Page 137 of 394
PDF/HTML Page 161 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൩൭ ഹൈ. പരകൃതനിലയനിവാസ അര്ഥാത് ജിസമേം ദൂസരേ കാ ബനായാ നിലയ ജോ വാസ്തികാ ആദി ഉസമേം നിവാസ ഹോതാ ഹൈ, ജിസമേം അപനേ കോ കൃത, കാരിത, അനുമോദനാ, മന, വചന, കായ ദ്വാരാ ദോഷ ന ലഗാ ഹോ ഐസീ ദൂസരേ കീ ബനാഈ ഹുഈ വാസ്തികാ ആദി മേം രഹനാ ഹോതാ ഹൈ––ഐസീ പ്രവജ്യാ കഹീ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––അന്യമതീ കഈ ലോഗ ബാഹ്യ മേം വസ്ത്രാദിക രഖതേ ഹൈം, കഈ അയുധ രഖതേ ഹൈം, കഈ സുഖകേ ലിയേ ആസന ചലാചല രഖതേ ഹൈം, കഈ ഉപാശ്രയ ആദി രഹനേ കാ നിവാസ ബനാ കര ഉസമേം രഹതേ ഹൈം ഔര അപനേ കോ ദീക്ഷാ സഹിത മാനതേ ഹൈം, ഉനകേ ഭേഷ മാത്ര ഹൈ, ജൈന ദീക്ഷാ തോ ജൈസീ കഹീ വൈസീ ഹീ ഹൈ.. ൫൧.. ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
മയരായദോസരഹിയാ പവ്വജ്ജാ ഏരിസാ ഭണിയാ.. ൫൨..
മദരാഗദോഷരഹിതാ പ്രവ്രജ്യാ ഈദ്രശീ ഭണിതാ.. ൫൨..
അര്ഥഃ––കൈസീ ഹൈ പ്രവജ്യാ? ഉപശമക്ഷമദമയുക്താ അര്ഥാത് ഉപശമ തോ മോഹകര്മകേ ഉദയകാ
അഭാവരൂപ ശാംതപരിണാമ ഔര ക്ഷമാ അര്ഥാത് ക്രോധകാ അഭാവരൂപ ഉത്തമക്ഷമാ തഥാ ദമ അര്ഥാത്
ഇന്ദ്രിയോംകോ വിഷയോം മേം നഹീം പ്രവര്താനാ–––ഇന ഭാവോംസേ യുക്ത ഹൈ, ശരീര സംസ്കാര വര്ജിതാ അര്ഥാത്
സ്നാനാദി ദ്വാരാ ശരീര കോ സജാനാ ഇസസേ രഹിത ഹൈ, ജിസമേം രൂക്ഷ അര്ഥാത് തേല ആദികാ മര്ദന
ശരീരകേ നഹീം ഹൈ. മദ, രാഗ, ദ്വേഷ രഹിത ഹൈ, ഇസപ്രകാര പ്രവജ്യാ കഹീ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––അന്യമതകേ ഭേഷീ ക്രോധാദിരൂപ പരിണമതേ ഹൈം, ശരീരകോ സജാകര സുന്ദര രഖതേ ഹൈം, ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയോംകാ സേവന കരതേ ഹൈം ഔര അപനേ കോ ദീക്ഷാസഹിത മാനതേ ഹൈം, വേ തോ ഗൃഹസ്ഥകേ സമാന ഹൈം, അതീത (യതി) കഹലാകര ഉലടേ മിഥ്യാത്വകോ ദൃഢ കരതേ ഹൈം; ജൈന ദീക്ഷാ ഇസപ്രകാര ഹൈ വഹീ സത്യാര്ഥ ഹൈ, ഇസകോ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം വേ ഹീ സച്ചേ അതീത (യതി) ഹൈം.. ൫൨.. ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 138 of 394
PDF/HTML Page 162 of 418
single page version
൧൩൮] [അഷ്ടപാഹുഡ
സമ്മത്തഗുണവിസുദ്ധാ പവ്വജ്ജാ ഏരിസാ ഭണിയാ.. ൫൩..
സമ്യക്ത്വഗുണവിശുദ്ധാ പ്രവ്രജ്യാ ഈദ്രശീ ഭണിതാ.. ൫൩..
അര്ഥഃ––കൈസീ ഹൈ പ്രവജ്യാ?––––കി ജിസകേ മൂഢഭാവ, അജ്ഞാനഭാവ വിപരീത ഹുആ ഹൈ അര്ഥാത്
ദൂര ഹുആ ഹൈ. അന്യമതീ ആത്മാ കാ സ്വരൂപ സര്വഥാ ഏകാംതസേ അനേകപ്രകാര ഭിന്ന–ഭിന്ന കഹകര വാദ
കരതേ ഹൈം, ഉനകേ ആത്മാ കേ സ്വരൂപ മേം മൂഢഭാവ ഹൈ. ജൈന മുനിയോംകേ അനേകാംതസേ സിദ്ധ കിയാ ഹുആ
യഥാര്ഥ ജ്ഞാന ഹൈ ഇസലിയേ മൂഢഭാവ നഹീം ഹൈ. ജിസമേം ആഠ കര്മ ഔര മിഥ്യാത്വാദി പ്രണഷ്ട ഹോ ഗയേ ഹൈം,
ജൈനദീക്ഷാമേം അതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനരൂപ മിഥ്യാത്വകാ അഭാവ ഹൈ, ഇസലിയേ സമ്യക്ത്വ നാമക ഗുണ ദ്വാരാ
വിശുദ്ധ ഹൈം, നിര്മല ഹൈം, സമ്യക്ത്വസഹിത ദീക്ഷാ മേം ദോഷ നഹീം രഹതാ; ഇസപ്രകാര പ്രവജ്യാ കഹീം ഹൈ..
൫൩..
ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ––
ഭാവംതി ഭവ്വപുരിസാ കമ്മക്ഖയകാരണേ ഭണിയാ.. ൫൪..
ഭാവയംതി ഭവ്യപുരുഷാഃ കര്മക്ഷയകാരണേ ഭണിതാ.. ൫൪..
അര്ഥഃ––പ്രവജ്യാ ജിനമാര്ഗ മേം ഛഹ സംഹനനവാലേ ജീവകേ ഹോനാ കഹാ ഹൈ, നിര്ഗം്രന്ഥ സ്വരൂപ ഹൈ,
സബ പരിഗ്രഹസേ രഹിത യഥാജാതസ്വരൂപ ഹൈ. ഇസകീ ഭവ്യപുരുഷ ഹീ ഭാവനാ കരതേ ഹൈം. ഇസപ്രകാരകീ
പ്രവജ്യാ കര്മകേ ക്ഷയകാ കാരണ കഹീ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––വജ്രഋഷഭനാരാച ആദി ഛഹ ശരീരകേ സംഹനന കഹേം ഹൈം, ഉനമേം സബ മേം ഹീ ദീക്ഷാ
നഹീം ഹൈ കി ദൃഢ സംഹനന വജ്രഋഷഭ ആദി ഹൈം ഉനമേം ഹീ ദീക്ഷാ ഹോ ഔര അസംസൃപാടിക സംഹനനമേം ന
ഹോ, ഇസപ്രകാര നിര്ഗ്രംഥരൂപ ദീക്ഷാ തോ അസംപ്രാപ്താസൃപാടികാ
സമ്യക്ത്വഗുണഥീ ശുദ്ധ ഛേ, –ദീക്ഷാ കഹീ ആവീ ജിനേ. ൫൩.
നിര്ഗ്രംഥ ദീക്ഷാ ഛേ കഹീ ഷട് സംഹനനമാം ജിനവരേ;
Page 139 of 394
PDF/HTML Page 163 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൩൯ സംഹനന മേം ഭീ ഹോതീ ഹൈ.. ൪൪.. ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ–––
പവ്വജ്ജ ഹവഇ ഏസാ ജഹ ഭണിയാ സവ്വദരസീഹിം.. ൫൫..
പ്രവ്രജ്യാ ഭവതി ഏഷാ യഥാ ഭണിതാ സര്വദര്ശിഭിഃ.. ൫൫..
അര്ഥഃ––ജിസ പ്രവജ്യാ മേം തിലകേ തുഷ മാത്രകേ സംഗ്രഹ കാ കാരണ––ഐസേ ഭാവരൂപ ഇച്ഛാ
അര്ഥാത് അംതരംഗ പരിഗ്രഹ ഔര ഉസ തിലകേ തുഷമാത്ര ബാഹ്യ പരിഗ്രഹകാ സംഗ്രഹ നഹീം ഹൈ ഇസ പ്രകാര കീ
പ്രവജ്യാ ജിസപ്രകാര സര്വജ്ഞദേവ നേ കഹീ ഹൈ ഉസീപ്രകാര ഹൈ, അന്യപ്രകാര പ്രവജ്യാ നഹീം ഹൈ ഐസാ നിയമ
ജാനനാ ചാഹിയേ. ശ്വേതാമ്ബര ആദി കഹതേ ഹൈം കി അപവാദമാര്ഗ മേം വസ്ത്രാദികകാ സംഗ്രഹ സാധു കോ കഹാ
ഹൈ വഹ സര്വജ്ഞകേ സൂത്ര മേം തോ നഹീം കഹാ ഹൈ. ഉന്ഹോംനേ കല്പിത സൂത്ര ബനായേ ഹൈം ഉനമേം കഹാ ഹൈ വഹ
കാലദോഷ ഹൈ.. ൫൫..
ആഗേ ഫിര കഹതേ ഹൈംഃ–––
ശിലായാം കാഷ്ഠേ ഭൂമിതലേ സര്വാണി ആരോഹതി സര്വത്ര.. ൫൬..
–ആവീ പ്രവ്രജ്യാ ഹോയ ഛേ സര്വജ്ഞജിനദേവേ കഹീ. ൫൫.
ഉപസര്ഗ–പരിഷഹ മുനി സഹേ, നിര്ജന സ്ഥളേ നിത്യേ രഹേ,
Page 140 of 394
PDF/HTML Page 164 of 418
single page version
൧൪൦] [അഷ്ടപാഹുഡ
അര്ഥഃ––ഉപസര്ഗ അഥവാ ദേവ, മനുഷ്യ, തിര്യംച ഔര അചേതനകൃത ഉപദ്രവ ഔര പരീഷഹ അര്ഥാത് ദൈവ–കര്മയോഗസേ ആയേ ഹുഏ ബാഈസ പരീഷഹോംകോ സമഭാവോംസേ സഹനാ ഇസപ്രകാര പ്രവജ്യാസഹിത മുനി ഹൈം, വേ ജഹാ അന്യ ജന നഹീം രഹതേ ഐസേ നിര്ജന വനാദി പ്രദേശോംമേം സദാ രഹതേ ഹൈം, വഹാ ഭീ ശിലാതല, കാഷ്ഠ, ഭൂമിതലമേം രഹതേ ഹൈം, ഇന സബ ഹീ പ്രദേശോംമേം ബൈഠതേ ഹൈം , സോതേ ഹൈം, ‘സര്വത്ര’ കഹനേ സേ വന മേം രഹേം ഔര കിംചിത്കാലനഗര മേം രഹേം തോ ഐസേ ഹീ സ്ഥാന പര രഹേം. ഭാവാര്ഥഃ––ജൈനദീക്ഷാ വാലേ മുനി ഉപസര്ഗ–പരീഷഹോം മേം സമഭാവ രഖതേ ഹൈം, ഔര ജഹാ സോതേ ഹൈം, ബൈഠതേ ഹൈം, വഹാ നിര്ജന പ്രദേശ മേം ശിലാ, കാഷ്ഠ, ഭൂമിമേം ഹീ ബൈഠതേ ഹൈം, ഇസപ്രകാര നഹീം ഹൈ കി അന്യമന ഭേഷീവത് സ്വച്ഛന്ദീ പ്രമാദീ രഹേം, ഇസപ്രകാര ജാനനാ ചാഹിയേ.. ൫൬.. ആഗേ അന്യ വിശേഷ കഹതേ ഹൈംഃ––
സജ്ഝായഝാണജുത്താ പവ്വജ്ജാ ഏരിസാ ഭണിയാ.. ൫൭..
സ്വാധ്യായധ്യാനയുക്താ പ്രവ്രശ്യാ ഈദ്രശീ ഭണിതാ.. ൫൭..
അര്ഥഃ––ജിസ പ്രവജ്യാ മേം പശു–തിര്യംച, മഹിലാ (സ്ത്രീ), ഷംഢ (നപുന്സക), ഇനകാ സംഗ തഥാ
ശാസ്ത്ര – ജിനവചനോംകാ പഠന–പാഠന ഔര ധ്യാന അര്ഥാത് ധര്മ – ശുക്ല ധ്യാന ഇനസേ യുക്ത രഹതേ
ഹൈം. ഇസപ്രകാര പ്രവജ്യാ ജിനദേവനേ കഹീ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ജിനദീക്ഷാ ലേകര കുസംഗതി കരേ, വികഥാദിക കരേ ഔര പ്രമാദീ രഹേ തോ ദീക്ഷാ
മാര്ഗ ഹൈ, അന്യ സംസാരമാര്ഗ ഹൈം.. ൫൭..
ആഗേ ഫിര വിശേഷ കഹതേ ഹൈംഃ–––
Page 141 of 394
PDF/HTML Page 165 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൪൧
സുദ്ധാ ഗുണേഹിം സുദ്ധാ പവ്വജ്ജാ ഏരിസാ ഭണിയാ.. ൫൮..
ശുദ്ധാ ഗുണൈഃ ശുദ്ധാ പ്രവ്രജ്യാ ഈദശീ ഭണിതാഃ.. ൫൮..
അര്ഥഃ––ജിനദേവ നേ പ്രവജ്യാ ഇസപ്രകാര കഹീ ഹൈ കി–––തപ അര്ഥാത് ബാഹ്യ – അഭ്യംതര ബാരഹ
പ്രകാര കേ തപ തഥാ വ്രത അര്ഥാത് പാ ച മഹാവ്രത ഔര ഗുണ അര്ഥാത് ഇനകേ ഭേദരൂപ ഉത്തരഗുണോംസേ ശുദ്ധ
ഹൈ. ‘സംയമ’ അര്ഥാത് ഇന്ദ്രിയ – മനകാ നിരോധ, ഛഹകായകേ ജീവോംകീ രക്ഷാ, ‘സമ്യക്ത്വ’ അര്ഥാത്
തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനലക്ഷണ നിശ്ചയ–വ്യവഹാരരൂപ സമ്യഗ്ദര്ശന തഥാ ഇനകേ ‘ഗുണ’ അര്ഥാത് മൂലഗുണോം സേ
ശുദ്ധാ, അതിചാര രഹിത നിര്മല ഹൈ ഔര ജോ പ്രവജ്യാ കേ ഗുണ കഹേ ഉനസേ ശുദ്ധ ഹൈ, ഭേഷമാത്ര ഹീ നഹീം
ഹൈ; ഇസപ്രകാര ശുദ്ധ പ്രവജ്യാ കഹീ ജാതീ ഹൈ. ഇന ഗുണോംകേ ബിനാ പ്രവജ്യാ ശുദ്ധ നഹീം ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––തപ വ്രത സമ്യക്ത്വ ഇന സഹിത ഔര ജിനമേം ഇനകേ മൂലഗുണ തഥാ അതിചാരോംകാ
വഹ ദീക്ഷാ ശുദ്ധ നഹീം ഹൈ.. ൫൮..
ആഗേ പ്രവജ്യാ കേ കഥന കാ സംകോച കരേത ഹൈംഃ–––
൨ സംസ്കൃത സടീക പ്രതി മേം ‘ആയതന’ ഇസകീ സം൦ ‘ആത്മത്വ’ ഇസപ്രകാര ഹൈ.
ഛേ ഗുണവിശുദ്ധ, –സുനിര്മളാ ദീക്ഷാ കഹീ ആവീ ജിനേ. ൫൮.
സംക്ഷേപമാം ആയതനഥീ ദീക്ഷാംത ഭാവ അഹീം കഹ്യാ,
Page 142 of 394
PDF/HTML Page 166 of 418
single page version
൧൪൨] [അഷ്ടപാഹുഡ
അര്ഥഃ––ഇസപ്രകാര പൂര്വോക്ത പ്രകാര സേ ആയതന അര്ഥാത് ദീക്ഷാ കാ സ്ഥാന ജോ നിര്ഗ്രംഥ മുനി ഉസകേ ഗുണ ജിതനേ ഹൈം ഉനസേ പജ്ജതാ അര്ഥാത് പരിപൂര്ണ അന്യ ഭീ ജോ ബഹുതസേ ഗുണ ദീക്ഷാമേം ഹോനേ ചാഹിയേ വേ ഗുണ ജിസമേം ഹോം ഇസപ്രകാര കീ പ്രവജ്യാ ജിനമാര്ഗ മേം പ്രസിദ്ധ ഹൈ. ഉസീപ്രകാര സംക്ഷേപസേ കഹീ ഹൈ. കൈസാ ഹൈ ജിനമാര്ഗ? ജിസമേം സമ്യക്ത്വ വിശുദ്ധ ഹൈ, ജിസമേം അതീചാര രഹിത സമ്യക്ത്വ പായാ ജാതാ ഹൈ ഔര നിര്ഗ്രംഥരൂപ ഹൈ അര്ഥാത് ജിസമേം ബാഹ്യ അംതരംഗ –പരിഗ്രഹ നഹീം ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––ഇസപ്രകാര പൂര്വോക്ത പ്രവജ്യാ നിര്മല സമ്യക്ത്വസഹിത നിര്ഗ്രംഥരൂപ ജിനമാര്ഗമേം കഹീ ഹൈ. അന്യ നൈയായിക, വൈശേഷിക, സാംഖ്യ, വേദാന്ത, മീമാംസക, പാതംജലി ഔര ബൌദ്ധ ആദിക മതമേം നഹീം ഹൈ. കാലദോഷസേ ഭ്രഷ്ട ഹോ ഗയേ ഔര ജൈന കഹലാതേ ഹൈം ഇസപ്രകാരകേ ശ്വേതാമ്ബരാദികോംമേം ഭീ നഹീം ഹൈ.. ൫൯.. ഇസപ്രകാര പ്രവജ്യാകേ സ്വരൂപകാ വര്ണന കിയാ. ആഗേ ബോധപാഹുഡകോ സംകോചതേ ഹുഏ ആചാര്യ കഹതേ ഹൈംഃ–––
ഭവ്വജണബോഹണത്ഥം ഛക്കായ ഹിയംകരം ഉത്തം.. ൬൦..
ഭവ്യജന ബോധനാര്ഥം ഷട്കായഹിതംകരം ഉക്തമ്.. ൬൦..
അര്ഥഃ––ജിസമേം അംതരംഗ ഭാവരൂപ അര്ഥ ശുദ്ധ ഹൈ ഔര ഐസാ ഹീ രൂപസ്ഥ അര്ഥാത് ബാഹ്യസ്വരൂപ
മോക്ഷമാര്ഗ ജൈസാ ജിനമാര്ഗമേം ജിനദേവനേ കഹാ ഹൈ വൈസാ ഛഹകായകേ ജീവോംകാ ഹിത കരനേ വാലാ മാര്ഗ
ഭവ്യജീവോംകേ സംബോധനകേ ലിയേ കഹാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ആചാര്യ നേ അപനാ അഭിപ്രായ പ്രകട കിയാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ഇസ ബോധപാഹുഡ മേം ആയതന ആദി സേ ലേകര പ്രവജ്യാപര്യന്ത ഗ്യാരഹ സ്ഥല കഹേ.
രൂപ – ഛഹകായകേ ജീവോംകാ ഹിത കരനേ വാലാ ഹൈ, ജിസമേം ഏകേന്ദ്രിയ ആദി അസൈനീ പര്യന്ത ജീവോംകീ
രക്ഷാകാ അധികാര ഹൈ, സൈനീ പംചേന്ദ്രിയ ജീവോം കീ രക്ഷാ ഭീ കരാതാ ഹൈ
Page 143 of 394
PDF/HTML Page 167 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൪൩ ഔര മോക്ഷമാര്ഗകാ ഉപദേശ കരകേ സംസാരകാ ദുഃഖ മേടകര മോക്ഷകോ പ്രാപ്ത കരാതാ ഹൈ, ഇസപ്രകാരകാ മാര്ഗ (–ഉപായ) ഭവ്യജീവോം കേ സംബോധനേകേ ലിയേ കഹാ ഹൈ. ജഗത കേ പ്രാണീ അനാദി സേ ലഗാകര മിഥ്യാമാര്ഗമേം പ്രവര്തനകര സംസാരമേം ഭ്രമണ കരതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ദുഃഖ ദൂര കരനേ കേ ലിയേ ആയതന ആദി ഗ്യാരഹ സ്ഥാന ധര്മകേ ഠികാനേകാ ആശ്രയ ലേതേ ഹൈം; അജ്ഞാനീ ജീവ ഇസ സ്ഥാന പര അന്യഥാ സ്വരൂപ സ്ഥാപിത കരകേ ഉനസേ സുഖ ലേനാ ചാഹതേ ഹൈം, കിന്തു യഥാര്ഥ കേ ബിനാ സുഖ കഹാ ? ഇസലിയേ ആചാര്യ ദയാലു ഹോകര ജൈസേ സര്വജ്ഞനേ കഹേ വൈസേ ഹീ ആയതന ആദികാ സ്വരൂപ സംക്ഷേപസേ യഥാര്ഥ കഹാ ഹൈ? ഇസകോ ബാ ചോം, പഢോ, ധാരണ കരോ ഔര ഇസകീ ശ്രദ്ധാ കരോ. ഇസകേ അനുസാര തദ്രൂപ പ്രവൃത്തി കരോ. ഇസപ്രകാര കരനേ സേ വര്തമാനമേഹ സുഖീ രഹോ ഔര ആഗാമീ സംസാരദുഃഖ സേ ഛൂട കര പരമാനന്ദസ്വരൂപ മോക്ഷകോ പ്രാപ്ത കരോ. ഇസപ്രകാര ആചാര്യ കാ കഹനേ കാ അഭിപ്രായ ഹൈ. യഹാ കോഈ പൂഛേ ––ഇസ ബോധപാഹുഡ മേം വ്യവഹാരധര്മ കീ പ്രവൃത്തികേ ഗ്യാരഹ സ്ഥാന കഹേ. ഇനകാ വിശലേഷണ കിയാ കി–––യേ ഛഹകായകേ ജീവോം കേ ഹിത കരനേ വാലേ ഹൈം. കിന്തു അന്യമതീ ഇനകോ അന്യഥാ സ്ഥാപിത കര പ്രവൃത്ത കരതേ ഹൈം വേ ഹിംസാ രൂപ ഹൈം ഔര ജീവോംകേ ഹിത കരനേ വാലേ നഹീം ഹൈം. യേ ഗ്യാരഹ ഹീ സ്ഥാന സംയമീ മുനി ഔര അരഹന്ത, സിദ്ധ കോ ഹീ കഹേം ഹൈം. യേ തോ ഛഹ കായകേ ജീവോംകേ ഹിത കരനേ വാലേ ഹീ ഹൈം ഇസലിയേ പൂജ്യ ഹൈം. യഹ തോ സത്യ ഹൈ, ഔര ജഹാ രഹതേ ഹൈം ഇസപ്രകാര ആകാശ കേ പ്രദേശരൂപ ക്ഷേത്ര തഥാ പര്വതകീ ഗുഫാ, വനാദിക തഥാ അകൃത്രിമ ചൈത്യാലയ യേ സ്വയമേവ ബനേം ഹുഏ ഹൈം, ഉനകോ ഭീ പ്രയോജന ഔര നിമിത്ത വിചാര കര ഉപചാരമാത്ര സേ ഛഹകായ കേ ജീവോം കേ ഹിത കരനേ വാലേ കഹേം തോ വിരോധ നഹീം ഹൈം, ക്യോംകി യേ പ്രദേശ ജഡ ഹൈം, യേ ബുദ്ധിപൂര്വക കിസീ കാ ഭലാ ബുരാ നഹീം കരതേ ഹൈം തഥാ ജഡ കോ സുഖ–ദുഃഖ ആദി ഫലകാ അനുഭവ നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ യേ ഭീ വ്യവഹാര സേ പൂജ്യ ഹൈം, ക്യോംകി അരഹംതാദിക ജഹാ രഹതേ ഹൈം വേ ക്ഷേത്ര–നിവാസ ആദിക പ്രശസ്ത ഹൈം, ഇസലിയേ ഉന അരഹംതാദികേ ആശ്രയ സേ യേ ക്ഷേത്രാദിക ഭീ പൂജ്യ ഹൈം; പരന്തു പ്രശ്ന –ഗൃഹസ്ഥ ജിനമംദിര ബനാവേ, വസ്തികാ, പ്രതിമാ ബനാവേ ഔര പ്രതിഷ്ഠാ പൂജാ കരേ ഉസമേം തോ ഛഹകായകേ ജീവോംകീ വിരാധനാ ഹോതീ ഹൈ, യഹ ഉപദേശ ഔര പ്രവൃത്തി കീ ബാഹുല്യതാ കൈസേ ഹൈ?
ഇസകാ സമാധാന ഇസപ്രകാര ഹൈ കി–––ഗൃഹസ്ഥ അരഹന്ത, സിദ്ധ, മുനിയോംകാ ഉപാസക ഹൈ; യേ ജഹാ സാക്ഷാത് ഹോം വഹാ തോ ഉനകീ വംദനാ, പൂജന കരതാ ഹീ ഹൈ. ജഹാ യേ സാക്ഷാത് ന ഹോം വഹാ പരോക്ഷ സംകല്പ കര വംദനാ – പൂജന കരതാ ഹൈ തഥാ ഉനകേ രഹനേകാ ക്ഷേത്ര തഥാ യേ മുക്ത ഹുഏ ക്ഷേത്ര മേം തഥാ അകൃത്രിമ ചൈത്യാലയ മേം ഉനകാ സംകല്പ കര വംദനാ വ പൂജന കരതാ ഹൈ. ഇസമേം അനുരാഗവിശേഷ സൂചിത ഹോതാ ഹൈ; ഫിര ഉനകീ മുദ്രാ, പ്രതിമാ തദാകാര ബനാവേ ഔര ഉസകോ മംദിര ബനാകര പ്രതിഷ്ഠാ കര സ്ഥാപിത കരേ തഥാ നിത്യ പൂജന കരേ ഇസമേം അത്യന്ത അനുരാഗ സൂചിത ഹോതാ ഹൈ, ഉസ അനുരാഗസേ വിശിഷ്ട പുണ്യബന്ധ ഹോതാ ഹൈ ഔര ഉസ മന്ദിരമേം ഛഹകായകേ ജീവോംകേ ഹിതകീ രക്ഷാകാ ഉപദേശ ഹോതാ ഹൈ തഥാ നിരന്തര സുനനേ വാലേ ഔര ധാരണ കരനേ വാലേ അഹിംസാ ധര്മ കീ ശ്രദ്ധാ ദൃഢ ഹോതീ ഹൈ, തഥാ ഉനകീ തദാകാര പ്രതിമാ
Page 144 of 394
PDF/HTML Page 168 of 418
single page version
൧൪൪] [അഷ്ടപാഹുഡ ദേഖനേ വാലേ കേ ശാംത ഭാവ ഹോതേ ഹൈം, ധ്യാനകീ മുദ്രാകാ സ്വരൂപ ജാനാ ജാതാ ഹൈ ഔര വീതരാഗധര്മസേ അനുരാഗ വിശേഷ ഹോനേസേ പുണ്യബന്ധ ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഇനകോ ഭീ ഛഹകായകേ ജീവോംകാ ഹിത കരനേവാലേ ഉപചാരസേ കഹതേ ഹൈം. ജിനമന്ദിര വസ്തികാ പ്രതിമാ ബനാനേ മേം തഥാ പൂജാ–പ്രതിഷ്ഠാ കരനേ മേം ആരമ്ഭ ഹോതാ ഹൈ, ഉസമേം കുഛ ഹിംസാ ഭീ ഹോതീ ഹൈ. ഐസാ ആരമ്ഭ തോ ഗൃഹസ്ഥകാ കാര്യ ഹൈ, ഇസമേം ഗൃഹസ്ഥകോ അല്പ പാപ കഹാ, പുണ്യ ബഹുത കഹാ ഹൈ, ക്യോംകി ഗൃഹസ്ഥകേ പദമേം ന്യായകാര്യ കരകേ ന്യായപൂര്വക ധന ഉപാര്ജന കരനാ, രഹനേകേ ലിയേ മകാന ബനവാനാ, വിവാഹാദിക കരനാ ഔര ബലപൂര്വല ആരമ്ഭ കര അഹാരാദിക സ്വയം ബനാനാ തഥാ ഖാനാ ഇത്യാദിക യദ്യപി ഹിംസാ ഹോതീ ഹൈ തോ ഭീ ഗൃഹസ്ഥകോ ഇസകാ മഹാപാപ നഹീം കഹാ ജാതാ ഹൈ. ഗൃഹസ്ഥകേ തോ മഹാപാപ മിഥ്യാത്വകാ സേവന കരനാ, അന്യായ, ചോരീ ആദിമേം ധന ഉപാര്ജന കരനാ, ത്രസ ജീവോംകോ മാരകര മാംസ ഖാനാ ഔര പരസ്ത്രീ–സേവന കരനാ യേ മഹാപാപ ഹൈം. ഗൃഹസ്ഥാചാര ഛോഡകര മുനി ഹോ ജാവേ തബ ഗൃഹസ്ഥകേ ന്യായകാര്യ ഭീ അന്യായ ഹീ ഹൈം. മുനികേ ഭീ ആഹാര ആദികീ പ്രവൃത്തിമേം കുഛ ഹിംസാ ഹോതീ ഹൈ ഉസസേ മുനി കോ ഹിംസക നഹീം കഹാ ജാതാ ഹൈ, വൈസേ ഹീ ഗൃഹസ്ഥകേ ന്യായപൂര്വക അപനേ പദകേ യോഗ്യ ആരംഭകേ കാര്യോംമേം അല്പ പാപ ഹീ കഹാ ജാതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ജിനമംദിര, വസ്തികാ ഔര പൂജാ–പ്രതിഷ്ഠാ കേ കാര്യോംമേം ആരമ്ഭകാ അല്പ പാപ ഹൈ; മോക്ഷമാര്ഗ മേം പ്രവര്തനേ വാലോംസേ അതി അനുരാഗ ഹോതാ ഹൈ ഔര ഉനകീ പ്രഭാവനാ കരതേ ഹൈം, ഉനകോ ആഹാരദാനാദിക ദേതേ ഹൈം ഔര ഉനകാ വൈയാവൃത്യാദി കരതേ ഹൈം. യേ സമ്യക്ത്വകേ അംഗ ഹൈം ഔര മഹാന പൂണ്യ കേ കാരണ ഹൈം, ഇസലിയേ ഗൃഹസ്ഥകോ സദാ ഹീ കരനാ യോഗ്യ ഹൈ. ഔര ഗൃഹസ്ഥ ഹോകര യേ കാര്യ ന കരേ തോ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ കി ഇസകേ ധര്മ അനുരാഗ വിഷേശ നഹീം ഹൈ.
പ്രശ്നഃ–––ഗൃഹസ്ഥകോ ജിസകേ ബിനാ ചലേ നഹീം ഇസപ്രകാര കേ കാര്യ തോ കരനാ ഹീ പഡേ ഔര ധര്മപദ്ധതി മേം ആരമ്ഭകാ കാര്യ കരകേ പാപ ക്യോം മിലാവേ, സാമായിക, പ്രതിക്രമണ, പ്രൌഷധ ആദി കരകേ പുണ്യ ഉപജാവേ. ഉസകോ കഹതേ ഹൈം–––യദി തുമ ഇസപ്രകാര കഹോ തോ തുമ്ഹാരേ പരിണാമ തോ ഇസ ജാതി കേ ഹൈം നഹീം, കേവല ബാഹ്യക്രിയാ മാത്ര മേം ഹീ പുണ്യ സമഝതേ ഹോ. ബാഹ്യ മേം ബഹു ആരമ്ഭീ പരിഗ്രഹീ കാ മന, സാമായിക, പ്രതിക്രമണ ആദി നിരാരംഭ കാര്യോം മേം വിശേഷരൂപസേ ലഗതാ നഹീം ഹൈ യഹ അനുഭവഗമ്യ ഹൈ, തുമ്ഹാരേ അപനേ ഭാവോംകാ അനുഭവ നഹീം ഹൈ; കേവല ബാഹ്യ സാമായികാദി നിരാരംഭ കാര്യോംകാ ഭേഷ ധാരണ കര ബൈഠോ തോ കുഛ വിശിഷ്ട പുണ്യ നഹീം ഹൈ, ശരീരാദിക ബാഹ്യ വസ്തു തോ ജഡ ഹൈം, കേവല ജഡ കീ ക്രിയാകാ ഫല തോ ആത്മാ കോ മിലതാ നഹീം ഹൈ. അപനേ ഭാവ ജിതനേ അംശ മേം ബാഹ്യക്രിയാ മേം ലഗേം ഉതനേ അംശ മേം ശുഭാശുഭ ഫല അപനേ കോ ലഗതാ ഹൈ; ഇസപ്രകാര വിശിഷ്ട പുണ്യ തോ ഭാവോംകേ അനുസാര ഹൈ.
Page 145 of 394
PDF/HTML Page 169 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൪൫
ആരംഭീ – പരിഗ്രഹീ കേ ഭാവ തോ പൂജാ, പ്രതിഷ്ഠാദിക ബഡേ അരംഭ മേം ഹീ വിശേഷ അനുരാഗ സഹിത ലഗതേ ഹൈം. ജോ ഗൃഹസ്ഥാചാര കേ ബഡേ അരമ്ഭ സേ വിരക്ത ഹോഗാ സോ ഉസേ ത്യാഗകര അപനാ പദ ബഢാവേഗാ, ജബ ഗൃഹസ്ഥാചാര കേ ബഡേ ആരംഭ ഛോഡേഗാ തബ ഉസീ തരഹ ധര്മപ്രവൃത്തികേ ബഡേ ആരമ്ഭ പദ കേ അനുസാര ഘടാവേഗാ. മുനി ഹോഗാ തബ ആരമ്ഭ ക്യോം കരേഗാ? അതഃ തബ തോ സര്വഥാ ആരമ്ഭ നഹീം കരേഗാ, ഇസലിയേ മിഥ്യാദൃഷ്ടി ബാഹ്യബുദ്ധി ജോ ബാഹ്യ കാര്യമാത്ര ഹീ കോ പുണ്യ – പാപ മോക്ഷമാര്ഗ സമഝതേ ഹൈം ഉനകാ ഉപദേശ സുന കര അപനേ കോ അജ്ഞാനീ നഹീം ഹോനാ ചാഹിയേ. പുണ്യ – പാപകേ ബംധമേം ശുഭാശുഭ ഹീ പ്രധാന ഹൈം ഔര പുണ്യ–പാപരഹിത മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ, ഉസമേം സമ്യഗ്ദര്ശനാദികരൂപ ആത്മപരിണാമ പ്രധാന ഹൈ. [ഹേയബുദ്ധി സഹിത] ധര്മാനുരാഗ മോക്ഷമാര്ഗ കാ സഹകാരീ ഹൈ ഔര (ആംശിക വീതരാഗ ഭാവ സഹിത) ധര്മാനുരാഗ കേ തീവ്ര – മംദകേ ഭേദ ബഹുത ഹൈം, ഇസലിയേ അപനേ ഭാവോംകോ യഥാര്ഥ പഹിചാനകര അപനീ പദവീ, സാമര്ഥ്യ പഹിചാന – സമഝകര ശ്രദ്ധാന–ജ്ഞാന ഔര ഉസമേം പ്രവൃത്തി കരനാ; അപനാ ഭലാ – ബുരാ അപനേ ഭാവോം കേ ആധീന ഹൈ, ബാഹ്യ പരദ്രവ്യ തോ നിമിത്ത മാത്ര ഹൈ, ഉപാദാന കാരണ ഹോ തോ നിമിത്ത ഭീ സഹകാരീ ഹോ ഔര ഉപാദാന ന ഹോ തോ നിമിത്ത കുഛ ഭീ നഹീം കരതാ ഹൈ, ഇസപ്രകാര ഇസ ബോധപാഹുഡ കാ ആശയ ജാനനാ ചാഹിയേ. ഇസകോ അച്ഛീ തരഹ സമഝകര ആയതനാദിക ജൈസേ കഹേ വൈസേ ഔര ഇനകാ വ്യവഹാര ഭീ ബാഹ്യ വൈസീ ഹീ തഥാ ചൈത്യഗൃഹ, പ്രതിമാ, ജിനബിംബ, ജിനമുദ്രാ ആദി ധാതു – പാഷാണാദികകാ ഭീ വ്യവഹാര വൈസാ ഹീ ജാനകര ശ്രദ്ധാന ഔര പ്രവൃത്തി കരനീ. അന്യമതി അനേക പ്രകാര സ്വരൂപ ബിഗാഡ കര പ്രവൃത്തി കരതേ ഹൈം ഉനകീ ബുദ്ധി കല്പിത ജാനകര ഉപാസനാ നഹീം കരനീ. ഇസ ദ്രവ്യവ്യവഹാര കാ പ്രരൂപണ പ്രവജ്യാ കേ സ്ഥല മേം ആദി സേ ദൂസരീ ഗാഥാ മേം ബിംബ൧ ചൈത്യാലയത്രിക ഔര ജിനഭവന യേ ഭീ മുനിയോംകേ ധ്യാന കരനേ യോഗ്യ ഹൈം ഇസപ്രകാര കഹാ ഹൈ സോ ഗൃഹസ്ഥ ജബ ഇസകീ പ്രവൃത്തി കരതേ ഹൈം യഹ യേ മുനിയോംകേ ധ്യാന കരനേ യോഗ്യ ഹോതേ ഹൈം; ഇസലിയേ ജോ ജിനമന്ദിര, പ്രതിമാ, പൂജാ, പ്രതിഷ്ഠാ ആദിക കേ സര്വഥാ നിഷേധ കരനേ വാലേ വഹ സര്വഥാ ഏകാന്തീകീ തരഹ മിഥ്യാദൃഷ്ടി ഹൈം, ഉനകീ സംഗതി നഹീം കരനാ. [മൂലാചാര പൃ൦ ൪൯൨ അ൦ ൧൦ ഗാഥാ ൯൬ മേം കഹാ ഹൈ കി ‘‘ ശ്രദ്ധാ ഭ്രഷ്ടോംകേ സംപര്കകീ അപേക്ഷാ (ഗൃഹ മേം) പ്രവേച കരനാ അച്ഛാ ഹൈ ക്യോംകി വിവാഹ മേം മിഥ്യാത്വ നഹീം ഹോഗാ, പരന്തു ഐസേ ഗണ തോ സര്വ ദോഷോംകേ ആകര ഹൈം ഉസമേം മിഥ്യാത്വാദി ദോഷ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം അതഃ ഇനസേ അലഗ രഹനാ ഹീ അച്ഛാ ഹൈ’’ ഐസാ ഉപദേശ ഹൈ] –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ൧ ഗാഥാ ൨ മേം ബിംബകീ ജഗഹ ‘വച’ ഐസാ പാഠ ഹൈ.
Page 146 of 394
PDF/HTML Page 170 of 418
single page version
൧൪൬] [അഷ്ടപാഹുഡ
ആഗേ ആചാര്യ ഇസ ബോധപാഹുഡ കാ വര്ണന അപനീ ബുദ്ധി കല്പിത നഹീം ഹൈ, കിന്തു പൂര്വാചാര്യോം കേ അനുസാര കഹാ ഹൈ ഇസപ്രകാര കഹതേ ഹൈംഃ––
സോ തഹ കഹ്യിം ണായം സീസേണ യ ഭദ്ദബാഹുസ്സ.. ൬൧..
തത് തഥാ കഥിതം ജ്ഞാതം ശിഷ്യേണ ച ഭദ്രബാഹോഃ.. ൬൧..
അര്ഥഃ––ശബ്ദകേ വികാര സേ ഉത്പന്ന ഹുഏ ഇസപ്രകാര അക്ഷരരൂപ പരിണാമ സേ ഭാഷാ സൂത്രോം മേം
ഭദ്രബാഹുനാമക പംചമ ശ്രുതകേവലീ നേ ജാനാ ഔര അപനേ ശിഷ്യ വിശാഖാചായര ആദി കോ കഹാ. വഹ
ഉന്ഹോംനേ ജാനാ വഹീ അര്ഥരൂപ വിശാഖാചാര്യ കീ പരമ്പരാ സേ ചലാ ആയാ. വഹീ അര്ഥ ആചാര്യ കഹതേ
ഹൈം, ഹമനേ കഹാ ഹൈ, വഹ ഹമാരീ ബുദ്ധി സേ കല്പിത കരകേ നഹീം കഹാ ഗയാ ഹൈ, ഇസപ്രകാര അഭിപ്രായ ഹൈ
.. ൬൧..
Page 147 of 394
PDF/HTML Page 171 of 418
single page version
ബോധപാഹുഡ][൧൪൭
സുയണാണി ഭദ്ദബാഹൂ ഗമയഗുരൂ ഭയവഓ ജയഉ.. ൬൨..
ശ്രുതജ്ഞാനിഭദ്രബാഹുഃ ഗമകഗുരുഃ ഭഗവാന് ജയതു.. ൬൨..
അര്ഥഃ––ഭദ്രബാഹു നാമ ആചാര്യ ജയവംത ഹോവേം, കൈസേ ഹൈം? ജിനകോ ബാരഹ അംഗോംകാ വിശേഷ ജ്ഞാന
ഹൈം, ജിനകോ ചൌദഹ പൂര്വോംകാ വിപുല വിസ്താര ഹൈ ഇസീലിയേ ശ്രുതജ്ഞാനീ ഹൈം. പൂര്വ ഭാവജ്ഞാന സഹിത
അക്ഷരാത്മക ശ്രുതജ്ഞാന ഉനകേ ഥാ, ‘ഗമക ഗുരു’ ഹൈം, ജോ സൂത്ര കേ അര്ഥ കോ പ്രാപ്ത കര ഉസീ പ്രകാര
വാക്യാര്ഥ കരേ ഉസകോ ‘ഗമക’ കഹതേ ഹൈം, ഉനകേ ഭീ ഗുരുഓം മേം പ്രധാന ഹൈം, ഭഗവാന ഹൈം–––––
സുരാസുരോം സേ പൂജ്യ ഹൈം, വേ ജയവംത ഹോംവേം. ഇസപ്രകാര കഹനേ മേം ഉനകോ സ്തുതിരൂപ നമസ്കാര സൂചിത ഹൈ.
‘ജയതി’ ധാതു സര്വോത്കൃഷ്ട അര്ഥ മേം ഹൈ വഹ സര്വോത്കൃഷ്ട കഹേന സേ ഹീ നമസ്കാര ആതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ–––ഭദ്രബാഹുസ്വാമീ പംചമ ശ്രുതകേവലീ ഹുഏ. ഉനകീ പരമ്പരാ സേ ശാസ്ത്രകാ അര്ഥ
സ്തുതിരൂപ നമസ്കാര കിയാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ബോധപാഹുഡ സമാപ്ത കിയാ ഹൈ.. ൬൨..
Page 148 of 394
PDF/HTML Page 172 of 418
single page version
൧൪൮] [അഷ്ടപാഹുഡ
വ്യവഹാര ധാതുപാഷാണമയ ആകൃതി ഇനികീ വംദ്യ ഹൈ.. ൧..
വരതായോ പംചമഗുരു൧, നമും തിനഹിം മദ ഛാരി.. ൨..
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– പംചമഗുരു – പാംചവേം ശ്രുതകേവലീ ഭദ്രബാഹു സ്വാമീ.
Page 149 of 394
PDF/HTML Page 173 of 418
single page version
കരൂ ഭാവപാഹുഡതണീം ദേശവചനികാ സാര.. ൧..
ഇസപ്രകാര മംഗലപൂര്വക പ്രതിജ്ഞാ കരകേ ശ്രീ കുന്ദകുന്ദാചാര്യകൃത ഭാവപാഹുഡകീ ഗാഥാബദ്ധ ദേശഭാഷാ വചനികാ ലിഖതേ ഹൈം. പ്രഥമ ആചാര്യ നമസ്കാരരൂപ മംഗല കരകേ ഗ്രന്ഥ കരനേ കീ പ്രതിജ്ഞാ കാ സൂത്ര കഹതേ ഹൈംഃ––––
വോച്ഛാമി ഭാവപാഹുഡമയസേസേ സംജദേ സിരസാ.. ൧..
വക്ഷ്യാമി ഭായപ്രാഭൃതമവശേഷാന് സംയതാന് ശിരസാ.. ൧..
അര്ഥഃ–––ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി മൈം ഭാവപാഹുഡ നാമക ഗ്രന്ഥകോ കഹൂ ഗാ. പഹിലേ ക്യാ കരകേ?
ജിനവരേന്ദ്ര അര്ഥാത് തീര്ഥംകര പരമദേവ തഥാ സിദ്ധ അര്ഥാത് അഷ്ടകര്മകാ നാശ കരകേ സിദ്ധപദ കോ
പ്രാപ്ത ഹുഏ ഔര അവശേഷ സംയത അര്ഥാത് ആചാര്യ, ഉപാധ്യായ ഔര സര്വസാധു ഇസപ്രകാര പംചപരമേഷ്ഠീ കോ
മസ്തക സേ വംദനാ കരകേ കഹൂ ഗാ. കൈസേ ഹൈം പംചപരമേഷ്ഠീ? നര അര്ഥാത് മനുഷ്യ, സുര അര്ഥാത്
സ്വഗരവാസീദേവ, ഭവനേന്ദ്ര അര്ഥാത് പാതാലവാസീ ദേവ, –ഇനകേ ഇന്ദ്രോംകേ ദ്വാരാ വംദനേ യോഗ്യ ഹൈം.
മുനി ശേഷനേ ശിരസാ നമീ കഹും ഭാവപ്രാഭൃത–ശാസ്ത്രനേ. ൧.
Page 150 of 394
PDF/HTML Page 174 of 418
single page version
൧൫൦] [അഷ്ടപാഹുഡ
ഭാവാര്ഥഃ––ആചാര്യ ‘ഭാവപാഹുഡ’ ഗ്രന്ഥ ബനാതേ ഹൈം; വഹ ഭാവപ്രധാന പംചപരമേഷ്ഠീ ഹൈം, ഉനകോ ആദി മേം നമസ്കാര യുക്ത ഹൈ, ക്യോംകി ജിനവരേന്ദ്ര തോ ഇസപ്രകാര ഹൈം–––ജിന അര്ഥാത് ഗുണ ശ്രേണീ നിര്ജരാ യുക്ത ഇസപ്രകാര കേ അവിരത സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ആദികോ മേം വര അര്ഥാത് ശ്രേഷ്ഠ ഐസേ ഗണധരാദികോംമേം ഇന്ദ്ര തീര്ഥംകര പരമദേവ ഹൈം, വഹ ഗുണശ്രേണീ നിര്ജരാ ശുദ്ധഭാവ സേ ഹീ ഹോതീ ഹൈ. വേ തീര്ഥംകരഭാവകേ ഫലകോ പ്രാപ്ത ഹുഏ, ഘാതികര്മകാ നാശ കര കേവലജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത കിയാ, ഉസീപ്രകാര സര്വ കര്മോംകാ നാശ കര, പരമശുദ്ധഭാവകോ പ്രാപ്ത കര സിദ്ധ ഹുഏ, ആചാര്യ, ഉപാധ്യായ ശുദ്ധഭാവകേ ഏകദേശകോ പ്രാപ്ത കര പൂര്ണതാകോ സ്വയം സാധതേ ഹൈം തഥാ അന്യകോ ശുദ്ധഭാവകീ ദീക്ഷാ–ശിക്ഷാ ദേതേ ഹൈം, ഇസീപ്രകാര സാധു ഹൈം വേ ഭീ ശുദ്ധഭാവകോ സ്വയം സാധതേ ഹൈം ഔര ശുദ്ധഭാവകീ മഹിമാ സേ തീനലോകകേ പ്രാണിയോം ദ്വാരാ പൂജനേ യോഗ്യ വംദനേ യോഗ്യ ഹൈം, ഇസലിയേ ‘ഭാവപ്രാഭൃത’ കേ ആദിമേം ഇനകോ നമസ്കാര യുക്ത ഹൈ. മസ്തക ദ്വാരാ നമസ്കാര കരനേമേം സബ അംഗ ആ ഗയേ, ക്യോംകി മസ്തക സബ അംഗോം മേം ഉത്തമ ഹൈ. സ്വയം നമസ്കാര കിയാ തബ അപനേ ഭാവപൂര്വക ഹീ ഹുആ, തബ ‘മന–വചന–കായ’ തീനോം ഹീ ആ ഗയേ, ഇസപ്രകാര ജാനനാ ചാഹിയേ .. ൧.. ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ലിംഗ ദ്രവ്യ–ഭാവകേ ഭേദ സേ ദോ പ്രകാര കാ ഹൈ, ഇനമേം ഭാവലിംഗ പരമാര്ഥ ഹൈഃ––
ഭാവോ കാരണ ഭൂദോ ഗുണദോസാണം ജിണാ ൧ബേന്തി.. ൨..
ഭാവോ കാരണഭൂതഃ ഗുണദോഷാണാം ജിനാ ൨ബ്രുവന്തി.. ൨..
അര്ഥഃ––ഭാവ പ്രഥമ ലിംഗ ഹൈ, ഇസലിയേ ഹേ ഭവ്യ! തൂ ദ്രവ്യലിംഗ ഹൈ ഉസകോ പരമാര്ഥരൂപ മത
ജാന, ക്യോംകി ഗുണ ഔര ദോഷോംകാ കാരണഭൂത ഭാവ ഹീ ഹൈ, ഇസപ്രകാര ജിന ഭഗവാന കഹതേ ഹൈം.
൨ പാഠാന്തരഃ ––വിദന്തി.
Page 151 of 394
PDF/HTML Page 175 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൧൫൧
ഭാവാര്ഥഃ––ഗുണ ജോ സ്വര്ഗ–മോക്ഷകാ ഹോനാ ഔര ദോഷ അര്ഥാത് നരകാദിക സംസാര കാ ഹോനാ ഇനകാ കാരണ ഭഗവാനനേ ഭാവോംകോ ഹീ കഹാ ഹൈ, ക്യോംകി കാരണ കാര്യകേ പഹിലേ ഹോതാ ഹൈ. യഹാ മുനി – ശ്രാവകലേ ദ്രവ്യലിംഗകേ പഹിലേ ഭാവലിംഗ അര്ഥാത് സമ്യഗ്ദര്ശനാദി നിര്മലഭാവ ഹോ തോ സച്ചാ മുനി – ശ്രാവക ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഭാവലിംഗ ഹീ പ്രധാന ഹൈ വഹീ പരമാര്ഥ ഹൈ, ഇസലിയേ ദ്രവ്യലിംഗകോ പരമാര്ഥ ന ജാനനാ, ഇസപ്രകാര ഉപദേശ കിയാ ഹൈ. യഹാ കോഈ പൂഛേ–––ഭാവസ്വരൂപ ക്യാ ഹൈ? ഇസകാ സമാധാന–––ഭാവകാ സ്വരൂപ തോ ആചാര്യ ആഗേ കഹേംഗേ തോ ഭീ യഹാ ഭീ കുഛ കഹതേ ഹൈം–––ഇസ ലോക മേം ഛഹ ദ്രവ്യ ഹൈം, ഇനമേം ജീവ പുദ്ഗലകാ വര്തന പ്രകട ദേഖനേ മേം ആതാ ഹൈ–––ജീവ ചേതനാസ്വരൂപ ഹൈ ഔര പുദ്ഗല സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ ഔര വര്ണരൂപ ജഡ ഹൈ. ഇനകീ അവസ്ഥാ സേ അവസ്ഥാന്തരരൂപ ഹോനാ ഐസേ പരിണാമ കോ ‘ഭാവ’ കഹതേ ഹൈം. ജീവ കാ സ്വഭാവ – പരിണാമരൂപ ഭാവ തോ ദര്ശന–ജ്ഞാന ഹൈ ഔര പുദ്ഗല കര്മകേ നിമിത്ത സേ ജ്ഞാന മേം മോഹ–രാഗ–ദ്വേഷ ഹോനാ ‘വിഭാവ ഭാവ’ ഹൈം. പുദ്ഗല കേ സ്പര്ശ സേ സ്പര്ശാന്തര, രസസേ രസാംതര ഇത്യാദി ഗുണോംസേ ഗുണാംതര ഹോനാ ‘സ്വഭാവഭാവ’ ഹൈ ഔര പരമാണുസേ സ്കംധ ഹോനാ തഥാ സ്കംധസേ അന്യ സ്കംധ ഹോനാ ഔര ജീവകേ ഭാവകേ നിമിത്ത സേ കര്മരൂപ ഹോനാ യേ ‘വിഭാവഭാവ’ ഹൈം. ഇസപ്രകാര ഇനകേ പരസ്പര നിമിത്ത–നൈമിത്തിക ഭാവ ഹോതേ ഹൈം. പുദ്ഗല തോ ജഡ ഹൈ, ഇസകേ നൈമിത്തിക ഭാവ സേ കുഛ സുഖ–ദുഃഖ ആദി നഹീം ഹൈം ഔര ജീവ ചേതന ഹൈ, ഇസകേ നിമിത്ത സേ ഭാവ ഹോതേ ഹൈം അതഃ ജീവ കോ സ്വഭാവ ഭാവരൂപ രഹനേകാ ഔര നൈമിത്തിക ഭാവരൂപ ന പ്രവര്തനേ കാ ഉപദേശ ഹൈ. ജീവകേ പുദ്ഗല കര്മകേ സംയോഗ സേ ദേഹാദിക ദ്രവ്യകാ സമ്ബന്ധ ഹൈ, –––ഇസ ബാഹ്യരൂപ കോ ദ്രവ്യ കഹതേ ഹൈം, ഔര ‘ഭാവ’ സേ ദ്രവ്യ കീ പ്രവൃത്തി ഹോതീ ഹൈ, ഇസപ്രകാര ദ്രവ്യ കീ പ്രവൃത്തി ഹോതീ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ദ്രവ്യ – ഭാവ കാ സ്വരൂപ ജാനകര സ്വഭാവ മേം പ്രവര്തേ വിഭാവ മേം ന പ്രവര്തേ ഉസകേ പരമാനന്ദ സുഖ ഹോതാ ഹൈ; ഔര വിഭാവ രാഗ – ദ്വേഷ – മോഹരൂപ പ്രവര്തേ, ഉസകേ സംസാര സംബന്ധീ ദുഃഖ ഹോതാ ഹൈ.
ദ്രവ്യരൂപ പുദ്ഗല കാ വിഭാവ ഹൈ, ഇസ സമ്ബന്ധീ ജീവ കോ ദുഃഖ–സുഖ നഹീം ഹോതാ അതഃ ഭാവ ഹീ പ്രധാന ഹൈ, ഐസാ ന ഹോ തോ കേവലീ ഭഗവാന കോ ഭീ സാംസാരിക സുഖ–ദുഃഖ കീ പ്രാപ്തി ഹോ പരന്തു ഐസാ നഹീം ഹൈ. ഇസപ്രകാര ജീവ കേ ജ്ഞാന–ദര്ശന തോ സ്വഭാവ ഹൈ ഔര രാഗ–ദ്വേഷ– മോഹ യേ സ്വഭാവ വിഭാവ ഹൈം ഔര പുദ്ഗല കേ സ്പര്ശാദിക തഥാ സ്കന്ധാദിക സ്വഭാവ വിഭാവ ഹൈം. ഉനമേം ജീവ കാ ഹിത– അഹിത ഭാവ പ്രധാന ഹൈ, പുദ്ഗലദ്രവ്യ സംബന്ധീ പ്രധാന നഹീം ഹൈ. യഹ തോ സാമാന്യരൂപ സേ സ്വഭാവ കാ സ്വരൂപ ഹൈ ഔര ഇസീ കാ വിശേഷ സമ്യഗ്ദര്ശന – ജ്ഞാന –ചാരിത്ര തോ ജീവകാ സ്വഭാവ ഭാവ ഹൈ, ഇസമേം സമ്യഗ്ദര്ശന ഭാവ പ്രധാന ഹൈ. ഇസകേ ബിനാ സബ ബാഹ്യ ക്രിയാ മിഥ്യാദര്ശന – ജ്ഞാന –ചാരിത്ര ഹൈം യേ വിഭാവ ഹൈം ഔര സംസാര കേ കാരണ ഹൈം, ഇസപ്രകാര ജാനനാ ചാഹിയേ.. ൨..
Page 152 of 394
PDF/HTML Page 176 of 418
single page version
൧൫൨] [അഷ്ടപാഹുഡ
ആഗേ കഹതേ ഹൈം ക ബാഹ്യദ്രവ്യ നിമിത്തമാത്ര ഹൈ ഇസകാ ‘അഭാവ’ ജീവകേ ഭാവ കീ വിശുദ്ധതാകാ നിമിത്ത ജാന ബാഹ്യദ്രവ്യ കാ ത്യാഗ കരതേ ഹൈംഃ––
ബാഹിരചാഓ വിഹലോ അബ്ഭംതരഗംഥജുത്തസ്സ.. ൩..
ബാഹ്യത്യാഗഃ വിഫലഃ അഭ്യന്തരഗ്രംഥയുക്തസ്ഥ.. ൩..
അര്ഥഃ––ബാഹ്യ പരിഗ്രഹ ത്യാഗ ഭാവോംകീ വിശുദ്ധികേ ലിയേ കിയാ ജാതാ ഹൈ, പരന്തു അഭ്യന്തര
പരിഗ്രഹ ജോ രാഗാഗിക ഹൈം, ഉനസേ യുക്ത ബാഹ്യ പരിഗ്രഹ കാ ത്യാഗ നിഷ്ഫല ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––അന്തരംഗ ഭാവ ബിനാ ബാഹ്യ ത്യാഗാദികകീ പ്രവൃത്തി നിഷ്ഫല ഹൈ, യഹ പ്രസിദ്ധ ഹൈ..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി കരോഡോം ഭവോംമേം തപ കരേ തോ ഭീ ഭാവ ബിനാ സിദ്ധി നഹീം ഹൈഃ––
ജമ്മംതരാഇ ബഹുസോ ലംബിയഹത്ഥോ ഗലിയവത്ഥോ.. ൪..
ജന്മാന്തരാണി ബഹുശഃ ലംബിതഹസ്തഃ ഗലിതവസ്ത്രഃ.. ൪..
അര്ഥഃ––യദി കഈ ജന്മാന്തരോം തക കോഡാകോഡി സംഖ്യാ കാല തക ഹാഥ ലമ്ബേ ലടകാകര,
വസ്ത്രാദികകാ ത്യാഗ കരകേ തപശ്ചരണ കരേ, തോ ഭീ ഭാവരഹിത കോ സിദ്ധി നഹീം ഹോതീ ഹൈ.
ഛേ വിഫള ബാഹിര–ത്യാഗ ആംതര–ഗ്രംഥഥീ സംയുക്തനേ. ൩.
ഛോ കോടികോടി ഭവോ വിഷേ നിര്വസ്ത്ര ലംബിതകര രഹീ,
Page 153 of 394
PDF/HTML Page 177 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൧൫൩
ഭാവാര്ഥഃ––ഭാവ മേം മിഥ്യാദര്ശന, മിഥ്യാജ്ഞാന, മിഥ്യാചാരിത്രരൂപ വിഭാവ രഹിത സമ്യഗ്ദര്ശന – ജ്ഞാന –ചാരിത്രരൂപ സ്വഭാവ മേം പ്രവൃത്തി ന ഹോ, തോ കോഡാകോഡി ഭവ തക കായോത്സര്ഗപൂര്വക നഗ്നമുദ്രാ ധാരണകര തപശ്ചരണ കരേ തോ ഭീ മുക്തികീ പ്രാപ്തി നഹീം ഹോതീ ഹൈ, ഇസപ്രകാര ഭാവോംമേം സമ്യഗ്ദര്ശന – ജ്ഞാന – ചാരിത്രരൂപ ഭാവ പ്രധാന ഹൈ, ഔര ഇനമേം ഭീ സമ്യഗ്ദര്ശന പ്രധാന ഹൈ, ക്യോംകി ഇസകേ ബിനാ ജ്ഞാന – ചാരിത്ര മിഥ്യാ കഹേ ഹൈം, ഇസപ്രകാര ജാനനാ ചാഹിയേ.. ൪.. ആഗേ ഇസ ഹീ അര്ഥ കോ ദൃഢ കരതേ ഹൈംഃ––
ബാഹിരഗംഥച്ചാഓ ഭാവവിഹൂണസ്സ കിം കുണഇ.. ൫..
ബാഹ്യഗ്രന്ഥത്യാഗഃ ഭാവവിഹീനസ്യ കിം കരോതി.. ൫..
അര്ഥഃ––യദി മുനി ബന കര പരിണാമ അശുദ്ധ ഹോതേ ഹുഏ ബാഹ്യ പരിഗ്രഹ കോ ഛോഡേ തോ ബാഹ്യ
പരിഗ്രഹ കാ ത്യാഗ ഉസ ഭാവരഹിത മുനികോ ക്യാ കരേ? അര്ഥാത് കുഛ ഭീ ലാഭ നഹീം കരതാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––ജോ ബാഹ്യ പരിഗ്രഹ കോ ഛോഡകര മുനി ബന ജാവേ ഔര പരിണാമ പരിഗ്രഹരൂപ അശുദ്ധ
സമ്യഗ്ദര്ശനാദി ഭാവ ബിനാ കര്മനിര്ജരാരൂപ കാര്യ നഹീം ഹോതാ ഹൈം.. ൫..
പഹലീ ഗാഥാ സേ ഇസമേം യഹ വിശേഷതാ ഹൈ കി യദി മുനിപദ ഭീ ലേവേ ഔര പരിണാമ ഉജ്ജവല
Page 154 of 394
PDF/HTML Page 178 of 418
single page version
൧൫൪] [അഷ്ടപാഹുഡ
പംപിംയ സിവപുരിപംഥം ജിണഉവഇട്ഠം പയത്തേണ.. ൬..
പഥിക ശിവപുരീ പംഥാഃ ജിനോപദിഷ്ടഃ പ്രയത്നേന.. ൬..
അര്ഥഃ––ഹേ ശിവപുരീ കേ പഥിക! പ്രഥമ ഭാവകോ ജാന, ഭാവ രഹിത ലിംഗസേ തുഝേ ക്യാ
പ്രയോജന ഹൈ? ശിവപുരീകാ പംഥ ജിനഭഗവംതോംനേ പ്രയത്ന സാധ്യ കഹാ ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ––മോക്ഷമാര്ഗ ജിനവര ദേവനേ സമ്യഗ്ദര്ശന – ജ്ഞാന –ചാരിത്ര ആത്മഭാവ സ്വരൂപ
ദ്രവ്യമാത്ര ലിംഗ സേ ക്യാ സാധ്യ ഹൈ? ഇസപ്രകാര ഉപദേശ ഹൈ.. ൬..
ആഗേ കഹതേ ഹൈം കി ദ്രവ്യലിംഗ ആദി തുനേ ബഹുത ധാരണ കിയേ, പരന്തു ഉസസേ കുഛ ഭീ സിദ്ധി
ഗഹിഉജ്ഝിയാഇം വഹുസോ ബാഹിരണിഗ്ഗംഥരൂവാഇം.. ൭..
ഗൃഹീതോജ്ഝിതാനി ബഹുശഃ ബാഹ്യനിര്ഗ്രംഥ രൂപാണി.. ൭..
അര്ഥഃ––ഹേ സത്പുരുഷ! അനാദികാല സേ ലഗാകര ഇസ അനന്ത സംസാര മേം തുനേ ഭാവരഹിത
നിര്ഗരന്ഥ രൂപ ബഹുത ബാര ഗ്രഹണ കിയേ ഔര ഛോഡേ.
ഹേ പഥിക! ശിവനഗരീ തണോ പഥ യത്നപ്രാപ്യ കഹ്യോ ജിനേ. ൬.
സത്പുരുഷ! കാള അനാദിഥീ നിഃസീമ ആ സംസാരമാം,
Page 155 of 394
PDF/HTML Page 179 of 418
single page version
ഭാവപാഹുഡ][൧൫൫
ഭാവാര്ഥഃ––ഭാവ ജോ നിശ്ചയ സമ്യഗ്ദര്ശന – ജ്ഞാന –ചാരിത്ര ഉനകേ ബിനാ ബാഹ്യ നിര്ഗ്രംഥരൂപ ദ്രവ്യലിംഗ സംസാര മേം അനന്തകാലസേ ലഗാകര ബഹുത ബാര ധാരണ കിയേ ഔര ഛോഡേ തോ ഭീ കുഛ സിദ്ധി ന ഹുഈ. ചാരോം ഗതിയോംമേം ഭ്രമണ ഹീ കരതാ രഹാ.. ൭.. വഹീ കഹതേ ഹൈംഃ––
പത്തോ സി തിവ്വദുക്ഖം ഭാവഹി ജിണഭാവണാ ജീവഃ.. ൮..
പ്രാപ്തോസി തീവ്രദുഃഖം ഭാവയ ജിനഭാവനാ ജീവഃ.. ൮..
അര്ഥഃ––ഹേ ജീവ! തൂനേ ഭീഷണ (ഭയംകര) നരകഗതി തഥാ തിര്യംചഗതിമേം ഔര കുദേവ,
ഇസസേ തേരേ സംസാര കാ ഭ്രമണ മിടേഗാ.
ഭാവാര്ഥഃ––ആത്മാകീ ഭാവനാ ബിനാ ചാര ഗതികേ ദുഃഖ അനാദി കാലസേ സംസാരമേം പ്രാപ്ത കിയേ,
കര, ഇസസേ സംസാരകേ ഭ്രമണ സേ രഹിത മോക്ഷകോ പ്രാപ്ത കരേഗാ, യഹ ഉപദേശ ഹൈ.. ൮..
ആഗേ ചാര ഗതികേ ദുഃഖോംകോ വിശേഷരൂപ സേ കഹതേ ഹൈം, പഹിലേ നരകഗതി കേ ദുഃഖോംകോ കഹതേ
ഭുത്താഈ സുഇരകാലം ദുഃകരവാഇം ണിരംതരം സഹിയം.. ൯..
തേം ജീവ,! തീവ്ര ദുഃഖോ സഹ്യാം; തും ഭാവ രേ! ജിനഭാവനാ. ൮.
ഭീഷണ സുതീവ്ര അസഹ്യ ദുഃഖോ സപ്ത നരകാവാസമാം
Page 156 of 394
PDF/HTML Page 180 of 418
single page version
൧൫൬] [അഷ്ടപാഹുഡ
അര്ഥഃ––ഹേ ജീവ! തുനേ സാത നരകഭൂമിയോംകേ നരക–ആവാസ ബിലോംമേം ദാരുണ അര്ഥാത് തീവ്ര
തഥാ ഭയാനക ഔര അസഹനീയ അര്ഥാത് സഹേ ന ജാവേം ഇസപ്രകാരകേ ദുഃഖോംകോ ബഹുത ദീര്ഘ കാലതക
നിരന്തര ഹീ ഭോഗേ ഔര സഹേ.
ഭാവാര്ഥഃ––നരക കീ പൃഥ്വീ സാത ഹൈ, ഉനമേം ബില ബഹുത ഹൈം, ഉനമേം ദസ ഹജാര വര്ഷോംസേ
ദുഃഖ യഹ ജീവ അനന്തകാലസേ സഹതാ ആയാ ഹൈ.. ൯..
ആഗേ തിര്യംച ഗതി കേ ദുഃഖോംകോ കഹതേ ഹൈംഃ––
പത്തോ സി ഭാവരഹിഓ തിരിയഗഈഏ ചിരം കാലം.. ൧൦..
അര്ഥഃ––ഹേ ജീവ! തുനേ തിര്യംച ഗതി മേം ഖനന, ഉത്താപന, ജ്വലന, വേദന, വ്യുച്ഛേദന,
നിരോധന ഇത്യാദി ദുഃഖ സമ്യഗ്ദര്ശന ആദി ഭാവരഹിത ഹോകര ബഹുത കാലപര്യംത പ്രാപ്ത കിയേ.
ഭാവാര്ഥഃ––ഇസ ജീവനേ സമ്യഗ്ദര്ശനാദി ഭാവ കിയേ ബിനാ തിര്യംച ഗതി മേം ചിരകാല തക ദുഃഖ
ഇത്യാദി ദ്വാരാ ദുഃഖ പായേ, അഗ്നികായ മേം ജലാനാ, ബുഝാനാ ആദി ദ്വാരാ ദുഃഖ പായേ, പവനകായ മേം
ഭാരേ സേ ഹലകാ ചലനാ, ഫടനാ ആദി ദ്വാരാ ദുഃഖ പായേ, വനസ്പതികായ മേം ഫാഡനാ, ഛേദനാ, രാ ധനാ
ആദി ദ്വാരാ ദുഃഖ പായേ, വികലത്രയ മേം ദൂസരേ സേ രുകനാ, അല്പ ആയുസേ മരനാ ഇത്യാദി ദ്വാരാ ദുഃഖ
പായേ,
൨ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതിമേം ‘സ്വഹിത’ ഐസാ പാഠ ഹൈ. ‘സഹിയ’ ഇസകീ ഛായാ മേം.
൩ മുദ്രിത സംസ്കൃത പ്രതിമേം ‘വേയണ’ ഇസകീ സംസ്കൃത ‘വ്യംജന’ ഹൈ.