PDF/HTML Page 1802 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- કષાયકી કાલિમા હૈ, જ્ઞાનમેં નહીં હૈ. જ્ઞાનમેં કાલિમા નહીં હૈ?

સમાધાનઃ- જ્ઞાનમેં કાલિમા નહીં હૈ, વિભાવકી જો પરિણતિ રાગ-દ્વેષવાલી હોતી હૈ, વૈસી રાગ-દ્વેષકી પરિણતિ જ્ઞાનમેં નહીં હૈ. જ્ઞાનમેં જાનનેકા દોષ હોતા હૈ. જ્ઞાનમેં જાનનેકા દોષ હૈ. જો સ્વરૂપ હો ઉસસે અન્યથા જાને, વિપરીતપને જાને. શ્રદ્ધાકે કારણ જ્ઞાનમેં દોષ આતા હૈ. શ્રદ્ધા અલગ હૈ ઔર જ્ઞાન ભી અલગ હૈ. ઉસે મિથ્યાજ્ઞાન કહતે હૈં.

મુમુક્ષુઃ- ચારિત્રગુણ જૈસે વિપરીતપને પરિણમતા હૈ,...

સમાધાનઃ- વિપરીતપને પરિણમે ઐસા વિપરીત નહીં હૈ. પરન્તુ ઉસે શ્રદ્ધાકી વિપરીતતા હૈ. જાનનેમેં વિપરીતતા હૈ. કષાયકી કાલિમા હૈ ઐસા નહીં હૈ. ઇસલિયે વિપરીત-વિપરીતમેં ફર્ક હૈ. ઇસકી વિપરીતતા જાનનેકી હૈ ઔર ઉસમેં રાગકી પરિણતિકી હૈ. કષાયકી કાલિમા મલિન હૈ ઔર ઉસ જાતકા મલિન જ્ઞાનકો કહનેમેં આયે, જાનનેકી અપેક્ષા- સે. દોનોંકી પરિણતિ અલગ હૈ. રાગકી પરિણતિ અલગ ઔર શ્રદ્ધા ઔર જ્ઞાનકી પરિણતિ અલગ પ્રકાર-સે કામ કરતી હૈ. હૈ વહ ભી વિપરીત હૈ. શ્રદ્ધા મિથ્યા હૈ ઇસલિયે જ્ઞાન ભી મિથ્યા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- આપને ઐસા કહા થા કિ આત્માકો નહીં જાનતા હૈ, વહ ઉસકા- જ્ઞાનકા દોષ હૈ. પરન્તુ જૈસે ચારિત્રમેં કષાયકી કાલિમા હૈ, વૈસી કાલિમા ઇસમેં નહીં હૈ.

સમાધાનઃ- જાનનેકા દોષ હૈ. વૈસી કાલિમા નહીં હૈ, જાનનેકા દોષ હૈ. મુુમુક્ષુઃ- .. જ્ઞાન હૈ વહ ભી એક પ્રકાર-સે સ્વભાવકા અંશ કહલાતા હૈ ન? સમાધાનઃ- સ્વભાવકા અંશ અર્થાત ઇન્દ્રિયજ્ઞાન સ્વકો નહીં જાનતા હૈ ઇસલિયે પર તરફ જાતા હૈ, પરન્તુ વહ સ્વભાવ છોડકર કહીં બાહર તો જાતા નહીં. વહ તો માનતા હૈ કિ મૈં બાહર ચલા ગયા. સ્વભાવ છોડકર કહીં બાહર નહીં જાતા હૈ. પરન્તુ માન્યતા ઐસી હૈ કિ માનોં અપના જ્ઞાન બાહર ચલા જાતા હૈ ઔર બાહર-સે જ્ઞાન આતા હૈ, ઐસા માનતા હૈ. સ્વભાવકો છોડકર તો કહીં નહીં જાતા.

... પડે હી હૈં. ભલે નિગોદમેં હો. સ્વભાવકા અંશ તો હૈ, ઉસકા કહીં નાશ નહીં હોતા. સ્વભાવકા અંશ હો, વહ જ્ઞાનપને સ્વયં જાનતા હૈ કહાઁ? માનોં બાહર- સે જ્ઞાન આતા હૈ ઔર માનોં મૈં બાહર જાતા હૂઁ. માન્યતા જૂઠી હૈ.

PDF/HTML Page 1803 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- માન્યતાકી ભૂલ-સે જ્ઞાનમેં ભૂલ હોતી હૈ.

સમાધાનઃ- હાઁ, માન્યતાકી ભૂલ-સે જ્ઞાનમેં ભૂલ હોતી હૈ. બાકી સ્વયં તો જાનનેવાલા જ્ઞાયકસ્વભાવી હૈ. જાનનેવાલા તો જાનનેવાલા હૈ, પરન્તુ ઉસકી માન્યતાકી ભૂલ હોતી હૈ. જૂઠ માનતા હૈ. જ્ઞાનકા જાનનેકા જૂઠા હો રહા હૈ, માનોં પરમેં-સે જ્ઞાન આતા હૈ ઔર સ્વયં માનોં બાહર જા રહા હૈ. મૈં સ્વયં જ્ઞાયકરૂપ હૂઁ, ઐસા જ્ઞાન નહીં હૈ. મૈં સ્વભાવરૂપ-જ્ઞાનસ્વભાવરૂપ હી હૂઁ. સ્વભાવરૂપ હૈ સહી, લેકિન સ્વભાવરૂપ હી હૂઁ, ઐસા જ્ઞાન નહીં હૈ.

મુમુક્ષુઃ- અજ્ઞાનીકો જો ઇન્દ્રિયજ્ઞાન હૈ ઔર જ્ઞાનીકા ઇન્દ્રિયજ્ઞાન, યે દોનોં ઇન્દ્રિય જ્ઞાનમેં કુછ ફર્ક હૈ?

સમાધાનઃ- જ્ઞાનીકો યથાર્થ જ્ઞાન હૈ. ઇસલિયે ઉસે જ્ઞાન ભેદજ્ઞાનપૂર્વકકા જ્ઞાન હોતા હૈ, એકત્વ નહીં હોતા. ઉસે જાનનેકી અપેક્ષા-સે, બાહરકા જાને ઉસ જાનનેકી અપેક્ષા- સે સમાન હૈ, પરન્તુ ઇસકી દિશા અલગ હૈ, ઉસકી દિશા અલગ હૈ. જ્ઞાની અલગ દિશામેં રહકર જાનતા હૈ. ઉસકી દિશા સ્વ તરફકી હૈ, સ્વકી દિશામેં રહકર, સ્વકો રખકર પર તરફ જાતા હૈ, પરન્તુ સ્વકો છોડતા નહીં હૈ. ઉસકી દિશા અલગ ઔર ઇસકી દિશા અલગ હૈ. (અજ્ઞાની) માનોં બાહર ચલા ગયા ઇસ તરહ જાનતા હૈ. બાહરકા જાનના કિ યે કિવાડ હૈ યા યે હૈ, વો હૈ, જાનનેકી અપેક્ષા-સે સરીખા હૈ, પરન્તુ ઉસકી દિશા અલગ હૈ. અલગ દિશામેં ખડા રહકર જાનતા હૈ. ઔર વહ અલગ દિશામેં ખડા રહકર જાનતા હૈ (અર્થાત) એકત્વ કરકે જાનતા હૈ. (જ્ઞાની) ભિન્ન રહકર જાનતા હૈ. ઉસકી દિશા પૂરી અલગ હૈ. દેખને-દેખનમેં અંતર હૈ.

ઇસીલિયે કહતે હૈં, જ્ઞાનકી પરિણતિ સબ જ્ઞાનરૂપી હી પરિણમતી હૈ. ઉસકી દિશા હી અલગ હૈ. જ્ઞાયક રહકર હી (જાનતા હૈ), એકત્વ નહીં હોતા હૈ, ભિન્ન જ્ઞાયક રહકર જાનતા હૈ. સ્વયં સ્વ તરફ પરિણતિ રખકર પર તરફ જો ઉપયોગ જાતા હૈ, વહ ભિન્ન રહકર જાનતા હૈ. જાનનેકી પૂરી દિશા અલગ હૈ. ઇસલિયે ઇસકા જાના હુઆ જ્ઞાન કહલાતા હૈ, ઉસકા જાનના અજ્ઞાન કહલાતા હૈ. સ્વકો જાનતા નહીં હૈ, એકત્વ કરકે જાનતા હૈ.

સ્વયં ભિન્ન રહકર (જાનતા હૈ). ઇન્દ્રિયોં-સે મુઝે લાભ હોતા હૈ, ઉસકે આશ્રય- સે મૈં જાનતા હૂઁ, ઐસી ઉસકી શ્રદ્ધા હૈ. ભિન્ન રહકર જાનતા હૈ. સ્વયં અપને સ્વતઃ પરિણમનકો ભિન્ન રખતા હૈ. ઇસ તરહ જાનતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- જાનનેકી અપેક્ષા-સે દોનોં ઇન્દ્રિયજ્ઞાન સરીખા?

સમાધાનઃ- જાનનેકી અપેક્ષા-સે. પરન્તુ ઉસકી પરિણતિ પૂરી અલગ દિશામેં હૈ.

મુમુક્ષુઃ- અતીન્દ્રિય જ્ઞાનકી પરિણતિ પ્રગટ હો ગયી હૈ.

સમાધાનઃ- પ્રગટ હુયી હૈ, ઉસ પૂર્વક (જાનતા હૈ). અભી અધૂરા હૈ ઇસલિયે

PDF/HTML Page 1804 of 1906
single page version

વહ બાહર જાતા હૈ. અતઃ ઉતના ઉસે જાનનેમેં આશ્રય આતા હૈ. ઇન્દ્રિયોંકા, મનકા આશ્રય આતા હૈ. અતીન્દ્રિય જ્ઞાન પ્રગટ હો ગયા હૈ, ઉસ રૂપ પરિણતિ હૈ. પરન્તુ અભી અધૂરા હૈ, ઇસલિયે ઉતના બાહર જાતા હૈ. (અજ્ઞાનીકો) માત્ર ઇન્દ્રિય તરફકા જ્ઞાન હૈ, સ્વકા જ્ઞાન હી નહીં હૈ.

મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનીકા ઇન્દ્રિય જ્ઞાન વૃદ્ધિગત હોતા હુઆ દિખતા હૈ. જબકિ અજ્ઞાનીકા ઇન્દ્રિય જ્ઞાન વૃદ્ધિગત હો રહા હો ઐસા દિખાઈ નહીં દેતા, સામાન્યતઃ.

સમાધાનઃ- ઇન્દ્રિય જ્ઞાનકા ક્યા પ્રયોજન હૈ? વૃદ્ધિગત યા નહીં વૃદ્ધિગત. ઇસે અતીન્દ્રિય જ્ઞાનકી પરિણતિ બઢે વહી વાસ્તવિક વૃદ્ધિ હૈ. સાધનાકી વૃદ્ધિમેં વહી વૃદ્ધિ હૈ. બાહરકા વૃદ્ધિગત દિખાઈ દે વહ સબ તો બાહર-સે દેખના હૈ. ઉસકી વૃદ્ધિ હો ઉસકા કોઈ અર્થ નહીં હૈ. અન્દર અતીન્દ્રિયકા પરિણમન, જ્ઞાયકકી પરિણતિ બઢતી જાય, સ્વાનુભૂતિ ભેદજ્ઞાનકી ધારા અંતર-સે જો પરિણતિ બઢતી જાય, વહી વાસ્તવિક વૃદ્ધિ હૈ. બાહરકી વૃદ્ધિ વૃદ્ધિ નહીં હૈ.

બાહર-સે બઢતા દિખાઈ દે ઔર નહીં દિખાઈ દે, વહ કોઈ દેખનેકી દૃષ્ટિ નહીં હૈ. વહ કોઈ પરીક્ષા હી નહીં હૈ. બાહર-સે ઇતના સુના યા ઇતના પઢા, યા ઇતની ધારણા કી, ઐસા સબ બાહર-સે દેખના, વહ કહીં પરીક્ષા નહીં હૈ, વૃદ્ધિ દિખાઈ દે વહ. વૈસે તો ઉસે વૃદ્ધિ દિખે, ઇસકો નહીં ભી દિખે. બાહર-સે તો ઐસા દિખે. પરન્તુ અંતરકી પરિણતિ બઢે વહી વાસ્તવિક વૃદ્ધિ હૈ.

બાહર-સે કિસીકો ઇન્દ્રિયાઁ કમજોર પડ ગયી હો તો બાહર-સે દિખાઈ ન દે. અતઃ બાહરકી વૃદ્ધિ વૃદ્ધિ નહીં હૈ. અંતરકી પરિણતિકી વૃદ્ધિ હો, વહી વાસ્તવિક વૃદ્ધિ હૈ. દેખના, સુનના, બોલના વહ સબ તો બાહ્ય આશ્રય હૈ. એક મન કામ કરે વહ અલગ બાત હૈ. મન-સે આત્મા ભિન્ન હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ઇન્દ્રિય જ્ઞાન બઢે ઉસમેં કુછ મહત્તા નહીં હૈ, મહત્તા ગિનની ભી નહીં.

સમાધાનઃ- ઉસમેં કુછ મહત્તા નહીં હૈ. ઉસમેં મહત્તા ગિનના ભી નહીં. ઉસમેં મહત્તા નહીં હૈ. વહ પરીક્ષાકા ટોટલ ભી નહીં હૈ. અંતરકી પરિણતિ ક્યા કામ કરતી હૈ, યહ દેખના હૈ. અંતર શ્રદ્ધા-જ્ઞાન, લીનતા વહ સબ પરિણતિ ક્યા કાર્ય કરતી હૈ, યહ દેખના હૈ.

મુમુક્ષુઃ- લોગોંકો બાહરકી વિસ્મયતા લગતી હૈ, ધર્માત્માકો અંતરકી વિસ્મયતા હોતા હૈ.

સમાધાનઃ- હાઁ. અંતરમેં હી વાસ્તવિક પરિણતિ હૈ. મુક્તિકા પૂરા માર્ગ અંતરમેં હૈ. અનાદિ કાલ-સે બાહર દેખનેકી દૃષ્ટિ હૈ ઇસલિયે બાહર દેખતા હૈ. બાહરકી વિસ્મયતા વહ સચ્ચી નહીં હૈ, વહ પરીક્ષા ભી નહીં હૈ. ફિર જિસે ભક્તિ હો, વહ ગુરુદેવ પ્રતિ

PDF/HTML Page 1805 of 1906
single page version

(ભક્તિ કરતા હૈ). ગુરુદેવકી અંતરંગ દશા (દેખકર કહે), ઉનકા બાહરકા ભી ઐસા ઔર અંતર (ભી અલૌકિક) ઐસા ભક્તિભાવ-સે (કહે).

ભગવાન સમવસરણમેં બૈઠે હો (તો કહતા હૈ), પ્રભુ! આપકી અંતરમેં ભી ઐસી પરિણતિ ઔર આપકી બાહ્ય શોભા ભી અદભુત ઔર સબકુછ અદભુત! ભક્તિમેં સબ આવે. સબ ભક્તિમેં આવે. પરન્તુ અંતરંગ દેખનેકી દૃષ્ટિ અંતરમેં હૈ. ભક્તિભાવમેં સબ આવે.

મુમુક્ષુઃ- ભક્તિમેં તો વાણીકી મહિમા ભી કરે, શરીરકી કરે.

સમાધાનઃ- હાઁ, શરીરકી કરે, સબ કરે. ગુરુદેવકા પ્રભાવના યોગ કૈસા, ગુરુદેવ તીર્થંકરકા દ્રવ્ય, આપકી મુદ્રા કૈસી, આપકી વાણી કૈસી, વહ સબ ભક્તિ હૈ. અંતરકી દશા અમુક દેહાતીત દશા દિખતી હો, વહ સબ અમુક પરીક્ષા કરકે કહે વહ અલગ બાત હૈ. ... ગુરુદેવ, ભગવાન, મુનિશ્વર અંતરમેં ક્ષણ-ક્ષણમેં લીન હોતે હૈં, જગત-સે અલગ દિખે, ગુરુદેવ જગત-સે અલગ દિખતે થે. ઐસી પરીક્ષા કરે વહ અલગ બાત હૈ.

મુમુક્ષુઃ- કહનેમેં આતા હૈ કિ તૂ જ્ઞાનલક્ષણકો ખોજ. તો ખોજનેકે લિયે ઉસકે પાસ તો વર્તમાનમેં ઇન્દ્રિય જ્ઞાન હી હૈ. તો ઉસમેં-સે હી ખોજ લે ન.

સમાધાનઃ- ઉસે દૃષ્ટિ અંતરમેં કરની પડતી હૈ. ઇન્દ્રિય જ્ઞાન ભલે હો, પરન્તુ સ્વયં હૈ ન? અપના નાશ તો હુઆ નહીં હૈ. ઇન્દ્રિય જ્ઞાન હો તો વહ જ્ઞાન કહીં ઉસમેં ઘૂસ તો ગયા નહીં હૈ. વહ તો ઉસ તરફ ઉસને માન્યતા કી હૈ. ઉસમેં પરમેં અપના ઘૂસ નહીં ગયા હૈ. સ્વયંકા અસ્તિત્વ કહીં નાશ નહીં હુઆ હૈ. ઉસમેં-સે ખોજ લે, અર્થાત તૂ સ્વયં હી હૈ. તેરી પરિણતિકો અંતર ઝુકાકર તૂ કૌન હૈ, યહ ખોજ લે. ઉસમેં બીચમેં મન, ઇન્દ્રિયાઁ સબ આતા હૈ, ઉસે ગૌણ કરકે તેરે જ્ઞાનકો મુખ્ય કરકે તૂ જ્ઞાનલક્ષણ- સે પૂરે જ્ઞાયકકો પહિચાન લે.

ઉસે તૂ સાથમેં રખ ઉસકા મતલબ ઇસસે જ્ઞાત હુઆ, ઇસસે જ્ઞાત હુઆ, ઐસી દૃષ્ટિ ક્યોં કરતા હૈ? મુઝે મેરે જ્ઞાન-સે જાનના હોતા હૈ ઔર જ્ઞાનલક્ષણ-સે અન્દર દેખનેકા હૈ. ઇસલિયે ઉસસે દેખા વહ તો સાથમેં આતા હૈ. ઇસલિયે ઐસા કહનેમેં આયે કિ ઇન્દ્રિય જ્ઞાન-સે જાના. પરન્તુ તૂ અંતર દૃષ્ટિ કર, તૂ સ્વયં હી હૈ, તૂ કહીં ખો નહીં ગયા હૈ. દૂસરા સાધન અર્થાત સ્વયં હી હૈ, સ્વયં હી અપના સાધન હૈ. અપના કહીં નાશ નહીં હુઆ હૈ.

મુમુક્ષુઃ- અપની સત્તાકા હી સ્વીકાર નહીં કરતા હૈ. મૂલમેં હી તકલીફ હૈ.

સમાધાનઃ- ઇસસે દેખના હૈ ન, ઇસસે દેખના હૈ ન. પરન્તુ તૂ સ્વયં તેરે-સે હી દેખ રહા હૈ, વહ તૂ દેખતા નહીં હૈ. ઔર ઇસસે દેખના હૈ, ઇસ આઁખ-સે દેખના રહા, મન-સે દેખના રહા, પરન્તુ તૂ સ્વયં હી હૈ. વહ તુઝે કહાઁ જ્ઞાન કરવાતે હૈં? તેરે જ્ઞાન- સે, તેરે ક્ષયોપશમ જ્ઞાન-સે સબ જ્ઞાત હોતા હૈ. તૂ તેરે જ્ઞાનકો તેરી ઓર મોડ તો તૂ

PDF/HTML Page 1806 of 1906
single page version

સ્વયં હી તુઝે જ્ઞાત હોગા. ઇસસે જાનના હોતા હૈ, ઉસસે જાનના હોતા હૈ, પર્યાય-સે જાનના હોતા હૈ, પર્યાય-સે જાનના હોતા હૈ, ઐસે ક્યોં લક્ષ્ય કરના? તેરા હી અસ્તિત્વ હૈ ઔર તૂ સ્વયંકો ખોજ લે.

જ્ઞાનલક્ષણ-સે જ્ઞાયકકો ખોજ લે. ઉસમેં બાહ્ય આલમ્બનકે સબ સાધન ગૌણ હો જાતે હૈં. સાથમેંં હો તો તુઝકો સ્વયંકો મુખ્ય કર લે, ઉસકો ગૌણ કર દે, વહ તેરે હાથકી બાત હૈ. કિસસે ખોજૂઁ? પહલે તો બાહ્ય આલમ્બન હોતા હૈ, નિરાલમ્બન તો હોતા નહીં, કહાઁ-સે લાઊઁ? પરન્તુ તૂ નિરાલમ્બન હૈ ઉસકા નાશ હી નહીં હુઆ હૈ. તૂ ઉસે મુખ્ય કરકે ઉસ તરફ જા તો તૂ સ્વયં હી હૈ. ઐસી સબ બાતેં કરતા હૈ, તેરી મન્દતાકી સબ બાતેં હૈં. તૂ પુરુષાર્થ કર તો તૂ સ્વયં હી હૈ. તૂ તુઝે મુખ્ય કર લે કિ મૈં જ્ઞાયક હી હૂઁ. મૈં જાનનવાલા સ્વયં હી હૂઁ. મેરા નાશ નહીં હુઆ હૈ. તો જ્ઞાનલક્ષણકો મુખ્ય કરકે તૂ જ્ઞાયકકો પહિચાન લે. વહ સબ આલમ્બન તો ગૌણ હો જાતે હૈં. તૂ તેરા આલમ્નબ લે લે.

વહ જબ ભી કર, ઉસે ગૌણ તો કરના હી હૈ ઔર વહ તુઝે હી કરના હૈ. વહ પહલે-સે તો હુઆ નહીં હોતા અનાદિકા. જબ હોતા હૈ તબ તુઝે હી ગૌણ કરના હૈ ઔર તુઝે હી મુખ્ય હોના હૈ, ઇસલિયે તૂ હી ઉસે મુખ્ય કરકે ઉસકે આલમ્બનકો ગૌણ કરકે ઔર ઢીલા કરકે, તૂ મુખ્ય હોકર અપને આપકો ખોજ લે. જબ ભી કર, તુઝે હી કરના હૈ. ઉસકા આલમ્બન પહલે ઇસસે કરના પડેગા, ઉસસે કરના પડેગા, ઐસા ક્યોં? તૂ સ્વયં હી હૈ. ઉસસે કહાઁ કરના હૈ, જબ કર તુઝ-સે હી કરના હૈ. જ્ઞાનલક્ષણકો તુઝકો સ્વયંકો હી મુખ્ય કરના હૈ. તૂ ઉસે મુખ્ય કરકે તૂ તેરે જ્ઞાયકકો પહચાન લે. આલમ્બનકો મુખ્ય ક્યોં કરતા હૈ? આલમ્બન આયા તો નિરાલ્મબન કૈસે હુઆ જાય? આલમ્બનકો ગૌણ કર દે, તૂ સ્વયં હી મુખ્ય હૈ. વહ કહાઁ મુખ્ય થે. વહ કહાઁ જાનતે હૈંં. જાનનેવાલા તો તૂ હૈ. વહ તો બીચમેં આતે હૈં.

મન ભી કહાઁ જાનતા હૈ ઔર નેત્ર ભી કહાઁ જાનતે હૈં ઔર કહાઁ કૌન જાનતા હૈ? જાનનેવાલા તૂ ઔર ઉસે તૂ બડા કરકે કહતા હૈ, ઉસકે આલમ્બન બિના જ્ઞાત નહીં હોતા. તૂ સ્વયં હી જાનનેવાલા હૈ, અપની ઓર મુડ જા. બાહર જા રહા હૈ ઉસકે બદલે તૂ તેરે દ્રવ્યકો જ્ઞાનલક્ષણ-સે ખોજ લે. તૂ સ્વયં હી હૈ.

મુમુક્ષુઃ- સ્વયંકો હી ખોજના હૈ ઔર સ્વયં હાજિર હી હૈ.

સમાધાનઃ- સ્વયં હાજિર હૈ ઔર સ્વયંકો હી ખોજના હૈ. વહ સબ કહઁ ઉસે રોકતે હૈં. વહ રોકતે નહીં હૈ. તૂ સ્વયં રુકા હૈ. તૂ હી સ્વયં ભિન્ન પડકર અન્દર જા. અન્દર સ્વયં પરિણમિત હો જાય, ફિર નિરાલમ્બન હોતા હૈ, પહલે કૈસે હો? પરન્તુ જો નિરાલમ્બન હુએ વે પહલે ઐસે હી થે, ઉસે ગૌણ કરકે નિરાલમ્બન હુએ હૈં. અતઃ આલમ્બનકો

PDF/HTML Page 1807 of 1906
single page version

ગૌણ કરકે સ્વદ્રવ્યકા આલમ્બન લે-લે, તેરે હાથકી બાત હૈ. પલટના તેરે હાથકી બાત હૈ.

મુમુક્ષુઃ- સહજ હૈ, હઠપૂર્વકકા નિશ્ચય નહીં હૈ, સહજ હૈ. જ્ઞાનસ્વરૂપકો પકડો ઇસલિયે વહ ગૌણ હો હી જાતા હૈ.

સમાધાનઃ- વહ ગૌણ હો હી જાતા હૈ. જ્ઞાનકો પકડનેકા પ્રયત્ન હી કરના હૈ. ઇસકા આલમ્બન આતા હૈ, આલમ્બન આતા હૈ, આલમ્બન હૈ હી કહાઁ? તૂને હી આલમ્બન લિયા હૈ. તૂ સ્વયં તુઝ-સે જાન રહા હૈ, ઉસે સ્વ તરફ મોડ દે, પર તરફ મુડા હૈ ઉસકો. "પર પરિણતિ ભાગે રે, અક્ષય દર્શન જ્ઞાન વૈરાગ્યે આનન્દઘન પ્રભુ જાગે રે'. આલમ્બન ત્યાગકર નિરાલમ્બન હોના અપને હાથકી બાત હૈ.

સ્વયંકો કુછ કરના હો, નિશ્ચય કિયા હો કિ ઐસા હી કરના હૈ તો દૂસરેકા આલમ્બન તોડ દેતા હૈ કિ મુઝે ઐસે હી કરના હૈ. વહાઁ તોડ દેતા હૈ, યહાઁ નહીં તોડતા.

મુમુક્ષુઃ- વહાઁ સબકો છોડ દેતા હૈ, અપને નિર્ણય અનુસાર કરતા હૈ.

સમાધાનઃ- હાઁ, વહાઁ સબકો છોડ દેતા હૈ. નિર્ણય અનુસાર કરતા હૈ. વહ સબ તો ઉદયાધીન હૈ, તો ભી સ્વયં ઐસા નિર્ણય કરતા હૈ. ઔર ઇસમેં આલમ્બન-આલમ્બન કરતા રહતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ઇસમેં આલમ્બન ખોજતા હૈ.

સમાધાનઃ- આલમ્બન જો દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રને બતાયા, ઉસ અનુસાર કરના હૈ. વહ મહાસમર્થ આલમ્બન હૈ. ઉન્હોંને કહા કિ નિરાલમ્બન હો જા. તો સ્વયંકો નિરાલમ્બન હોના હૈ.

સમાધાનઃ- ... આત્માકા સ્વરૂપ કૈસે પ્રાપ્ત હો? વહ એક હી રટન રહે, એક હી ભાવના રહે, એક હી ઉગ્રતા રહે. યહ મનુષ્ય જીવન ચલા જાય, ઇતને સાલ બીત ગયે, ઇતને સાલ ગયે, ક્યોં પ્રાપ્ત નહીં હોતા હૈ? અંતરમેં કૈસે ક્યોં ઇસ ભવભ્રમણ-સે થકાન નહીં લગતા હૈ? અનેક જાતકે વિચાર આતે થે. ક્યોં વિકલ્પકી જાલમેં ખડા હૈ? ઉસસે ક્યોં છૂટતા નહીં? અનેક જાતકી ભાવનાએઁ ઉગ્રપને આતી હૈ. બારંબાર ઉસીકી ઉગ્રતા ઔર ઉસીકા વિચાર, જાગતે-સોતે, સ્વપ્નમેં એક હી રટન રહા કરે, ઉતની ઉગ્રતા હો તો હોતા હૈ.

ક્ષણ-ક્ષણમેં કોઈ ભી કાર્ય કરતા હો, એક હી ભાવના અન્દર ઉગ્રપને રહા કરે, કહીં ચૈન પડે નહીં, ઐસા અંતરમેં હો તબ જીવકા અંતર પુરુષાર્થ ઉતની ઉગ્રતા હો તો પલટતા હૈ. અંતર્મુહૂર્તમેં બહુતોંકો પલટ જાતા હૈ. બાકી તો ઉતની ઉગ્રતા હોની ચાહિયે.

મુમુક્ષુઃ- ઉસ વક્ત બચપનમેં વૈરાગ્યકી ભાવના થી, પરન્તુ ઇસ પ્રકાર-સે સંસાર- સે છૂટના હૈ, ... દીક્ષા લેની હૈ યા મુનિ બના જાના હૈ, સાધુ બન જાના હૈ. શ્વેતાંબરકે

PDF/HTML Page 1808 of 1906
single page version

હિસાબસે. ઉસકી ભાવના થી.

સમાધાનઃ- અંતરમેં વિકલ્પ-સે છૂટના ઉસમેં તો પુરુષાર્થ ચાહિયે.

મુમુક્ષુઃ- વહ અત્યંત કઠિન લગતા હૈ.

સમાધાનઃ- વહ તો પુરુષાર્થ-સે (હોતા હૈ). વૈસા પુરુષાર્થ પ્રગટ હોના, ઉતની ઉગ્રતા હો તો હોતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- કૈસી ઉગ્રતા?

સમાધાનઃ- ઉગ્રતા હી ચાહિયે. કહીં ચૈન ન પડે, વિકલ્પમેં ઉસે ચૈન ન પડે. કહીં ચૈન ન પડે તો હોતા હૈ. વિકલ્પકી જાલમેં ભી ચૈન ન પડે, ઐસા હોના ચાહિયે. કહીં સુખ ન લગે. અંતરમેં-સે પ્રાપ્ત ન હો તબતક ચૈન ન પડે, ઉતની ઉગ્રતા અંતરમેં હોની ચાહિયે.

.. મુઝે બહુત આનન્દ લગતા હૈ, મુઝે બહુત ઐસા લગતા હૈ, ઐસે જો વિકલ્પ આતે હૈં, વહ વિકલ્પમેં હી ખડા હૈ. મુઝે અંતરમેં બહુત ભાવમેં બહુત આનન્દ આતા હૈ, મુઝે ઇસકા બહુત રસ આતા હૈ, મુઝે ઐસા બહુત હોતા હૈ. વહ સબ વિકલ્પ હી હૈ, અન્દર વિકલ્પકા આનન્દ હૈ. ચૈતન્યકા અસ્તિત્વ-દ્રવ્યમેં-સે આનન્દ ચાહિયે, વહ આનન્દ અલગ હૈ, વહ તો સહજ આનન્દ હૈ. ઉસે વિકલ્પ-સે આનન્દ નહીં હોતા, વહ તો સહજ આનન્દ હૈ. વિકલ્પ નહીં હૈ કિ મુઝે બહુત આનન્દ આયા યા મુઝે યહ પ્રાપ્ત હુઆ, ઐસા વિકલ્પ ભી જહાઁ છૂટ જાતા હૈ. જો સહજ આનન્દ પ્રગટ હોતા હૈ, વહ અંતર-સે ભિન્ન પડ જાતા હૈ. અન્દર ભિન્ન હોકર જો આનન્દ આતા હૈ, સહજ આનન્દ જો આતા હૈ. ઉસે કૃત્રિમતા નહીં હોતી કિ મુઝે ઇસમેં બહુત આનન્દ આયા.

જિસકી આનન્દ પર ભી દૃષ્ટિ નહીં હૈ, પરન્તુ સહજ આનન્દ આતા હૈ. એક અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરતા હૈ. આનન્દ સહજ અન્દરમેં-સે પ્રગટ હોતા હૈ. વિકલ્પ કરકે આનન્દ નહીં વેદના પડતા. ... તો પ્રગટ હોતા હૈ. વિકલ્પકી દિશા હૈ, ઉસકી પૂરી દિશા પલટ જાની ચાહિયે.

ભિન્ન પડના વહ પુરુષાર્થ અલગ રહ જાતા હૈ. અભી તો ક્ષણ-ક્ષણમેં ભેદજ્ઞાન (કરે કિ) વિકલ્પ-સે ભી મૈં ભિન્ન હૂઁ. પહલે તો ઐસા ભેદજ્ઞાન હોના ચાહિયે કિ વિકલ્પ- સે ભી મૈં ભિન્ન હૂઁ, ઐસી જ્ઞાયકકી ધારા પહલે હોની ચાહિયે, તો નિર્વિકલ્પ હો. વિકલ્પ- સે ભી મૈં તો ભિન્ન હૂઁ. ઐસી અંતરમેં-સે જ્ઞાયકકી ધારા (પ્રગટ હોની ચાહિયે).