Page -10 of 163
PDF/HTML Page 21 of 194
single page version
shrImad paN kahe chhe ke ‘AtmabhAvanA bhAvatAn jIv lahe keval gnAn
re’ shI rIte AtmabhAvanA bhAvavI? to ke A rIte “hun
dehAdisvarUp nathI, ane deh, strI, putrAdi koI paN mArAn nathI, shuddha
chaitanyasvarUp avinAshI evo hun AtmA chhun, em AtmabhAvanA
karatAn rAgadveShano kShay thAy. “gnAnI jIv A rIte vAramvAr bhAvanA
bhAve chhe. gnAnadarshan chAritrarUp hun chhun, A vikArarUp hun nathI. hun
mArA ek svarUpane anubhavun chhun A sansArathI judo thayo chhun. have hun
svayam dekhun-jANun chhun. men have samyagbhAv judo karyo. hun amar chhun. e
rIte anek prakAre manamAn, vANImAn samyagbhAvanI stuti upaje chhe.
vAramvAr potAnun shuddha svarUp chintave chhe paN A badhun ya manavachananA
vikalparUp chintavananun pravartavun chhe. manavachananA vikalpo chhe paN
samyagbhAvanun tAtparya ATalun ja chhe-gnAnapariNAm to samyaggnAn
pariNAmarUp pravarte chhe, chAritrapariNAm to keval
samyagdarshanapariNAmarUp pravarte chhe, darshanapariNAm to keval ek
samyag svabhogarUp pravarte chhe. e rIte gnAnAdi pariNAm potapotAnA
svabhAvarUp sAkShAt pragaT thatAn thakA pravarte chhe. tyAn ek chetanA ja
e svabhAvarUpe pariName chhe. e samyagbhAv TankotkIrNa nishchal rUp
dhAraN karIne pariName chhe. AnAthI je kAI anya prakAre kahevAmAn
Ave chhe te badhAyamAn vikalpa upaje chhe. te samyagbhAvanA pragaT
pariNamavAmAn bIjo koI vikalpa nathI ApoAp ek keval
svarUpapariNAm pravAh chAlyo jAy chhe. tyAn koI anya vAt nathI,
anya koI vikalpa nathI, evI samyagdhArA samyagdraShTinA dravyamAn
pragaTI chhe. tene to evun ja pravarte
Page -9 of 163
PDF/HTML Page 22 of 194
single page version
AtmAnubhav thAy chhe. kahyun chhe ke-vastuvichArat dhyAvatain, man pAve
vishrAm; rasasvAdat sukh upajai, anubhau yAkau nAm.
abuddhirUp rAgadveShamoh vidyamAn chhe tethI abuddhirUpe chothAthI mAnDIne
dashamA guNasthAn sudhI kinchitmAtra Ashravabandh Upaje chhe.
sevyA kare chhe. AtmA anantaguNano dal chhe em anekAntadraShTithI gnAn
dvArA jANIne jIv ‘shuddhachetanAmAtra’ evI abhed svavastunI shraddhA
kare chhe paN jo anekAntadraShTithI vastusvarUpano nirNay karyA vinA jIv
ekAnt draShTithI abhedavastunI shraddhA karavA jAy to tenI sAchI shraddhA
banI shakatI nathI. tethI granthakAr keTalIk khoTI mAnyatAno nyAyapUrvak
niShedh kare chhe. temAnthI be dAkhalA atre laIe.
agnAnIe gnAnano nijasvabhAv svaparagney prakAshak na jANyo, tethI
te puruShane svaparanun bhedagnAn Upajatun nathI bhedagnAn UpajyA vinA
vikArano nAsh thato nathI. sarvathA ekalA svasamvedanane mAnavAmAn
Ave tyAn anya guNone na mAnyA. tyAn anantaguNayukta dravyane tevA
yathArtha svarUpe na mAnyun. A rIte mAtra ekalI svasamvedananI
mAnyatAthI sarva ekAnt sthApavAthI nAshanI paramparA siddha thAy chhe,
bIjun kAI sAdhya siddha thatun nathI.
Page -8 of 163
PDF/HTML Page 23 of 194
single page version
siddharUp thAy chhe. tyAn agnAnIe gnAnano jANavAno svabhAv mULathI
ja jANyo nathI. te em nathI jANato ke gnAn to tene kahevAy ke je
‘jANe.’ jo te ‘jANavun ja’ dUr thayun to ‘gnAn’ em kaI rIte
kahevAy? gnAnaguNanun svarUp ja jyAn yathArtha na mAnyun tyAn bhramathI
gnAnamAnthI vikAr kADhavAne badale parane jANavAnA gnAnasvabhAvane dUr
karavA mathashe parantu svaparane jANavAno gnAnano svabhAv hovAthI
jANavAno svabhAv to dUr thashe nahi paN pote ja avaLI shraddhA
poShIne parane jANavAnA potAnA gnAnasvabhAvane dUr karavAno kaShAyano
shram UThAvashe ane paramArthe vikalpa shAnt na thatAn tene avaLI shraddhAnA
bhAvamAn tIvra kaShAyanI lInatAnI mUDhatAnun prAbalyapaNun vartashe.
chetanA vastumAtrano viShay ja chhe. gnAnI keval ek akhanD
mULachetanAvastumAtrane shraddhI AtmAno anubhav kare chhe.
AvI samyagbodhadhArA ja gnAnIne rAgamAn ekAkArabuddhi thavA detI
nathI. svaparane bhinna jANI te bhinna gnAyakarUpe rahe chhe.
ane pariNAme vikAr utpanna karanArun banI rahe chhe. samyagdraShTi gneyane
jANe tyAre te kAle ja tene svavastunun yathArtha
Page -7 of 163
PDF/HTML Page 24 of 194
single page version
gnAtAdraShTAsvabhAvanun bhAn yugapat nirantar varte chhe.
AtmavastupramAN tAdAtmya vyApyavyApakarUp chhe. A gnAnashaktine
jANavAnun nAm svasamvedan kahevAmAn Ave chhe.
Astikya karI rAkhelun chhe
sAthe ekamekarUp karatun nathI, chetanasvabhAvane judun rAkhe chhe.
dekh. tAdAtmyavyApyavyApakarUpe to nirmaL keval ek chetanavastuno ja
pinD (dal) chhe, temAn ashuddhabhAv ranchamAtra maLyo nathI. ahIn tame
ek vastu, vastunun rUp chho, chhatAn jo tamane potAnun paramAtmakArya
sAdhI levAnI chAh hoy to tame sArarUp ATalun ja pravarto,
anubhavo, sAdho. ‘A tamArA ekarUp tAdAtmyarUpane pratyakSha dekho,
jANo ane sthir raho.’ ATalI ja rIt tamane paramAtmArUp thavAmAn
kAryakArI chhe, anya vikalpajAL kAryakArI nathI, e rIte nishankapaNe
jANo. paramAtmaprAptinI sakal rIti A chhe em tame nisandehapaNe
jANo. tethI tamAre A rItimAn udyamavant thavun.
Page -6 of 163
PDF/HTML Page 25 of 194
single page version
kare chhe. paramAnthI sukh maLashe evI jIvanI mAnyatA jIvane
parAvalamban taraph dorI jAy chhe paN paramAnthI sukh shodhavAnI jIvanI
dishA ulaTI chhe. svamAn sukh chhe, paramAn sukh nathI to paramAnthI sukh
kevI rIte maLe?
parAvalamban buddhi sarvathA chhUTI jAy chhe, ekalI svAvalamban buddhi ja rahe
chhe. gnAnIne chAritramAn je kAI parAvalambanapaNun chhe te draShTinA jore
svadravyane sparshatAn tUTatun jAy chhe.
shake chhe tevI rIte vikArI avasthAmAn paN te vakhate potAnI mUL
shakti shuddha chhe tem bhAn thaI shake chhe. ‘mUL chetanA vastu mAtra’
AvI svAvalambanapratIti ja jIvane ek kAryakArI chhe,
‘mULachetanAvastumAtra’ nI pratIti ane temAn ja sthiratA te vikAr
TALavAno ane shuddha AtmAne anubhavavAno ek amogh upAy chhe.
vaDe svarUpasambodhan kar. shI rIte? to A rIte.
Page -5 of 163
PDF/HTML Page 26 of 194
single page version
ANe mArun kharAb karyun te mithyA mAnyatA chhoD. te mithyA mAnyatA
chhUTavAthI tene ja shAntino achUk anubhav thashe.
teno gnAnadraShTA chhun” AvI svAvalamban buddhi ja jIvane kAryakArI chhe.
mATe shuddha AtmAnI vAramvAr bhAvanA kar, pratIti kar ane shuddha
AtmAmAn sthiratA kar.
pariNAm karatun nathI paN tenA Ashraye ApoAp te mANas bachI
jAy chhe, tem paramapAriNAmik bhAvano Ashray karatAn, te
paramapAriNAmik bhAv bandhamokShanA kAraNarUpe na pariNamavA chhatAn, tenA
AshrayathI (tenA taraphanA valaNathI) jIv sansAraparibhramaNamAn bhaTakato
bachI jAy chhe.
kare.
jemAnthI gnAnanI avasthA utpanna thAy chhe tevA akhanD AtmAne
dekhato nathI. te ja jIvanI bhramaNA chhe. shaktinI vyaktatA thAy chhe
evI gupta shaktinA chamatkArano khyAl agnAnI jIvane AvI shakto
nathI. samayagna shrImad rAmachandra kahe chhe ke “ame bahu vichAr karIne A
mULatattva shodhyun ke, - gupta chamatkAr ja sRuShTinA lakShamAn nathI.
shrIsamayasAr paramAgamamAn
Page -4 of 163
PDF/HTML Page 27 of 194
single page version
visheSh (gneyAkAr) gnAnanA tirobhAv (AchchhAdan) thI jyAre
gnAnamAtrano anubhav karavAmAn Ave tyAre gnAn pragaT anubhavamAn
Ave chhe. topaN jeo agnAnI chhe, gneyomAn Asakta chhe temane te
svAdamAn Avatun nathI. pa. pU sadgurudev kAnajIsvAmI svAnubhav-
pUrvak antaranA jorathI bedhaDak vAramvAr kahe chhe ke-darek jIv
shaktie shuddha chhe, prabhu chhe. te shuddhashaktinI shraddhA-te shuddha shaktinun
jor-gnAnIne nirantar varte chhe. te shuddha shaktinA jore ja gnAnI sampUrNa
shuddhatA sAdhe chhe.
temaNe darshAvelA vastusvarUpanI tulanA karIne dekhatAn potAnA gnAnamAn
paN tevun ja vastusvarUp jaNAshe. to he bhavya jIv! AtmasvarUpanI
prApti mATe tame tadna nirAvalamban bano ane keval ek AtmAmAn
ja draShTi karIne keval gnAtAdraShTA rahyA karo. kahyun chhe ke-
Page -3 of 163
PDF/HTML Page 28 of 194
single page version
Page -2 of 163
PDF/HTML Page 29 of 194
single page version
Page -1 of 163
PDF/HTML Page 30 of 194
single page version
Page 0 of 163
PDF/HTML Page 31 of 194
single page version
A pAmar par prabhu karyo, aho! aho! upakAr.
Page 1 of 163
PDF/HTML Page 32 of 194
single page version
तह वीयरायायारं दिठ्ठा सयं राये तमहं हि ।। १।।
दप्पर्ण दर्शनेन च सस्वरूपै पश्यति कोऽपि नरः ।
तथा वीतरागाकारं द्रष्टवा स्वयं रागे तत् अहं हि ।। १।।
यथा कोऽपि नरः दप्पर्णदर्शनेन
स्वस्वरूपं पश्यति तथा रागे सति च पुनः
वीतरागाकारं बिंबं द्रष्टवा तत् स्वयं अहं हि ।
Page 2 of 163
PDF/HTML Page 33 of 194
single page version
chhatAn paN vItarAg pratibimbane dekhIne vaLI (A taraph) nishchayathI te
ja vItarAgasvarUp potAmAn hun ja chhun em nissandehapaNe jANe chhe.
draShTAntano ATalo bhAv levo. te draShTAnt A pramANe chhe ke- A
sansAramAn koI puruShane darpaNane dekhavAthI vaLI (A taraph) potAnA
mukhanI barAbar pratIti thAy chhe- (te potAnA mukhane) nissandehapaNe
dekhe chhe. A draShTAntanI mAphak Asanna bhavyajIv (nikaTabhavya jIv)
paN (nIche pramANe pratIti kare chhe-)
kAyotsargarUp jevI rIte A je pAShANamUrtino AkAr chhe ke-jenun
mastak na kampe, palak, bhramar, netra, nAsikA na kampe, jIbh, dAnt, hoTh
na kampe, khabhA, bhujA, hAth, AngaLI na kampe, hRuday, peT, jAngh, pinDI,
pag na kampe, rom na pharake, nakh na vadhe, vAL na vadhe, te na chAle na
UThe, na bese, jem A pratyakSha pAShANanI mUrti dekhavAmAn Ave chhe
tevI ja rIte je samaye A jIv sarvathA vItarAgarUp pariNAme chhe
tyAre ja A deh paramaaudArik, kAyotsarga athavA padmAsan AkAre
thaIne ja jangam (chetan) pratimA pAShANapratimA samAn thAy chhe.
pAShAN ane param audArik pratimAmAn kAI taphAvat hoto nathI,
banne vajranI mUrti chhe. vItarAg jIvanI AvI jangam mUrti athavA
sthApanAmUrti e bannene Asannabhavya jIv dekhIne Am manamAn lAve
chhe-te vakhate
Page 3 of 163
PDF/HTML Page 34 of 194
single page version
ranjit thavun te, tanmayapaNe tevA thavun te, evo bhAv jAy tene
vItarAg kahevAmAn Ave chhe. tethI to Am jANavAmAn Avyun ke-
potAnI pUrva avasthAmAn to te puruSh rAgI hato kAraN ke ‘gayo’
evun nAm to tyAre pAme ke jo te (pahelAn) hoy, nahitar evun nAm
na pAme. tethI tene rAg hato, jyAre rAg gayo tyAre ‘vItarAg’
parameshvar kahevAyA.
vastutvathI nIpajyo hoy te kyArey jAy nahIn e spaShTa vAt chhe
paN bIjI ek vAt chhe ke je A doSh chhe te, te vastutvane ja
Upaje chhe, vastu vinA Upajato nathI to paN te vikAr kAlapAmIne
jAy chhe tyAre je kAI te vastutvabhAv chhe te rahI jAy chhe, emAn
sandeh nathI. jevI rIte pANImAnthI uShNa vikAr dUr thayo tyAre shItal
vastubhAv sahaj ja rahI jAy chhe. vaLI jem sonAmAnthI kAlimA-
kalank je samaye dUr thaI te samayej soLavallo vastubhAv sahaj ja
rahI jAy chhe tethI A vAt yogya chhe ke je bhAv jAy chhe te te
vikAr chhe. vikAr jatAn, je kAI vastubhAv chhe, te sahaj ja rahI
jAy chhe. tethI bhalIrIte (barAbar, yathArtha, samyak) jANavAmAn Ave
chhe ke jene jyAre rAg gayo tyAre to je vastutvabhAv te ja pratyakSha
rahI jAy chhe. to te vastubhAv te ja pote, parapuruSh e (vikAr?)
chhe, koI svavastu te ja chhe. je gayo te vikAraj hato. te ja puruShanI
Page 4 of 163
PDF/HTML Page 35 of 194
single page version
chhe ke A bhUl jatAn je rahe. jyAre A vidhine sAchI karIne
(samajIne) vItarAganI jangam sthAvar pratimA dekhatAn vichAr Avyo
tyAre ja A taraph potA sambandhI paN vichAr AvatAn shun dekhyun?
potAne nisandeh sarAgI dekhyo. e rIte potAne sarAgI dekhatAn A
nirNay thayo-jevI rIte A jIvo (pUrve) sarAgI hatA, (have) te
vItarAg thaIne vastutvabhAvarUpe rahI gayA chhe, tevI rIte mAro paN
vikAr-rAg jashe tyAre hun paN vastusvabhAvanA rUpane e pramANe
pratyakSha bahAr kADhIsh (pragaTAvIsh).
prasAr chhe, te vikAr chhe, kAI vastutvabhAvanI andar to te nathI.
(paN mAtra) vastutvabhAvanI upar upar koI doSh Upajyo chhe. mUL
to hun te ja chhun ke A vikAr jatAn je rahI jAy chhe, te ja nissandeh
hun chhun vaLI A vikArano badhoy prasAr kAL pAmIne jAy to jAo
parantu hun mUL vItarAgarUp svabhAv chhun to A rIte vItarAganI
pratimA dekhatAn potAne ja vItarAgathI abhed samyag jANavAnA
pariNAm thAy chhe tethI, jevI rIte darpaNanun darshan mukhanA darshanane
darshAve chhe tevI rIte vItarAganI jangam-sthAvar pratimAnun je darshan chhe
te darshan paN sansArI jIvane vastutvabhAv darshAve chhe-dekhADe chhe tethI
A pratimAne devatva nAm prApta thayun kAraN ke A vItarAganI
pratimAne dekhatAn nissandeh te sansArIne jIvanun nijarUp dekhADavAnun
nimitta chhe tethI e rIte pratimAne devatvanun
Page 5 of 163
PDF/HTML Page 36 of 194
single page version
ja dev te nIchalI vyavahAr-avasthAmAn AvA (vItarAganij)
pariNAmonun nimitta chhe.
Page 6 of 163
PDF/HTML Page 37 of 194
single page version
मुहु मुहु गणदि वियरायं सो गुरुपयं भासदि सया ।। २।।
वीतरागं वीतरागं जीवस्य निजस्वस्वरूपो वीतरागं ।
मुहुर्मुहुर्गृणनाति वीतरागं, स गुरुपदं भासति सदा ।। २।।
वीतरागं वीतरागं जीवस्य निजस्वरूपो वीतरागं मुहुर्मुहुर्गृणनाति
पुरुष गुरुपदं स्थानं भासति शोभते कथयति स सदा ।
chhe).
nathI ane antarangamAn paN paramANumAtra parigrahanI IchchhA nathI, jeo
anek udAsIn bhAvasahit birAjamAn chhe ane je nijjAtirUpanun
sAdhan kare chhe, sAvadhAn thaIne samAdhimAn vyApta thAy chhe (lIn thAy
chhe), jeNe sansArathI uparAmvaTA (udAsIn, parAngamukh) pariNAm karyA
chhe evA je jainanA sAdhu chhe, teo manane sthir karIne potAne to
vItarAgarUp anubhave chhe ane jyAre teo koIne upadesh paN Ape
Page 7 of 163
PDF/HTML Page 38 of 194
single page version
‘vItarAg’ tene ja vAramvAr kahe chhe. temane bIjo kashoy abhyAs
nathI, A ja abhyAs chhe. pote paN antarangamAn potAne vItarAgarUp
abhyAse chhe. vaLI bAhyamAn paN jyAre bole chhe tyAre ‘AtmAnun’
‘vItarAgasvarUp’ A ja bol bole chhe. Avo ‘vItarAg’ no
upadesh sAmbhaLatAn ja Asanna bhavyane nissandehapaNe vItarAg
nijasvarUpanI sUdh (bhAn) thAy chhe-emAn sanshay nathI. tevA sAdhune-
jemanI vANImAn Avun ‘vItarAg’ nun ja kathan chhe-te jain sAdhune ja
-Asannabhavya guru kahe chhe kAraN ke bIjo koI puruSh AvA tattvano
upadesh kaheto nathI, tethI A puruShane ja gurunI padavI shobhe chhe,
anyane shobhatI nathI, em nisandehapaNe jANavun.
Page 8 of 163
PDF/HTML Page 39 of 194
single page version
तम्हा हि वीयरायत्तं, फुड णियधम्मसहावो तप्पदि ।। ३।।
अहमेव वीतरागं मम निज स्वस्वरूपो वीतरागं खलु ।
तस्मात् हि वीतरागत्वं, स्फुटं निजधर्मस्वभावो तप्यति ।। ३।।
अहं एव वीतरागं खलु मम निजस्वरूपो वीतरागं तस्मात्
स्फुटं निजधर्मस्वभावो हि वीतरागत्वं तप्यति
je svabhAv chhe, te nishchayathI vItarAgabhAvathI dedIpyamAn chhe.
te kaho. jo pahelAn be kAraNo maLatA bane chhe to tame amane upadesh shA mATe
Apo chho? ane jo puruShArthathI bane
Page 9 of 163
PDF/HTML Page 40 of 194
single page version
Achare chhe. te ‘vItarAg’ ne jIvano nij dharma anubhave chhe, anya
sarva bhAvane ashuddha, bhinna, adharma jANe chhe.
nathI karI shakatAn tenun shun kAraN?
kAraNo nathI maLatA. pUrvokta traN kAraNo kahyAn temAn kAlalabdhi vA honahAr to
koI vastu nathI, je kALamAn kArya bane te ja kAlalabdhi tathA je kArya thayun te ja
honahAr. vaLI karmanA upashamAdik chhe te to pudgalanI shakti chhe, teno kartA-
hartA AtmA nathI, tathA puruShArthathIy udyam karavAmAn Ave chhe te to AtmAnun
kArya chhe mATe AtmAne puruShArthapUrvak udyam karavAno upadesh ApIe chhIe tyAn
A AtmA je kAraNathI kAryasiddhi avashya thAy te kAraNarUp udyam kare, tyAn to
anya kAraNo avashya maLe ja ane kAryanI siddhi paN avashya thAy ja tathA je
kAraNathI kAryasiddhi thAy athavA na paN thAy te kAraNarUp udyam kare, tyAn anya
kAraN maLe to kAryasiddhi thAy, na maLe to kAryasiddhi na thAy. have jinamatamAn
je mokShano upAy kahyo chhe tenAthI to mokSha avashya thAy ja. mATe je jIv shrI
jineshvaranA upadesh anusAr puruShArthapUrvak mokShano upAy kare chhe tene to
kALalabdhi vA honahAr paN thaI chUkyAn tathA karmanA upashamAdi thayA chhe tyAre
to te Avo upAy kare chhe mATe je puruShArtha vaDe mokShano upAy kare chhe tene to
sarva kAraNo maLe chhe ane avashya mokShanI prApti thAy chhe evo nishchay karavo.