈത്യഗൃഹം ജിനമാര്ഗേ ഷഡ്കായഹിതംകരം ഭണിതമ്.. ൯..
അര്ഥഃ––ജിസകേ ബംധ ഔര മോക്ഷ, സുഖ ഔര ദുഃഖ ഹോ ഉസ ആത്മാകോ ചൈത്യ കഹതേ ഹൈം–അര്ഥാത്
യേ ചിന്ഹ ജിസകേ സ്വരൂപമേം ഹോം ഉസേ ‘ചൈത്യ’ കഹതേ ഹൈം, ക്യോംകി ജോ ചൈതന്യസ്വരൂപ ഹോ ഉസീ കേ ബംധ,
മോക്ഷ, സുഖ, ദുഃഖ സംഭവ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ചൈത്യ കാ ജോ ഗൃഹ ഹോ വഹ ‘ചൈത്യഗൃഹ’ ഹൈ. ജിനമാര്ഗ മേം
ഇസപ്രകാര ചൈത്യഗൃഹ ഛഹകായകാ ഹിത കരനേവാലാ ഹോതാ ഹൈ. വഹ ഇസപ്രകാര കാ ‘മുനി’ ഹൈ. പാ ച
സ്ഥാവര ഔര ത്രസമേം വികലത്രയ ഔര അസൈനീ പ ചേന്ദ്രിയ തക കേവല രക്ഷാ ഹീ കരനേ യോഗ്യ ഹൈം,
ഇസലിയേ ഉനകീ രക്ഷാ കരനേ കാ ഉപദേശ കരതാ ഹൈ, തഥാ ആപ ഉനകാ ഘാത നഹീം കരതാ ഹൈ യഹീ
ഉനകാ ഹിത ഹൈ; ഔര സൈനീ പ ചേന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം ഉനകീ രക്ഷാ ഭീ കരതാ ഹൈ, രക്ഷാകാ ഉപദേശ ഭീ
കരതാ ഹൈ തഥാ ഉനകോ സംസാര സേ നിവൃത്തിരൂപ മോക്ഷ പ്രാപ്ത കരനേ കാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈം. ഇസപ്രകാര
മുനിരാജ കോ ‘ചൈത്യഗൃഹ’ കഹതേ ഹൈം.
ഭാവാര്ഥഃ––ലൌകിക ജന ചൈത്യഗൃഹ കാ സ്വരൂപ അന്യഥാ അനേക പ്രകാര മാനതേ ഹൈം ഉനകോ
‘ചൈത്യഗൃഹ’ ഹൈ; അന്യകോ ചൈത്യഗൃഹ കഹനാ, മാനനാ വ്യവഹാര ഹൈ. ഇസപ്രകാര ചൈത്യഗൃഹകാ സ്വരൂപ കഹാ..
൯..
[൩] ആഗേ ജിനപ്ര്രതിമാ കാ നിരൂപണ കരതേ ഹൈംഃ–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 107 of 394
PDF/HTML Page 131 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൦൭
ണിഗ്ഗംഥവീയരായാ ജിണമഗ്ഗേ ഏരിസാ പഡിമാ.. ൧൦..
നിര്ഗ്രന്ഥ വീതരാഗാ ജിനമാര്ഗേ ഈദ്ദശീ പ്രതിമാ.. ൧൦..
അര്ഥഃ––ജിനകാ ചാരിത്ര, ദര്ശന–ജ്ഞാനസേ ശുദ്ധ നിര്മല ഹൈ, ഉനകീ സ്വ–പരാ അര്ഥാത് അപനീ
ഔര പരകീ ചലതീ ഹുഈ ദേഹ ഹൈ, വഹ ജിനമാര്ഗ മേം ‘ജംഗമ പ്രതിമാ’ ഹൈ; അഥവാ സ്വപരാ അര്ഥാത്
ആത്മാസേ ‘പര’ യാനീ ഭിന്ന ഹൈ ഐസീ ദേഹ ഹൈ. വഹ കൈസീ ഹൈ? ജിസകാ നിര്ഗ്രന്ഥ സ്വരൂപ ഹൈ, കുഛ ഭീ
പരിഗ്രഹ കാ ലേശ ഭീ നഹീം ഹൈ ഐസീ ദിഗമ്ബര മുദ്രാ ഹൈ. ജിസകാ വീതരാഗ സ്വരൂപ ഹൈ, കിസീ വസ്തുസേ
രാഗ–ദ്വേഷ–മോഹ നഹീം ഹൈ, ജിനമാര്ഗ മേം ഐസീ ‘പ്രതിമാ’ കഹീ ഹൈം. ജിനകേ ദര്ശന–ജ്ഞാന സേ നിര്മല
ചാരിത്ര പായാ ജാതാ ഹൈ, ഇസപ്രകാര മുനിയോംകീ ഗുരു–ശിഷ്യ അപേക്ഷാ അപനീ തഥാ പരകീ ചലതീ ഹുഈ
ദേഹ നിര്ഗ്രന്ഥ വീതരാഗമുദ്രാ സ്വരൂപ ഹൈ, വഹ ജിനമാര്ഗ മേം ‘പ്രതിമാ’ ഹൈം അന്യ കല്പിത ഹൈ ഔര ഘാതു–
പാഷാണ ആദിസേ ബനായേ ഹുഏ ദിഗമ്ബര മുദ്രാ സ്വരൂപ കോ ‘പ്രതിമാ’ കഹതേ ഹൈം ജോ വ്യവഹാര ഹൈ. വഹ ഭീ
ബാഹ്യ ആകൃതി തോ വൈസീ ഹീ ഹോ വഹ വ്യവഹാര മേം മാന്യ ഹൈ.. ൧൦..
ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
സാ ഹോഈ വംദണീയാ ണിഗ്ഗംഥാ സംജദാ പഡിമാ.. ൧൧..
സാ ഭവതി വംദനീയാ നിര്ഗ്രന്ഥാ സംയതാ പ്രതിമാ.. ൧൧..
അര്ഥഃ––ജോ ശുദ്ധ ആചരണ കാ ആചരണ കരതേ ഹൈം തഥാ സമ്യഗ്ജ്ഞാനസേ യഥാര്ഥ വസ്തുകോ ജാനതേ
ഹൈം ഔര സമ്യഗ്ദര്ശനസേ അപനേ സ്വരൂപകോ ദേഖതേ ഹൈം ഇസപ്രകാര ശുദ്ധസമ്യക്ത്വ ജിനകേ പായാ ജാതാ ഹൈ
ഐസീ നിര്ഗ്രന്ഥ സംയമസ്വരൂപ പ്രതിമാ ഹൈ വഹ വംദന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ.
നിര്ഗ്രംഥ നേ വീതരാഗ, തേ പ്രതിമാ കഹീ ജിനശാസനേ. ൧൦.
ജാണേ–ജുഏ നിര്മള സുദൃഗ സഹ, ചരണ നിര്മള ആചരേ,
Page 108 of 394
PDF/HTML Page 132 of 418
single page version
൧൦൮] [അഷ്ടപാഹുഡ
ഭാവാര്ഥഃ––ജാനനേവാലാ, ദേഖനേവാലാ, ശുദ്ധസമ്യക്ത്വ, ശുദ്ധചാരിത്രസ്വരൂപ, നിഗ്രന്ര്ഥ സംയമസഹിത, ഇസപ്രകാര മുനികാ സ്വരൂപ ഹൈ വഹീ ‘പ്രതിമാ’ ഹൈ, വഹീ വംദന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ; അന്യ കല്പിത ചംദന കരനേ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ ഔര വൈസേ ഹീ രൂപസദൃശ ഘാതു–പാഷാണ ഹീ പ്രതിമാ ഹോ വഹ വ്യവഹാരസേ വംദനേ യോഗ്യ ഹൈ.. ൧൧.. ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
സാസയസുക്ഖ അദേഹാ മുക്കാ കമ്മട്ഠബംധേഹിം.. ൧൨..
സിദ്ധഠ്ഠാണമ്മി ഠിയാ വോസരപഡിമാ ധുവാ സിദ്ധാ.. ൧൩..
ശാശ്വതസുഖാ അദേഹാ മുക്താഃ കര്മാഷ്ടകബംധൈഃ.. ൧൨..
സിദ്ധസ്ഥാനേ സ്ഥിതാഃ വ്യുത്സര്ഗപ്രതിമാ ധ്രുവാഃ സിദ്ധാഃ.. ൧൩..
അര്ഥഃ––ജോ അനംതദര്ശന, അനംതജ്ഞാന, അനംതവീര്യ, അനംതസുഖ സഹിത ഹൈം; ശാശ്വത അവിനാശീ
സുഖസ്വരൂപ ഹൈം, അദേഹ ഹൈം–കര്മ നോകര്മരൂപ പുദ്ഗലമയീ ദേഹ ജിനകേ നഹീം ഹൈ; അഷ്ടകര്മ കേ ബംധനസേ
രഹിത ഹൈം, ഉപമാ രഹിത ഹൈം––ജിസകീ ഉപമാ ദീ ജായ ഐസീ ലോക മേം വസ്തു നഹീം ഹൈ; അചല ഹൈം––
പ്രദേശോംകാ ചലനാ ജിനകേ നഹീം ഹൈ; അക്ഷോഭ ഹൈം––ജിനകേ ഉപയോഗ മേം കുഛ ക്ഷോഭ നഹീം ഹൈ, നിശ്ചല
ഹൈം––ജംഗമരൂപ സേ നിര്മിത ഹൈം; കര്മസേ നിര്മുക്ത ഹോനേകേ ബാദ ഏക സമയമാത്ര ഗമനരൂപ ഹൈം, ഇസലിയേ
ജംഗമരൂപ സേ നിര്മാപിത ഹൈം; സിദ്ധസ്ഥാന ജോ ലോകകാ അഗ്രഭാഗ ഉസമേം സ്ഥിത ഹൈം; വ്യുത്സര്ഗ അര്ഥാത്
കായരഹിത ഹൈം––ജൈസാ പൂര്വ ശരീര മേം അകാര ഥാ വൈസാ ഹീ പ്രദേശോംകാ ആകാര–ചരമ ശരീര സേ കുഛ
കമ ഹൈ;
ശാശ്വതസുഖീ, അശരീരനേ കര്മാഷ്ടബംധവിമുക്ത ജേ. ൧൨.
അക്ഷോഭ–നിരൂപമ–അചല–ധ്രുവ, ഉത്പന്ന ജംഗമ രൂപഥീ,
Page 109 of 394
PDF/HTML Page 133 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൦൯ ധു്രവ ഹൈ––സംസാരസേ മുക്ത ഹോ (ഉസീ സമയ) ഏക സമയമാത്ര ഗമന കര ലോകകേ അഗ്രഭാഗ ജാകര സ്ഥിത ഹോജാതേ ഹൈം, ഫിര ചലാചല നഹീം ഹോതേ ഹൈം ഐസീ പ്രതിമാ ‘സിദ്ധ ഭഗവാന’ ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ––പഹിലേ ദോ ഗാഥാഓംമേം തോ ജംഗമ പ്രതിമാ സംയമീ മുനിയോംകി ദേഹ സഹിത കഹീ. ഇന ദോ ഗാഥാഓംമേം ‘ ഥിരപ്രതിമാ’ സിദ്ധോംകീ കഹീ, ഇസപ്രകാര ജംഗമ ഥാവര പ്രതിമാ കാ സ്വരൂപ കഹാ. അന്യ കഈ അന്യഥാ ബഹുത പ്രകാരസേ കല്പനാ കരതേ ഹൈം വഹ പ്രതിമാ വംദന കരനേ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ. യഹാ പ്രശ്നഃ –––––യഹ തോ പരമാര്ഥരൂപ കഹാ ഔര ബാഹ്യ വ്യവഹാര മേം പാഷാണാദിക കീ പ്രതിമാ കീ വംദനാ കരതേ ഹൈം വഹ കൈസേ? ഉസകാ സമാധാനഃ ––ജോ ബാഹ്യ വ്യവഹാര മേം മതാന്തരകേ ഭേദ സേ അനേക രീതി പ്രതിമാ കീ പ്രവൃത്തി ഹൈ യഹാ പരമാര്ഥ കോ പ്രധാന കര കഹാ ഹൈ ഔര വ്യവഹാര ഹൈ വഹാ ജൈസീ പ്രതിമാകാ പരമാര്ഥരൂപ ഹോ ഉസീ കോ സൂചിത കരതാ ഹോ വഹ നിര്ബാധ ഹൈ. ജൈസാ പരമാര്ഥരൂപ ആകാര കഹാ വൈസാ ഹീ ആകാരരൂപ വ്യവഹാര ഹോ വഹ വ്യവഹാര ഭീ പ്രശസ്ത ഹൈ; വ്യവഹാരീ ജീവോംകേ യഹ ഭീ വംദന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ. സ്യാദ്വാദ ന്യായസേ സിദ്ധ കിയേ ഗയേ പരമാര്ഥ ഔര വ്യവഹാര മേം വിരോധ നഹീം ഹൈ.. ൧൨–൧൩.. ഇസപ്രകാര ജിനപ്രതിമാ കാ സ്വരൂപ കഹാ.
ണിഗ്ഗംധം ണാണമയം ജിണമഗ്ഗേ ദംസണം ഭണിയം.. ൧൪..
നിര്ഗ്രംഥം ജ്ഞാനമയം ജിനമാര്ഗേ ദര്ശനം ഭണിതമ്.. ൧൪..
അര്ഥഃ––ജോ മോക്ഷ മാര്ഗ കോ ദിഖാതാ ഹൈ വഹ ‘ദര്ശന’ ഹൈ, മോക്ഷമാര്ഗ കൈസാ ഹൈ?––സമ്യക്ത്വ
അര്ഥാത് തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനലക്ഷണ സമ്യക്ത്വസ്വരൂപ ഹൈ, സംയമ അര്ഥാത് ചാരിത്ര–പംചമഹാവ്രത, പംചസമിതി,
തീന ഗുപ്തി ഐസേ തേരഹ പ്രകാര ചാരിത്രരൂപ ഹൈ, സുധര്മ അര്ഥാത് ഉത്തമ–ക്ഷമാദിക ദസലക്ഷണ ധര്മരൂപ ഹൈ,
നിര്ഗ്രന്ഥരൂപ ഹൈ–ബാഹ്യാഭ്യംതര പരിഗ്രഹ രഹിത ഹൈ,
Page 110 of 394
PDF/HTML Page 134 of 418
single page version
൧൧൦] [അഷ്ടപാഹുഡ ജ്ഞാനമയീ ഹൈ–––ജീവ അജീവാദി പദാര്ഥോംകോ ജാനനേ വാലാ ഹൈ. യഹാ ‘നിര്ഗ്രന്ഥ’ ഔര ‘ജ്ഞാനമയീ’ യേ ദോ വിശേഷണ ദര്ശന കേ ഭീ ഹോതേ ഹൈം, ക്യോംകി ദര്ശന ഹൈ സോ ബാഹ്യ തോ ഇസകീ മൂര്തി നിര്ഗ്രന്ഥ ഹൈ ഔര അംതരംഗ ജ്ഞാനമയീ ഹൈ. ഇസപ്രകാര മുനികേ രൂപകോ ജിനാഗമ മേം ‘ദര്ശന’ കഹാ ഹൈ തഥാ ഐസേ രൂപകേ ശ്രദ്ധാനരൂപ സമ്യക്ത്വസ്വരൂപ കോ ‘ദര്ശന’ കഹതേ ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ––പരമാര്ഥരൂപ ‘അംതരംഗ ദര്ശന’ തോ സമ്യക്ത്വ ഹൈ ഔര ‘ബാഹ്യ’ ഉസകീ മൂര്തി, ജ്ഞാനസഹിത ഗ്രഹണ കിയാ നിര്ഗ്രന്ഥ രൂപ, ഇസപ്രകാര മുനികാ രൂപ ഹൈ സോ ‘ദര്ശന’ ഹൈ, ക്യോംകി മതകീ മൂര്തികോ ദര്ശന കഹനാ ലോകമേം പ്രസിദ്ധ ഹൈ.. ൧൪.. ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
തഹ ദംസണം ഹി സമ്മം ണാണമയം ഹോഇ രൂവത്ഥം.. ൧൫..
തഥാ ദര്ശനം ഹി സമ്യക് ജ്ഞാനമയം ഭവതി രൂപസ്ഥമ്.. ൧൫..
അര്ഥഃ––ജൈസേ ഫൂല ഗംധമയീ ഹൈ, ദൂധ ഘൃതമയീ ഹൈ വൈസേ ഹീ ദര്ശന അര്ഥാത് മത മേം സമ്യക്ത്വ ഹൈ.
കൈസാ ഹൈ ദര്ശന? അംതരംഗ മേം ജ്ഞാനമയീ ഹൈ ഔര ബാഹ്യ രൂപസ്ഥ ഹൈ––മുനി കാ രൂപ ഹൈ തഥാ ഉത്കൃഷ്ട
ശ്രാവക, അര്ജികാകാ രൂപ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––‘ദര്ശന’ നാമ കാ മത പ്രസിദ്ധ ഹൈ. യഹാ ജിനദര്ശന മേം മുനി ശ്രാവക ഔര
ജാനനാ. യേ ഹോനോം ഹീ ജ്ഞാനമയീ ഹൈം, യഥാര്ഥ തത്ത്വാര്ഥകാ ജാനനേരൂപ സമ്യക്ത്വ ജിസമേം പായാ ജാതാ ഹൈ,
ഇസീലിയേ ഫൂലമേം ഗംധകാ ഔര ദൂധമേം ഘൃതകാ ദൃഷ്ടാംത യുക്ത ഹൈ; ഇസപ്രകാര ദര്ശനകാ രൂപ കഹാ.
അന്യമതമേം തഥാ കാലദോഷ സേ ജിനമതമേം ജൈനാഭാസ ഭേഷീ അനേക പ്രകാര അന്യഥാ കഹതേ ഹൈം ജോ
കല്യാണരൂപ നഹീം ഹൈം, സംസാരകാ കാരണ ഹൈ.. ൧൫..
[൫] ആഗേ ജിനബിമ്ബകാ നിരൂപണ കരതേ ഹൈംഃ–––
Page 111 of 394
PDF/HTML Page 135 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൧൧
ജം ദേഇ ദിക്ഖസിക്ഖാ കമ്മക്ഖയകാരണേ സുദ്ധാ.. ൧൬..
യത് ദദാതി ദീക്ഷാശിക്ഷേ കര്മക്ഷയകാരണേ ശുദ്ധേ.. ൧൬..
അര്ഥഃ––ജിനബിംബ കൈസാ ഹൈ? ജ്ഞാനമയീ ഹൈ, സംയമസേ ശുദ്ധ ഹൈ, അതിശയകര വീതരാഗ ഹൈ,
കര്മകേ ക്ഷയകാ കാരണ ഔര ശുദ്ധ ഹൈ––ഇസപ്രകാര കീ ദീക്ഷാ ഔര ശിക്ഷാ ദേതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ജോ ‘ജിന’ അര്ഥാത് അരഹന്ത സര്വജ്ഞകാ പ്രതിബിംബ കഹലാതാ ഹൈ; ഉസകീ ജഗഹ
അര്ഥാത് വിധാന ബതാനാ, യേ ദോനോം ഭവ്യ ജീവോംകോ ദേതേ ഹൈം. ഇസലിയേ ൧––പ്രഥമ തോ വഹ ആചാര്യ
ജ്ഞാനമയീ ഹോ, ജിനസൂത്രകാ ഉനകോ ജ്ഞാന ഹോ, ജ്ഞാന ബിനാ യഥാര്ഥ ദീക്ഷാ–ശിക്ഷാ കൈസേ ഹോ? ഔര ൨–
–ആപ സംയമ സേ ശുദ്ധ ഹോ, യദി ഇസപ്രകാര ന ഹോ തോ അന്യ കോ ഭീ സംയമസേ ശുദ്ധ നഹീം കരാ
സകതേ. ൩––അതിശയ–വിശേഷതയാ വീതരാഗ ന ഹോ തോ കഷായസഹിത ഹോ, തബ ദീക്ഷാ, ശിക്ഷാ യഥാര്ഥ
നഹീം ദേ സകതേ ഹൈം; അതഃ ഇസപ്രകാര ആചാര്യ കോ ജിനകാ പ്രതിബിമ്ബ ജാനനാ.. ൧൬..
ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
ജസ്സ യ ദംസണ ണാണം അത്ഥി ധുവം ചേയണാഭാവോ.. ൧൭..
യസ്യ ച ദര്ശനംജ്ഞാനം അസ്തി ധ്രുവം ചേതനാഭാവഃ.. ൧൭..
ദീക്ഷാ തഥാ ശിക്ഷാ കരമക്ഷയഹേതു ആപേ ശുദ്ധ ജേ. ൧൬.
തേനീ കരോ പൂജാ വിനയ–വാത്സല്യ–പ്രണമന തേഹനേ,
Page 112 of 394
PDF/HTML Page 136 of 418
single page version
൧൧൨] [അഷ്ടപാഹുഡ
അര്ഥഃ––ഇസപ്രകാര പൂര്വോക്ത ജിനബിംബ കോ പ്രണാമ കരോ ഔര സര്വപ്രകാര പൂജാ കരോ, വിനയ കരോ, വാത്സല്യ കോ, ക്യോംകി – ഉസകേ ധ്രുവ അര്ഥാത് നിശ്ചയസേ ദര്ശന–ജ്ഞാന പായാ ജാതാ ഹൈ ഔര ചേതനാഭാവ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––ദര്ശന–ജ്ഞാനമയീ ചേതനാഭാവ സഹിത ജിനബിംബ ആചാര്യ ഹൈം, ഉനകോ പ്രണാമാദിക കരനാ. യഹാ പരമാര്ഥ പ്രധാന കഹാ ഹൈ, ജഡ പ്രതിബിംബ കീ ഗൌണതാ ഹൈ .. ൧൭.. ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
അരഹന്തമുദ്ദ ഏസാ ദായാരീ ദിക്ഖസിക്ഖാ യ.. ൧൮..
അര്ഹന്മുദ്രാ ഏഷാ ദാത്രീ ദീക്ഷാശിക്ഷാണാം ച.. ൧൮..
അര്ഥഃ––ജോ തപ, വ്രത ഔര ഗുണ അര്ഥാത് ഉത്തര ഗുണോംസേ ശുദ്ധ ഹോം, സമ്യഗ്ജ്ഞാന സേ പദാര്ഥോം ഹോ
ജാനതേ ഹോം, സമ്യഗ്ദര്ശനസേ പദാര്ഥോംകോ ദേഖതേ ഹോം ഇസീലിയേ ജിനകേ ശുദ്ധ സമ്യക്ത്വ ഹൈ ഇസപ്രകാര
ജിനബിംബ ആചാര്യ ഹൈം. യഹ ദീക്ഷാ – ശിക്ഷാ കീ ദേനേവാലീ അരഹംത മുദ്രാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ഇസപ്രകാര ജിനബിംബ ഹൈ വഹ ജിന മുദ്രാ ഹീ ഹൈ––––ഐസാ ജിനബിംബ കാ സ്വരൂപ
മുദ്രാ ഇഹ ണാണാഏ ജിണമുദ്രാ ഏരിസാ ഭണിയാ.. ൧൯..
മുദ്രാ ഇഹ ജ്ഞാനേന ജിനമുദ്രാ ഈദ്രശീ ഭണിതാ.. ൧൯..
ദീക്ഷാ–സുശിക്ഷാദായിനീ അര്ഹംതമുദ്രാ തേഹ ഛേ. ൧൮.
ഇന്ദ്രിയ–കഷായനിരോധമയ മുദ്രാ സുദ്രഢ സംയമമയീ,
Page 113 of 394
PDF/HTML Page 137 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൧൩
അര്ഥഃ––ദൃഢ അര്ഥാത് വജ്രവത ചലാനേ പര ഭീ ന ചലേ ഐസാ സംയമ ഇന്ദ്രിയ മനകാ വശ കരനാ, ഷട്ജീവ നികായ കീ രക്ഷാ കരനാ, ഇസപ്രകാര സംയമരൂപ മുദ്രാ സേ തോ പാ ച ഇന്ദ്രിയോംകോ വിഷയോം മേം ന പ്രവര്താനാ, ഉനകാ സംകോച കരനാ യഹ തോ ഇന്ദ്രിയമുദ്രാ ഹൈ ഓര ഇസപ്രകാര സംയമ ദ്വാരാ ഹീ ജിസമേം കഷായോംകീ പ്രവൃത്തി നഹീം ഹൈ ഐസീ കഷായദൃഢ മുദ്രാ ഹൈ, തഥാ ജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ മേം ലഗാനാ, ഇസപ്രകാര ജ്ഞാന ദ്വാരാ സബ ബാഹ്യമുദ്രാ ശുദ്ധ ഹോതീ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ജിനശാസന മേം ഐസീ ‘ജിനമുദ്രാ’ ഹോതീ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––൧– ജോ സംയമ സഹിത ഹോ, ൨–ജിനകേ ഇന്ദ്രിയാ വശ മേം ഹോം, ൩–കഷായോംകീ പ്രവൃത്തി ന ഹോതീ ഹോ ഔര ൪–ജ്ഞാനകോ സ്വരൂപ മേം ലഗാതാ ഹോ, ഐസാ മുനി ഹോ സോ ഹീ ‘ജിനമുദ്രാ’ ഹൈ.. ൧൯.. [൭] ആഗേ ജ്ഞാന കാ നിരൂപണ കരതേ ഹൈം.
ണാണേണ ലഹദി ലക്ഖം തമ്ഹാ ണാണം ച ണായവ്വം.. ൨൦..
അര്ഥഃ––സംയമ സേ സംയുക്ത ഔര ധ്യാന കേ യോഗ്യ ഇസപ്രകാര ജോ മോക്ഷമാര്ഗ ഉസകാ ലക്ഷ്യ
അര്ഥാത് ലക്ഷണേ യോഗ്യ–ജാനനേയോഗ്യ നിശാനാ ജോ അപനാ നിജസ്വരൂപ വഹ ജ്ഞാന ദ്വാരാ പായാ ജാതാ ഹൈ,
ഇസലിയേ ഇസപ്രകാര കേ ലക്ഷ്യകോ ജാനനേ കേ ജ്ഞാന കോ ജാനനാ.
ഭാവാര്ഥഃ––സംയമ അംഗീകാര കര ധ്യാന കരേ ഔര ആത്മാകാ സ്വരൂപ ന ജാനേ തോ മോക്ഷമാര്ഗ
..൨൦..
ആഗേ ഇസീ കോ ദൃഷ്ടാംത ദ്വാരാ ദൃഢ കരതേ ഹൈംഃ––
Page 114 of 394
PDF/HTML Page 138 of 418
single page version
൧൧൪] [അഷ്ടപാഹുഡ
തഹ ണവി ലക്ഖദി ലക്ഖം അണ്ണാണീ മോക്ഖമഗ്ഗസ്സ.. ൨൧..
അര്ഥഃ––ജൈസേ വേധനേ വാലാ (വേധക) ജോ ബാണ, ഉസസേ രഹിത ഐസാ ജോ പുരുഷ ഹൈ വഹ കാംഡ
രഹിത അജ്ഞാനീ ഹൈ വഹ ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രരൂപ ജോ മോക്ഷമാര്ഗ ഉസകാ ലക്ഷ്യ അര്ഥാത് സ്വലക്ഷണ ജാനനേ
യോഗ്യ പരമാത്മാ കാ സ്വരൂപ, ഉസകോ നഹീം പ്രാപ്ത കര സകതാ.
ഭാവാര്ഥഃ––ധനുഷ ധാരീ ധനുഷ കേ അഭ്യാസ സേ രഹിത ഔര ‘വേധക’ ജോ ബാണ ഉസസേ രഹിത
ജോ പരമാത്മാ കാ സ്വരൂപ ഹൈ ഉസകോ ന പഹിചാനേ തബ മോക്ഷമാര്ഗ കീ സിദ്ധി നഹീം ഹോതീ ഹൈ, ഇസലിയേ
ജ്ഞാന കോ ജാനനാ ചാഹിയേ. പരമാത്മാരൂപ നിശാനാ ജ്ഞാനരൂപബാണ ദ്വാരാ വേധനാ യോഗ്യ ഹൈ.. ൨൧..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ഇസപ്രകാര ജ്ഞാന–വിനയസംയുക്ത പുരുഷ ഹോവേ വഹീ മോക്ഷകോ പ്രാപ്ത കരതാ
ണാണേണ ലഹദി ലക്ഖം ലക്ഖംതോ മോക്ഖമഗ്ഗസ്സ.. ൨൨..
ജ്ഞാനേന ലഭതേ ലക്ഷ്യം ലക്ഷയന് മോക്ഷമാര്ഗസ്യ.. ൨൨..
അര്ഥഃ––ജ്ഞാന പുരുഷകോ ഹോതാ ഹൈ ഔര പുരുഷ ഹീ വിനയസംയുക്ത ഹോ സോ ജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത കരതാ
ഹൈ; ജബ ജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ തബ ഉസ ജ്ഞാന ദ്വാരാ ഹീ മോക്ഷമാര്ഗ കാ ലക്ഷ്യ ജോ ’പരമാത്മാ
സ്വരൂപ’ ഉസകോ ലക്ഷതാ–ദേഖതാ–ധ്യാന കരതാ ഹുആ ഉസ ലക്ഷ്യകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.
അജ്ഞാനീ തേമ കരേ ന ലക്ഷിത മോക്ഷപഥനാ ലക്ഷ്യനേ. ൨൧.
Page 115 of 394
PDF/HTML Page 139 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൧൫
ഭാവാര്ഥഃ––ജ്ഞാന പുരുഷകേ ഹോതാ ഹൈ ഔര പുരുഷ ഹീ വിനയവാന ഹോവേ സോ ജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ, ഉസ ജ്ഞാന ദ്വാരാ ഹീ ശുദ്ധ ആത്മാകാ സ്വരൂപ ജാനാ ജാതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വിശേഷ ജ്ഞാനിയോം കേ വിനയ ദ്വാരാ ജ്ഞാന കീ പ്രാപ്തി കരനീ–ക്യോംകി നിജ ശുദ്ധ സ്വരൂപകോ ജാനകര മോക്ഷ പ്രാപ്ത കിയാ ജാതാ ഹൈ. യഹാ ജോ വിനയരഹിത ഹോ, യഥാര്ഥ സൂത്രപദസേ ചിഗാ ഹോ, ഭ്രഷ്ട ഹോ ഗയാ ഹോ ഉസകാ നിഷേധ ജാനനാ.. ൨൨.. ആഗേ ഇസീ കോ ദൃഢ കരതേ ഹൈഃ––
പരമത്ഥ ബദ്ധലക്ഖോ ണവി ചുക്കദി മോക്ഖമഗ്ഗസ്സ.. ൨൩..
പരമാര്ഥബദ്ധലക്ഷ്യഃ നാപി സ്ഖലതി മോക്ഷമാര്ഗസ്യ.. ൨൩..
അര്ഥഃ––ജിസ മുനികേ മതിജ്ഞാനരൂപ ധനുഷ സ്ഥിര ഹോ, ശ്രുതജ്ഞാനരൂപ ഗുണ അര്ഥാത് പ്രത്യംചാ ഹോ,
രത്നത്രയരൂപ ഉത്തമ ബാണ ഹോ ഔര പരമാര്ഥസ്വരൂപ നിജശുദ്ധാത്മസ്വരൂപകാ സംബംധരൂപ ലക്ഷ്യ ഹോ, വഹ
മുനി മോക്ഷമാര്ഗ കോ നഹീം ചൂകതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ധനുഷകീ സബ സാമഗ്രീ യഥാവത് മിലേ തബ നിശാനാ നഹീം ചൂകതാ ഹൈ, വൈസേ ഹീ
മോക്ഷകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ. യഹ ജ്ഞാന കാ മഹാത്മ്യ ഹൈ, ഇസലിയേ ജിനാഗമകേ അനുസാര സത്യാര്ഥ
ജ്ഞാനിയോംകാ വിനയ കരകേ ജ്ഞാനകാ സാധന കരനാ.. ൨൩..
ഇസപ്രകാര ജ്ഞാനകാ നിരൂപണ കിയാ.
[൮] ആഗേ ദേവകാ സ്വരൂപ കഹതേ ഹൈഃ––
Page 116 of 394
PDF/HTML Page 140 of 418
single page version
൧൧൬] [അഷ്ടപാഹുഡ
സോ ദേഇ ജസ്സ അത്ഥി ഹു അത്ഥോ ധമ്മോ യ പവ്വമജ്ജാ.. ൨൪..
സഃ ദദാതി യസ്യ അസ്തി തു അര്ഥഃ ധര്മഃ ച പ്രവ്രജ്യാ.. ൨൪..
അര്ഥഃ––ദേവ ഉസകോ കഹതേ ഹൈം ജോ അര്ഥ അര്ഥാത് ധന, കാമ അര്ഥാത് ഇച്ഛാ കാ വിഷയ–ഐസാ
പാസ ഹോ സോ ദേവേ ഔര ജിസകേ പാസ ന ഹോ സോ കൈസേ ദേവേ? ഇസ ന്യായ സേ അര്ഥ, ധര്മ, സ്വര്ഗാദികേ
ഭോഗ ഔര മോക്ഷ സുഖ കാ കാരണ പ്രവജ്യാ അര്ഥാത് ദീക്ഷാ ജിസകാ ഹോ ഉസകോ ‘ദേവ’ ജാനനാ.. ൨൪..
ആഗേ ധര്മാദി കാ സ്വരൂപ കഹതേ ഹൈം, ജിനകേ ജാനനേ സേ ദേവാദി കാ സ്വരൂപ ജാനാ ജാതാ ഹൈഃ–
ദേവോ വവഗയമോഹോ ഉദയകരോ ഭവ്വജീവാണം.. ൨൫..
ദേവഃ വ്യപഗതമോഹഃ ഉദയകരഃ ഭവ്യജീവാനാമ്.. ൨൫..
അര്ഥഃ––ജോ ദയാ സേ വിശുദ്ധ ഹൈ വഹ ധര്മ ഹൈ, ജോ സര്വ പരിഗ്രഹ സേ രഹിത ഹൈ വഹ പ്രവജ്യാ ഹൈ,
ഭാവാര്ഥഃ––ലോക മേം യഹ പ്രസിദ്ധ ഹൈ കി ധര്മ, അര്ഥ, കാമ ഔര മോക്ഷ യേ ചാര പുരുഷ കേ
കി ജിസകേ പാസ ജോ വസ്തു ഹോ വഹ ദൂസരേ കോ ദേവേ, ന ഹോ തോ കഹാ സേ ലാവേ? ഇസലിയേ യഹ ചാര
പുരുഷാര്ഥ ജിന ദേവ കേ പായേ ജാതേ ഹൈം.
തേ വസ്തു ദേ ഛേ തേ ജ, ജേനേ ധര്മ–ദീക്ഷാ–അര്ഥ ഛേ. ൨൪.
തേ ധര്മ ജേഹ ദയാവിമള, ദീക്ഷാ പരിഗ്രഹമുക്ത ജേ,