PDF/HTML Page 1830 of 1906
single page version
mumukShu- kArya honemen puruShArthakI kShati hai, yA samajhakI kShati hai, yA dononkI kShati hai?
samAdhAna- puruShArthakI kShati hai. aur samajh bhI jabatak yathArtha nahIn huyI hai tabatak samajhakI bhI kShati hai. buddhi-se to jAnA hai. gurudevane kahA use buddhi-se to barAbar grahaN kiyA hai. parantu andar-se jo yathArtha samajh, yathArtha gnAn jo pariNatirUp honA chAhiye, vah nahIn huA hai. isaliye us tarah gnAnakI pariNatimen bhI bhUl hai. pariNati pragaT nahIn huyI hai. buddhi-se to grahaN kiyA hai, jo gurudevane kahA vaha. parantu puruShArthakI mandatAke kAraN (kArya nahIn ho rahA hai).
mumukShu- puruShArtha kaise karanA?
samAdhAna- yadi ruchikI ugratA ho to puruShArtha hue binA rahe nahIn. ruchi anuyAyI vIrya. ruchi jis taraph jAy, us taraph puruShArtha jAya. parantu apanI ruchi hI manda ho, vahAn puruShArtha utpanna nahIn hotA hai. ho rahA hai, hogA, aisA apaneko hotA hai, ugra bhAvanA nahIn hotI. isaliye puruShArtha nahIn hotA hai. ruchi ugra ho to ho.
bAharamen rukanA (ruche nahIn). use kShaN-kShaNamen bas, AtmAkI lagan lage, rAt aur din kahIn chain na paDe, aisA use andar ho to apanA puruShArtha Age baDhe. manda-manda rahatA hai isaliye Age nahIn baDhatA. ugra nahIn ho rahA hai.
mumukShu- antar sanmukh puruShArtha ruchike joramen hotA hai?
samAdhAna- hAn, ruchike jor-se hotA hai.
mumukShu- ruchi ugra ho to antar sanmukh puruShArtha sahaj hotA hai?
samAdhAna- hAn, sahaj hotA hai. ruchi apanI taraph jAy to puruShArtha bhI us taraph jAtA hai.
mumukShu- to puruShArtha karanA nahIn rahA, ruchi karanI rahI.
samAdhAna- dononkA sambandha hai, sambandha hai.
mumukShu- donon sAthamen hote hain.
samAdhAna- donon sAth hote hain. ruchi ho to puruShArtha sAthamen hotA hai.
PDF/HTML Page 1831 of 1906
single page version
samAdhAna- ruchikI.
mumukShu- ruchi gaharAIse jAgRut honeke liye kyA karanA?
samAdhAna- svayamko hI karanI hai. svayam hI vibhAv-se chhUTakar kare ki nakkI kare ki ye svabhAv hI AdaraNIy hai, ye AdaraNIy nahIn hai. vibhAv AdaraNIy nahIn hai. vibhAvamen sukh nahIn hai. usake sAth ekatvabuddhi (chalatI hai). sab jUThA ayathArtha hai. yathArtha to AtmA tattva usase bhinna hone par bhI ekatva mAn rahA hai, vah jUTh hI mAnA hai. svayamne mAnA hai use, yathArtha gnAn aur nishchay karake svayam ruchiko dRuDh karatA jAya. usamen gnAn, ruchi, puruShArtha sabakA sambandha hai. yathArtha gnAn-se nishchay karanA chAhiye ki bAharamen kahIn sukh nahIn hai. sukh AtmAmen hai. donon tattva bhinna hai. ye tattva bhinna hai, ye tattva bhinna hai. aise yathArtha nishchay karake ruchikA jor baDhAye.
mumukShu- ye sab vikalpamen baiThaneke bAvajUd ruchi jor kare? sirpha vikalpamen baiThe utanA chalegA nahIn.
samAdhAna- pahale to vikalpa hotA hai. nirvikalpa to bAdamen hotA hai. ata pahale to vah abhyAsarUp hI hotA hai. vikalparUpase abhyAs ho parantu gaharAI-se ho, usakA dhyey aisA honA chAhiye ki ye abhyAs vikalpakA hai, abhI andar gaharAImen jAnA bAkI hai. is prakAr dhyey aisA rakhanA chAhiye. to gaharAImen jAnekA prayatna kare. vikalpamAtramen aTak jAy ki mainne bahut kiyA to Age nahIn baDh sakatA. abhI gaharAImen jAnA bAkI hai. ye vikalpamAtra abhyAs hai, usase bhI Age baDhanA hai. aisA yadi dhyey rakhe to Age baDhanA ho.
mumukShu- vikalpamen dhyey dhruvakA rakhakar abhyAs karanA?
samAdhAna- hAn, dhruvakA dhyey rakhanA chAhiye, to Age hotA hai.
mumukShu- to dhruvakA lakShya rakhakar sunanekI jo bAt hai, vah vikalpAtmak bhUmikA hI hai na?
samAdhAna- hai to vikalpAtmak bhUmikA, parantu dhyey dhruvakA honA chAhiye. dhyey dhruvakA honA chAhiye. Age baDhaneke liye. nirvikalpa honA hai. aisA honA chAhiye.
mumukShu- akelA dhruvakA dhyey rakhakar shravaN kare to bhI kArya honemen vilamb honekA kAraN kyA?
samAdhAna- sabamen ek hI kAraN hai. apane puruShArthakI mandatAke sivAy..
mumukShu- ruchi kam paDatI hai.
samAdhAna- sab apanA kAraN hai. apane puruShArthakI mandatA hai. sabakA kAraN
PDF/HTML Page 1832 of 1906
single page version
ek hI hai. vah kAraN-puruShArtha nahIn karatA hai, isaliye khaDA hai, vahIn khaDA hai.
mumukShu- vibhAvamen kahIn na kahIn aTak jAtA hai.
samAdhAna- kahIn na kahIn aTak jAtA hai. mumuukShu- vah pakaDamen AtI hai ki vibhAvamen merI aTak rah jAtI hai?
samAdhAna- vah svayam pakaDe ki main yahAn rukatA hUn. merI gati yahAn bAharamen rukatI hai, main Age nahIn baDh sakatA hUn.
mumukShu- apane pariNAmakI jAnch karanI.
samAdhAna- apane pariNAm-se pakaD sakatA hai.
mumukShu- kyonki kitanI hI bAr to aisA hotA hai ki itanA-itanA milA aur kArya nahIn huA to kyA hogA? aisA ho jAtA hai.
samAdhAna- bhAvanA to aisI rahe na ki itanA huA, phir bhI Age kyon nahIn baDhatA hai?
mumukShu- guru mile.
samAdhAna- guru mile, andar ruchi hotI hai, satya lagatA hai to bhI Age nahIn baDhatA hai.
mumukShu- andarase kahIn shankA nahIn hotI hai. itanA andar-se satya lagatA hai.
samAdhAna- parantu pariNatikA palaTanA abhI bAkI hai. bhedagnAnakI pariNati pragaT karanI, usakA palaTA ho, svAnubhUti ho to bhI usakA chAritra to bAkI rahatA hai. chAritra bAkI rahatA hai.
muumukShu- pratham sIDhImen to samyagdarshan prApta karanA.. samAdhAna- samyagdarshana. vah mukhya hai. vah mArga par chaDh gayA, basa. vah palaT gayA.
mumukShu- itanA-itanA utsAh hone par bhI kArya nahIn ho rahA hai to jitanA bhI thoDA-bahut andaramen Age baDhA hai, vah bhAvimen kAryakArI ho ki na ho?
samAdhAna- apane sanskAr vaise gahare ho to bhAvimen ho sakatA hai.
mumukShu- ho hI athavA na bhI ho?
samAdhAna- svayamne yathArtha kAraN diyA ho to hotA hI hai. kAraNamen pharka ho, Upar-Upar-se ho to nahIn hotA. bAkI svayam andar gaharAI-se (karatA ho), yah karanA hI hai aur yah karane par hI chhUTakArA hai, aise sanskAr andar dRuDh ho to bhAvimen kArya hue binA rahatA hI nahIn.
deshanA grahaN hotI hai. deshanAlabdhi andar yathArtha grahaN huyI ho, to kabhI bhI
PDF/HTML Page 1833 of 1906
single page version
andaramen-se palaTe binA nahIn rahatA. vaise gahare sanskAr DAle to vah palaTe binA nahIn rahatA.
mumukShu- vahAn phir kAlakA koI kAraN nahIn rahatA. kabhI bhI ho. kisakI jaldI ho, kisIko vilamb ho, parantu hotA jarUr hai.
samAdhAna- hotA jarUr hai.
mumukShu- usamen jyAdA-se jyAdA amuk kAl lagatA hai, aisA hai?
samAdhAna- jise ruchi huyI, gaharI ruchi huyI, use kAlakA mAp nahIn hai. lekin usakA kAl maryAdit ho jAtA hai, use ananta kAl to nahIn lagatA. use maryAdAmen A jAtA hai. gahare sanskAr ho to A jAtA hai.
mumukShu- bhUl hotI ho to hamen kisake pAs hamArI bhUl pakaDavAne jAnA, yah samajhamen nahIn AtA.
samAdhAna- gurudevane to spaShTa karake batAyA hai, karanekA svayamko bAkI rah jAtA hai.
mumukShu- kyonki gnAnIke binA gnAn gamya nahIn hai. gnAniyonkI bhenT huyI, tIrthankarakI huyI to bhI ye paristhiti kyon rah gayI?
samAdhAna- svayamne gnAnIko, guruko pahichAnA nahIn hai. sab mile, bhagavAnako pahachAnA nahIn. svayamne bAhar-se pahachAnA hai. antar koI apUrva rIt-se ye alag hai, kuchh alag kahate hain, us prakAr-se pIchhAnA nahIn.
ye to pancham kAlamen gurudev padhAre aur kuchh alag prakAr-se bAt kahI, isaliye sabako khyAl AyA ki ye kuchh alag kahate hain. bAkI svayamne sthUl dRuShTi-se har bAr pahachAnA hai. bhagavAn samavasaraNamen baiThe ho, bhagavAnakI vANI (chhUTatI hai), bhagavAnake ye atishay hai, bhagavAnake pAs indra Ate hain, aise bAhar-se sab grahaN kiyA hai. bhagavAnakA AtmA kyA hai aur ve kyA kahate hain? vah kuchh grahaN nahIn kiyA.
mumukShu- bAhya vibhUti dekhanemen aTak gayA.
samAdhAna- bAhya vibhUti dekhI.
samAdhAna- manuShyommen aisI shakti nahIn hotI, devamen to sab shakti hai, sab kShetramen jAnekI. devamen bhI vahI karate hain. bhagavAnake pAs jAte hain. har jagah jA sakatA hai. gurudev bhagavAn-bhagavAn karate the. sAkShAt bhagavAnake pAs jA sake, samavasaraNamen divyadhvani sunane. vahAn shAshvat mandir hain, svargamen mandirommen pUjA, dharma charchA Adi sab hotA hai, devalokamen svAdhyAyAdi sab hotA hai. yahAn gurudev AjIvan koI mahApuruSh banakar rahe, vahAn devamen bhI vahI karate hain. kShetra-se dUr hue hain, bAkI gurudev to virAjate hain svargamen. yahAn bahut sAl virAje hain.
PDF/HTML Page 1834 of 1906
single page version
mumukShu- ... kuchh prayog karake Age baDhA jA sakatA hai?
samAdhAna- dhyAtA to AtmA svayam dhyey apanA rakhanA hai. aur dhyAn sAdhanAmen svayam kar sakatA hai. parantu vah pahachAnakar, AtmAko pIchhAnakar kar sakatA hai. main AtmA jAnanevAlA ek gnAyakatattva hUn. ye jo vibhAv, vikalpa Adi hain, vah merA svabhAv nahIn hai. usase bhinna main ek tattva hUn. shAshvat dravyako grahaN karake us par dRuShTi karake phir usamen ekAgratA yadi ho to dhyAn hotA hai. parantu pahale use barAbar AtmAko grahaN karanA chAhiye.
ye sharIr bhinna, andar jo vikalpa Aye vah vikalpa merA svabhAv nahIn hai, usase bhI merA svabhAv bhinna hai. use bhinna grahaN karake main gnAyak hUn, aise usakI gnAyakatA grahaN karake gnAyakarUp pariNati kare, use dhyeyamen rakhe ki main yah chaitanya hUn. use barAbar grahaN karake phir usamen lInatA kare to dhyAn hotA hai. to ekAgra hotA hai. dhyAtA aur dhyey donon svayam hI hai. dhyAn jo karanekA hai ekAgratA, usamen ekAgratA hotA hai. parantu dhyeyako barAbar grahaN karanA chAhiye. dhyAtA dhyAn karanevAlA svayam, parantu dhyey AtmA hai, us AtmAko barAbar grahaN kare to dhyAtA, dhyAn aur dhyeyakA bhed antaramen lIn hotA hai to sab abhed ho jAtA hai.
mumukShu- dhyAnamen lIn hotA hai us vakta dravya-guN-paryAyakI kyA sthiti hotI hai?
samAdhAna- antaramen lIn ho tab? dravya-guN-paryAy AtmAmen hai. dravya aur guNa. anAdiananta shAshvat dravya hai, usamen ananta guN bhare hain. aur pariNati jo hai, vah vibhAv taraph thI, vah svabhAv taraph pariNati jAy to svabhAvakI paryAy pragaT hotI hai. vah paryAy hai. svabhAv pariNati. ananta guNonkI ananta paryAy pragaT honI, vah usakI paryAy hai. usamen guN ananta hain.
sarvaguNAnsh so samyagdarshana. samyagdarshan jahAn to usake sarva guNonkI paryAy svarUp taraph jAtI hai arthAt samyakarUp-se pariNamatI hai. dravya-guN-paryAy AtmAkI svAnubhUti ho to paryAy svayam svarUparUp pariNamatI hai. vibhAvamen-se palaTakar svabhAvarUp pariNamatI hai. dravya-guN-paryAy us prakAr pariNamate hain. dravya aur guN to anAdiananta shAshvat hai.
mumukShu- pratham ekatvabuddhikA abhAv ho, us jAtakA...
samAdhAna- parapadArthamen use iShTa-aniShTa buddhi hotI hai. isaliye rAgamen vah koI na koI nimittako svayam grahaN kar hI letA hai ki ye mujhe ThIk hai aur ye mujhe ThIk nahIn hai. isaprakAr svayam hI grahaN karatA rahatA hai. koI bhI nimittako (grahaN kar letA hai ki) ye ThIk hai aur ye ThIk nahIn hai. is prakAr rAgamen kisIko grahaN karake svayam rAg aur dveShakI vaisI pariNati karatA rahatA hai. ekatvabuddhi hai tabatak aisA
PDF/HTML Page 1835 of 1906
single page version
rAg hotA hai.
parantu bhedagnAn ho to alpa asthiratA rahatI hai. parantu vah samajhatA hai ki merI asthiratAke kAraN hai. vAstavik rUp-se koI iShTa nahIn hai, koI aniShTa nahIn hai. vah sab to parapadArtha hai. isaliye vah svayam puruShArthakI mandatAke kAraN gRuhasthAshramamen khaDe ho, to bhI asthiratAko jAne ki ye sab merI mandatAke kAraN hotA hai. vAstavik koI iShTa nahIn hai, koI aniShTa nahIn hai. use bhedagnAn vartatA hai.
mithyAtvamen jo rAg-dveSh hote hain, vah use ekatvabuddhirUp (hote hain ki) ye mujhe ThIk hai aur ThIk nahIn hai, ThIk hai, ThIk nahIn hai. vah svayam rAg hI us jAtakA grahaN kar letA hai. koI nimitta mujhe ThIk hai, aThIk hai. usake mithyAtvake kAraN, aisI buddhi-ekatvabuddhike kAraN aisA chalatA hI rahatA hai.
usakI ekatvabuddhi TUTe ki vAstavik koI iShTa-aniShTa hai hI nahIn, main chaitanya bhinna gnAyak hUn. ye koI achchhA nahIn hai, bUrA nahIn hai. mAtra apanI kalpanA-se aisI buddhi hotI rahatI hai. main usase bhinna hUn. isaprakAr bhinna honekA prayatna kare. phir alpa rAg rahatA hai vah usake puruShArthakI mandatAke kAraNa. ekatAbuddhiko toDanekA prayatna kare. bAhar use kuchh nahIn ho to svayam hI andar aise vikalpa utpanna karatA hai, ekatvabuddhike kAraNa.
mumukShu- satya bAt hai, apaneAp utpanna hote rahate hain. parapadArtha ho bhI nahIn, to bhI (utpanna hote hain).
samAdhAna- svayam hI andar-se utpanna hote rahate hain.
mumukShu- .... us vakta vibhAvarUp kyon pariNamatA hai?
samAdhAna- gnaptikriyA, parantu vah gnaptikriyA yathArtharUp kahAn hai? gnapti gnaptirUp svayam rahatA nahIn. karoti kriyA ho jAtI hai. main ye sab karatA hUn aur mujhase ye sab hotA hai. gnAyakarUp rahe to gnaptikriyA barAbar kahen. parantu vah gnaptikriyA kahIn svayamko jAnatA nahIn hai. svayamko jAnatA ho, svako jAnanepUrvak par jAne to vah barAbar ho. parantu svako nahIn jAnatA hai aur ye par sthUlarUp-se jAnatA hai. jo svako nahIn jAnatA, vah dUsaronko yathArtha nahIn jAnatA. isaliye gnaptikriyA hotI hai, parantu vah gnaptikriyA bhI use karotikriyA hai. vah sAkShI nahIn rahatA hai. mAnon main usako kar detA hUn, isake kAraN aisA hotA hai. jAnanA arthAt vah sthUlarUp-se jAnatA hai. vah yathArtha nahIn jAnatA hai.
svako jAne to hI usane yathArtha jAnA kahanemen Aye. svako jAne binA jAnanA vah yathArtha nahIn jAnatA. svako chhoDakar sabako jAne vah kuchh jAnanA nahIn hai. svapUrvak
PDF/HTML Page 1836 of 1906
single page version
yadi jAne to use gnaptikriyA pragaT huyI hai. nahIn to gnaptikriyA nahIn hai. "jo jAne so jAnanahArA'. jo jAnatA hai vah karatA nahIn aur jo karatA hai vah jAnatA nahIn. parake sAth ekatvabuddhike kAraN main karun, main karun aisA hotA hai. yathArtha jAne to use gnaptikriyA yathArtha hotI hai. bAkI sthUlarUp-se to sab jAnatA hI rahatA hai.
jAnanekA usakA svabhAv hai, vah kahIn nAsh nahIn jAtA. jAnatA to hai, parantu svayamko nahIn jAnatA hai. vah jAnanA yathArtha nahIn hai. apane dravya-guN-paryAyako nahIn jAnatA, isaliye vah dUserakA bhI yathArtha nahIn jAnatA.
mumukShu- mokShArthIko prayog karanA chAhiye. to vah dhyAn yAnI bhedagnAnakA abhyAs?
samAdhAna- bhedagnAnakA abhyAs vah dhyAna. kyonki pahale vah abhyAs kare. yadyapi yathArtha dhyAn to gnAyakakI dhArA pragaT ho aur usamen lInatA kare to yathArtha dhyAn ho. parantu pahale usakA abhyAs hotA hai. bhedagnAnakA abhyAsarUp dhyAn karanA hai. kyonki apanA astitva grahaN kiye binA kahAn sthir hogA? jahAn sthir honA hai, vah jo dravya hai us dravyako grahaN kare. jo shAshvat dravya hai usamen sthir huA jAya. paryAy par sthir nahIn huA jAtA. paryAy to palaTatI rahatI hai. sthir to dravyako pahachAne to huA jAtA hai. parantu dravyako pIchhAnanekA prayatna kare, us jAtake abhyAsakA prayatna kare. to us jAtakA dhyAn hotA hai.
bhedagnAnakA abhyAs karanekA prayatna kare ki main bhinna hUn. ye vibhAv main nahIn hUn, sharIr main nahIn hUn. usakA kShaN-kShaNamen bhinna paDanekA abhyAs kare. usakI ekAgratA kare ki main yah gnAyak hUn. aisA dhyAn kare ki main yah gnAyak hUn, chaitanya hUn, mahimAvant shuddhAtmA hUn. aisA bhAv-se use yathArtha pahichAnakar kare. vikalparUp-se aise shuShkapane nahIn, parantu gnAyak mahimAvant hai, aise use grahaN karake bArambAr usakA dhyAn kare to vah abhyAsarUp dhyAn hai. bArambAr usIkA dhyAn karatA rahe.
yathArtha pariNatirUp to use jab gnAyakakI dhArA pragaT ho, tab use yathArtha pariNatirUp dhyAn hotA hai. yah dhyAn vah abhyAsarUp kare. samajh binAkA dhyAn tarangarUp ho jAtA hai. isaliye apaneko grahaN karake, chaitanyako pahachAnakar usamen ekAgratA kare ki main yah chaitanya hUn, vibhAv-se bhinna hUn. aise bAr-bAr bhinna paDanekA abhyAs kare aur svayamko grahaN karanekA prayatna kare.
svayamko bhinna karanA, vibhAv-se svayamko bhinna karanA, usakA abhyAs karanA. usakI pariNatirUp jise samyagdarshan ho, vah bhI bhedagnAn-se hI mukti pAte hain. aur vah bhedagnAn hI Akhir tak rahatA hai. use yathArtha hotA hai. us bhedagnAnase hI svAnubhUti hotI hai. aur us bhedagnAnakI ugratAmen hI use lInatA baDhAnI hai. phir lInatA baDhAtA hai,
PDF/HTML Page 1837 of 1906
single page version
bhedagnAn pragaT honeke bAda. parantu pahale-se ek hI upAy hai, bhedagnAnakA abhyAs karanA.
bhedavignAnata siddhA siddhA ye kil kechana. bhedagnAnakA abhyAsa. main chaitanya shAshvat dravya hUn. shuddhAtmA chaitanya hUn. ye vibhAv merA svabhAv nahIn hai. usase bhinna paDanekA prayatna kare. usakI mahimA, usakI laganI, bArambAr usakA vichAr, ekAgratA (kare). usamen bArambAr sthir na huA jAy tabatak bAhar shrutakA abhyAs kare, dev-guru-shAstrakI mahimA kare. parantu bAr-bAr karanekA ek hI dhyey-gnAyakako grahaN karanA vaha.