PDF/HTML Page 1653 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- સ્વભાવ-સે હી અમૂર્તિક પદાર્થ આત્મા, ઉસકા લક્ષણ અમૂર્તિક. મૂર્તિક પદાર્થ તો ઇન્દ્રિય ગોચર હોતા હૈ, ઇસલિયે ઉસકા જ્ઞાન ભી હોતા હૈ ઔર પ્રતીતિ ભી આયે. યે અમૂર્તિક પદાર્થ હૈ, ઉસકા લક્ષણ ભી અમૂર્તિક હૈ. અભી તો લક્ષણ પકડનેમેં દેર લગતી હૈ, વૈસેમેં ઉસ લક્ષણ પર-સે લક્ષ્ય પર જાના ઔર વહ ભી અનુભવ પૂર્વ ઐસા નક્કી કરના કિ મૈં યહી હૂઁ, યે તો બહુત કઠિન લગતા હૈ.
સમાધાનઃ- વહ મૂર્તિક હૈ, યહ અરૂપી હૈ. અરૂપી હૈ લેકિન સ્વયં હી હૈ. વહ રૂપી હૈ લેકિન પર હૈ. વહ તો પર પદાર્થ હૈ. ઉસકા વર્ણ, ગન્ધ, રસ સબ દિખતા હૈ. રૂપી-દૃૃશ્યમાન હોતે હૈં. પરન્તુ યહ જો હૈ વહ, ભલે સ્વયંકો દૃશ્યમાન હોતા નહીં, પરન્તુ વહ ઉસે અનુભૂતિમેં આયે ઐસા હૈ. ઉસકા સ્વાનુભવ-વેદન વહ અલગ બાત હૈ, પરન્તુ ઉસકા લક્ષણ અરૂપી હોને પર ભી, અરૂપી લક્ષણ ભી પહચાન સકે ઐસા હૈ.
જૈસે અન્દરમેં સ્વયંકો વિભાવકે પરિણામ હૈં, વહ વિભાવ પરિણામ, જૈસે યહ રૂપી દૃશ્યમાન હોતે હૈં, વૈસે વિભાવ પરિણામ કહીં દૃશ્યમાન નહીં હોતે હૈં. ઉસે વહ વેદન- સે પહચાન લેતા હૈ કિ યહ રાગ હૈ ઔર યહ કલુષિતતા હૈ ઔર યહ ક્રોધ હૈ. ઉસકે વેદન પર-સે પહચાન સકતા હૈ કિ યે સબ ભાવ કલુષિતતાવાલે હૈં. ઐસે પહચાન સકતા હૈ.
વૈસે સ્વભાવકે લક્ષણકો ભી ઉસકે લક્ષણ-સે પહચાના જા સકતા હૈ કિ યહ જ્ઞાન લક્ષણ હૈ, યહ શાન્તિવાલા લક્ષણ હૈ. યહ કલુષિત લક્ષણ હૈ. ઉસ કલુષિત લક્ષણકો વહ દેખ નહીં સકતા હૈ. ઉસે વેદન-સે પહચાનતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વહ અચ્છા ન્યાય દિયા. ક્યોંકિ કલુષિત પરિણામ ભી અમૂર્તિક હૈ ઔર વહ દિખાઈ નહીં દેતે, ફિર ભી ઉસે નક્કી કિયા જા સકતા હૈ.
સમાધાનઃ- હાઁ, વહ નક્કી કરતા હૈ, ઉસકે વેદન-સે નક્કી કરતા હૈ. વૈસે જ્ઞાન લક્ષણકો ભી પહચાન સકતે હૈં, અરૂપી લક્ષણ હૈ તો ભી. જાનનેકા લક્ષણ, વહ સ્વયં જો જાન રહા હૈ કિ યહ રાગ હૈ, યહ ક્રોધ હૈ, યહ માયા હૈ, યહ લોભ હૈ ઐસા જૈસે પહચાન સકતા હૈ, તો વહ પહચાનનેવાલા કૌન હૈ? યે સબ ભાવ હૈં, ઉસે પહચાનનેવાલા, જો જાનનેવાલા હૈ વહ કૌન હૈ? ઉસ જાનનેવાલે પર-સે, જાનન લક્ષણ પર-સે જાનનેવાલેકો પહચાન સકતા હૈ કિ યહ જાનનેવાલા હૈ કૌન કિ જો યહ સબ જાન લેતા હૈ? જાનન
PDF/HTML Page 1654 of 1906
single page version
લક્ષણ પર-સે વહ પદાર્થકો પહચાન સકતા હૈ.
અરૂપી હોને પર ભી ઉસકા લક્ષણ ઐસા હૈ કિ પહચાન સકે ઐસા હૈ ઔર સ્વયં હી હૈ, અન્ય નહીં હૈ. વહ તો ક્ષણ-ક્ષણકે ભાવ પલટ જાતે હૈં. ફિર ભી જાનનેવાલા તો ઐસે હી ખડા રહતા હૈ. જાનન લક્ષણ તો જ્યોંકા ત્યોં હૈ. ઇસલિયે વહ ઉસે પહચાન લે કિ યહ જાનનેવાલા તો જ્યોંકા ત્યોં હૈ, બાકી સબ ભાવ તો ચલે જાતે હૈં. જો કલુષિતતાવાલે ભાવ વેદનમેં આનેવાલે હૈં વહ ચલે જાતે હૈં. પરન્તુ જાનનેલવશાપલા જ્યાેંકા ત્યોં રહતા હૈ. વહ જાનનેવાલા કૌન હૈ? ઉસે પહચાન સકે ઐસા હૈ. અરૂપી હોને પર ભી ઉસકે સ્વરૂપસે પહચાના જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દિક્કત કહાઁ આતી હૈ કિ રાગ-દ્વેષકે પરિણામમેં આકુલતારૂપ વેદનમેં આતે હૈં ઇસલિયે ખ્યાલમેં આતા હૈ. જ્ઞાન નિર્વિકલ્પ હૈ. અતઃ વેદનમેં આતા હોને પર ભી વેદનમેં નહીં આને જૈસા દિખતા હૈ.
સમાધાનઃ- વહ સૂક્ષ્મ ઉપયોગ નહીં કરતા હૈ. વહ સ્થૂલ હૈ ઇસલિયે સ્થૂલ વેદનકો પકડ લેતા હૈ. પરન્તુ યહ તો શાન્તિકા લક્ષણ હૈ, જિસમેં આકુલતા નહીં હૈ, માત્ર જાનના હી હૈ. ઉસમેં કુછ કરના ઐસા નહીં આતા હૈ. માત્ર વિચાર કરે તો વહ સૂક્ષ્મ હૈ, પરન્તુ ઉસમેં માત્ર જાનના હી રહા કિ યે સબકો જાનનેવાલા કૌન હૈ? ઉસ જાનન લક્ષણમેં શાન્તિ ભરી હૈ. પરન્તુ વહ સૂક્ષ્મ હોકર દેખે તો ઉસે પહચાન સકતા હૈ. વહ સ્થૂલતા યુક્ત હૈ ઇસલિયે સ્થૂલતા-સે પહચાન લેતા હૈ.
ઇસમેં અન્દર ગહરાઈ-સે દેખે તો જાનનેમેં આકુલતાકા વેદન નહીં હૈ, પરન્તુ યદિ દેખે તો જાનનેવાલેમેં શાન્તિકા લક્ષણ રહા હૈ કિ જિસમેં આકુલતા નહીીં હૈ. જિસમેં કુછ કરના નહીં હૈ, માત્ર જાનના હૈ, ઐસા શાન્તિકા લક્ષણ, નિરાકુલતા લક્ષણ હૈ. ઉસે પહચાન સકતા હૈ. સ્વયં સૂક્ષ્મ હોકર દેખે તો પહચાન સકે ઐસા હૈ. લક્ષણ પર- સે લક્ષ્યકો પહચાને કિ યહ જાનન લક્ષણ જો હૈ વહ કિસકે આધાર-સે હૈ? કિસકે અસ્તિત્વમેં હૈ? ચૈતન્યકે અસ્તિત્વમેં. જો અસ્તિત્વ અનાદિઅનન્ત શાશ્વત હૈ કિ જિસકા નાશ નહીં હોતા. ઐસા અનાદિઅનન્ત અસ્તિત્વ વહ ચૈતન્યદ્રવ્ય મૈં હૂઁ. ઔર ઉસમેં હી સબ ભરા હૈ. ઉસમેં અનન્ત ધર્મ આદિ સબ બાદમેં નક્કી કર સકતા હૈ. લક્ષણ-સે યદિ લક્ષ્યકો પહચાને તો.
મુમુક્ષુઃ- લક્ષણ તો શાન્ત લક્ષણ યાની નિર્વિકલ્પરૂપ-સે ખ્યાલમેં લેને જાતે હૈં વહાઁ તો ઉસસે પાર લક્ષ્યભૂત પદાર્થકો લક્ષ્યમેં લેતા હૂઁ, ઉતનેમેં તો ઉપયોગ (છૂટ જાતા હૈ). મુશ્કિલ-સે રાગકો ભિન્ન કરે, પ્રગટ જ્ઞાનકા થોડા ખ્યાલ આયા નહીં આયા, ઉતનેમેં તો ઉપયોગ પલટ જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- વહ ઉસે બુદ્ધિપૂર્વક લક્ષ્યમેં લેતા હૈ કિ યહ સ્થૂલ લક્ષણ સો મૈં.
PDF/HTML Page 1655 of 1906
single page version
સૂક્ષ્મ લક્ષણ જ્ઞાનકા, વહ મૈં હૂઁ. ઉસ તરફ જાય, ઉસે લક્ષ્યમેં લે તો બુદ્ધિપૂર્વક હૈ. અભી નિર્વિકલ્પરૂપ પરિણતિ નહીં હૈ, નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિ ભી નહીં હૈ, પરન્તુ ઉસે લક્ષણ- સે પહચાને-નક્કી કરે કિ જિસમેં વિકલ્પ નહીં હૈં, માત્ર જાનના નિરાકુલ લક્ષણ હૈ, ઉસે પહચાને. ભલે હી ઉપયોગ પલટ જાય તો ભી બારંબાર ગ્રહણ કરનેકા પ્રયત્ન કરે. બુદ્ધિ-સે નક્કી કરને જાય ઔર ઉપયોગ પલટ જાય તો ઉસે બારંબાર નક્કી કરનેકા પ્રયત્ન કરે કિ યે જો જ્ઞાન લક્ષણ હૈ વહી મૈં હૂઁ ઔર ઉસે ધારણ કરનેવાલા ચૈતન્ય દ્રવ્ય પદાર્થ સો મૈં હૂઁ, ઇસપ્રકાર સ્વયંકે અસ્તિત્વકો નક્કી કરનેકે લિયે પ્રયત્ન કરે.
નિર્વિકલ્પ પરિણતિ તો બાદમેં હોતી હૈ. પહલે તો ઉસે પ્રતીત કરતા હૈ કિ યહ અસ્તિત્વ હૈ સો મૈં હૂઁ. યહ વિભાવ મૈં નહીં હૂઁ. નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિમેં જો આનન્દ વેદનમેં આયે વહ અલગ અનુભવમેં આતા હૈ. યહાઁ જ્ઞાનમેં તો માત્ર ઉસે શાન્તિ, યહ જ્ઞાન લક્ષણ શાન્તિવાલા હૈ, ઉતના હી ઉસે ગ્રહણ હોતા હૈ. આનન્દકી અનુભૂતિ તો ઉસે નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિમેં પ્રગટ હોતી હૈ. આત્મા પૂરા જ્ઞાન, આનન્દ સાગર-સે ભરા, જ્ઞાન-સે ભરા હૈ. વહ ઉસે સ્વાનુભૂતિમેં વેદનમેં આતા હૈ. યહ તો માત્ર ઉસે લક્ષણ-સે પ્રતીતમેં આતા હૈ. ઉપયોગ પલટ જાય તો બારંબાર નક્કી કરનેકા પ્રયત્ન કરે. વહ સહજ ન હો તબતક ઉસકા પ્રયત્ન કરના.
મુમુક્ષુઃ- અનુભવ હોને-સે પહલે ઐસા સહજ હોગા?
સમાધાનઃ- અનુભવ પૂર્વ ઉસે બારંબાર પલટ જાતા હૈ તો બારંબાર અભ્યાસ કરે તો દૃઢતા તો હો. વાસ્તવિક સહજતા બાદમેં હોગી, લેકિન એક દૃઢતારૂપ હો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અપૂર્વ અવસરમેં મુનિપદકી ભાવના ભાયી હૈ. ક્યોંકિ સમ્યગ્દૃષ્ટિ હૈ ઔર આત્માકો દેખા હૈ. સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત હોને પૂર્વ જીવ આગે બઢતા હૈ, વહ અસ્તિત્વકી અવ્યક્ત પક્કડ-સે આગે બઢતા હૈ? મિથ્યાદૃષ્ટિને તો કુછ દેખા નહીં હૈ. સમ્યગ્દૃષ્ટિને અસ્તિત્વ દેખા હૈ ઔર મુનિપદકી ભાવના ભાતે હૈં. મિથ્યાદૃષ્ટિને અસ્તિત્વ નહીં દેખા હૈ, તો અવ્યક્તપને ઉસકે અસ્તિત્વકે વિશ્વાસ-સે આગે બઢતા હૈ?
સમાધાનઃ- હૈ હી, ઐસે વહ નક્કી કરતા હૈ. ઉસકે લક્ષણ-સે પહચાન સકતા હૈ. અસ્તિત્વ દેખા નહીં હૈ, પરન્તુ ઉસે અન્દર ભાવ હોતા હૈ કિ યહ લક્ષણ કિસકા હૈ? યહ ચૈતન્યકા લક્ષણ હૈ. ઇસપ્રકાર મતિ-શ્રુત દ્વારા નક્કી કરનેકી ઉસમેં વૈસી યોગ્યતા હૈ કિ પહલે વહ નક્કી કર સકતા હૈ. સહજ બાદમેં હોતા હૈ, પરન્તુ નક્કી તો કર સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇસ ઓર અસ્તિત્વ ઔર ઇસ ઓર વિભાવ-સે ભિન્ન નાસ્તિત્વ, ઇસપ્રકાર આગે (બઢતા હૈ)?
સમાધાનઃ- ઐસા અભ્યાસ કરતા હૈ. અનાદિ કાલ-સે ઉસને બાહર-સે મુનિપના
PDF/HTML Page 1656 of 1906
single page version
લે લિયા વહ અલગ બાત હૈ. પરન્તુ જો જિજ્ઞાસાકી ભૂમિકામેં હૈ, વહ ઉસકા અભ્યાસ કરતા હૈ. બાકી જો કુછ સમઝતે નહીં હૈ કિ અંતરમેં આત્માકા અસ્તિત્વ હૈ, યે વિભાવ- સે ભિન્ન હૈ, ઉસકી બાત નહીં હૈ. વે સબ તો ક્રિયામેં પડે હૈં. પરન્તુ જિસે રુચિ હુયી હૈ કિ આત્મા કોઈ અપૂર્વ ચીજ હૈ ઔર મુક્તિકા માર્ગ અંતરમેં રહા હૈ, ઐસી રુચિ હૈ, જિજ્ઞાસા હૈ, તો વહ બારંબાર અભ્યાસ-સે આગે બઢતા હૈ કિ યહ ચૈતન્યકા અસ્તિત્વ ભિન્ન હૈ, વિભાવ ભિન્ન હૈ. ચૈતન્ય અનન્ત ગુણ-સે ભરા હૈ. ઉસ પ્રકારકે અભ્યાસ-સે વિચાર કરકે, નક્કી કરકે આગે બઢતા હૈ.
બાકી જો ક્રિયામેં પડે હૈં, જિન્હેં કુછ રુચિ નહીં હૈ, અંતરમેં કુછ અપૂર્વતા નહીં લગી હૈ, વે તો બાહર ક્રિયામેં પડે હૈં. ગુરુદેવને ઐસા માર્ગ બતાયા કિ અન્દર કોઈ વસ્તુ અલગ હૈ ઔર મુક્તિકા માર્ગ અંતરમેં હૈ. સ્વાનુભૂતિ અંતરમેં પ્રગટ હોતી હૈ. ઉસકા અભ્યાસ કરકે આગે બઢતા હૈ કિ મૈં ચૈતન્ય ભિન્ન, યહ વિભાવ ભિન્ન હૈ. દ્રવ્ય-ગુણ- પર્યાય અનન્ત મેેરેમેં હૈં. મૈં એક અખણ્ડ ચૈતન્ય હૂઁ. ગુણભેદ નહીં હૈ, સબ લક્ષણભેદ હૈ. અનેક પ્રકાર-સે નક્કી કરકે તત્ત્વકા સ્વરૂપ સમઝકર આગે બઢતા હૈ.
સમ્યગ્દર્શનકે બાદ તો ઉસે આગે બઢનેકે લિયે ઉસે મુનિદશાકી ભાવના આતી હૈ. વહ તો સ્વરૂપકી દશા કૈસે બઢે? સ્વરૂપકી દશા બઢને પર બાહર ઐસા નિમિત્ત-નૈમિત્કિક સમ્બન્ધ હૈ કિ ઉસે મુનિપના આ જાતા હૈ. અંતરમેં ચૈતન્યકી પરિણતિકી દશા કૈસે આગે બઢે, ઐસી ભાવના હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જિજ્ઞાસુકી ભૂમિકામેં ચાહે જિતને સવાલ આપકો પૂછતે હૈં ઔર જવાબ આતે હૈં, ઉસમેં નવીનતા આતી હો, સુનતે હી રહે, ઐસા હોતા હૈ. ભલે હી પ્રશ્ન એક જાતકે હો, પરન્તુ ... કુછ કહતે હૈં.
સમાધાનઃ- પ્રશ્ન એક જાતકે હોં, જવાબ ઉસી જાતકે હોતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- જવાબ તો હમેં ભિન્ન-ભિન્ન લગતે હૈં. ... ઐસે જવાબ આતે હૈં. શલ્ય અસંખ્ય પ્રકારકે હૈં તો બહુત પ્રકારકે ...
સમાધાનઃ- ગુરુદેવકે પ્રતાપ-સે ગુુરુદેવને સબકો અંતર દૃષ્ટિ કરવાયી કિ અંતરમેં માર્ગ હૈ, ઔર કહીં નહીં હૈ. બાકી તો સબ વ્રતકે દિવસ આયે તો બાહર-સે કુછ હોતા હૈ. બાહરકે વ્રત ઔર ઉપવાસ આદિ બહુત કરેં તો અપને ધર્મ હો જાતા હૈ, ઐસા સબ માનનેવાલે જીવ હોતે હૈં. પરન્તુ ગુરુદેવને અંતર દૃષ્ટિ કરવાયી. અંતરમેં હો, ઉસકે સાથ સબ શુભ પરિણામ હોતે હૈં. રુચિવાલેકો ભી હોતે હૈં. સમ્યગ્દર્શન હોનેકે બાદ ભી શુભભાવ હોતે હૈં. મુનિદશા હોનેકે બાદ ભી પંચ મહાવ્રતાદિ હોતે હૈં. પરન્તુ વહ હેયબુદ્ધિ-સે આતે હૈં. અપની પરિણતિ ન્યારી હો ગયી હૈ. સ્વાનુભૂતિકી દશા પ્રગટ હુયી હૈ.
PDF/HTML Page 1657 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- શુભભાવકી મર્યાદા ઉસે ખ્યાલમેં આ ગયી.
સમાધાનઃ- ખ્યાલમેં આ ગયી હૈ.
સમાધાનઃ- ... દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકે સાન્નિધ્યમેં આત્મા કૈસે પ્રગટ હો? આત્માકા સાન્નિધ્ય કૈસે પ્રગટ હો, વહ કરના હૈ. આત્મા સ્વયં હી હૈ. વહ કૈસે ગ્રહણ હો, વહ કરને જૈસા હૈ. બાકી બહુત સુના હૈ, બહુત સાલ પર્યંત. ગુરુદેવને બહુત સુનાયા હૈ ઔર બહુત દિયા હૈ ઉસે પિઘલાના હૈ. બહુત સાલ બીત ગયે. કરનેકા એક હી હૈ. દેવ- ગુરુ-શાસ્ત્રકે સાન્નિધ્યમેં આત્મા કૈસે ગ્રહણ હો?
મુમુક્ષુઃ- .. યહી ભાવના હૈ. આપ એકકા આધાર હૈ અભી તો.
સમાધાનઃ- ગુરુદેવ મિલે, બડા આધાર (હૈ). ગુરુદેવને સબકો બહુત દિયા હૈ. સ્વાશ્રય- આત્માકા આશ્રય (લેના) ઔર શુભભાવમેં દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકા આશ્રય.
મુમુક્ષુઃ- બહિનશ્રી! આત્મા સમ્બન્ધિત ઐસી કૌન-સી બાત હૈ, જો પૂર્વમેં કભી સુની નહીં હૈ ઔર જો આપકો અનુભવમેં આ ગયી હૈ. આપકે શ્રીમુખ-સે પ્રત્યક્ષ સુનનેકી જિજ્ઞાસા હૈ.
સમાધાનઃ- ગુરુદેવ સમક્ષ બહુત બાતેં સુનને મિલી હૈ. જીવને અનન્ત કાલમેં સુના હૈ વહ માત્ર બાહ્ય દૃષ્ટિ-સે હી સુના હૈ. શાસ્ત્રમેં આવે, ભગવાનકી વાણીમેં આવે, પરન્તુ જીવને અંતરમેં જો ઉસકા આશય હૈ ઉસે ગ્રહણ નહીં કિયા. ગુરુદેવકી વાણીમેં તો બહુત સ્પષ્ટ આયા હૈ. અનુભવકી બાત ગુરુદેવ સ્પષ્ટ કર-કરકે કહતે થે. મુક્તિકા માર્ગ એકદમ સ્પષ્ટ બતાતે થે. પરન્તુ ઉસકા આશય ગ્રહણ કરના વહ અપને હાથકી બાત રહતી હૈ.
જીવને બાહ્ય દૃષ્ટિ-સે ક્રિયા-સે ધર્મ હો, ઐસા માન લિયા હૈ. ઇતને શુભભાવ કરેં યા બાહરકે વ્રત કરેં યા નિયમ કરેં, યહ કરેં, વહ કરેં ઉસમેં-શુભભાવોંમેં ધર્મ માના હૈ. પરન્તુ શુભભાવ-સે ભી આત્મા ભિન્ન એક શુદ્ધાત્મ તત્ત્વ હૈ, ઉસે પહચાના નહીં હૈ. ઔર શુદ્ધાત્મામેં સબ ભરા હૈ. ઉસમેં જ્ઞાન, આનન્દ આદિ અનન્ત-અનન્ત શક્તિયાઁ ઉસીમેં ભરી હૈ. ઉસકી ઉસે અપૂર્વતા નહીં લગી હૈ. સુના તો કુછ અપૂર્વ હૈ, યહ ચૈતન્ય વસ્તુ કોઈ અપૂર્વ હૈ ઔર ઉસમેં સબ અપૂર્વતા ભરી હૈ. ઔર ગુરુદેવ કહતે હૈં વહ કોઈ અપૂર્વ બાત કહતે હૈૈં, અપૂર્વ આત્માકી બાત કહતે હૈં. ઐસી અપૂર્વતા અન્દર-સે જો લગની ચાહિયે, વહ ઉસે લગી નહીં હૈ.
આત્મા અપૂર્વ હૈ, ઉસકી બાત ભી અપૂર્વ હૈ. ઉસકી અપૂર્વતા લગે ઔર ચૈતન્ય સ્વભાવકી અપૂર્વતા લગની ચાહિયે કિ આત્મા ચૈતન્ય કોઈ અદભુત વસ્તુ ઔર અપૂર્વ વસ્તુ હૈ. વહ અપૂર્વતા લગે ઔર ઉસ ઓર દૃષ્ટિ કરે, ઉસકા જ્ઞાન કરે ઔર ઉસમેં લીનતા કરે તો વહ પ્રગટ હોતા હૈ.
શાસ્ત્રમેં આતા હૈ, અનન્ત કાલમેં વહ બાત પરિચયમેં નહીં આયી હૈ, અનુભવમેં નહીં
PDF/HTML Page 1658 of 1906
single page version
આયી હૈ. ક્યોંકિ ઉસકા સ્વયંને પરિચય નહીં કિયા હૈ. સુના તો ઉસે ઊપર-ઊપર- સે ચલી ગયી હૈ. ઉસકી જો અપૂર્વતા લગની ચાહિયે વહ નહીં લગી. આત્મા કોઈ અપૂર્વ હૈ. ઉસમેં કોઈ અપૂર્વતા ભરી હૈ ઔર વહ કોઈ અપૂર્વ વસ્તુ હૈ. જગતકી આશ્ચર્યભૂત અપૂર્વ વસ્તુ હો તો આત્મા હૈ. ઔર આત્માકી દૃષ્ટિ કરની, આત્માકી પહચાન કરની, આત્માકા જ્ઞાન અંતરમેં-સે કરના વહ કોઈ અપૂર્વ હૈ.
શુભભાવમેં, વિભાવ ભાવમેં એકત્વબુદ્ધિ કર રહા હૈ, ઉસીકા અભ્યાસ કિયા હૈ. ઉસીકા પરિચય કિયા હૈ. પરન્તુ જો આત્માકી અપૂર્વતા લગની ચાહિયે (વહ નહીં લગી). ઉસસે આત્મા ભિન્ન હૈ. સબ વિકલ્પોં-સે આત્મા ભિન્ન નિર્વિકલ્પ તત્ત્વ હૈ. ઉસે ઉસને ન્યારા ગ્રહણ નહીં કિયા હૈ. અંતરમેં ન્યારા ગ્રહણ કરે તો ઉસકી અપૂર્વતા ઉસકે અનુભવમેં આયે બિના નહીં રહતી. આત્મા કોઈ અપૂર્વ હૈ. ઉસકે સ્વરૂપમેં સ્થિર હો જાય તો વહ અપૂર્વ વસ્તુ પ્રગટ હોતી હૈ. પરન્તુ વહ સ્થિર કબ હો? સ્વયંકો યથાર્થ પહચાન કરે, ઉસકી યથાર્થ પ્રતીતિ હો તો ઉસમેં સ્થિર હોતા હૈ ઔર તો ઉસમેં-સે ઉસે અપૂર્વતા પ્રગટ હોતી હૈ.
બાહરકા સબ ગ્રહણ કિયા હૈ, પરન્તુ અંતર ચૈતન્યકા સ્વભાવ ગ્રહણ નહીં કિયા હૈ. ઉસે ગ્રહણ કરના. અંતરકા વહ કોઈ અલગ પુરુષાર્થ કરે. ઉસને બાહર-સે સબ પ્રયત્ન કિયા હૈ. બાહર-સે અશુભમેં-સે શુભમેં આયા, પરન્તુ શુભ-સે ભી ભિન્ન મૈં એક ચૈતન્ય ન્યારા તત્ત્વ હૈ, ઉસે ખ્યાલમેં નહીં લિયા. ઉસે ન્યારા ખ્યાલમેં તો ઉસમેં-સે અપૂર્વતા પ્રગટ હો ઐસા હૈ. ઉસમેં શાન્તિ, ઉસમેં આનન્દ, સબ ઉસમેં હૈ.
બાહ્ય ક્રિયા સબ છૂટ જાય તો અંતરમેં ક્યા હોગા? ઇસ પ્રકાર અનન્ત કાલ-સે પ્રવૃત્તિકે અલાવા અન્દર નિવૃત્તસ્વરૂપ આત્મા હૈ, ઉસ નિવૃત્તમેં સબ ભરા હૈ. ઐસી ઉસે અપૂર્વતા નહીં લગતી હૈ. યહ છૂટ જાયેગા તો અંતરમેં શૂન્યતા (હો જાયગી). શૂન્યતા નહીં હૈ, અપિતુ અંતરમેં ભરચક ભરા હૈ, વહ ઉસે પ્રગટ હોતા હૈ.
મુનિ કિસકે આશ્રય-સે મુનિપના પાલેંગે? મુનિકો મહાવ્રતકા આશ્રય (નહીં હૈ). મહાવ્રત તો બીચમેં આતે હૈં, ઉન્હેં આશ્રય તો આત્માકા હૈ. આત્મા જો અપૂર્વ વસ્તુ હૈ, ઉસમેં હી ઉન્હેં શરણ લગતા હૈ, ઉસકા હી ઉન્હેં આશ્રય હૈ. વિકલ્પ છૂટને-સે વહ નિષ્ક્રિય નહીં હો જાતા. પરન્તુ અંતરમેં-સે ઉસકી સ્વરૂપ પરિણતિ પ્રગટ હોતી હૈ ઔર સ્વરૂપમેં જો ભરા હૈ, વહ ઉસે પ્રગટ હોતા હૈ.
યે સબ છૂટ જાને-સે ઉસમેં ક્યા હોગા? ઐસી ઉસે અંતરમેં-સે અપૂર્વ પ્રતીતિ નહીં હોતી હૈ. અંતરમેં સબ ભરા હૈ. જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા, જ્ઞાનમાત્ર આત્મા ઉસમેં હી સબ ભરા હૈ. ઔર ઉસે ભિન્ન ગ્રહણ કરને-સે ઉસમેં-સે પ્રગટ હોતા હૈ. કર્તાબુદ્ધિકા રસ, બાહ્ય પ્રવૃત્તિકા રસ, અંતરમેં-સે ઉસે છૂટતા નહીં હૈ, કહીં ન કહીં મીઠાસ રહ જાતી હૈ. પરન્તુ ઉન સબ-સે ન્યારા કોઈ કર્તા-ક્રિયા-કર્મકા રસ નહીં, કોઈ પ્રવૃત્તિકા રસ નહીં,
PDF/HTML Page 1659 of 1906
single page version
અન્દર ચૈતન્ય એક સ્વરૂપ આત્મા હૈ, ઉસમેં સ્થિર હો જાના. ઉસકી પ્રતીત, ઉસકા જ્ઞાન, ઉસકી ઉસે યદિ અપૂર્વતા લગે તો ઉસમેં-સે પ્રગટ હુએ બિના નહીં રહતા. અંતરમેં જાને-સે ઉસકી સ્વભાવ પરિણતિ-સ્વભાવ ક્રિયા પ્રગટ હોતી હૈ. પરન્તુ બાહ્યકી પ્રવૃત્તિકા ઔર બાહ્ય વિકલ્પ પ્રવૃત્તિકા ઉસે રસ લગ ગયા હૈ. ઉસમેં એકત્વબુદ્ધિ હો ગયી હૈ, ઉસમેં-સે વહ છૂટ નહીં સકતા હૈ. કર્તાબુદ્ધિમેં-સે જ્ઞાયક હોના, જ્ઞાયકતા-જ્ઞાયકરૂપ પરિણમન કરના, વહ ઉસે પુરુષાર્થ કરકે સહજરૂપ કરના મુશ્કિલ હો ગયા હૈ.
સમાધાનઃ- ... અનુભૂતિકો (ગુરુદેવને) સ્પષ્ટ કરકે બતા દિયા હૈ. સમયસારમેં વિભિન્ન પ્રકાર-સે મુક્તિકા માર્ગ પ્રકાશિત કિયા હૈ. આચાર્યદેવ કહતે હૈં, મુઝે અંતરમેં-સે વૈભવ પ્રગટ હુઆ હૈ, ભગવાનકે પાસ-સે, ગુરુકે પાસસે, વહ મૈં સબકો કહતા હૂઁ. વિભિન્ન પ્રકાર-સે (કહા), ગુરુદેવને ઉસે સ્પષ્ટ કિયા. નહીં તો કોઈ સમયસારકો સમઝતા નહીં થા. જ્ઞાયક હો જા. ભેદજ્ઞાન પ્રગટ કર. અબદ્ધસ્પૃષ્ટમેં તૂ અકેલે આત્માકો ગ્રહણ કર. ઇસ પ્રકાર વિભિન્ન પ્રકાર-સે મુક્તિકા માર્ગ, સ્વાનુભૂતિકા માર્ગ આચાર્યદેવને કહા ઔર ગુરુદેવને સ્પષ્ટિ કિયા.