PDF/HTML Page 208 of 1906
single page version
mumukShu- pUjya mAtAjI! bhedagnAn jo hotA hai vah sAmAnyata rAg pariNatise hotA hai athavA jo vikalpa utpanna hote hain, usase hotA hai? rAg pariNatise hotA hai yA jo vikalpa uThate hain usase hotA hai?
samAdhAna- vibhAvabhAv pUrA le lenA. vibhAvase bhinna. pratyek vikalpa usamen A gaye. jitane vibhAvik bhAv hai, un sabase bhedagnAn ho gayA. main gnAyak bhinna hUn aur ye vibhAv bhinna hai. vibhAvase merA svabhAv bhinna hai. usase bhedagnAn hotA hai. main gnAyak hUn. pUri dishA palaT gayI. dRuShTikI dishA palaT gayI. dRuShTikI dishA hI palaT gayI ki main gnAyak hUn aur yah vibhAv hai. pUrA bhinna ho gayA. bhinna ho gayA isaliye jo- jo vikalpa Aye usamen bhinna hI hai, vah sadA hI bhinna hai. use phir kShaN-kShaNamen gnAyakakI dhArA chalatI hai. isaliye pratikShaN vah pratyek kAryamen bhinna hI rahatA hai.
pratyek vikalpase bhinna hI hai, lekin pratyek vikalpake samay use vikalpa kar- karake bhinna nahIn honA paDatA. pratyek vikalpa Aye usase bhinna hI hai, bhinna hI rahatA hai. lekin use vikalpa kar-karake, pratyek vikalpake samay vikalpa karake bhinna nahIn rahanA paDatA. bhinna ho gayA. prashasta aur aprashasta pratyek bhAvonse bhinna hI hai. bhinna ho gayA, bhinnatAkI pariNati chAlU ho gayI isaliye bhinna hI rahatA hai. chAhe jo bhI prasang ho, bhinna hI rahatA hai.
mumukShu- sahaj bhinna rahatA hai.
samAdhAna- sahaj bhinna hI rahatA hai.
mumukShu- vah bhI usakA sahaj puruShArtha hai?
samAdhAna- vah sahaj puruShArtha hai. pratyekamen bhinna hI rahatA hai.
mumukShu- ye jo vikalpa yA rAg hotA hai, usI vakta sahajarUpase bhinna rahatA hai?
samAdhAna- bhinna hI rahatA hai. pratyek samay bhinna hI rahatA hai. use har vakta bhinna-bhinna prayatna nahIn karanA paDatA. laukikamen kisIko vairAgya huA, sansArase laukik vairAgya huA to pratyek kAryamen use vikalpa kar-karake vairAgya nahIn (lAnA paDatA),
PDF/HTML Page 209 of 1906
single page version
pratyek prasangamen use virakti hI vartatI hai.
usI prakAr yahAn bhinna ho gayA, gnAyakakI dhArA pragaT ho gayI to kisI bhI vibhAvake vikalpamen yathArtharUpase bhinna ho gayA. phir bhinna hI rahatA hai. puruShArtha to usakA chAlU hI hai, parantu vah gnAyakadhArAkA puruShArtha hai. udayadhArA aur gnAnadhArA. pratyek udayake samay usakI gnAnadhArA chAlU hai, usakI gnAyakadhArA chAlU rahatI hai. astitvakI gnAyakadhArA chAlU hai aur nAstimen dUsaronse bhinna paDatA hai. bhedagnAnakI dhArA chAlU hai, vikalpa Ate hain usase bhinnatAkI usakI pariNati chAlU hai aur use is orase gnAyakakI ugratA, gnAnadhArA chAlU hai. use puruShArthamen gnAnakI dhArA hai.
mumukShu- gnAnadhArAkA puruShArtha mAne kyA?
samAdhAna- gnAnadhArA-gnAyak.. gnAyak.. gnAyak.. gnAyakakI pariNati chAlU hai. gnAyakakI pariNati chAlU hai.
mumukShu- har vakta use gnAyakakI pariNati hai?
samAdhAna- pratyek samay gnAyakakI pariNati bhUlatA nahIn. gnAyakakI pariNati, gnAyakakA vedan, use gnAyakakI hI pariNati chAlU hai. vikalpake sAth AkUlatAmen ekamek hotA nahIn. chAhe koI bhI bhAv ho, chAhe koI Unchese Unche bhAv ho, shubhabhAv ho, koI bhI (bhAv) ho, usamen vah ekatva nahIn hotA. bAharamen use dikhAI de, bahut ullAs dikhAI de to bhI vah koI bhI bhAvamen ekatva nahIn hotA. usakI gnAyakakI pariNati chAlU hI rahatI hai. pratyek samay bhinna (rahatI hai). usakI dishA hI badal gayI hai. vibhAvakI or jo dRuShTi thI, vah palaTakar usakI dishA hI badalakar gnAyakakI or gayI hai.
mumukShu- arthAt vahAn gnAyakakA ekatva chAlU hai?
samAdhAna- hAn, gnAyakakA ekatva chAlU hai. gnAyakamen ekatva aur anyase vibhakta. ek puruShArthamen donon A jAte hain. bhedagnAnakI dhArA chAlU hai aur yahAn gnAyakakA ekatva chAlU hai. kShaN-kShaNamen vikalpa karake judA nahIn honA paDatA, parantu pratyek udayamen vah judA hI rahatA hai.
mumukShu- ek paryAyamen do bhAg ho gaye?
samAdhAna- ek paryAyamen do bhAg nahIn hote, parantu astitvakI orase lo to gnAyakakI dhArA hai aur is or dekho to use bhedagnAnakI dhArA hai. use do bhAv bhinna paDate hain. do paryAy nahIn hotI, lekin do bhAv bhinna paDate hain.
mumukShu- ek paryAyamen do bhAv ho jAte hain?
samAdhAna- do bhAv hote hain. astitvake sAth nAstitva A hI jAtA hai. apanA
PDF/HTML Page 210 of 1906
single page version
astitva AyA usamen nAstitva A jAtA hai. vibhAvase virakti aur svabhAvakI orakA astitva grahaN kar liyA hai.
mumukShu- usake liye koI dRuShTAnta? jisase gnAnIkA svarUp khyAlamen Aye ki yah virakti kis prakArase hai? gnAnIkA sahaj puruShArtha jo chalatA hai, us sahaj puruShArthakA koI dRuShTAnta?
samAdhAna- usakA puruShArtha chAlU hI hai. gnAn-vairAgyakI shakti, achintya shakti, gnAn-vairAgyakI aisI shakti hai ki kahIn ekatva nahIn hotA, bhinna hI bhinna sadA rahatA hai. sadA bhedagnAnakI bhAvanA, avichchhinnarUpase bhedagnAn bhAtA hai. arthAt andaramen avichchhinna dhArAse svarUpamen sthir nahIn ho jAye, vahAn bhedagnAn yAnI is or bhedagnAn lenA aur antaramen gnAyakadhArAkI ugratA karatA jAtA hai, lInatA baDhAtA jAtA hai. samyagdarshanamense pAnchavA, chhaThThA munidashA paryant usakI gnAyakadhArA (baDhatI jAtI hai), gnAyakakI lInatA baDhatI jAtI hai. is orakA yah puruShArtha hai. gnAyakamen lInatA baDhatI jAtI hai. is or bhedagnAnakI dhArA (chalatI hai), vikalpase bhinna paDatA jAtA hai. dRuShTi apekShAse sab prakArase bhinna ho gayA. aur AcharaNamen jo bAkI hai, vah svayam gnAyakakI gnAtAdhArAkI ugratA karatA jAtA hai, lInatA baDhAtA jAtA hai aur vibhAvase bhinna paDatA jAtA hai.
mumukShu- isaliye vibhAv kaTatA jAtA hai.
samAdhAna- hAn, vibhAvase bhinna (hotA jAtA hai). usakA ras thA vah nahIn hai. pratyAkhyA, apratyAkhyAn AdikA jo kaShAy hai, vah chhUTakar ... hote jAte hain. andar lInatA baDhatI jAtI hai, isaliye sab vibhAvakA ras, sthiti, ras sab TUTate jAte hain.
mumukShu- gnAyakadhArAkI jo shuruAt hai vah to prayatnapUrvakake vikalponse hI hotI hai na?
samAdhAna- shurUAtamen vikalpa hote hain, lekin jo sahaj dhArA ho gayI, phir use vikalpa sAthamen nahIn rahatA. sahaj ho gayA, usake bAd vikalpa sAthamen nahIn hai.
mumukShu- shurUAt to prayatnapUrvakake vikalpase hI hotI hai?
samAdhAna- shurUAt, jab samyagdarshan nahIn huA hai, tab to vah abhyAs karatA hai us vakta vikalpa sAthamen Ate hain ki main gnAyak hUn, gnAyak hUn. aise vikalpa Aye. lekin gnAyak ho gayA, gnAyakakI dhArA chAlU ho gayI, nirvikalpa dashA ho gayI, phir bAhar Aneke bAd use vikalpa karake bhinna nahIn rahanA paDatA. usakI gnAyakakI dhArAkI pariNati sahaj (chalatI hai). apanI Dor apane hAthamen hI hai. vikalpa kiye binA, bhinna hI bhinna rahatA hai. vikalpa kiye binA puruShArthakI gati aisI chAlU rahatI hai. vikalpa kiye binA, hai puruShArthakI gati parantu chAlU rahatI hai. vikalpa binA puruShArthakI gati
PDF/HTML Page 211 of 1906
single page version
usakI chAlU rahatI hai. koI bhI prasangamen vah bhinna (rahatA hai). main to yah hUn, main yah nahIn, main to yah hUn, main yah nahIn hUn. usase visheSh bhinna hotA jAtA hai. lInatA karatA jAye to gnAyakadhArAkI ugratA karake visheSh bhinna hotA jAtA hai. aisI usakI sahaj puruShArthakI Dor vikalpa binA rahatI hai, aisI usakI puruShArthakI Dor chAlU rahatI hai.
mumukShu- bahinashrI! upayog bAhar ho to bhI lInatA baDhatI jAtI hai?
samAdhAna- upayog bAhar ho tab lInatA baDhatI hai... upayog bAhar to bhI vah svayam rAgake sAth juDatA thA, vah rAgake sAth kam juDatA jAye to usamen lInatA jyAdA hai. rAgake sAth kam juDe to. upayogako bAhar jAnaneke sAth sambandha nahIn hai, lekin rAgake sAth sambandha hai. bAhar juDe usamen use rAg kis prakArakA hai. bhedagnAnakI dhArA to use hotI hai. rAg aur gnAyak, donon bhinna hai vah to bhinna hI hai. bAhar upayog ho to kuchh jAnatA ho to use rAgake sAth bhedagnAnakI dhArA to chAlU hI hai. lekin usamen kitanA juDatA hai, usake AcharaN apekShAse kitanA juDatA hai, vah usake chAritraguNakI bAt hai. usakA AcharaN kitanA apanI or hai. utanA vah juDatA hai. usamen jAnaneke sAth sambandha nahIn hai.
AchAryadev upayogamen shrutagnAnakA chintavan karate hain, lekin unako bAhar upayogamen rAg to mAtra sanjvalanakA hI hotA hai. isaliye use jAnaneke sAth sambandha nahIn hai. rAgake sAth sambandha hai. sanjvalanakA hI (rAg hI). thoDI kShaN bAhar jAtA hai, phir turanta svAnubhUtimen jAtA hai. abhI to vichAr chalate ho, turanta svAnubhUtimen jAte hain, phirase bAhar Ate hain. utanA hI rAg hai ki usamen thoDI der Tikate hain aur puna andar jAte hain. andar jAkar phirase bAhar Aye to jo vichAr chalate the, vah chAlU hote hain, vApas andar jAte hain. isaliye unakA rAg kitanA hai, us par AdhAr hai.
mumukShu- mAtAjI! ek shlokamen aisA AtA hai, tabatak bhedavignAn bhAo ki jabatak gnAn gnAnamen sthir na ho jAye.
samAdhAna- bhedagnAn vahAn tak bhAnA ki gnAn gnAnamen sthir na ho jAye. pUrA mokShamArga hI usapar hai. teremen ekatva aur vibhAvase virakta ho jA. vahAnse samyagdarshanamen shurUAt huyI. svAnubhUtimen to use bAharakA koI vikalpa hI nahIn hai. kisI bhI prakArakA. andar sthir ho gayA. lekin bAhar Aye to bhedagnAnakI dhArA chAlU hai. bhedagnAnakI dhArA chAlU hai, vah bhedagnAnakI dhArA tuje kabatak bhAnI hai? jabatak vItarAg nahIn ho jAye, svarUpamen sthir nahIn ho jAye aur vikalpa pUrA TUT jAye, andar aise sthir ho jAye ki phir bAhar hI nahIn Aye. aisI bhedagnAnakI dhArA bhAnI. bhedagnAnakI dhArA bhAnI
PDF/HTML Page 212 of 1906
single page version
arthAt bhedagnAnake sAth tuje gnAyakakI dhArA andarase aisI bhAnI ki tU svarUpamen sthir ho jA. phir bAharakA vikalpa hI nahIn Aye.
aise bhedagnAn-parase vibhakta aur svarUpamen ekatva, aisA usakA artha hai. svarUpamen tU ekatva huA, usamen aise sthir ho jA, aisI terI gnAyakakI gnAtAdhArAkI ugratA kar, usake sAth bhedagnAnakI dhArA, aise lenA. bhedagnAnakI dhArA yAnI jo-jo uday Ate hain usase vah bhinna hotA jAtA hai aur gnAyakakI dhArA ugra hotI jAtI hai. is or lo to bhedagnAnakI dhArA yAnI vikalpase bhinna huA. jo-jo vikalpa Aye usamen TikatA nahIn aur svarUpamen lIn hotA hai. jo vikalpa Aye usamen svarUpamen lIn hotA hai, to usamen TikatA nahIn. bhinna to huA hai, visheSh bhinna hokar svarUpamen lIn hotA hai. usamen ugratA gnAyakakI ugratA, svarUpakI lInatAkI ugratA tU aisI kar, aisI chAritradashA pragaT kar ki phir bAhar hI nahIn AnA paDe. is or lenA bhedagnAnakI dhArAkI ugratA.
apane astitvamen kyA pragaT huA? vikalpase bhinna huA to yahAn kyA pragaT huA? yahAn gnAyakakI gnAyakadhArA pragaT huyI. shAntikI dhArA, samAdhikI dhArA, lInatAkI dhArA is or pragaT huI. to tU aisI lInatA kar, aisI gnAyakakI ugratA kar ki svarUpamen sthir ho jA aur phir bAhar hI nahIn Aye. aur is or bhedagnAnakI dhArA aisI kar ki vikalpa main nahIn hUn, vibhAv merA svabhAv nahIn hai. munionko aisI ugratA ho gayI ki vikalpa Aye vah Tikate hI nahIn. pAnIke bahAvakI bhAnti pAnI Akar chalA jAye, vaise turant svarUpamen lIn hote hain. aisI unhen bhedagnAnakI dhArA kaho yA svarUpakI lInatA kaho, aisI unakI gnAyakakI ugratA hai. Tikate hI nahIn. jo bhI uday Aye khisak jAte hai, turant khisak jAte hain. bhedagnAnakI dhArA itanI ugra ho gayI. is or vikalpamen Tikate nahIn, utanI bhedagnAnakI dhArA ugra (hai), is or gnAyakakI ugra dhArA, lInatAkI ugra dhArA ho gayI. svAnubhUtikI dhArA ugra ho gayI hai. turant svAnubhUtimen jAte hain.
mumukShu- pUjya bhagavatI mAtAjI! ruchikA poShaN aur tattvakA ghUTan hameshA honeke liye Apane vachanAmRutamen batAyA hai. vah tattvakA ghUTan to bahut karate hain, phir bhI hameshA nahIn hotA hai, kahAn kShati rah jAtI hai? pUjya bhagavatI mAtAjI!
samAdhAna- ghUTan karate hain, lekin tattvakI pahachAnakar tattvakA ghUTan yathArtha hove to hove. tattva jo hai usakA svabhAv barAbar pahachAne. usako jAne, tattvakA svabhAv pahachAne aur antaramen jAye. puruShArthakI kamI hai. svabhAvako pahachAnatA nahIn. Upar-Uparase (chalatA hai). jyAdA to ekatvabuddhi (chalatI hai). abhyAs to vibhAvakA (hai).