Page 26 of 212
PDF/HTML Page 41 of 227
single page version
26
AtmAkI sAdhanA kI hai; ve mangalarUp hain, ve lokamen uttam hain; ve bhavyajIvonke sharaN hain ..64..
dev-gurukI vANI aur dev-shAstra-gurukI mahimA chaitanyadevakI mahimA jAgRut karanemen, usake gahare sanskAr draDha karanemen tathA svarUpaprApti karanemen nimitta hain ..65..
bAhyamen sab kuchh ho usamen — bhakti -ullAsake kArya hon unamen bhI — AtmAkA Ananda nahIn hai . jo talamense Aye vahI Ananda sachchA hai ..66..
pratyek prasangamen shAnti, shAnti aur shAnti hI lAbhadAyak hai ..67..
pUjya gurudevakI vANI mile vah ek anupam saubhAgya hai . mArga batalAnevAle guru mile aur unakI vANI sunaneko milI vah mumukShuonkA param saubhAgya
Page 27 of 212
PDF/HTML Page 42 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
hai . pratidin prAta-madhyAhna do bAr aisA uttam samyak- tattva sunaneko milatA hai is jaisA dUsarA kaunasA sadbhAgya hogA ? shrotAko apUrvatA lage aur puruShArtha kare to vah AtmAke samIp A jAy aur janma-maraN Tal jAy — aisI adbhut vANI hai . aisA jo shravaNakA saubhAgya prApta huA hai vah mumukShu jIvonko saphal kar lene yogya hai . pancham kAlamen nirantar amRutajharatI gurudevakI vANI bhagavAnakA virah bhulAtI hai ! ..68..
prayojan to ek AtmAkA hI rakhanA . AtmAkA ras Aye vahAn vibhAvakA ras jhar jAtA hai ..69..
sab kuchh AtmAmen hai, bAhar kuchh nahIn hai . tujhe kuchh bhI jAnanekI ichchhA hotI ho to tU apane AtmAkI sAdhanA kar . pUrNatA pragaT hone par lokAlok usamen gneyarUpase gnAt hogA . jagat jagatamen rahe tathApi kevalagnAnamen sab gnAt hotA hai . jAnanahAr tattva pUrNatArUp pariNamane par usakI jAnakArIse bAhar kuchh nahIn rahatA aur sAth hI sAth
Page 28 of 212
PDF/HTML Page 43 of 227
single page version
28
AnandAdi anek navInatAen pragaT hotI hain ..70..
dhanya vah nirgrantha munidashA ! munidashA arthAt kevalagnAnakI talahaTI . muniko antaramen chaitanyake anant guN-paryAyonkA parigrah hotA hai; vibhAv bahut chhUT gayA hotA hai . bAhyamen shrAmaNyaparyAyake sahakArI kAraNabhUtapanese dehamAtra parigrah hotA hai . pratibandh- rahit sahaj dashA hotI hai; shiShyonko bodh denekA athavA aisA koI bhI pratibandh nahIn hotA . svarUpamen lInatA vRuddhingat hotI hai ..71..
akhaNDa dravyako grahaN karake pramatta-apramatta sthitimen jhUle vah munidashA . munirAj svarUpamen nirantar jAgRut hain, munirAj jahAn jAgate hain vahAn jagat sotA hai, jagat jahAn jAgatA hai vahAn munirAj sote hain . ‘munirAj jo nishchayanayAshrit, mokShakI prApti karen’ ..72..
dravya to nivRutta hI hai . usakA draDhatAse avalamban
Page 29 of 212
PDF/HTML Page 44 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
lekar bhaviShyake vibhAvase bhI nivRutta hoo . mukti to jinake hAthamen A gaI hai aise muniyonko bhedagnAnakI tIkShNatAse pratyAkhyAn hotA hai ..73..
yadi terI gati vibhAvamen jAtI hai to use shIghratAse chaitanyamen lagA . svabhAvamen Anese sukh aur guNonkI vRuddhi hogI; vibhAvamen jAnese dukh aur guNonkI hAni hogI . isaliye shIghratAse svarUpamen gati kar ..74..
jinhonne chaitanyadhAmako pahichAn liyA hai ve svarUpamen aise so gaye ki bAhar AnA achchhA hI nahIn lagatA . jaise apane mahalamen sukhase rahanevAle chakravartI rAjAko bAhar nikalanA suhAtA hI nahIn, vaise hI jo chaitanyamahalamen virAj gaye hain unhen bAhar AnA kaThin lagatA hai, bhArarUp lagatA hai; Ankhase ret uThavAne jaisA duShkar lagatA hai . jo svarUpamen hI Asakta huA use bAharakI Asakti TUT gaI hai ..75..
tasvIr khInchI jAtI hai vahAn jaise chehareke bhAv hote
Page 30 of 212
PDF/HTML Page 45 of 227
single page version
30
hain tadanusAr svayamev kAgaj par chitrit ho jAte hain, koI chitraN karane nahIn jAtA . usI prakAr karmake udayarUp chitrakArI sAmane Aye tab samajhanA ki mainne jaise bhAv kiye the vaisA hI yah chitraN huA hai . yadyapi AtmA karmamen pravesh karake kuchh karatA nahIn hai, tathApi bhAvake anurUp hI chitraN svayam ho jAtA hai . ab darshanarUp, gnAnarUp, chAritrarUp pariNaman kar to samvar-nirjarA hogI . AtmAkA mUl svabhAv darshan- gnAn-chAritrarUp hai, usakA avalamban karane par dravyamen jo (shakti rUpase) vidyamAn hai vah (vyakti rUpase) pragaT hogA ..76..
anant kAlase jIvako svase ekatva aur parase vibhakta panekI bAt ruchI hI nahIn . jIv bAharase bhUsI kUTatA rahatA hai parantu andarakA jo kas — AtmA — hai use nahIn khojatA . rAg-dveShakI bhUsI kUTanese kyA lAbh hai? usamense dAnA nahIn nikalegA . parase ekatva- buddhi toDakar bhinna tattvako — abaddhaspRuShTa, ananya, niyat, avisheSh evan asanyukta AtmAko — jAne, to kArya ho ..77..
Page 31 of 212
PDF/HTML Page 46 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
svarUpakI lIlA jAtyantar hai . munirAj chaitanyake bAgamen krIDA karate-karate karmake phalakA nAsh karate hain . bAhyamen Asakti thI use toDakar svarUpamen manthar — svarUpamen lIn — ho gaye hain . svarUp hI unakA Asan, svarUp hI nidrA, svarUp hI AhAr hai; ve svarUpamen hI lIlA, svarUpamen hI vicharaN karate hain . sampUrNa shrAmaNya pragaT karake ve lIlAmAtramen shreNI mAnDakar kevalagnAn pragaT karate hain ..78..
shuddhasvarUp AtmAmen mAnon vikAr andar praviShTa ho gaye hon aisA dikhAyI detA hai, parantu bhedagnAn pragaT karane par ve gnAnarUpI chaitanya-darpaNamen pratibimbarUp hain . gnAn-vairAgyakI achintya shakti se puruShArthakI dhArA pragaT kar . yathArtha draShTi (dravya par draShTi) karake Upar AjA . chaitanyadravya nirmal hai . anek prakArake karmake uday, sattA, anubhAg tathA karmanimittak vikalpa Adi tujhase atyant bhinna hain ..79..
vidhi aur niShedhake vikalpajAlako chhoD . main
Page 32 of 212
PDF/HTML Page 47 of 227
single page version
32
bandhA hUn, main bandhA nahIn hUn — vah sab chhoDakar andar jA, andra jA; nirvikalpa ho, nirvikalpa ho ..80..
jaise svabhAvase nirmal spha Tikamen lAl-kAle phU lake sanyogase rang dikhate hain tathApi vAstavamen spha Tik rangA nahIn gayA hai, vaise hI svabhAvase nirmal AtmAmen krodh-mAnAdi dikhAyI den tathApi vAstavamen Atmadravya unase bhinna hai . vastusvabhAvamen malinatA nahIn hai . paramANu palaTakar varNa-gandh-ras-sparshase rahit nahIn hotA vaise hI vastusvabhAv nahIn badalatA . yah to parase ekatva toDanekI bAt hai . antaramen vAstavik pravesh kar to (parase) pRuthaktA ho ..81..
‘main to darpaNakI bhAnti atyant svachchha hUn; vikalpake jAlase AtmA malin nahIn hotA; main to vikalpase bhinna, nirvikalpa Anandaghan hUn; jyonkA tyon pavitra hUn .’ — is prakAr apane svabhAvakI jAtiko pahichAn . tU vikalpase malin hokar — malinatA mAnakar bhramaNAmen ThagA gayA hai; darpaNakI bhAnti jAtise
Page 33 of 212
PDF/HTML Page 48 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
to svachchha hI hai . nirmalatAke bhanDArako pahichAn to ekake bAd ek nirmalatAkI paryAyonkA samUh pragaT hogA . antaramen gnAn aur AnandAdikI nirmalatA hI bharI hai ..82..
antaramen AtmA mangalasvarUp hai . AtmAkA Ashray karanese mangalasvarUp paryAyen pragaT hongI . AtmA hI mangal, uttam aur namaskAr karane yogya hai — is prakAr yathArtha pratIti kar aur usIkA dhyAn kar to mangalatA evan uttamatA pragaT hogI ..83..
‘main to udAsIn gnAtA hUn’ aisI nivRutta dashAmen hI shAnti hai . svayam apaneko jAne aur parakA akartA ho to mokShamArgakI dhArA pragaTe aur sAdhakadashAkA prArambha ho ..84..
shuddha dravya par draShTi denese samyagdarshan aur samyaggnAn pragaT hote hain . ve na pragaTen tab tak aur bAdamen bhI dev-shAstra-gurukI mahimA, svAdhyAy Adi ba. va. 3
Page 34 of 212
PDF/HTML Page 49 of 227
single page version
34
sAdhan hote hain . bAkI to, jo jisamen ho usamense vah AtA hai, jo jisamen na ho vah usamense nahIn AtA . akhaNDa dravyake Ashrayase sab pragaT hotA hai . dev-guru mArga batalAte hain, parantu samyagdarshan koI de nahIn detA ..85 ..
darpaNamen jab pratibimba paDe usI kAl usakI nirmalatA hotI hai, vaise hI vibhAvapariNAmake samay hI tujhamen nirmalatA bharI hai . terI draShTi chaitanyakI nirmalatAko na dekhakar vibhAvamen tanmay ho jAtI hai, vah tanmayatA chhoD de ..86..
‘mujhe parakI chintAkA kyA prayojan ? merA AtmA sadaiv akelA hai’ aisA gnAnI jAnate hain . bhUmikAnusAr shubh bhAv Ayen parantu antaramen ekAkIpanekI pratItirUp pariNati nirantar banI rahatI hai ..87..
main to lep rahit chaitanyadev hUn . chaitanyako janma
Page 35 of 212
PDF/HTML Page 50 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
nahIn hai, maraN nahIn hai . chaitanya to sadA chaitanya hI hai . navIn tattva pragaT ho to janma kahalAye . chaitanya to dravya-kShetra-kAl-bhAvase chAhe jaise udayamen sadA nirlep — alipta hI hai . phi ra chintA kAhe kI ? mUl tattvamen to kuchh praviShTa ho hI nahIn sakatA ..88..
munirAjako ekadam svarUparamaNatA jAgRut hai . svarUp kaisA hai ? gnAn, AnandAdi guNonse nirmit hai . paryAyamen samatAbhAv pragaT hai . shatru-mitrake vikalpa rahit hai; nirmAnatA hai; ‘deh jAy par mAyA hoy na romamen’; sonA ho yA tinakA — donon samAn hain . chAhe jaise sanyog hon — anukUlatAmen AkarShit nahIn hote, pratikUlatAmen khed nahIn karate . jyon-jyon Age baDhe tyon-tyon samarasabhAv visheSh pragaT hotA jAtA hai ..89..
sansArakI anek abhilAShArUp kShudhAse dukhit musAphi ra ! tU viShayonke liye kyon tarasatA hai ? vahAn terI bhUkh shAnt nahIn hogI . antaramen amRutaphalonkA
Page 36 of 212
PDF/HTML Page 51 of 227
single page version
36 ]
chaitanyavRukSha lagA hai use dekh to anek prakArake madhur phal evan ras tujhe prApta honge, tU tRupta-tRupta ho jAyagA ..90..
ahA ! AtmA alaukik chaitanyachandra hai, jisakA avalokan karanese muniyonko vairAgya uchhal paDatA hai . muni shItal-shItal chaitanyachandrako nihArate hue aghAte hI nahIn, thakate hI nahIn ..91..
rogamUrti sharIrake rog paudgalik hain, AtmAse sarvathA bhinna hain . sansArarUpI rog AtmAkI paryAyamen hain; ‘main sahaj gnAyakamUrti hUn’ aisI chaitanyabhAvanA, yahI manan, yahI manthan, aisI hI sthir pariNati karanese sansArarogakA nAsh hotA hai ..92..
gnAnIko draShTi dravyasAmAnya par hI sthir rahatI hai, bhedagnAnakI dhArA satat bahatI hai ..93..
Page 37 of 212
PDF/HTML Page 52 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
dhruvatattvamen ekAgratAse hI nirmal paryAy pragaT hotI hai, vibhAvakA abhAv hotA hai ..94..
muni asangarUpase AtmAkI sAdhanA karate hain, svarUpagupta ho gaye hain . prachur svasamvedan hI munikA bhAvaling hai ..95..
AtmA hI ek sAr hai, anya sab nisAr hai . sab chintA chhoDakar ek AtmAkI hI chintA kar . kuchh bhI karake chaitanyasvarUp AtmAko pakaD; tabhI tU sansArarUpI magarake munhamense chhUT sakegA ..96..
parapadArthako jAnanese gnAnamen upAdhi nahIn A jAtI . tIn kAl, tIn lokako jAnanese sarvagnatA — gnAnakI paripUrNatA siddha hotI hai . vItarAg ho jAy use gnAnasvabhAvakI paripUrNatA pragaT hotI hai ..97..
Page 38 of 212
PDF/HTML Page 53 of 227
single page version
38 ]
draShTi evan gnAn yathArtha kar . tU apaneko bhUl gayA hai . yadi batalAnevAle (guru) milen to tujhe unakI darakAr nahIn hai . jIvako ruchi ho to guruvachanonkA vichAr kare, svIkAr kare aur chaitanyako pahichAne ..98..
yah to pankhIkA melA jaisA hai . ikaTThe hue hain ve sab alag ho jAyange . AtmA ek shAshvat hai, anya sab adhruv hai; bikhar jAyagA . manuShya-jIvanamen AtmakalyAN kar lenA yogya hai ..99..
‘main anAdi-anant mukta hUn’ — is prakAr shuddha Atmadravya par draShTi denese shuddha paryAy pragaT hotI hai . ‘dravya to mukta hai, mukti kI paryAyako AnA ho to Aye’ is prakAr dravyake prati Alamban aur paryAyake prati upekShAvRutti hone par svAbhAvik shuddha paryAy pragaT hotI hI hai ..100..
Page 39 of 212
PDF/HTML Page 54 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
samyagdraShTiko aisA nishank guN hotA hai ki chaudah brahmANDa ulaT jAyan tathApi anubhavamen shankA nahIn hotI ..101..
AtmA sarvotkRuShTa hai, AshcharyakArI hai . jagatamen usase UnchI vastu nahIn hai . use koI le jA nahIn sakatA . jo chhUT jAtI hai vah to tuchchha vastu hai; use chhoDate hue tujhe Dar kyon lagatA hai ? ..102..
yadi vartamAnamen hI chaitanyamen sampUrNarUpase sthir huA jA sakatA ho to dUsarA kuchh nahIn chAhiye aisI bhAvanA samyagdraShTike hotI hai ..103..
‘main shuddha hUn’ aisA svIkAr karanese paryAyakI rachanA shuddha hI hotI hai . jaisI draShTi vaisI sRuShTi ..104..
Page 40 of 212
PDF/HTML Page 55 of 227
single page version
40 ]
AtmAne to paramArthase trikAl ek gnAyakapanekA hI vesh dhAraN kiyA huA hai . gnAyak tattvako paramArthase koI paryAyavesh nahIn hai, koI paryAy- apekShA nahIn hai . AtmA ‘muni hai’ yA ‘kevalagnAnI hai’ yA ‘siddha hai’ aisI ek bhI paryAy-apekShA vAstavamen gnAyak padArthako nahIn hai . gnAyak to gnAyak hI hai ..105..
chaitanyasvarUp AtmA terA apanA hai isaliye use prApta karanA sugam hai . parapadArtha parakA hai, apanA nahIn hotA, apanA banAnemen mAtra AkulatA hotI hai ..106..
shAshvat shuddhidhAm aisA jo balavAn Atmadravya, usakI draShTi pragaT huI to shuddha paryAy pragaT hotI hI hai . vikalpake bhedase shuddha paryAy pragaT nahIn hotI . ekako grahaN kiyA usamen sab A jAtA hai . draShTike sAth rahA huA samyaggnAn vivek karatA hai ..107..
Page 41 of 212
PDF/HTML Page 56 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
jagatamen aisI koI vastu nahIn hai jo chaitanyase baDhakar ho . tU is chaitanyamen — AtmAmen sthir ho, nivAs kar . AtmA divya gnAnase, anant guNonse samRuddha hai . ahA ! chaitanyakI Ruddhi agAdh hai ..108..
AtmArUpI paramapavitra tIrtha hai usamen snAn kar . AtmA pavitratAse bharapUr hai, usake andar upayog lagA . AtmAke guNommen sarAbor ho jA . AtmatIrthamen aisA snAn kar ki paryAy shuddha ho jAy aur malinatA dUr ho ..109..
param puruSh tere nikaT hone par bhI tUne dekhA nahIn hai . draShTi bAharakI bAhar hI hai ..110..
paramAtmA sarvotkRuShTa kahalAtA hai . tU svayam hI paramAtmA hai ..111..
Page 42 of 212
PDF/HTML Page 57 of 227
single page version
42 ]
sahaj tattva akhaNDit hai . chAhe jitanA kAl gayA, chAhe jitane vibhAv hue, tathApi param pAriNAmik bhAv jyonkA tyon akhaNDa rahA hai; koI guN anshata bhI khaNDit nahIn huA hai ..112..
muni ek-ek antarmuhUrtamen svabhAvamen DubakI lagAte hain . antaramen nivAsake liye mahal mil gayA hai, usake bAhar AnA achchhA nahIn lagatA . muni kisI prakArakA bojh nahIn lete . andar jAyen to anubhUti aur bAhar Ayen to tattvachintan Adi . sAdhakadashA itanI baDh gaI hai ki dravyase to kRutakRutya hain hI parantu paryAyamen bhI atyanta kRutakRutya ho gaye hain ..113..
jise bhagavAnakA prem ho vah bhagavAnako dekhatA rahatA hai, usI prakAr chaitanyadevakA premI chaitanya chaitanya hI karatA rahatA hai ..114..
Page 43 of 212
PDF/HTML Page 58 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
guNabhed par draShTi karanese vikalpa hI utpanna hotA hai, nirvikalpatA — samarasatA nahIn hotI . ek chaitanyako sAmAnyarUpase grahaN kar; usamen mukti kA mArga pragaT hogA . bhinna-bhinna grahaN karanese ashAnti utpanna hogI ..115..
chAhe jaise sanyogamen AtmA apanI shAnti pragaT kar sakatA hai ..116..
nirAlamba chalanA vah vastukA svabhAv hai . tU kisIke Ashray binA chaitanyamen chalA jA . AtmA sadA akelA hI hai, Ap svayambhU hai . muniyonke manakI gati nirAlamba hai . samyagdarshan, gnAn aur chAritrakI nirAlambI chAl pragaT huI use koI rokanevAlA nahIn hai ..117..
jaisA kAraN de vaisA kArya hotA hai . bhavya jIvako niShkalank paramAtmAkA dhyAn karanese
Page 44 of 212
PDF/HTML Page 59 of 227
single page version
44 ]
mokShapadakI prApti hotI hai . shuddhAtmAkA dhyAn kare use shuddhatA prApta ho ..118..
gurukI vANIse jisakA hRuday bindh gayA hai aur jise AtmAkI lagan lagI hai, usakA chitta anyatra kahIn nahIn lagatA . use ek paramAtmA hI chAhiye, dUsarA kuchh nahIn ..119..
panch parameShThIkA dhyAn karatA hai, parantu TheTh talamense shAnti AnA chAhiye vah nahIn AtI . anek phal- phU lonse manohar vRukShake samAn anantaguNanidhi AtmA adbhut hai, usake Ashrayamen ramanese sachchI shAnti pragaT hotI hai ..120..
AchAryadev karuNA karake jIvako jagAte hain : — jAg re ! bhAI, jAg . tujhe nidrAmen dishA nahIn sUjhatI . tU apanI bhUlase hI bhaTakA hai . tU svatantra dravya hai; bhUl karanemen bhI svatantra hai . tU paribhramaNake
Page 45 of 212
PDF/HTML Page 60 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmRut
samay bhI shuddha padArtha rahA hai . yah koI mahimAvAn vastu tujhe batalA rahe hain . tU andar gaharAImen utarakar dekh, asalI tattvako pahichAn . terA dukh TalegA, tU param sukhI hogA ..121..
tU AtmAmen jA to terA bhaTakanA miT jAyagA . jise AtmAmen jAnA ho vah AtmAkA AdhAr letA hai ..122..
chaitanyarUpI AkAshakI ramyatA sadAkAl jayavanta hai . jagatake AkAshamen chandramA aur tArAmaNDalakI ramyatA hotI hai, chaitanya-AkAshamen anek guNonkI ramyatA hai . vah ramyatA koI aur hI prakArakI hai . svasamvedanapratyakSha gnAn pragaT karanese vah ramyatA gnAt hotI hai . svAnubhUtikI ramyatA bhI koI aur hI hai, anupam hai ..123..
shuddha AtmAkA svarUp batalAnemen guruke anubhav-