PDF/HTML Page 1729 of 1906
single page version

સમાધાનઃ- લગની લગી હો તો (પુરુષાર્થ) ઉત્પન્ન હોતા હૈ. અંતરમેં ઉતની લગની ચાહિયે, ઉતની રુચિ ચાહિયે. યહી કરના હૈ. ઉસીકી લગની બારંબાર યહ લગતા રહે કિ મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાયકકી પરિણતિ હી પ્રગટ કરને જૈસા હૈ. ઉતની અન્દર લગન લગે તો પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હોતા હૈ. રુચિ મન્દ હો, બાહરમેં જુડતા રહે તો ઉસકા પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ. લગની લગે તો હી ઉત્પન્ન હોતા હૈ. ગુરુદેવને તો બહુત કહા હૈ, માર્ગ બતાયા હૈ. કરનેકા સ્વયંકો હૈ. પરિણતિકો કૈસે પલટના, વહ અપને હાથકી બાત હૈ.

મુમુક્ષુઃ- હમ ભાઈઓં તો આપકે પાસ જ્યાદા નહીં બૈઠ સકતે હૈં. પરન્તુ હમારે ભાગ્ય-સે હમેંં પણ્ડિતજી અચ્છે મિલ ગયે હૈં.

સમાધાનઃ- (ગુરુદેવ-સે) બહુત મિલા હૈ. સ્વયંકો સિર્ફ પુરુષાર્થ હી કરના બાકી હૈ. ગુરુદેવ-સે સબને જાન લિયા હૈ. ઔર ગુરુદેવને હી સબ માર્ગ બતાયા હૈ. સબ લોગ બાહ્ય ક્રિયાઓંમેં કહાઁ પડે થે. અંતર દૃષ્ટિ ગુરુદેવને કરવાયી કિ અંતરમેં દેખ, અંતરમેં હી માર્ગ હૈ. સ્વાનુભૂતિકા માર્ગ ગુરુદેવને બતાયા.

મુમુક્ષુઃ- વિભાવમેં રાગ હી લેના યા દૂસરે ગુણ ભી આતે હૈં?

સમાધાનઃ- વિભાવમાત્ર અર્થાત વિભાવમેં જિતને જો ભાવ આયે વહ સબ. વિભાવમેં સબ કષાય, નોકષાય વિભાવમેં આ જાતે હૈં.

મુમુક્ષુઃ- પર્યાયમાત્ર-સે ભિન્ન ઐસે લેના યા સિર્ફ વિભાવ-સે ભિન્ને ઐસે લેના?

સમાધાનઃ- પર્યાયમાત્ર યાની વિભાવ પર્યાય-સે. સ્વભાવ પર્યાય જિતના સ્વયં નહીં હૈ, પરન્તુ સ્વભાવ પર્યાય-સે સર્વથા ભિન્ન હૈ ઐસા નહીં લેના. સ્વયં અપનેઆપકો ગ્રહણ કરતા હૈ. પર્યાય-સે કથંચિત (ભિન્ન). સ્વભાવ પર્યાય તો અપની પરિણતિ હૈ. ઉસસે સર્વથા ભિન્ન નહીં લે સકતે. પર્યાય સ્વભાવ તરફ જાય ઔર અપનેકો ગ્રહણ કરતી હૈ.

મુમુક્ષુઃ- વિભાવકે વિકૃત ગુણોંમેં સર્વથા ભિન્ન?

સમાધાનઃ- ઉસમેં તો સર્વથા ભિન્ન. અશુદ્ધ પરિણતિ અપને પુરુષાર્થકી મન્દતા- સે હોતી હૈ, પરન્તુ વહ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ. ઇસલિયે વિભાવ પરિણતિ-સે સર્વથા ભિન્ન (લેના). પરદ્રવ્યકે નિમિત્ત-સે હોનેવાલે જો ભાવ હૈ, ઉન સબસે સર્વથા ભિન્ન હૈ. દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મ સબસે ભિન્ન હૈ.

PDF/HTML Page 1730 of 1906
single page version

સ્વયં અનાદિઅનન્ત શાશ્વ દ્રવ્ય હૈ. ઉસમેં ક્ષયોપશમ ભાવ, સબ અધૂરી-પૂર્ણ પર્યાયેં, વહ સબ પર્યાય અપનેમેં (હોતી હૈ). અનાદિઅનન્ત અપના સ્વભાવ નહીં હૈ ઇસલિયે ઉસે કોઈ અપેક્ષા-સે ભિન્ન કહનેમેં આતા હૈ. પરન્તુ વહ સર્વથા ભિન્ન ઐસે નહીં હૈ.

મુમુક્ષુઃ- દ્રવ્યમેં તો રાગ ઔર વિભાવ, અશુદ્ધિ-સે ભિન્ન, ...?

સમાધાનઃ- હાઁ, અશુદ્ધિ-સે ભિન્ન. દ્રવ્યદૃષ્ટિ કરે, અપને સ્વભાવકો ગ્રહણ કરે, વહાઁ શાશ્વત દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરતા હૈ. ઇસલિયે ઉસમેં ગુણભેદ, પર્યાયભેદ સબ ઉસમેં-સે નિકલ જાતા હૈ. પરન્તુ જ્ઞાનમેં વહ સમઝતા હૈ કિ યે ગુણકા ભેદ, લક્ષણભેદ (હૈ). પર્યાય જો પ્રગટ હો વહ મેરે સ્વભાવકી પર્યાય હૈ. ઐસે જ્ઞાનમેં ગ્રહણ કરતા હૈ.ૃદૃષ્ટિમેં ઉસકે ગુણભેદ પર વહ અટકતા નહીં. દૃષ્ટિ એક શાશ્વત દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરતા હૈ. ગ્રહણ કરે તો ઉસમેં-સે પ્રગટ હો. જો ઉસમેં સ્વભાવ હૈ, વહ સ્વભાવ પર્યાય પ્રગટ હોતી હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ..

સમાધાનઃ- હાઁ. મૈં અશુદ્ધિ-સે ભિન્ન શુદ્ધાત્મા હૂઁ. શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ.

મુમુક્ષુઃ- શ્લોક આતા હૈ, "તત્પ્રતિ પ્રીતિ ચિત્તેન, વાર્તાપિ હિ શ્રુતા'. વહ ભી સંસ્કારકી હી બાત હૈ? રુચિપૂર્વક "તત્પ્રતિ પ્રીતિ ચિત્તેન, વાર્તાપિ હિ શ્રુતા'. ભગવાન આત્માકી બાત પ્રીતિપૂર્વક, રુચિપૂર્વક સુને તો ભાવિ નિર્વાણ ભાજન. બાત સુની હો વહ સંસ્કારકી બાત હૈ?

સમાધાનઃ- ભાવિ નિર્વાણ ભાજન. સંસ્કાર નહીં, અંતરમેં ઐસી રુચિ યદિ પ્રગટ કી હો, અંતરમેં ઐસી રુચિ હો તો ભાવિ (નિર્વાણ ભાજન હૈ). તત્પ્રતિ પ્રીતિ ચિત્તેન. અંતરકી પ્રીતિ, અંતરકી રૂચિપૂર્વક યદિ વહ ગ્રહણ કી હો, ઉસમેં સંસ્કાર સમા જાતે હૈં.

સંસ્કારકા મતલબ વહ હૈ કિ સ્વયંકો જિસ પ્રકારકી રુચિ હૈ, ઉસ રુચિકી અન્દર દૃઢતા હોની, ઉસ તરફ અપના ઝુકાવ હોના, જો રુચિ હૈ ઉસ જાતકા, વહ રુચિકા સંસ્કાર હૈ. વહ સંસ્કાર અપેક્ષા-સે. રુચિ, ગહરી રુચિ હૈ ઉસ રુચિકે અન્દર એકદમ જમાવટ હો જાના, વહ સંસ્કાર હી હૈ.

મુમુક્ષુઃ- વહાઁ તો ઐસા કહા ન, નિશ્ચિતમ ભાવિ નિર્વાણ ભાજન. નિયમ-સે વહ ભવિષ્યમેં મુક્તિકા ભાજન હોતા હૈ.

સમાધાનઃ- મુક્તિકા ભાજન હોતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- સંસ્કારમેં ભી ઉતના બલ હો તો..

સમાધાનઃ- સંસ્કારમેં રુચિ સાથમેં આ જાતી હૈ. સંસ્કાર અર્થાત રુચિ. અંતરકી ગહરી રુચિપૂર્વકકે જો સંસ્કાર હૈં, સંસ્કાર ઉસીકા નામ હૈ કિ જો સંસ્કાર અંતરમેં ઐસી ગહરી રુચિપૂર્વકકે હો કિ જો સંસ્કાર ફિર જાયે હી નહીં. સંસ્કાર નિરર્થક ન જાય, ઐસે સંસ્કાર. ઐસે રુચિપૂર્વકકા હો તો ભાવિ નિર્વાણ ભાજન હૈ. યથાર્થ કારણરૂપ હોતા હૈ.

PDF/HTML Page 1731 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- રુચિપૂર્વકકે ઐસે સંસ્કાર પડે કિ જો નિયમ-સે મુક્તિકા કારણ હો.

સમાધાનઃ- નિયમ-સે મુક્તિકા કારણ હો.

મુમુક્ષુઃ- .. પ્રગટ હો.

સમાધાનઃ- પુરુષાર્થ પ્રગટ હો. પુરુષાર્થ કરે તબ ઉસે ઐસા હી હોતા હૈ કિ મૈં પુરુષાર્થ કરુઁ. ભાવના ઐસી હોતી હૈ. પરન્તુ રુચિપૂર્વકકે જો સંસ્કાર ડલે વહ યથાર્થ ભાવિ નિર્વાણ ભાજન હોતા હૈ. નિર્વાણકા ભાજન હોતા હૈ. ... સંસ્કાર વહી કામ કરતે હૈં, વિપરીત રુચિ હૈ ઇસલિયે મિથ્યાત્વ-વિપરીત દૃષ્ટિકે સંસ્કાર ચલે આતે હૈં. યથાર્થ અન્દર રુચિ હો કિ યે કુછ અલગ હૈ. આત્મા કોઈ અલગ હૈ, માર્ગ કોઈ અલગ હૈ. ઐસી રુચિ અંતરમેં-સે હો, પ્રીતિ-સે વાણી સુને તો અંતરમેં ઐસી અપૂર્વતા લગે કિ યે આત્મા કોઈ અપૂર્વ હૈ. વાણીમેં ઐસા કહતે હૈં, ગુરુદેવ ઐસા કહતે હૈં તો અંતરમેં આત્મા કોઈ અપૂર્વ હૈ. ઐસી આત્માકી અપૂર્વતા તરફકી રુચિ જગે ઔર ઉસકે સંસ્કાર અંતરમેં ડલે, વહ ભાવિ નિર્વાણ ભાજન હોતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- વર્તમાનમેં અભી સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત નહીં હુઆ હો, તો ભી ઉસકે લિયે..

સમાધાનઃ- હાઁ, સંસ્કાર કામ કરતે હૈં.

મુમુક્ષુઃ- ખ્યાલ આ સકતા હૈ કિ યહ જીવ ભાવિ નિર્વાણકા ભાજન હોગા. ઉસકી રુચિ પર-સે અથવા ઉસકી ચટપટી પર-સે, લગની પર-સે (ખ્યાલ આતા હોગા)?

સમાધાનઃ- ઉસકે અનુમાન-સે ઉસકી કોઈ અપૂર્વતા પર-સે ખ્યાલ આ સકતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- "સ્વભાવ શબ્દ સુનતે હી શરીરકો ચીરતા હુઆ હૃદયમેં ઉતર જાય, રોમ- રોમ ઉલ્લસિત હો જાય-ઇતના હૃદયમેં હો, ઔર સ્વભાવકો પ્રાપ્ત કિયે બિના ચૈન ન પડે,.. યથાર્થ ભૂમિકામેં ઐસા હોતા હૈ.' ઐસા કહકર આપકો ક્યા કહના હૈ?

સમાધાનઃ- અંતરમેં ગહરાઈમેં ચીરકર ઉતર જાય. અન્દર આત્માકી પરિણતિમેં ઇતના અંતરમેં દૃઢ હો જાય કિ યહ કુછ અલગ હી હૈ. ઐસી ગહરાઈમેં ઉસે રુચિ લગતી હૈ કિ યહી સત્ય હૈ. યે સબ વિભાવ નિઃસાર હૈ, સારભૂત વસ્તુ કોઈ અપૂર્વ હૈ. ઐસા અંતરમેં ઉસે લગે.

યથાર્થ અર્થાત જિસે અંતરમેં આત્માકા હી કરના હૈ, દૂસરા કોઈ પ્રયોજન નહીં હૈ. એક આત્માકા જિસે પ્રયોજન હૈ, ઉસ પ્રયોજન-સે હી ઉસકે સબ કાર્ય, આત્માકે પ્રયોજન અર્થ હી હૈં. ઐસી આત્માર્થીકી ભૂમિકા-પ્રથમ ભૂમિકા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- આત્માર્થીકી ભૂમિકામેં ઐસા હોતા હૈ.

સમાધાનઃ- હાઁ, ઐસા હોતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ... ઇસલિયે ઉસે ઉલ્લાસ આતા હોગા. ચીરકર હૃદયમેં ઉતર જાય અર્થાત ઉસે ઉસ જાતકા ઉત્સાહ (આતા હોગા)?

PDF/HTML Page 1732 of 1906
single page version

સમાધાનઃ- અન્દર હૃદયમેં ઉસે ઐસા હો જાય કિ મૈં ભિન્ન હૂઁ ઔર યહ સબ ભિન્ન હૈ. યહી કરના હૈ, સત્ય યહી હૈ, ઐસા અંતરમેં અપની ઓર ઉસે ઉતની મહિમા, ઉતના ઉલ્લાસ, અપની ઓર અંતરમેં ઝુકાવ હો જાય. રુચિ, ઉસ જાતકા ઝુકાવ હો જાતા હૈ.

.. અલગ હી બાત હૈ. મુક્તિકા માર્ગ કોઈ અલગ હી હૈ. યહ સ્વાનુભૂતિ .. ભિન્ન હી હૈ. ઐસી અપૂર્વતા લગે. તત્ત્વ વિચાર કરે, ઉસ ઓર રુચિ જાય. રાગ-સે, ગુણભેદ ઔર પર્યાયભેદ-સે મૈં ભિન્ન કિસ અપેક્ષા-સે હૂઁ, વહ સબ જો જિજ્ઞાસુ હૈ ઉસે નિર્ણય હોતા હૈ. યથાર્થ તત્ત્વ દૃષ્ટિમેં વહ સબ આ જાતા હૈ. દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ કરે ઉસમેં સબ આ જાતા હૈ.

ઉસે રાગ-સે ભિન્ન પડના બાકી રહતા હૈ. મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. પરન્તુ જ્ઞાનકા ગુણભેદ, પર્યાયભેદ આદિ કિસ અપેક્ષા-સે હૈ ઔર કૈસે હૈ, ઉસકી વસ્તુ સ્થિતિ કૈસે હૈ, વહ સબ ઉસકે જ્ઞાનમેં આ જાતા હૈ. યથાર્થ જ્ઞાન કરે ઉસે. મૈં તો અનાદિઅનન્ત શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ. દ્રવ્ય હૂઁ તો ઉસમેં અશુદ્ધતા (હો રહી હૈ). મૈં શુદ્ધાત્મા હૂઁ તો યે અશુદ્ધતા કિસ કારણ-સે (હોતી હૈ)? ક્યા હૈ? અંતરમેં સાધક પર્યાય પ્રગટ હો, યે બાધક દશા, સાધક દશા, અધૂરી પર્યાય, પૂર્ણ પર્યાય, ગુણકા ભેદ, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર આદિ સબ ભેદ ક્યા? ઉન સબકા યથાર્થ જ્ઞાન ઉસે હોતા હૈ. દૃષ્ટિ એક અખણ્ડ દ્રવ્ય મૈં શાશ્વત હૂઁ. ઉસમેં પૂર્ણ-અપૂર્ણકી કોઈ અપેક્ષા નહીં હૈ. તો ભી પૂર્ણ-અપૂર્ણ જો પરિણતિ હોતી હૈ, વહ કિસ કારણ-સે (હોતી હી)? વહ સબ જ્ઞાન યથાર્થ હો જાતા હૈ. ઉસે નિશ્ચય- વ્યવહારકી સબ સન્ધિ ઉસકે જ્ઞાનમેં આ જાતી હૈ.

ભલે રાગ-સે ભિન્ન પડના હૈ, કાર્યમેં ઉસે વહ કરના હૈ કિ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, કોઈ ભી વિભાવ (મૈં નહીં હૂઁ). ક્યોંકિ વિરૂદ્ધ સ્વભાવી હૈ. રાગસે ભિન્ન પડનેકા પ્રયોગ કરના રહતા હૈ. મૈં જ્ઞાયક ભિન્ન હૂઁ. પરન્તુ ઉસકે જ્ઞાનમેં યહ સબ સાધકતા (આદિ રહતા હૈ). કૃતકૃત્ય હૂઁ, ઐસી દૃષ્ટિ હૈ ઔર કાર્ય કરનેકા રહતા હૈ. દૃષ્ટિ-સે મૈં શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ ઔર શુદ્ધ હૂઁ, પૂર્ણ શુદ્ધ હૂઁ. ફિર ભી અશુદ્ધતા હો રહી હૈ, ઉસમેં અપૂર્ણ-પૂર્ણ પર્યાયકા ભેદ (પડતા હૈ). ઇસલિયે ઉસે જ્ઞાન સબ હોતા હૈ, પરન્તુ કાર્ય વિભાવ-સે ભિન્ન પડનેકા રહતા હૈ. પ્રયોગમેં વહ હૈ. મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાયક દશાકી ઉગ્રતા હોતી હૈ. કૃતકૃત્ય હોનેકે બાવજૂદ કરનેકા રહતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનમેં સબ રહતા હૈ.

સમાધાનઃ- જ્ઞાનમેં સબ અપેક્ષાએઁ રહતી હૈ. અભેદ હોને પર ભી ભેદકી અપેક્ષા રહતી હૈ. ઉસી પ્રકાર કૃતકૃત્ય હોને પર ભી કાર્ય કરના બાકી રહતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- પર્યાયમેં અધૂરાપન હૈ તો..

PDF/HTML Page 1733 of 1906
single page version

સમાધાનઃ- હાઁ, ઐસા હૈ. પર્યાયમેં અધૂરા, દ્રવ્ય-સે પૂર્ણ હૂઁ.

મુમુક્ષુઃ- .. ઐસા દૃષ્ટિમેં લિયા હૈ, ઉસી વક્ત પર્યાયમેં કાર્ય કરના બાકી રહતા હૈ.

સમાધાનઃ- ઉસ સમય ખ્યાલ હૈ, કાર્ય કરનેકા હૈ. કહીં ભૂલ રહે ઐસા હૈ હી નહીં. સ્વયં આગે બઢ નહીં સકતા હૈ, ઇસલિયે સબ પ્રશ્ન ઉત્પન્ન હોતે હૈં. બાકી ગુરુદેવને ઇતના કહા હૈ કિ કહીં ભૂલ ન રહે, ઇતની સ્પષ્ટતા કી હૈ. સબ સ્પષ્ટીકરણ કિયા હૈ. જિસે કોઈ પ્રશ્ન ઉત્પન્ન હુઆ હો, ઉસીકા સ્પષ્ટીકરણ ઉનકી વાણીમેં આતા થા. કિસીકો ઐસા લગે કિ યહ કહાઁ-સે આયા? જિસે જો પ્રશ્ન હોતે થે, ઉન સબકા ઉત્તર આ જાતા થા.

મુમુક્ષુઃ- તીર્થંકર જૈસા યોગ થા.

સમાધાનઃ- હાઁ, ઐસા યોગ થા. ઉનકી વાણીકા યોગ હી ઐસા થા.

સમાધાનઃ- .. અંતરમેં સ્વભાવમેં સબ ભરા હૈ. અંતર દૃષ્ટિ કર તો અંતરમેં-સે સબ નિકલે ઐસા હૈ. ઉસકે લિયે સબ વિચાર, વાંચન આદિ (હૈ). આત્મા એક અનાદિઅનન્ત વસ્તુ હૈ. એક તત્ત્વ હૈ. અગાધ સમુદ્ર, અગાધ ગુણોં-સે ભરા હૈ. સબ વિભાવભાવ હૈ વહ આત્માકા સ્વભાવ નહીં હૈ. વહ તો પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે, કર્મકે નિમિત્ત-સે અપને પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે હોતા હૈ. સ્વયં પુરુષાર્થ પલટકર આત્મા તરફકી રુચિ કરકે ઉસીકા બાર-બાર મનન, ચિંતવન, સબ આત્માકા કૈસે હો, વહી કરને જૈસા હૈ. ઉસીકી રુચિ બઢાને જૈસા હૈ.

અનાદિ કાલમેં સબ કિયા, લેકિન એક આત્મા અપૂર્વ હૈ (ઐસા જાના નહીં). ગુરુદેવકી વાણી અપૂર્વ થી. કિતને સાલ વાણી બરસાયી હૈ. યહાઁ ૪૫-૪૫ સાલ નિવાસ કિયા હૈ. સુબહ ઔર દોપહરકો વાણી હી બરસાતે થે. ઉનકા તો પરમ ઉપકાર હૈ. ઇતની તો ટેપ હુઈ હૈં. ઉન્હેં તો વાણીકા યોગ કોઈ પ્રબલ ઔર ઉનકા પ્રભાવના યોગ, ઔર ઉનકી વાણી કુછ અલગ જાતકી થી. વે તો મહાપુરુષ થે. યહાઁ તો જો ઉનસે પ્રાપ્ત હુઆ હૈ, વહ સબ કહનેમેં આતા હૈ. ઉન્હોંને તો બરસોં વાણી બરસાયી હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ઇતના કહા હૈ તો હમ જૈસે જીવોંકો ઇતના ઉપકારી હૈ કિ જિસકી કોઈ કીમત નહીં હો સકતી.

સમાધાનઃ- ગુરુદેવ માનોં સાક્ષાત બોલતે હો, ઐસા ટેપમેં લગતા હૈ. .. તો હૂબહૂ સિંહકી દહાડ લગતી થી. ઉનકા જો પ્રવચન થા, વહ અલગ થા. ઉનકી કરુણા ઉતની થી. કોઈ આદમી આયે તો કરુણા-સે હી બુલાતે થે. શરીરકા કોઈ ઘ્યાન નહીં થા.

... તો અંતરમેં દૃઢ હો. આત્મા સર્વસે ભિન્ન જ્ઞાયક હૈ, ઉસીકા અભ્યાસ ઔર ઉસીકા વાંચન, ઉસકા વિચાર, બાર-બાર વિચાર ઔર વાંચનમેં દૃઢ કરને જૈસા હૈ. એક જ્ઞાયક આત્માકો પહચાનનેકે લિયે.

PDF/HTML Page 1734 of 1906
single page version

ઔર શુભ પરિણામમેં દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્ર ક્યા કહતે હૈં? ઉનકા આશય ક્યા હૈ? ઔર ઉસે આત્મામેં કૈસે ઊતારકર ગ્રહણ કરના? ઉસીકા બાર-બાર ઘોલન, મનન કરને જૈસા હૈ. બાકી સબ (નિઃસાર હૈ). સંસારમેં જીવનમેં કરને જૈસા હો તો યહ હૈ, એક જ્ઞાયક આત્માકો કૈસે પહચાનના. સ્વાનુભૂતિકા માર્ગ ગુરુદેવને બતાયા હૈ. લોગ ઇતના જાનને લગે હૈં વહ ગુરુદેવકા પ્રતાપ હૈ. ઉન્હોંને હી સબકો યહ દિશા બતાયી હૈ કિ આત્મા કૈસા હૈ ઔર ઉસકા સ્વરૂપ ક્યા હૈ? પ્રત્યેક દ્રવ્ય સ્વતંત્ર હૈં. તૂ તેરા કર સકતા હૈ. બારંબાર- બારંબાર ઐસા હી કહતે થે.

સમાધાનઃ- ... અન્દર-સે ગ્રહણ કર લે. ઉસે ગ્રહણ કરકે ફિર ઉસે છોડના હી મત. ઐસે ગ્રહણ કર લેના. અનન્ત કાલમેં ભગવાન હાથમેં આનેકે બાદ ઉસે કૈસે છોડે? અંતરમેં ઉસે ગ્રહણ કર લે કિ યહ મેરા આત્મા ઔર યહ વિભાવ. દોનોંકો ભિન્ન કરના. યે સબ કાઁચકે ટૂકડે હૈૈં. ઉસમેં-કાઁચકે ટૂકડેમેં ચૈતન્યકા ચમત્કાર નહીં દિખતા. ચૈતન્યકા ચમત્કાર તો ઇસ હીરેમેં હૈ. ઉસ હીરેકો પહચાન લેના, ચૈતન્ય હીરેકો. વહ સબ તો કાઁચકે ટૂકડે હૈં. આતા હૈ ન? "...., કસ્તૂરી તુઝ પાસ હૈ, ક્યા ઢૂઁઢત હૈ.' હે મૃગ! તેરી ખુશ્બુ-સે યહ વન સુગન્ધિત હુઆ હૈ ઔર તૂ બાહર-સે ખોજતા હૈ કિ યહાઁ-સે ખુશ્બુ આતી હૈ, ઇસ વૃક્ષમેં-સે, ઇસમેં-સે, ઉસમેં-સે. કહીં ખુશ્બુ નહીં હૈ. યહાઁ દૃષ્ટિ કર તો તેરી સુગન્ધ હૈ.

ચૈતન્યકા ચમત્કાર, જ્ઞાનકી પ્રભા તૂને જ્ઞેયમેં સ્થાપિત કર દી હૈ. વહ જ્ઞાનકી પ્રભા તેરી હૈ, તૂ તેરેમેં દેખ. યે ચૈતન્યકા ચમત્કાર તૂને જડમેં સ્થાપિત કર દિયા હૈ. તૂ સ્વયં ચૈતન્ય- હીરા હૈ. ઉસમેં સબ હૈ, ઉસે ખોજ લે. ઉસકી ઓર દૃષ્ટિ કર, ઉસમેં હી સબ ભરા હૈ.

સમાધાનઃ- .. લગની લગી હો તો ઉત્પન્ન હો. અંતરમેં ઉતની લગની ચાહિયે, સ્વયંકો ઉતની રુચિ હોની ચાહિયે. યહી કરના હૈ. ઉસીકી બારંબાર લગન લગતી રહે કિ મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક હૂઁ. ઉસ જ્ઞાયકકી પરિણતિ હી પ્રગટ કરને જૈસી હૈ. ઉતની અન્દર લગની લગે તો પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હો. રુચિ મન્દ હો, બાહર જુડતા રહે તો ઉસે પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ. લગની લગે તો હી ઉત્પન્ન હોતા હૈ. ગુરુદેવને તો બહુત કહા હૈ, બહુત માર્ગ બતાયા હૈ. કરના સ્વયંકો હૈ. પરિણતિ કૈસે પલટની વહ અપને હાથકી બાત હૈ.

મુમુક્ષુઃ- હમ ભાઈઓં આપકે પાસ જ્યાદા નહીં બૈઠ સકતે, પરન્તુ હમારે ભાગ્ય- સે હમેં પણ્ડિતજી ભી અચ્છે મિલ ગયે હૈં.

સમાધાનઃ- .. બહુત મિલા હૈ, પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના હૈ. ગુરુદેવ-સે હી સબને