PDF/HTML Page 1830 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- કાર્ય હોનેમેં પુરુષાર્થકી ક્ષતિ હૈ, યા સમઝકી ક્ષતિ હૈ, યા દોનોંકી ક્ષતિ હૈ?
સમાધાનઃ- પુરુષાર્થકી ક્ષતિ હૈ. ઔર સમઝ ભી જબતક યથાર્થ નહીં હુયી હૈ તબતક સમઝકી ભી ક્ષતિ હૈ. બુદ્ધિ-સે તો જાના હૈ. ગુરુદેવને કહા ઉસે બુદ્ધિ-સે તો બરાબર ગ્રહણ કિયા હૈ. પરન્તુ અન્દર-સે જો યથાર્થ સમઝ, યથાર્થ જ્ઞાન જો પરિણતિરૂપ હોના ચાહિયે, વહ નહીં હુઆ હૈ. ઇસલિયે ઉસ તરહ જ્ઞાનકી પરિણતિમેં ભી ભૂલ હૈ. પરિણતિ પ્રગટ નહીં હુયી હૈ. બુદ્ધિ-સે તો ગ્રહણ કિયા હૈ, જો ગુરુદેવને કહા વહ. પરન્તુ પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ (કાર્ય નહીં હો રહા હૈ).
મુમુક્ષુઃ- પુરુષાર્થ કૈસે કરના?
સમાધાનઃ- યદિ રુચિકી ઉગ્રતા હો તો પુરુષાર્થ હુએ બિના રહે નહીં. રુચિ અનુયાયી વીર્ય. રુચિ જિસ તરફ જાય, ઉસ તરફ પુરુષાર્થ જાય. પરન્તુ અપની રુચિ હી મન્દ હો, વહાઁ પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ. હો રહા હૈ, હોગા, ઐસા અપનેકો હોતા હૈ, ઉગ્ર ભાવના નહીં હોતી. ઇસલિયે પુરુષાર્થ નહીં હોતા હૈ. રુચિ ઉગ્ર હો તો હો.
બાહરમેં રુકના (રુચે નહીં). ઉસે ક્ષણ-ક્ષણમેં બસ, આત્માકી લગન લગે, રાત ઔર દિન કહીં ચૈન ન પડે, ઐસા ઉસે અન્દર હો તો અપના પુરુષાર્થ આગે બઢે. મન્દ-મન્દ રહતા હૈ ઇસલિયે આગે નહીં બઢતા. ઉગ્ર નહીં હો રહા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અંતર સન્મુખ પુરુષાર્થ રુચિકે જોરમેં હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, રુચિકે જોર-સે હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- રુચિ ઉગ્ર હો તો અંતર સન્મુખ પુરુષાર્થ સહજ હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, સહજ હોતા હૈ. રુચિ અપની તરફ જાય તો પુરુષાર્થ ભી ઉસ તરફ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- તો પુરુષાર્થ કરના નહીં રહા, રુચિ કરની રહી.
સમાધાનઃ- દોનોંકા સમ્બન્ધ હૈ, સમ્બન્ધ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દોનોં સાથમેં હોતે હૈં.
સમાધાનઃ- દોનોં સાથ હોતે હૈં. રુચિ હો તો પુરુષાર્થ સાથમેં હોતા હૈ.
PDF/HTML Page 1831 of 1906
single page version
સમાધાનઃ- રુચિકી.
મુમુક્ષુઃ- રુચિ ગહરાઈસે જાગૃત હોનેકે લિયે ક્યા કરના?
સમાધાનઃ- સ્વયંકો હી કરની હૈ. સ્વયં હી વિભાવ-સે છૂટકર કરે કિ નક્કી કરે કિ યે સ્વભાવ હી આદરણીય હૈ, યે આદરણીય નહીં હૈ. વિભાવ આદરણીય નહીં હૈ. વિભાવમેં સુખ નહીં હૈ. ઉસકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ (ચલતી હૈ). સબ જૂઠા અયથાર્થ હૈ. યથાર્થ તો આત્મા તત્ત્વ ઉસસે ભિન્ન હોને પર ભી એકત્વ માન રહા હૈ, વહ જૂઠ હી માના હૈ. સ્વયંને માના હૈ ઉસે, યથાર્થ જ્ઞાન ઔર નિશ્ચય કરકે સ્વયં રુચિકો દૃઢ કરતા જાય. ઉસમેં જ્ઞાન, રુચિ, પુરુષાર્થ સબકા સમ્બન્ધ હૈ. યથાર્થ જ્ઞાન-સે નિશ્ચય કરના ચાહિયે કિ બાહરમેં કહીં સુખ નહીં હૈ. સુખ આત્મામેં હૈ. દોનોં તત્ત્વ ભિન્ન હૈ. યે તત્ત્વ ભિન્ન હૈ, યે તત્ત્વ ભિન્ન હૈ. ઐસે યથાર્થ નિશ્ચય કરકે રુચિકા જોર બઢાયે.
મુમુક્ષુઃ- યે સબ વિકલ્પમેં બૈઠનેકે બાવજૂદ રુચિ જોર કરે? સિર્ફ વિકલ્પમેં બૈઠે ઉતના ચલેગા નહીં.
સમાધાનઃ- પહલે તો વિકલ્પ હોતા હૈ. નિર્વિકલ્પ તો બાદમેં હોતા હૈ. અતઃ પહલે તો વહ અભ્યાસરૂપ હી હોતા હૈ. વિકલ્પરૂપસે અભ્યાસ હો પરન્તુ ગહરાઈ-સે હો, ઉસકા ધ્યેય ઐસા હોના ચાહિયે કિ યે અભ્યાસ વિકલ્પકા હૈ, અભી અન્દર ગહરાઈમેં જાના બાકી હૈ. ઇસ પ્રકાર ધ્યેય ઐસા રખના ચાહિયે. તો ગહરાઈમેં જાનેકા પ્રયત્ન કરે. વિકલ્પમાત્રમેં અટક જાય કિ મૈંને બહુત કિયા તો આગે નહીં બઢ સકતા. અભી ગહરાઈમેં જાના બાકી હૈ. યે વિકલ્પમાત્ર અભ્યાસ હૈ, ઉસસે ભી આગે બઢના હૈ. ઐસા યદિ ધ્યેય રખે તો આગે બઢના હો.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પમેં ધ્યેય ધ્રુવકા રખકર અભ્યાસ કરના?
સમાધાનઃ- હાઁ, ધ્રુવકા ધ્યેય રખના ચાહિયે, તો આગે હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- તો ધ્રુવકા લક્ષ્ય રખકર સુનનેકી જો બાત હૈ, વહ વિકલ્પાત્મક ભૂમિકા હી હૈ ન?
સમાધાનઃ- હૈ તો વિકલ્પાત્મક ભૂમિકા, પરન્તુ ધ્યેય ધ્રુવકા હોના ચાહિયે. ધ્યેય ધ્રુવકા હોના ચાહિયે. આગે બઢનેકે લિયે. નિર્વિકલ્પ હોના હૈ. ઐસા હોના ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- અકેલા ધ્રુવકા ધ્યેય રખકર શ્રવણ કરે તો ભી કાર્ય હોનેમેં વિલંબ હોનેકા કારણ ક્યા?
સમાધાનઃ- સબમેં એક હી કારણ હૈ. અપને પુરુષાર્થકી મન્દતાકે સિવાય..
મુમુક્ષુઃ- રુચિ કમ પડતી હૈ.
સમાધાનઃ- સબ અપના કારણ હૈ. અપને પુરુષાર્થકી મન્દતા હૈ. સબકા કારણ
PDF/HTML Page 1832 of 1906
single page version
એક હી હૈ. વહ કારણ-પુરુષાર્થ નહીં કરતા હૈ, ઇસલિયે ખડા હૈ, વહીં ખડા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિભાવમેં કહીં ન કહીં અટક જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- કહીં ન કહીં અટક જાતા હૈ. મુમુુક્ષુઃ- વહ પકડમેં આતી હૈ કિ વિભાવમેં મેરી અટક રહ જાતી હૈ?
સમાધાનઃ- વહ સ્વયં પકડે કિ મૈં યહાઁ રુકતા હૂઁ. મેરી ગતિ યહાઁ બાહરમેં રુકતી હૈ, મૈં આગે નહીં બઢ સકતા હૂઁ.
મુમુક્ષુઃ- અપને પરિણામકી જાઁચ કરની.
સમાધાનઃ- અપને પરિણામ-સે પકડ સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ક્યોંકિ કિતની હી બાર તો ઐસા હોતા હૈ કિ ઇતના-ઇતના મિલા ઔર કાર્ય નહીં હુઆ તો ક્યા હોગા? ઐસા હો જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- ભાવના તો ઐસી રહે ન કિ ઇતના હુઆ, ફિર ભી આગે ક્યોં નહીં બઢતા હૈ?
મુમુક્ષુઃ- ગુરુ મિલે.
સમાધાનઃ- ગુરુ મિલે, અન્દર રુચિ હોતી હૈ, સત્ય લગતા હૈ તો ભી આગે નહીં બઢતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અન્દરસે કહીં શંકા નહીં હોતી હૈ. ઇતના અન્દર-સે સત્ય લગતા હૈ.
સમાધાનઃ- પરન્તુ પરિણતિકા પલટના અભી બાકી હૈ. ભેદજ્ઞાનકી પરિણતિ પ્રગટ કરની, ઉસકા પલટા હો, સ્વાનુભૂતિ હો તો ભી ઉસકા ચારિત્ર તો બાકી રહતા હૈ. ચારિત્ર બાકી રહતા હૈ.
મુુમુક્ષુઃ- પ્રથમ સીઢીમેં તો સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરના.. સમાધાનઃ- સમ્યગ્દર્શન. વહ મુખ્ય હૈ. વહ માર્ગ પર ચઢ ગયા, બસ. વહ પલટ ગયા.
મુમુક્ષુઃ- ઇતના-ઇતના ઉત્સાહ હોને પર ભી કાર્ય નહીં હો રહા હૈ તો જિતના ભી થોડા-બહુત અન્દરમેં આગે બઢા હૈ, વહ ભાવિમેં કાર્યકારી હો કિ ન હો?
સમાધાનઃ- અપને સંસ્કાર વૈસે ગહરે હો તો ભાવિમેં હો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- હો હી અથવા ન ભી હો?
સમાધાનઃ- સ્વયંને યથાર્થ કારણ દિયા હો તો હોતા હી હૈ. કારણમેં ફર્ક હો, ઊપર-ઊપર-સે હો તો નહીં હોતા. બાકી સ્વયં અન્દર ગહરાઈ-સે (કરતા હો), યહ કરના હી હૈ ઔર યહ કરને પર હી છૂટકારા હૈ, ઐસે સંસ્કાર અન્દર દૃઢ હો તો ભાવિમેં કાર્ય હુએ બિના રહતા હી નહીં.
દેશના ગ્રહણ હોતી હૈ. દેશનાલબ્ધિ અન્દર યથાર્થ ગ્રહણ હુયી હો, તો કભી ભી
PDF/HTML Page 1833 of 1906
single page version
અન્દરમેં-સે પલટે બિના નહીં રહતા. વૈસે ગહરે સંસ્કાર ડાલે તો વહ પલટે બિના નહીં રહતા.
મુમુક્ષુઃ- વહાઁ ફિર કાલકા કોઈ કારણ નહીં રહતા. કભી ભી હો. કિસકી જલ્દી હો, કિસીકો વિલંબ હો, પરન્તુ હોતા જરૂર હૈ.
સમાધાનઃ- હોતા જરૂર હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઉસમેં જ્યાદા-સે જ્યાદા અમુક કાલ લગતા હૈ, ઐસા હૈ?
સમાધાનઃ- જિસે રુચિ હુયી, ગહરી રુચિ હુયી, ઉસે કાલકા માપ નહીં હૈ. લેકિન ઉસકા કાલ મર્યાદિત હો જાતા હૈ, ઉસે અનન્ત કાલ તો નહીં લગતા. ઉસે મર્યાદામેં આ જાતા હૈ. ગહરે સંસ્કાર હો તો આ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ભૂલ હોતી હો તો હમેં કિસકે પાસ હમારી ભૂલ પકડવાને જાના, યહ સમઝમેં નહીં આતા.
સમાધાનઃ- ગુરુદેવને તો સ્પષ્ટ કરકે બતાયા હૈ, કરનેકા સ્વયંકો બાકી રહ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ક્યોંકિ જ્ઞાનીકે બિના જ્ઞાન ગમ્ય નહીં હૈ. જ્ઞાનિયોંકી ભેંટ હુયી, તીર્થંકરકી હુયી તો ભી યે પરિસ્થિતિ ક્યોં રહ ગયી?
સમાધાનઃ- સ્વયંને જ્ઞાનીકો, ગુરુકો પહિચાના નહીં હૈ. સબ મિલે, ભગવાનકો પહચાના નહીં. સ્વયંને બાહર-સે પહચાના હૈ. અંતર કોઈ અપૂર્વ રીત-સે યે અલગ હૈ, કુછ અલગ કહતે હૈં, ઉસ પ્રકાર-સે પીછાના નહીં.
યે તો પંચમ કાલમેં ગુરુદેવ પધારે ઔર કુછ અલગ પ્રકાર-સે બાત કહી, ઇસલિયે સબકો ખ્યાલ આયા કિ યે કુછ અલગ કહતે હૈં. બાકી સ્વયંને સ્થૂલ દૃષ્ટિ-સે હર બાર પહચાના હૈ. ભગવાન સમવસરણમેં બૈઠે હો, ભગવાનકી વાણી (છૂટતી હૈ), ભગવાનકે યે અતિશય હૈ, ભગવાનકે પાસ ઇન્દ્ર આતે હૈં, ઐસે બાહર-સે સબ ગ્રહણ કિયા હૈ. ભગવાનકા આત્મા ક્યા હૈ ઔર વે ક્યા કહતે હૈં? વહ કુછ ગ્રહણ નહીં કિયા.
મુમુક્ષુઃ- બાહ્ય વિભૂતિ દેખનેમેં અટક ગયા.
સમાધાનઃ- બાહ્ય વિભૂતિ દેખી.
સમાધાનઃ- મનુષ્યોંમેં ઐસી શક્તિ નહીં હોતી, દેવમેં તો સબ શક્તિ હૈ, સબ ક્ષેત્રમેં જાનેકી. દેવમેં ભી વહી કરતે હૈં. ભગવાનકે પાસ જાતે હૈં. હર જગહ જા સકતા હૈ. ગુરુદેવ ભગવાન-ભગવાન કરતે થે. સાક્ષાત ભગવાનકે પાસ જા સકે, સમવસરણમેં દિવ્યધ્વનિ સુનને. વહાઁ શાશ્વત મન્દિર હૈં, સ્વર્ગમેં મન્દિરોંમેં પૂજા, ધર્મ ચર્ચા આદિ સબ હોતા હૈ, દેવલોકમેં સ્વાધ્યાયાદિ સબ હોતા હૈ. યહાઁ ગુરુદેવ આજીવન કોઈ મહાપુરુષ બનકર રહે, વહાઁ દેવમેં ભી વહી કરતે હૈં. ક્ષેત્ર-સે દૂર હુએ હૈં, બાકી ગુરુદેવ તો વિરાજતે હૈં સ્વર્ગમેં. યહાઁ બહુત સાલ વિરાજે હૈં.
PDF/HTML Page 1834 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- ... કુછ પ્રયોગ કરકે આગે બઢા જા સકતા હૈ?
સમાધાનઃ- ધ્યાતા તો આત્મા સ્વયં ધ્યેય અપના રખના હૈ. ઔર ધ્યાન સાધનામેં સ્વયં કર સકતા હૈ. પરન્તુ વહ પહચાનકર, આત્માકો પીછાનકર કર સકતા હૈ. મૈં આત્મા જાનનેવાલા એક જ્ઞાયકતત્ત્વ હૂઁ. યે જો વિભાવ, વિકલ્પ આદિ હૈં, વહ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. ઉસસે ભિન્ન મૈં એક તત્ત્વ હૂઁ. શાશ્વત દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરકે ઉસ પર દૃષ્ટિ કરકે ફિર ઉસમેં એકાગ્રતા યદિ હો તો ધ્યાન હોતા હૈ. પરન્તુ પહલે ઉસે બરાબર આત્માકો ગ્રહણ કરના ચાહિયે.
યે શરીર ભિન્ન, અન્દર જો વિકલ્પ આયે વહ વિકલ્પ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ, ઉસસે ભી મેરા સ્વભાવ ભિન્ન હૈ. ઉસે ભિન્ન ગ્રહણ કરકે મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, ઐસે ઉસકી જ્ઞાયકતા ગ્રહણ કરકે જ્ઞાયકરૂપ પરિણતિ કરે, ઉસે ધ્યેયમેં રખે કિ મૈં યહ ચૈતન્ય હૂઁ. ઉસે બરાબર ગ્રહણ કરકે ફિર ઉસમેં લીનતા કરે તો ધ્યાન હોતા હૈ. તો એકાગ્ર હોતા હૈ. ધ્યાતા ઔર ધ્યેય દોનોં સ્વયં હી હૈ. ધ્યાન જો કરનેકા હૈ એકાગ્રતા, ઉસમેં એકાગ્રતા હોતા હૈ. પરન્તુ ધ્યેયકો બરાબર ગ્રહણ કરના ચાહિયે. ધ્યાતા ધ્યાન કરનેવાલા સ્વયં, પરન્તુ ધ્યેય આત્મા હૈ, ઉસ આત્માકો બરાબર ગ્રહણ કરે તો ધ્યાતા, ધ્યાન ઔર ધ્યેયકા ભેદ અંતરમેં લીન હોતા હૈ તો સબ અભેદ હો જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ધ્યાનમેં લીન હોતા હૈ ઉસ વક્ત દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયકી ક્યા સ્થિતિ હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- અંતરમેં લીન હો તબ? દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય આત્મામેં હૈ. દ્રવ્ય ઔર ગુણ. અનાદિઅનન્ત શાશ્વત દ્રવ્ય હૈ, ઉસમેં અનન્ત ગુણ ભરે હૈં. ઔર પરિણતિ જો હૈ, વહ વિભાવ તરફ થી, વહ સ્વભાવ તરફ પરિણતિ જાય તો સ્વભાવકી પર્યાય પ્રગટ હોતી હૈ. વહ પર્યાય હૈ. સ્વભાવ પરિણતિ. અનન્ત ગુણોંકી અનન્ત પર્યાય પ્રગટ હોની, વહ ઉસકી પર્યાય હૈ. ઉસમેં ગુણ અનન્ત હૈં.
સર્વગુણાંશ સો સમ્યગ્દર્શન. સમ્યગ્દર્શન જહાઁ તો ઉસકે સર્વ ગુણોંકી પર્યાય સ્વરૂપ તરફ જાતી હૈ અર્થાત સમ્યકરૂપ-સે પરિણમતી હૈ. દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય આત્માકી સ્વાનુભૂતિ હો તો પર્યાય સ્વયં સ્વરૂપરૂપ પરિણમતી હૈ. વિભાવમેં-સે પલટકર સ્વભાવરૂપ પરિણમતી હૈ. દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય ઉસ પ્રકાર પરિણમતે હૈં. દ્રવ્ય ઔર ગુણ તો અનાદિઅનન્ત શાશ્વત હૈ.
મુમુક્ષુઃ- પ્રથમ એકત્વબુદ્ધિકા અભાવ હો, ઉસ જાતકા...
સમાધાનઃ- પરપદાર્થમેં ઉસે ઇષ્ટ-અનિષ્ટ બુદ્ધિ હોતી હૈ. ઇસલિયે રાગમેં વહ કોઈ ન કોઈ નિમિત્તકો સ્વયં ગ્રહણ કર હી લેતા હૈ કિ યે મુઝે ઠીક હૈ ઔર યે મુઝે ઠીક નહીં હૈ. ઇસપ્રકાર સ્વયં હી ગ્રહણ કરતા રહતા હૈ. કોઈ ભી નિમિત્તકો (ગ્રહણ કર લેતા હૈ કિ) યે ઠીક હૈ ઔર યે ઠીક નહીં હૈ. ઇસ પ્રકાર રાગમેં કિસીકો ગ્રહણ કરકે સ્વયં રાગ ઔર દ્વેષકી વૈસી પરિણતિ કરતા રહતા હૈ. એકત્વબુદ્ધિ હૈ તબતક ઐસા
PDF/HTML Page 1835 of 1906
single page version
રાગ હોતા હૈ.
પરન્તુ ભેદજ્ઞાન હો તો અલ્પ અસ્થિરતા રહતી હૈ. પરન્તુ વહ સમઝતા હૈ કિ મેરી અસ્થિરતાકે કારણ હૈ. વાસ્તવિક રૂપ-સે કોઈ ઇષ્ટ નહીં હૈ, કોઈ અનિષ્ટ નહીં હૈ. વહ સબ તો પરપદાર્થ હૈ. ઇસલિયે વહ સ્વયં પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ ગૃહસ્થાશ્રમમેં ખડે હો, તો ભી અસ્થિરતાકો જાને કિ યે સબ મેરી મન્દતાકે કારણ હોતા હૈ. વાસ્તવિક કોઈ ઇષ્ટ નહીં હૈ, કોઈ અનિષ્ટ નહીં હૈ. ઉસે ભેદજ્ઞાન વર્તતા હૈ.
મિથ્યાત્વમેં જો રાગ-દ્વેષ હોતે હૈં, વહ ઉસે એકત્વબુદ્ધિરૂપ (હોતે હૈં કિ) યે મુઝે ઠીક હૈ ઔર ઠીક નહીં હૈ, ઠીક હૈ, ઠીક નહીં હૈ. વહ સ્વયં રાગ હી ઉસ જાતકા ગ્રહણ કર લેતા હૈ. કોઈ નિમિત્ત મુઝે ઠીક હૈ, અઠીક હૈ. ઉસકે મિથ્યાત્વકે કારણ, ઐસી બુદ્ધિ-એકત્વબુદ્ધિકે કારણ ઐસા ચલતા હી રહતા હૈ.
ઉસકી એકત્વબુદ્ધિ ટૂટે કિ વાસ્તવિક કોઈ ઇષ્ટ-અનિષ્ટ હૈ હી નહીં, મૈં ચૈતન્ય ભિન્ન જ્ઞાયક હૂઁ. યે કોઈ અચ્છા નહીં હૈ, બૂરા નહીં હૈ. માત્ર અપની કલ્પના-સે ઐસી બુદ્ધિ હોતી રહતી હૈ. મૈં ઉસસે ભિન્ન હૂઁ. ઇસપ્રકાર ભિન્ન હોનેકા પ્રયત્ન કરે. ફિર અલ્પ રાગ રહતા હૈ વહ ઉસકે પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ. એકતાબુદ્ધિકો તોડનેકા પ્રયત્ન કરે. બાહર ઉસે કુછ નહીં હો તો સ્વયં હી અન્દર ઐસે વિકલ્પ ઉત્પન્ન કરતા હૈ, એકત્વબુદ્ધિકે કારણ.
મુમુક્ષુઃ- સત્ય બાત હૈ, અપનેઆપ ઉત્પન્ન હોતે રહતે હૈં. પરપદાર્થ હો ભી નહીં, તો ભી (ઉત્પન્ન હોતે હૈં).
સમાધાનઃ- સ્વયં હી અન્દર-સે ઉત્પન્ન હોતે રહતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- .... ઉસ વક્ત વિભાવરૂપ ક્યોં પરિણમતા હૈ?
સમાધાનઃ- જ્ઞપ્તિક્રિયા, પરન્તુ વહ જ્ઞપ્તિક્રિયા યથાર્થરૂપ કહાઁ હૈ? જ્ઞપ્તિ જ્ઞપ્તિરૂપ સ્વયં રહતા નહીં. કરોતિ ક્રિયા હો જાતી હૈ. મૈં યે સબ કરતા હૂઁ ઔર મુઝસે યે સબ હોતા હૈ. જ્ઞાયકરૂપ રહે તો જ્ઞપ્તિક્રિયા બરાબર કહેં. પરન્તુ વહ જ્ઞપ્તિક્રિયા કહીં સ્વયંકો જાનતા નહીં હૈ. સ્વયંકો જાનતા હો, સ્વકો જાનનેપૂર્વક પર જાને તો વહ બરાબર હો. પરન્તુ સ્વકો નહીં જાનતા હૈ ઔર યે પર સ્થૂલરૂપ-સે જાનતા હૈ. જો સ્વકો નહીં જાનતા, વહ દૂસરોંકો યથાર્થ નહીં જાનતા. ઇસલિયે જ્ઞપ્તિક્રિયા હોતી હૈ, પરન્તુ વહ જ્ઞપ્તિક્રિયા ભી ઉસે કરોતિક્રિયા હૈ. વહ સાક્ષી નહીં રહતા હૈ. માનોં મૈં ઉસકો કર દેતા હૂઁ, ઇસકે કારણ ઐસા હોતા હૈ. જાનના અર્થાત વહ સ્થૂલરૂપ-સે જાનતા હૈ. વહ યથાર્થ નહીં જાનતા હૈ.
સ્વકો જાને તો હી ઉસને યથાર્થ જાના કહનેમેં આયે. સ્વકો જાને બિના જાનના વહ યથાર્થ નહીં જાનતા. સ્વકો છોડકર સબકો જાને વહ કુછ જાનના નહીં હૈ. સ્વપૂર્વક
PDF/HTML Page 1836 of 1906
single page version
યદિ જાને તો ઉસે જ્ઞપ્તિક્રિયા પ્રગટ હુયી હૈ. નહીં તો જ્ઞપ્તિક્રિયા નહીં હૈ. "જો જાને સો જાનનહારા'. જો જાનતા હૈ વહ કરતા નહીં ઔર જો કરતા હૈ વહ જાનતા નહીં. પરકે સાથ એકત્વબુદ્ધિકે કારણ મૈં કરુઁ, મૈં કરુઁ ઐસા હોતા હૈ. યથાર્થ જાને તો ઉસે જ્ઞપ્તિક્રિયા યથાર્થ હોતી હૈ. બાકી સ્થૂલરૂપ-સે તો સબ જાનતા હી રહતા હૈ.
જાનનેકા ઉસકા સ્વભાવ હૈ, વહ કહીં નાશ નહીં જાતા. જાનતા તો હૈ, પરન્તુ સ્વયંકો નહીં જાનતા હૈ. વહ જાનના યથાર્થ નહીં હૈ. અપને દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયકો નહીં જાનતા, ઇસલિયે વહ દૂસેરકા ભી યથાર્થ નહીં જાનતા.
મુમુક્ષુઃ- મોક્ષાર્થીકો પ્રયોગ કરના ચાહિયે. તો વહ ધ્યાન યાની ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ?
સમાધાનઃ- ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ વહ ધ્યાન. ક્યોંકિ પહલે વહ અભ્યાસ કરે. યદ્યપિ યથાર્થ ધ્યાન તો જ્ઞાયકકી ધારા પ્રગટ હો ઔર ઉસમેં લીનતા કરે તો યથાર્થ ધ્યાન હો. પરન્તુ પહલે ઉસકા અભ્યાસ હોતા હૈ. ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસરૂપ ધ્યાન કરના હૈ. ક્યોંકિ અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કિયે બિના કહાઁ સ્થિર હોગા? જહાઁ સ્થિર હોના હૈ, વહ જો દ્રવ્ય હૈ ઉસ દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરે. જો શાશ્વત દ્રવ્ય હૈ ઉસમેં સ્થિર હુઆ જાય. પર્યાય પર સ્થિર નહીં હુઆ જાતા. પર્યાય તો પલટતી રહતી હૈ. સ્થિર તો દ્રવ્યકો પહચાને તો હુઆ જાતા હૈ. પરન્તુ દ્રવ્યકો પીછાનનેકા પ્રયત્ન કરે, ઉસ જાતકે અભ્યાસકા પ્રયત્ન કરે. તો ઉસ જાતકા ધ્યાન હોતા હૈ.
ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ કરનેકા પ્રયત્ન કરે કિ મૈં ભિન્ન હૂઁ. યે વિભાવ મૈં નહીં હૂઁ, શરીર મૈં નહીં હૂઁ. ઉસકા ક્ષણ-ક્ષણમેં ભિન્ન પડનેકા અભ્યાસ કરે. ઉસકી એકાગ્રતા કરે કિ મૈં યહ જ્ઞાયક હૂઁ. ઐસા ધ્યાન કરે કિ મૈં યહ જ્ઞાયક હૂઁ, ચૈતન્ય હૂઁ, મહિમાવંત શુદ્ધાત્મા હૂઁ. ઐસા ભાવ-સે ઉસે યથાર્થ પહિચાનકર કરે. વિકલ્પરૂપ-સે ઐસે શુષ્કપને નહીં, પરન્તુ જ્ઞાયક મહિમાવંત હૈ, ઐસે ઉસે ગ્રહણ કરકે બારંબાર ઉસકા ધ્યાન કરે તો વહ અભ્યાસરૂપ ધ્યાન હૈ. બારંબાર ઉસીકા ધ્યાન કરતા રહે.
યથાર્થ પરિણતિરૂપ તો ઉસે જબ જ્ઞાયકકી ધારા પ્રગટ હો, તબ ઉસે યથાર્થ પરિણતિરૂપ ધ્યાન હોતા હૈ. યહ ધ્યાન વહ અભ્યાસરૂપ કરે. સમઝ બિનાકા ધ્યાન તરંગરૂપ હો જાતા હૈ. ઇસલિયે અપનેકો ગ્રહણ કરકે, ચૈતન્યકો પહચાનકર ઉસમેં એકાગ્રતા કરે કિ મૈં યહ ચૈતન્ય હૂઁ, વિભાવ-સે ભિન્ન હૂઁ. ઐસે બાર-બાર ભિન્ન પડનેકા અભ્યાસ કરે ઔર સ્વયંકો ગ્રહણ કરનેકા પ્રયત્ન કરે.
સ્વયંકો ભિન્ન કરના, વિભાવ-સે સ્વયંકો ભિન્ન કરના, ઉસકા અભ્યાસ કરના. ઉસકી પરિણતિરૂપ જિસે સમ્યગ્દર્શન હો, વહ ભી ભેદજ્ઞાન-સે હી મુક્તિ પાતે હૈં. ઔર વહ ભેદજ્ઞાન હી આખિર તક રહતા હૈ. ઉસે યથાર્થ હોતા હૈ. ઉસ ભેદજ્ઞાનસે હી સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. ઔર ઉસ ભેદજ્ઞાનકી ઉગ્રતામેં હી ઉસે લીનતા બઢાની હૈ. ફિર લીનતા બઢાતા હૈ,
PDF/HTML Page 1837 of 1906
single page version
ભેદજ્ઞાન પ્રગટ હોનેકે બાદ. પરન્તુ પહલે-સે એક હી ઉપાય હૈ, ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ કરના.
ભેદવિજ્ઞાનતઃ સિદ્ધાઃ સિદ્ધા યે કિલ કેચન. ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ. મૈં ચૈતન્ય શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ. શુદ્ધાત્મા ચૈતન્ય હૂઁ. યે વિભાવ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. ઉસસે ભિન્ન પડનેકા પ્રયત્ન કરે. ઉસકી મહિમા, ઉસકી લગની, બારંબાર ઉસકા વિચાર, એકાગ્રતા (કરે). ઉસમેં બારંબાર સ્થિર ન હુઆ જાય તબતક બાહર શ્રુતકા અભ્યાસ કરે, દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા કરે. પરન્તુ બાર-બાર કરનેકા એક હી ધ્યેય-જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના વહ.