PDF/HTML Page 1795 of 1906
single page version
સમાધાનઃ- ગુરુદેવ તો અનેક પ્રકાર-સે સબ સ્પષ્ટ કરકે કહતે થે. મુક્તિકા માર્ગ ગુરુદેવને કોઈ અપૂર્વ રીત-સે સબકો સમઝાયા હૈ ઔર ઉનકી વાણી અપૂર્વ થી. કિતનોં જીવોંકો તૈયાર કર દિયે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- ગુરુદેવ-સે લાભ હુઆ તો ફિર એકત્વ હો ગયા.
સમાધાનઃ- ગુરુદેવ-સે લાભ હુઆ ઉસમેં એકત્વ નહીં હોતા હૈ. એકત્વ પરિણતિ એકત્વ દૃષ્ટિ હો તો હોતા હૈ, ઐસે એકત્વ નહીં હોતા હૈ. ભેદજ્ઞાનપૂર્વકકી પરિણતિ હો વહાઁ એકત્વ હોતા હી નહીં. એકત્વબુદ્ધિ હો વહાઁ એકત્વ હોતા હૈ. ગુરુદેવ-સે લાભ હુઆ ઐસા માને ઇસલિયે ઉસકી એકત્વ પરિણતિ નહીં હૈ. વહ બોલે ઐસા ઔર વહ કહે ભી ઐસા કિ ગુરુદેવ-સે લાભ હુઆ, ગુરુદેવ આપ-સે લાભ હુઆ, આપને હી સબ કિયા, આપ-સે હી સબ પ્રાપ્ત કિયા હૈ, ઐસા કહે.
મુમુક્ષુઃ- શબ્દ એક હી હોં, ફિર ભી દૃષ્ટિમેં ફર્ક હોને-સે અભિપ્રાયમેં ફર્ક હૈ.
સમાધાનઃ- દૃષ્ટિમેં ફર્ક હોને-સે પૂરા ફર્ક હૈ. એકત્વબુદ્ધિ-સે કહે ઔર ભેદજ્ઞાન- સે કહે ઉસમેં ફર્ક હૈ.
મુમુક્ષુઃ- એકત્વબુદ્ધિવાલે-સે ભી જ્યાદા વિનય કરે.
સમાધાનઃ- હાઁ, જ્યાદા વિનય કરે, જ્યાદા વિનય કરે.
મુમુક્ષુઃ- ભાષામેં તો અનન્ત તીર્થંકરોં-સે અધિક હૈ, ઐસા કહે.
સમાધાનઃ- હાઁ, આપને યહાઁ જન્મ નહીં ધારણ કિયા હોતા તો હમ જૈસોંકા ક્યા હોતા? ઐસા કહે. જ્યાદા વિનય કરે. ક્યોંકિ અંતરમેં સ્વયંકો જો સ્વભાવ પ્રગટ હુઆ હૈ, ઉસ સ્વભાવકી ઉસે ઇતની મહિમા હૈ કિ જો સ્વભાવ જિસને પ્રગટ કિયા ઔર સમઝાયા, ઉસ પર ઉસે મહિમા આતી હૈ. અંતરમેં જો શુભભાવ વર્તતા હૈ, ઉસકે સાથ ભેદજ્ઞાન વર્તતા હૈ ઔર શુભ ભાવનામેં જો આતા હૈ, ઉસમેં ઉસે ઉછાલા આતા હૈ કિ મેરી પરિણતિ પ્રગટ કરનેમેં ગુરુદેવને ઐસા ઉપદેશ દેકર જો ગુરુદેવ મૌજૂદ થે, ઉન પર ઉસે ઉછાલા આતા હૈ. અતઃ દૂસરે-સે જ્યાદા ઉત્સાહ આકર ભક્તિ આતી હૈ. ઉસકા ઐસા દિખે કિ દૂસરે-સે કિતની (ભક્તિ હૈ). બાહર-સે ઐસા લગે માનોં એકત્વબુદ્ધિ-સે કરતા હો ઐસા દિખે. પરન્તુ શુભભાવનામેં ઉસે ભેદજ્ઞાન વર્તતા હૈ, ઉસ શુભભાવોં-સે ઔર શુભભાવમેં જો
PDF/HTML Page 1796 of 1906
single page version
ઉસે ઉછાલા આતા હૈ, વહ અલગ પ્રકારકા આતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- કિતના વિચિત્ર લગે. અન્દર ઉસી ભાવ-સે ભેદજ્ઞાન કરતા હૈ.
સમાધાનઃ- અન્દર ઉસી ભાવ-સે ભેદજ્ઞાન હૈ ઔર ઉસ ભાવમેં ઉછાલા ઐસા હૈ કિ માનોં ગુરુદેવને હી સબ કર દિયા, ઐસા બોલે. ઔર ઐસી ભાવના ઉસે હોતી હૈ. જૂઠ નહીં બોલતે હૈં, ભાવ આતા હૈ. ઉસકે સાથ ભેદજ્ઞાન હૈ ઔર ઉછાલા ઐસા આતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દોનોં એકસાથ હૈ.
સમાધાનઃ- દોનોં એકસાથ હૈ. ભિન્નતા હોને પર ભી ઉછાલા ઐસા આતા હૈ, માનોં દૂસરે-સે ઉસકી ભક્તિ જ્યાદા હો. ઇસલિયે શાસ્ત્રોંમેં આતા હૈ ન કિ ઉસ શુભભાવનામેં ઉસકી સ્થિતિ કમ પડતી હૈ, રસ જ્યાદા હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનીકો સબ મંજૂરી દી ગયી હૈ. અજ્ઞાની વહી શબ્દ બોલે તો કહે તેરી એકતાબુદ્ધિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- મુફ્ત હૈ? ભેદજ્ઞાન ચલતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ફાવાભાઈ કહતે થે કિ આપ સમ્યગ્દૃષ્ટિકા પક્ષ કરતે હો.
સમાધાનઃ- એકત્વબુદ્ધિ હૈ ઉસે કહતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- ભક્તિ ઔર ભેદજ્ઞાન દોનોંકા મેલ હોતા હૈ, ઐસા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, દોનોંકા મેલ હૈ. ભેદજ્ઞાનકે સાથ ભક્તિકા મેલ હૈ. ઔર સ્વભાવકી મહિમા જહાઁ આયી હૈ, સ્વભાવકી પરિણતિ (હુયી હૈ), શાશ્વત આત્મા, ઉસકી સ્વાનુભૂતિ, ઉસકી મહિમા આયી. વહ પૂરા અન્દર સ્થિર નહીં હો સકતા હૈ, ઇસલિયે બાહર જો શુભભાવના આયે, ઉસ ભાવમેં ઉસકે સામને જો જિનેન્દ્ર દેવ, ગુરુ ઔર શાસ્ત્ર, જો સાધક ઔર પૂર્ણ હો ગયે, ઉન પર (ભાવ આતા હૈ કિ) અહો! ઐસી પૂર્ણતા, ઐસી સાધક દશાકો દેખકર ઉસે એકદમ ઉલ્લાસ ઔર ઉછાલા આતા હૈ. ઔર જિન્હોંને ઉપદેશ દિયા ઔર ઉપકાર કિયા, ઉન પર એકદમ ઉછાલા આતા હૈ. ભેદજ્ઞાન ઔર ભક્તિ દોનોં સાથમેં હોતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- દો વિષય કહે-એક તો પૂર્ણતા દેખી ઔર એક તો જિન્હોંને ઉપકાર કિયા. ઉન દોનોં પર ઉછાલા આતા હૈ.
સમાધાનઃ- દોનોં પર ઉછાલા આતા હૈ. સાધક દશા, ઉપકાર કિયા, ઉપદેશ દિયા ઔર પૂર્ણતા, ઉન સબ પર. ઔર શાસ્ત્ર જો સબ દર્શાતે હૈં, ઉન સબ પર ઉછાલા આતા હૈ. જિતને સાધકકે ઔર પૂર્ણતાકે બાહર જિતને સાધન હો, ઉન સબ પર ઉસે ઉલ્લાસ આતા હૈ. ફિર ભી ઉસી ક્ષણ ભેદજ્ઞાન વર્તતા હૈ. દોનોં પરિણતિ ભિન્ન-ભિન્ન કામ કરતી હૈ. જ્ઞાયકકી ઔર શુભભાવ દોનોં પરિણતિ.
મુમુક્ષુઃ- પહલે પ્રશ્નકે જવાબમેં આપને ઐસા કહા કિ પર્યાય બીચમેં આતી હૈ.
PDF/HTML Page 1797 of 1906
single page version
બીચમેં આતી હૈ ઉસકા અર્થ ક્યા? પ્રગટ પર્યાયકો જ્ઞાનમેં જાનતા હૈ ઔર ઉસ પર- સે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરતા હૈ, ઐસા આપકો કહના હૈ? પર્યાય બીચમેં આતી હૈ માને ક્યા?
સમાધાનઃ- બીચમેં પર્યાય દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરતી હૈ. દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરનેમેં પર્યાય સાથમેં હોતી હૈ. સીધા દ્રવ્ય ગ્રહણ નહીં હોતા. ગ્રહણ કરનેમેં પર્યાય સાથમેં હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરનેમેં પર્યાય સાથમેં હોતી હૈ.
સમાધાનઃ- પર્યાય સાથમેં હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઔર પર્યાય ગ્રહણ કરતી હૈ.
સમાધાનઃ- હાઁ, પર્યાય દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરતી હૈ. દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરે અર્થાત વહ સમ્યક પર્યાય પ્રગટ હુયી. પર્યાય હોતી હૈ. તો હી ઉસને દ્રવ્યકો ગ્રહણ કિયા કહા જાય. યદિ ઉસે સમ્યક પર્યાય પ્રગટ હો તો.
અનાદિ-સે દ્રવ્ય તો હૈ, પરન્તુ ઉસને ગ્રહણ નહીં કિયા હૈ. સ્વયં ઉસ રૂપ પ્રગટરૂપ- સે પરિણમા નહીં હૈ. દ્રવ્ય તો અનાદિ-સે સ્વભાવરૂપ હૈ, પરન્તુ ઉસને ઉસ રૂપ પરિણતિ પ્રગટ નહીં કી હૈ. ઇસલિયે પર્યાય ઉસે ગ્રહણ કરતી હૈ ઔર પર્યાય ઉસ રૂપ પ્રગટરૂપ- સે પરિણમતી હૈ. ઇસલિયે પર્યાય સાથમેં હોતી હૈ. પર્યાય ઉસકે સાથ પ્રગટ હોતી હૈ, સમ્યક રૂપ-સે.
મુમુક્ષુઃ- પર્યાય સમ્યક રૂપ-સે સાથમેં પ્રગટ હોતી હૈ, ઇસલિયે પર્યાય બીચમેં હોતી હૈ.
સમાધાનઃ- પર્યાય બીચમેં હોતી હૈ.
સમાધાનઃ- .. પ્રત્યેક વિજયમેં તીર્થંકર ભગવાન વિરાજતે હૈં, અચ્છે કાલમેં. વર્તમાનમેં વીસ વિહરમાન ભગવાન વિરાજતે હૈં. જબ ચારોં ઓર તીર્થંકર હોતે હૈં, જિતને વિજય હૈ, વિદેહક્ષેત્રકે ૩૨ વિજય હૈં. સબમેં એક-એક વિજયમેં તીર્થંકર ભગવાન વિરાજતે હૈં. ઉતને તીર્થંકર વિરાજતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- ... લાખોં, ઉસકી સંખ્યાકા તો પાર નહીં હૈ.
સમાધાનઃ- વહ તો સંખ્યાતીત હૈ. અચ્છે કાલમેં તો કેવલજ્ઞાનીકા સમૂહ, મુનિઓંકા સમૂહ (હોતા હૈ). વર્તમાનમેં મહાવિદેહ ક્ષેત્રમેં ભગવાન વિરાજતે હૈં. કેવલજ્ઞાનીકા સમૂહ, મુનિઓંકા સમૂહ, સબ સમૂહ હૈ. વિદેહક્ષેત્રમેં તો ચતુર્થ કાલ વર્તતા હૈ. શ્રાવક, શ્રાવિકાએઁ, સમ્યગ્દૃષ્ટિ અનેક હોતે હૈં. યહાઁ તો ભાવલિંગી મુનિ દિખના મુશ્કિલ હૈ. સમ્યગ્દૃષ્ટિકી ભી દુર્લભતા હૈ. ઇસ ભરતક્ષેત્રમેં તો ઐસા પંચમકાલમેં હો ગયા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઐરાવતમેં ભી લગભગ ઐસા હી હોગા?
સમાધાનઃ- ઐરાવતમેં ભી ઐસા હી હૈ. જૈસા ભરતમેં, વૈસા ઐરાવતમેં. દોનોં આમનેસામને હૈ. સદા ચતુર્થ કાલ, મોક્ષ ઔર કેવલજ્ઞાન સદા રહતા હૈ. ભાવલિંગી મુનિ, સબ જ્ઞાન ચતુર્થ કાલમેં મહાવિદેહ ક્ષેત્રમેં સબ હૈ. વહાઁ કિતના હૈ ઔર યહાઁ ઉસમેં-સે કુછ ભી
PDF/HTML Page 1798 of 1906
single page version
નહીં હૈ, થોડા રહા હૈ. ઐસા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- કલ્પના કરની ભી મુશ્કિલ પડે ઐસા હો ગયા હૈ.
સમાધાનઃ- હાઁ, થોડા રહા હૈ. યે તો ગુરુદેવકે પ્રતાપ-સે ઇતના પ્રચાર હો ગયા. ઔર સબકો ઐસા હો ગયા કિ અંતરમેં કુછ અલગ કરના હૈ, ઐસી સબકી દૃષ્ટિ હુયી કિ કરના અંતરમેં હૈ. ચારોં ઓર હિન્દુસ્તાનમેં ઇતના પ્રચાર હો ગયા. નહીં તો એકદમ (ક્ષીણ) હો ગયા થા. બાહ્ય ક્રિયામેં ધર્મ મનાતે થે. ...
સમાધાનઃ- .. પ્રયત્ન ઔર ભાવના તો રહતે હી હૈં, અંતરમેં જબતક નહીં હો તબતક.
મુમુક્ષુઃ- બહુત બાર વિચાર આતા હૈ કિ ગહરી જિજ્ઞાસા, આપ કહતે હો, ગહરી જિજ્ઞાસા ચાહિયે. તો ગહરી જિજ્ઞાસા કિસ પ્રકારકી હોગી? વૈસી ગહરી જિજ્ઞાસા અપનેમેં ક્યોં પ્રગટ નહીં હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- (ઉસકે બિના) ઉસે ચૈન પડે નહીં. અંતરમેં ઉસકી પરિણતિ વહાઁ જાકર હી છૂટકારા હો, ઐસી અંતરમેં-સે ઉગ્ર પરિણતિ પ્રગટ હો તો હો.
મુમુક્ષુઃ- વહ નિરંતર અખણ્ડ રહની ચાહિયે.
સમાધાનઃ- નિરંતર અખણ્ડ રહે તો પ્રગટ હોતા હૈ. એક અંતર્મુહૂર્તમેં કિસીકો પ્રગટ હો વહ બાત અલગ હૈ. બાકી અભ્યાસ કરતે-કરતે બહુભાગ હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જિતની ગહરાઈમેં જાયે, ઉસકા ગહરા ભાવ ગ્રહણ હોકર પરિણમન હો જાના ચાહિયે, ઉસમેં અભી બહુત દેર લગતી હૈ.
સમાધાનઃ- જિતની અન્દર ભાવના હો ઉસ અનુસાર ઉસકા પુરુષાર્થ (ચલતા હૈ). ઔર વહ સહજરૂપ-સે અન્દર હો જાય તો ઉસે હુએ બિના રહે નહીં. જૈસે દૂસરા સબ સહજ હો ગયા હૈ, વૈસે અપની તરફકા પુરુષાર્થ ભી ઉસે સહજ એકદમ ઉગ્રરૂપ-સે હો તો હો. બાર-બાર ઉસે છૂટ જાય ઔર કરના પડે, ઉસકે બજાય ઉસે સહજ ઉસ તરફકી ઉગ્રતા, ભાવના, ઉસ ઓર તીખા પુરુષાર્થ રહા હી કરે તો હોતા હૈ.
દૂસરા સબ સહજ અભ્યાસ જૈસા હો ગયા હૈ, વિભાવકા તો. વૈસે યહ ઉસે સહજ (હો જાના ચાહિયે). મૈં જ્ઞાન-જ્ઞાયકમૂર્તિ હૂઁ, વૈસા સહજ અંતરમેં-સે ઉસ જાતકી પરિણતિ બન જાય, ભલે અભ્યાસરૂપ હો, તો ઉસે અંતરમેં આગે બઢનેકા કુછ હો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વેદન ઐસા હોના ચાહિયે કિ જિસસે વહ પ્રાપ્ત ન હો તબતક ચૈન ન પડે.
સમાધાનઃ-હાઁ, ચૈન ન પડે, ઐસા વેદન ઉસે અન્દર-સે આના ચાહિયે. અપના સ્વભાવ ગ્રહણ કરે, પરન્તુ વહ મન્દ-મન્દ નહીં હોકરકે ઐસા વેદન અન્દર-સે પ્રગટ હો કિ વહ પ્રાપ્ત ન હો તબતક ચૈન ન પડે. ઐસા હો તો ઉસે અન્દર-સે ઉગ્ર આલમ્બન ઔર ઉગ્ર પરિણતિ અપની તરફ જાય તો વહ પ્રગટ હુએ બિના રહે હી નહીં. આકુલતારૂપ નહીં,
PDF/HTML Page 1799 of 1906
single page version
પરન્તુ ઉસે અન્દર-સે વેદન હી ઐસા હોતા હૈ કિ પરિણતિ બાહર ટિકનેકે બજાય, એકત્વબુદ્ધિ ટૂટકર અંતરમેં જ્ઞાયક પરિણતિ હો, ઐસી ઉગ્રતા હોની ચાહિયે. ફિર વિશેષ લીનતાકી બાત બાદમેં રહતી હૈ. પરન્તુ યે જ્ઞાયકકી પરિણતિ ઉસે ભિન્ન હોકર એકદમ પરિણમનરૂપ હો, ઐસા ઉગ્ર વેદન ઉસે અન્દર-સે આના ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- ઉતના હો તો ભી બહુત હૈ. ઉતના હો. ફિર આગે ચારિત્રકી એકાગ્રતા અલગ બાત હૈ.
સમાધાનઃ- ઉસકા અંતરમેં બાર-બાર અભ્યાસ કરતા રહે. વહ ઉગ્ર કૈસે હો, ઐસી ભાવના કરતે-કરતે ઉગ્ર હો તો કામ આયે. પરન્તુ અભ્યાસ કરનેમેં થકના નહીં. અભ્યાસ તો કરતે હી રહના. ઉસે છોડના નહીં. ઉસકી સન્મુખતા તરફકા પ્રયત્ન છોડના નહીં.
મુમુક્ષુઃ- સન્મુખતામેં થોડા ખ્યાલ આયે, માતાજી! ફિર તો છૂટે નહીં. પરન્તુ મૂલમેં જો ભાવભાનસરૂપ-સે જ્ઞાયક લક્ષ્યમેં આના ચાહિયે, વહ કોઈ બાર આયે, ફિર તો કિતને હી સમય તક ઐસા લગે કિ યે તો જો ખ્યાલ આતા થા વહ ભી નહીં આતા હૈ, ઐસા ભી હો જાતા હૈ. વહ ગ્રહણ હોકર ટિકા રહે તો-તો ઉલ્લાસ બઢે, સબ હો ઔર આગે બઢના હો. પરન્તુ ઐસી પરિસ્થિતિ કભી-કભી હો જાતી હૈ કિ કભી દો-ચાર- છઃ મહિનેમેં થોડા ખ્યાલ આયા...
સમાધાનઃ- ફિર-સે સ્થૂલ હો જાતા હૈ ન, ઇસલિયે બાહર સ્થૂલતામેં ચલા જાતા હૈ. ઇસલિયે ઉસે સૂક્ષ્મતા હોનેમેં દેર લગતી હૈ. ઐસા હો જાય. વૈસા ઉસે અંતરમેં-સે ફિર-સે લગની લગે તો હો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- સત્પુરુષોંકો ધન્ય હૈ કિ ઉન્હોંને ઐસી પરિણતિકો ધારાવાહી ટિકાકર અપના કાર્ય કર લિયા.
સમાધાનઃ- .. વહ અંતરમેં-સે આગે જાતા હૈ. ધારાવાહી પરિણતિ તો બાદમેં હોતી હૈ, પરન્તુ યે ઉસકા અભ્યાસ.
મુુમુક્ષુઃ- અભ્યાસમેં ધારાવાહી. સમાધાનઃ- ધારાવાહી. ખણ્ડ પડ જાય ઔર સ્થૂલ હો જાય, ઇસલિયે ફિર-સે સૂક્ષ્મ હોનેમેં ઔર જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરનેમેં દેર લગતી હૈ. ઐસે બાર-બાર ચલતા હૈ. પરન્તુ ઐસે હી બારંબાર ઐસા ઉગ્ર અભ્યાસ કરે તો ઉસે હો.
મુમુક્ષુઃ- પરિણતિ સંયોગાધીન હો જાતી હૈ. મુમુક્ષુઃ- .. શ્રદ્ધાગુણ ઔર જ્ઞાનગુણ દોનોંકા સાથમેં હોના વહ શ્રદ્ધા હૈ? વહ પક્કા નિર્ણય?
સમાધાનઃ- પ્રતીતકી શ્રદ્ધા ભી કહતે હૈં ઔર જ્ઞાનમેં દૃઢતા, દોનોં કહતે હૈં. વિચાર કરકે નિર્ણય કરે. જ્ઞાનકી દૃઢતા ઔર શ્રદ્ધાકી દૃઢતા, દોનોં. દોનોં કહનેમેં આતા હૈ.
PDF/HTML Page 1800 of 1906
single page version
પક્કા નિર્ણય, લેકિન અન્દર વિચાર-સે નિર્ણય કરે વહ અલગ હૈ. અન્દર સ્વભાવ પરિણતિમેં- સે નિર્ણય આવે વહ અલગ હૈ. યે તો વિકલ્પાત્મક નિર્ણય હૈ. ધારણા અર્થાત રટા હુઆ, સ્મરણમેં રખા હુઆ, ગુરુદેવકે ઉપદેશ-સે ગ્રહણ કિયા હુઆ, વિચાર-સે નક્કી કરે કિ બરાબર ઐસા હી હૈ, વહ પક્કા નિર્ણય. વહ નિર્ણય જ્ઞાન-સે ભી હોતા હૈ ઔર પ્રતીતમેં ભી હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ફિર તો અનુભૂતિ હો તભી પક્કા નિર્ણય કહા જાયેગા ન?
સમાધાનઃ- અનુભૂતિ હો તબ કહા જાય. પરન્તુ અનુભૂતિ હોને પૂર્વ ઉસે યથાર્થ કારણ પ્રગટ હો તબ ભી નિર્ણય હોતા હૈ. પરન્તુ યે તો અભી વિકલ્પાત્મક, પહલેકા નિર્ણય હૈ વહ સ્થૂલ હૈ. ઉસકે બાદ જો અનુભૂતિપૂર્વકકા નિર્ણય હોતા હૈ વહ યથાર્થ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઔર જિનવાણીમેં સબમેં જ્ઞાન, દર્શન ઔર ચારિત્ર ઇન તીનોં ગુણકી મુખ્યતા- સે જ્ઞાયકકો કૈસે પ્રાપ્ત કરના વહ આતા હૈ, તો જ્ઞાયકમેં અનન્ત ગુણ હૈ, જીવમેં તો અનન્ત ગુણ હૈ તો ફિર યે તીન ગુણ હી વિભાવ પરિણતિયુક્ત હૈં? કિ ઉનકી શુદ્ધતા- સે જ્ઞાયકકી પ્રાપ્તિ હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- અનન્ત ગુણ વિભાવરૂપ નહીં પરિણમે હૈં. સાધક દશામેં તીન આતે હૈં-દર્શન, જ્ઞાન ઔર ચારિત્ર. દર્શન યથાર્થ હોતા હૈ તો જ્ઞાન ભી યથાર્થ હોતા હૈ. ફિર ચારિત્ર બાકી રહતા હૈ. ફિર લીનતા હોતી હૈ. દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર તીન હો તો સબ શુદ્ધ હોતા હૈ. અનન્ત ગુણ સબ અશુદ્ધ નહીં હુએ હૈં. દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રકી.... એક સમ્યગ્દર્શન હોતા હૈ તો સર્વ ગુણોંકી પરિણતિ સમ્યકરૂપ હો જાતી હૈ. એક ચક્ર ફિરે, દિશા પર તરફ હૈ, સ્વ તરફ આયે તો પૂરા ચક્ર સ્વ તરફ હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- થોડા કઠિન લગતા હૈ.
સમાધાનઃ- ન હો તબતક... છોડ દેનેસે (ક્યા હોગા)? રુચિ કરતે રહના, ભાવના કરતે રહના, કરના તો એક હી હૈ-આત્માકો ગ્રહણ કરના વહી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- મુનિરાજકો તીન કષાયકી ચૌકડી (ગયી હૈ), ઉતની શુદ્ધતા હોતી હૈ ઔર થોડી અશુદ્ધતા હોતી હૈ, તો ચારિત્રગુણકી એક પર્યાયમેં શુદ્ધતા-અશુદ્ધતા દોનોં સાથમેં રહતી હૈ?
સમાધાનઃ- દોનોં સાથ રહતે હૈં. ઉસકે અમુક અંશ શુદ્ધ હોતે હૈં ઔર થોડી અશુદ્ધતા હૈ. મુનિરાજકો વીતરાગ દશા નહીં હુયી હૈ, ઇસલિયે થોડા સંજ્વલનકા કષાય હૈ. ચારિત્ર બહુત પ્રગટ હુઆ હૈ. થોડી અશુદ્ધતા રહતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઔર વહ શુદ્ધિકી વૃદ્ધિ શુદ્ધોપયોગ હોતા જાય તભી હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, શુદ્ધોપયોગ (હોને-સે) અન્દર શુદ્ધિકી પરિણતિ હોતી જાતી હૈ. વિરક્ત દશા, અંતર-સે વિશેષ-વિશેષ અંતરમેં લીનતા હોતી જાતી હૈ, લીનતા બઢતી જાતી
PDF/HTML Page 1801 of 1906
single page version
હૈ. ઇસલિયે આગે જાતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાન સો આત્મા. ભેદ પડા ઇસલિયે ૧૧વીં ગાથા અનુસાર સદભુત વ્યવહારનય હુઆ, અભૂતાર્થ યાની પરદ્રવ્ય જૈસા હુઆ, તો જ્ઞાનકી પર્યાય પૂરા આત્મા સ્વદ્રવ્ય જ્ઞાત હોતા હૈ? અનુભૂતિ હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- ગુણ-ગુણીકા ભેદ પડતા હૈ ઇસલિયે સદભુત વ્યવહાર હૈ. અભૂતાર્થ યાની ઉસમેં આપ જૈસે કહતે હો વહ નયકા સ્વરૂપ હૈ, ઐસા નહીં હૈ. દ્રવ્યદૃષ્ટિ-સે પર કહનેમેં આતા હૈ. વહ પર્યાય અપની હી હૈ. ઉસે દ્રવ્યદૃષ્ટિકી અપેક્ષા-સે ભેદ આત્મામેં નહીં હૈ, આત્મા તો અખણ્ડ હૈ. અખણ્ડ વસ્તુ હૈ. ઉસમેં ભેદ કરના, પૂર્ણ ઔર અપૂર્ણકા ભેદ પડે ઉસ અપેક્ષા-સે ઉસે પર કહનેમેં આતા હૈ. વાસ્તવિક રૂપ-સે વહ જડ હૈ ઐસા ઉસકા અર્થ નહીં હૈ. વહ જડ નહીં હૈ, ચૈતન્યકી પર્યાય હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અપની?
સમાધાનઃ- હૈ અપની પર્યાય, પરન્તુ ઉસમેં ભેદ પડતા હૈ ઇસલિયે દ્રવ્યદૃષ્ટિકી અપેક્ષા- સે ઉસે પર કહનેમેં આતા હૈ. વહ આપને ક્યા કહા અભૂતાર્થ? ... બાકી ઉસ અશુદ્ધ પર્યાયકો કોઈ અપેક્ષા-સે અપની કહનેમેં આતી હૈ. ઇસલિયે ઉસે અસદભુત વ્યવહાર કહનેમેં આતા હૈ. વ્યવહારકે બહુત ભંગ હૈ.
... કોઈ અપેક્ષા-સે અપની કહનેમેં આતી હૈ. દ્રવ્યદૃષ્ટિકી અપેક્ષા-સે ઉસે પર કહનેમેં આતા હૈ ઔર ભેદ પડે, અપની પર્યાય હૈ ઇસલિયે અપની કહનેમેં આતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઔર જિસ સમય અનુભૂતિ હો, ઉસ વક્ત તો પર્યાય રહિત દ્રવ્ય જ્ઞાયક, એકરૂપ જ્ઞાયક હી...
સમાધાનઃ- પર્યાય રહિત દ્રવ્ય નહીં હો જાતા. મુમુક્ષુઃ- નહીં, વર્તમાન પર્યાય તો બાહર રહ જાતી હૈ ન? સમાધાનઃ- પલટ જાતી હૈ. અશુદ્ધ પર્યાય પલટકર શુદ્ધ પર્યાય હોતી હૈ. દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ દેને-સે શુદ્ધ પરિણતિ પ્રગટ હોતી હૈ. પર્યાય રહિત દ્રવ્ય નહીં હો જાતા, પર્યાયકી શુદ્ધ પરિણતિ હોતી હૈ. ... પરન્તુ જ્ઞાનમેં સબ ધ્યાન રખના. પર્યાય રહિત કોઈ દ્રવ્ય હોતા નહીં. પરન્તુ ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે ઉસકા ભેદ પડતા હૈ, ઉસે લક્ષ્યમેં લેને- સે વિકલ્પ આતા હૈ. ઇસલિયે ઉસે લક્ષ્યમેં નહીં લિયા જાતા. પરન્તુ ઉસકી પરિણતિ તો હોતી હૈ. ઉસકી સ્વાનુભૂતિ પ્રગટ હોતી હૈ, વહી પર્યાય હૈ. પરિણતિ તો હોતી હૈ. દ્રવ્ય સ્વયં પર્યાયરૂપ પરિણમતા હૈ, પરન્તુ ઉસ પર લક્ષ્ય નહીં રખના હૈ. પર્યાય ઉસમેં- સે નિકલ નહીં જાતી, પર્યાય પરિણમતી હૈ. દ્રવ્યકી દૃષ્ટિ પ્રગટ કરની હૈ. બાકી જ્ઞાનમેં તો પર્યાય હૈ, ઐસા રખના હૈ ઔર વહ પરિણતિ દ્રવ્યકી હી હોતી હૈ, સ્વાનુભૂતિમેં.