Benshreeke Vachanamrut-Hindi (English transliteration). Bol: 125-184.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 4 of 12

 

Page 46 of 212
PDF/HTML Page 61 of 227
single page version

46 ]

bahinashrIke vachanAmRut

pUrvak nikale hue vachan rAmabAN jaise hain, unase moh bhAg jAtA hai aur shuddhAtmatattvakA prakAsh hotA hai ..124..

AtmA nyAre deshamen nivAs karanevAlA hai; pudgalakA yA vANIkA desh usakA nahIn hai . chaitanya chaitanyamen hI nivAs karanevAlA hai . guru use gnAnalakShaN dvArA batalAte hain . us lakShaN dvArA antaramen jAkar AtmAko DhUnDh le ..125..

paryAyake Uparase draShTi haTAkar dravya par draShTi lagAye to mArga milatA hI hai . jise lagan lagI ho use puruShArtha hue binA rahatA hI nahIn . antarase Ub jAye, thakAn lage, sachamuchakI thakAn lage, to pIchhe muDe binA na rahe ..126..

koI kisIkA kuchh kar nahIn sakatA . vibhAv bhI tere nahIn hain to bAhya sanyog to kahAnse tere honge ? ..127..


Page 47 of 212
PDF/HTML Page 62 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 47

AtmA to gnAtA hai . AtmAkI gnAtRutvadhArAko koI rok nahIn sakatA . bhale rog Aye yA upasarga Aye, AtmA to nirog aur nirupasarga hai . upasarga AyA to pAnDavonne antaramen lInatA kI, tInane to kevalagnAn pragaT kiyA . aTake to apanese aTakatA hai, koI aTakAtA nahIn hai ..128..

bhagavAnakI AgnAse bAhar pAmv rakhegA to DUb jAyagA . anekAntakA gnAn kar to terI sAdhanA yathArtha hogI ..129..

nijachaitanyadev svayam chakravartI hai, usamense anant ratnonkI prApti hogI . anant guNonkI jo Ruddhi pragaT hotI hai vah apanemen hai ..130..

shuddhopayogase bAhar mat AnA; shuddhopayog hI sansArase bachanekA mArga hai . shuddhopayogamen na rah sake to pratIti to yathArtha rakhanA hI . yadi


Page 48 of 212
PDF/HTML Page 63 of 227
single page version

48 ]

bahinashrIke vachanAmRut

pratItimen phe ra paDA to sansAr khaDA hai ..131..

jaise lenDIpIparakI ghuTAI karanese charaparAhaT pragaT hotI hai, usI prakAr gnAyakasvabhAvakI ghuTAI karanese anant guN pragaT hote hain ..132..

gnAnI chaitanyakI shobhA nihAraneke liye kutUhal- buddhivAleAtur hote hain . aho ! un param puruShArthI mahAgnAniyonkI dashA kaisI hogI jo andar jAne par bAhar Ate hI nahIn ! dhanya vah divas jab bAhar AnA hI na paDe ..133..

munine sarva vibhAvon par vijay pAkar pravrajyArUp sAmrAjya prApta kiyA hai . vijayapatAkA phaharA rahI hai ..134..

ek-ek doShako DhUnDh-DhUnDhakar TAlanA nahIn paDatA . antaramen draShTi sthir kare to guNaratnAkar pragaT ho aur


Page 49 of 212
PDF/HTML Page 64 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 49

sarva doShonkA chUrA ho jAy . AtmA to anAdi-anant guNonkA piNDa hai ..135..

samyaktvase pUrva bhI vichAr dvArA nirNay ho sakatA hai, ‘yah AtmA’ aisA pakkA nirNay hotA hai . bhale abhI anubhUti nahIn huI ho tathApi pahale vikalpa sahit nirNay hotA to hai ..136..

chaitanyapariNati hI jIvan hai . bAhyamen to sab anant bAr milA, vah apUrva nahIn hai, parantu antarakA puruShArtha hI apUrva hai . bAhyamen jo sarvasva mAn liyA hai use palaTakar svamen sarvasva mAnanA hai ..137..

ruchi rakhanA; ruchi hI kAm karatI hai . pUjya gurudevane bahut diyA hai . ve anek prakArase samajhAte hain . pUjya gurudevake vachanAmRutonke vichArakA prayog karanA . ruchi baDhAte rahanA . bhedagnAn honemen tIkShNa ruchi hI kAm karatI hai . ‘gnAyak’, ‘gnAyak’, ba. va. 4


Page 50 of 212
PDF/HTML Page 65 of 227
single page version

50 ]

bahinashrIke vachanAmRut

‘gnAyak’usIkI ruchi ho to puruShArthakA jhukAv hue binA na rahe ..138..

gaharAIse lagan lagAkar puruShArtha kare to vastu prApta hue binA na rahe . anAdi kAlase lagan lagI hI nahIn hai . lagan lage to gnAn aur Ananda avashya pragaT ho ..139..

‘hai’, ‘hai’, ‘hai’ aisI ‘asti’ khyAlamen AtI hai na ? ‘gnAtA’, ‘gnAtA’, ‘gnAtA’ hai na ? vah mAtra vartamAn jitanA ‘sat’ nahIn hai . vah tattva apaneko trikAl sat batalA rahA hai, parantu tU usakI mAtra ‘vartamAn asti’ mAnatA hai ! jo tattva vartamAnamen hai vah traikAlik hotA hI hai . vichAr karanese Age baDhA jAtA hai . anant kAlamen sab kuchh kiyA, ek traikAlik satkI shraddhA nahIn kI ..140..

agnAnI jIvako anAdi kAlase vibhAvakA abhyAs


Page 51 of 212
PDF/HTML Page 66 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 51

hai; muniko svabhAvakA abhyAs vartatA hai . svayamne apanI sahaj dashA prApta kI hai . upayog jarA bhI bAhar jAy ki turanta sahajarUpase apanI or Dhal jAtA hai . bAhar AnA paDe vah bojhupAdhi lagatI hai . muniyonko antaramen sahaj dashAsamAdhi hai ..141..

hameshA AtmAko Urdhva rakhanA chAhiye . sachchI jignAsA ho usake prayAs hue binA nahIn rahatA ..142..

svarUpakI shodhamen tanmay hone par, jo anek prakArake vikalpajAlamen phi ratA thA vah AtmAke sanmukh hotA hai . AtmasvarUpakA abhyAs karanese guNonkA vikAs hotA hai ..143..

satya samajhanemen der bhale hI lage parantu phal Ananda aur mukti hai . AtmAmen ekAgra ho vahAn Ananda jharatA hai ..144..


Page 52 of 212
PDF/HTML Page 67 of 227
single page version

52 ]

bahinashrIke vachanAmRut

rAgakA jIvan ho usako AtmAmen jAnA nahIn banatA; rAgako mAr de to antaramen jA sake ..145..

koI dravya apane svarUpako nahIn chhoDate . AtmA to param shuddha tattva hai; usamen kShAyopashamikAdi bhAv nahIn hain . tU apane svabhAvako pahichAn . anant guNaratnonkI mAlA antaramen paDI hai use pahichAn . AtmAkA lakShaNtraikAlik svarUp pahichAnakar pratIti kar ..146..

AtmAke gnAnamen sab gnAn samA jAtA hai . ekako jAnanese sab gnAt hotA hai . mUlako jAne binA sab niShphal hai ..147..

chaitanyalokamen andar jA . alaukik shobhAse bharapUr anant guN chaitanyalokamen hain; usamen nirvikalpa hokar jA, usakI shobhA nihAr ..148..


Page 53 of 212
PDF/HTML Page 68 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 53

rAgI hUn yA nahInun sab vikalponke us pAr main shuddha tattva hUn . nayonse atikrAnta chaitanya virAjamAn hai . dravyakA avalamban kar to chaitanya pragaT hogA ..149..

shuddha tattvakI draShTi pragaT karake us naukAmen baiTh gayA vah tar gayA ..150..

ekadam puruShArtha karake apane chaitanyasvabhAvakI gaharAImen utar jA . kahIn rukanA mat . antarase khaTakA na jAy tab tak vItarAg dashA pragaT nahIn hotI . bAhubalIjI jaisonko bhI ek vikalpamen ruke rahanese vItarAg dashA pragaT nahIn huI ! Ankhamen kirakirI nahIn samAtI, vaise hI AtmasvabhAvamen ek aNumAtra bhI vibhAv nahIn pusAtA . jab tak sanjvalanakaShAyakA abuddhipUrvakakA atisUkShma ansh bhI vidyamAn ho tab tak pUrNagnAnkevalagnAn pragaT nahIn hotA ..151..


Page 54 of 212
PDF/HTML Page 69 of 227
single page version

54 ]

bahinashrIke vachanAmRut

AtmAko pahichAnakar svarUparamaNatAkI prApti karanA hI prAyashchitta hai ..152..

rAjAke darabAramen jAnA ho to AsapAs ghUmatA rahatA hai aur phi ra ek bAr andar ghus jAtA hai; usI prakAr svarUpake liye dev-shAstra-gurukI samIpatA rakhakar andar jAnA sIkhe to ek bAr nij ghar dekh le ..153..

jise jisakI ruchi ho use vahI suhAtA hai, dUsarA bAdhArUp lagatA hai . jise yah samajhanekI ruchi ho use dUsarA nahIn suhAtA . ‘kal karUngA, kal karUngA’ aise vAde nahIn hote . antaramen prayAs banA hI rahatA hai aur aisA lagatA hai ki mujhe ab hI karanA hai ..154..

jisane bhedagnAnakI visheShatA kI hai use chAhe jaise pariShahamen AtmA hI visheSh lagatA hai ..155..


Page 55 of 212
PDF/HTML Page 70 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 55

karanA to ek hI haiparase ekatva toDanA . parake sAth tanmayatA toDanA hI kArya hai . anAdi abhyAs honese jIv parake sAth ekAkAr ho jAtA hai . pUjya gurudev mArga to bilakul spaShTa batalA rahe hain . ab jIvako svayam puruShArtha karake, parase bhinna AtmA anant guNonse paripUrNa hai usamense guN pragaT karanA hai ..156..

mahAn puruShakI AgnA mAnanA, unase DaranA, yah to tujhe apane avaguNase Daraneke samAn hai; usamen tere krodh, mAn, mAyA, lobh, rAg-dveSh Adi avaguN dabate hain . sir par mahAn puruShake binA terA kaShAyake rAgamenusake vegamen bah jAnA sambhav hai aur isaliye tU apane avaguN svayam nahIn jAn sakegA . mahAn puruShakI sharaN lenese tere doShonkA spaShTIkaraN hogA tathA guN pragaT honge . gurukI sharaN lenese guNanidhi chaitanyadevakI pahichAn hogI A hogI ..157..

he jIv ! sukh antaramen hai, bAhar kahAn vyAkul


Page 56 of 212
PDF/HTML Page 71 of 227
single page version

56 ]

bahinashrIke vachanAmRut

hokar vyartha prayatna karatA hai ? jis prakAr marIchikAmense kabhI kisIko jal nahIn milA hai usI prakAr bAhar sukh hai hI nahIn ..158..

guru tere guNonke vikAsakI kalA batalAyange . guru-AgnAmen rahanA vah to param sukh hai . karmajanit vibhAvamen jIv dab rahA hai . gurukI AgnAmen vartanese karma sahaj hI dab jAte hain aur guN pragaT hote hain ..159..

jis prakAr kamal kIchaD aur pAnIse pRuthak hI rahatA hai usI prakAr terA dravya karmake bIch rahate hue bhI karmase bhinna hI hai; vah atIt kAlamen ekamek nahIn thA, vartamAnamen nahIn hai aur bhaviShyamen nahIn hogA . tere dravyakA ek bhI guN paramen mil nahIn jAtA . aisA terA dravya atyanta shuddha hai use tU pahichAn . apanA astitva pahichAnanese parase pRuthaktva gnAt hotA hI hai ..160..


Page 57 of 212
PDF/HTML Page 72 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 57

sansArase bhayabhIt jIvonko kisI bhI prakAr AtmArthakA poShaN ho aisA upadesh guru dete hain . gurukA Ashay samajhaneke liye shiShya prayatna karatA hai . gurukI kisI bhI bAtamen use shankA nahIn hotI ki guru yah kyA kahate hain ! vah aisA vichAratA hai ki guru kahate hain vah to satya hI hai, main nahIn samajh sakatA vah merI samajhakA doSh hai ..161..

dravya sadA nirlep hai . svayam gnAtA bhinna hI tairatA hai . jis prakAr spha Tikamen pratibimba dikhane par bhI spha Tik nirmal hai, usI prakAr jIvamen vibhAv gnAt hone par bhI jIv nirmal hainirlep hai. gnAyakarUp pariNamit hone par paryAyamen nirlepatA hotI hai . ‘ye sab jo kaShAyvibhAv gnAt hote hain ve gney hain, main to gnAyak hUn’ aisA pahichAnepariNaman kare to pragaT nirlepatA hotI hai ..162..

AtmA to chaitanyasvarUp, anant anupam guNavAlA chamatkArik padArtha hai . gnAyakake sAth gnAn hI nahIn,


Page 58 of 212
PDF/HTML Page 73 of 227
single page version

58 ]

bahinashrIke vachanAmRut

dUsare anant AshcharyakArI guN hain jinakI kisI anya padArthake sAth tulanA nahIn ho sakatI . nirmal paryAyarUp pariNamit hone par, jis prakAr kamal sarva pankhuriyonse khil uThatA hai usI prakAr AtmA guNarUpI anant pankhuriyonse khil uThatA hai ..163..

chaitanyadravya pUrNa nirog hai . paryAyamen rog hai . shuddha chaitanyakI bhAvanA aisI uttam auShadhi hai jisase paryAyarog miT jAye . shuddha chaitanyabhAvanA vah shuddha pariNaman hai, shubhAshubh pariNaman nahIn hai . usase avashya sansAr-rog miTatA hai . vItarAg dev tathA guruke vachanAmRutonkA hArda samajhakar shuddha chaitanya- bhAvanArUp upAdAn-auShadhakA sevan kiyA jAy to bhavarog miTatA hai; isaliye vItarAgake vachanAmRutonko bhavarogake nimitta-auShadh kahe gaye hain ..164..

jise chaitanyadevakI mahimA nahIn hai use antaramen nivAs karanA durlabh hai ..165..


Page 59 of 212
PDF/HTML Page 74 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 59

he shuddhAtmA ! tU mukta kta svarUp hai . tujhe pahichAnanese pAnch prakArake parAvartanonse chhuTakArA hotA hai isaliye tU sampUrNa mukti kA dAtA hai . tujh par nirantar draShTi rakhanese, terI sharaNamen Anese, janma-maraN miTate hain ..166..

vANI aur vibhAvonse bhinna tathApi kathanchit guru- vachanonse gnAt ho sake aisA jo chaitanyatattva usakI agAdhatA, apUrvatA, achintyatA guru batalAte hain . shubhAshubh bhAvonse dUr chaitanyatattva apanemen nivAs karatA hai aisA bhedagnAn guruvachanon dvArA karake jo shuddhadraShTivAn ho use yathArtha draShTi hotI hai, lInatAke ansh baDhate hain, munidashAmen adhik lInatA hotI hai aur kevalagnAn pragaT hokar paripUrNa mukti paryAy prApta hotI hai ..167..

samyagdarshan hote hI jIv chaitanyamahalakA svAmI ban gayA . tIvra puruShArthIko mahalakA asthiratArUp kacharA nikAlanemen kam samay lagatA hai, manda


Page 60 of 212
PDF/HTML Page 75 of 227
single page version

60 ]

bahinashrIke vachanAmRut

puruShArthIko adhik samay lagatA hai; parantu donon alpa-adhik samayamen sab kacharA nikAlakar keval- gnAn avashya prApta karenge hI ..168..

vibhAvommen aur pAnch parAvartanommen kahIn vishrAnti nahIn hai . chaitanyagRuh hI sachchA vishrAntigRuh hai . munivar usamen bArambAr nirvikalparUpase pravesh karake visheSh vishrAm pAte hain . bAhar Aye nahIn ki andar chale jAte hain ..169..

ek chaitanyako hI grahaN kar . sarva hI vibhAvonse parimukta , atyanta nirmal nij paramAtmatattvako hI grahaN kar, usImen lIn ho, ek paramANumAtrakI bhI Asakti chhoD de ..170..

ek myAnamen do talavAren nahIn samA sakatIn . chaitanyakI mahimA aur sansArakI mahimA do ekasAth nahIn rah sakatIn . kuchh jIv mAtra kShaNik vairAgya karate hain ki sansAr asharaN hai, anitya hai, unhen


Page 61 of 212
PDF/HTML Page 76 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 61

chaitanyakI samIpatA nahIn hotI . parantu chaitanyakI mahimApUrvak jise vibhAvonkI mahimA chhUT jAy, chaitanyakI koI apUrvatA laganese sansArakI mahimA chhUT jAy, vah chaitanyake samIp AtA hai . chaitanya to koI apUrva vastu hai; usakI pahichAn karanI chAhiye, mahimA karanI chAhiye ..171..

jaise koI rAjamahalako pAkar phi ra bAhar Aye to khed hotA hai, vaise hI sukhadhAm AtmAko prApta karake bAhar A jAne par khed hotA hai . shAnti aur AnandakA sthAn AtmA hI hai, usamen dukh evan malinatA nahIn haiaisI draShTi to gnAnIko nirantar rahatI hai ..172..

Ankhamen kirakirI nahIn samAtI, usI prakAr vibhAvakA ansh ho tab tak svabhAvakI pUrNatA nahIn hotI . alpa sanjvalanakaShAy bhI hai tab tak vItarAgatA aur kevalagnAn nahIn hotA ..173..


Page 62 of 212
PDF/HTML Page 77 of 227
single page version

62 ]

bahinashrIke vachanAmRut

‘main hUn chaitanya’ . jise ghar nahIn milA hai aise manuShyako bAhar khaDe-khaDe bAharakI vastuen, dhamAl dekhane par ashAnti rahatI hai; parantu jise ghar mil gayA hai use gharamen rahate hue bAharakI vastuen, dhamAl dekhane par shAnti rahatI hai; usI prakAr jise chaitanyaghar mil gayA hai, draShTi prApta ho gaI hai, use upayog bAhar jAy tab bhI shAnti rahatI hai ..174..

sAdhak jIvako apane anek guNonkI paryAyen nirmal hotI hain, khilatI hain . jis prakAr nandanavanamen anek vRukShonke vividh prakArake patra-puShpa-phalAdi khil uThate hain, usI prakAr sAdhak AtmAko chaitanyarUpI nandanavanamen anek guNonkI vividh prakArakI paryAyen khil uThatI hain ..175..

mukta dashA paramAnandakA mandir hai . us mandiramen nivAs karanevAle mukta AtmAko asankhya pradeshommen ananta Ananda pariNamit hotA hai . is mokSharUp paramAnandamandirakA dvAr sAmyabhAv hai . gnAyakabhAvarUp


Page 63 of 212
PDF/HTML Page 78 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 63

pariNamit hokar visheSh sthiratA honese sAmyabhAv pragaT hotA hai ..176..

chaitanyakI svAnubhUtirUp khile hue nandanavanamen sAdhak AtmA Anandamay vihAr karatA hai . bAhar Ane par kahIn ras nahIn AtA ..177..

pahale dhyAn sachchA nahIn hotA . pahale gnAn sachchA hotA hai kimain in sharIr, varNa, gandh, ras, sparshAdi sabase pRuthak hUn; antaramen jo vibhAv hotA hai vah main nahIn hUn; Unchese Unche jo shubhabhAv vah main nahIn hUn; main to sabase bhinna gnAyak hUn ..178..

dhyAn vah sAdhakakA kartavya hai . parantu vah tujhase na ho to shraddhA to barAbar avashya karanA . tujhamen agAdh shakti bharI hai; usakA yathArtha shraddhAn to avashya karane yogya hai ..179..


Page 64 of 212
PDF/HTML Page 79 of 227
single page version

64 ]

bahinashrIke vachanAmRut

upayog antaramen jAy vahAn samasta nayapakSha chhUT jAte hain; AtmA jaisA hai vaisA anubhavamen AtA hai . jis prakAr guphAmen jAnA ho to vAhan praveshadvAr tak AtA hai, phi ra apane akeleko andar jAnA paDatA hai, usI prakAr chaitanyakI guphAmen jIv svayam akelA andar jAtA hai, bhedavAd sab chhUT jAte hain . pahichAnaneke liye yah sab AtA hai ki ‘chetan kaisA hai’, ‘yah gnAn hai’, ‘yah darshan hai’, ‘yah vibhAv hai’, ‘yah karma hai’, ‘yah nay hai’, parantu jahAn andar pravesh kare vahAn sab chhUT jAte hain . ek-ek vikalpa chhoDane jAy to kuchh nahIn chhUTatA, andar jAne par sab chhUT jAtA hai ..180..

nirvikalpa dashAmen ‘yah dhyAn hai, yah dhyey hai’ aise vikalpa TUT chukate hain . yadyapi gnAnIko savikalpa dashAmen bhI draShTi to paramAtmatattva par hI hotI hai, tathApi panch parameShThI, dhyAtA-dhyAn-dhyey ityAdi sambandhI vikalpa bhI hote hain; parantu nirvikalpa svAnubhUti hone par vikalpajAl TUT jAtA hai, shubhAshubh vikalpa nahIn rahate . ugra nirvikalpa dashAmen


Page 65 of 212
PDF/HTML Page 80 of 227
single page version

bahinashrIke vachanAmRut

[ 65

hI mukti kti hai . hai .aisA mArga hai ..181..

‘vikalpa chhoD dUn’, ‘vikalpa chhoD dUn’aisA karanese vikalpa nahIn chhUTate . main yah gnAyak hUn, anant vibhUtise bharapUr tattva hUnis prakAr antarase bhedagnAn kare to usake balase nirvikalpatA ho, vikalpa chhUT jAyan ..182..

chaitanyadev ramaNIy hai, use pahichAn . bAhar ramaNIyatA nahIn hai . shAshvat AtmA ramaNIy hai, use grahaN kar . kriyAkANDake ADambar, vividh vikalparUp kolAhal, us parase draShTi haTA le; AtmA ADambar rahit, nirvikalpa hai, vahAn draShTi lagA; chaitanyaramaNatA rahit vikalponke kolAhalamen tujhe thakAn lagegI, vishrAm nahIn milegA; terA vishrAmagRuh AtmA hai; usamen jA to tujhe thakAn nahIn lagegI, shAnti prApta hogI ..183..

chaitanyakI or jhukanekA prayatna hone par usamen ba. va. 5