PDF/HTML Page 1870 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- મુમુક્ષુઓંકો રુચિ ક્યોં નહીં હોતી? યહ સમઝમેં નહીં આતા.

સમાધાનઃ- જિસે અપના કરના હૈ, લગી હૈ કિ મનુષ્યજીવનમેં કુછ કરના હૈ, ઉસે રુચિ હોતી હૈ. જિસે કુછ કરના નહીં હૈ, જિસે બાહરકી-સંસારકી રુચિ હૈ, ઉસે કુછ લગતા નહીં.

મુમુક્ષુઃ- ઉસકા ક્યા કારણ? ચક્રવર્તી હો, તો ફિર વે લડાઈમેં ક્યોં ભાગ લેતે હૈં? ઉસમેં-સે બાહર નિકલકર મુઝે યહ કરના હી નહીં, મુઝે યહ લડાઈ નહીં ચાહિયે, ઐસા કરકે સ્વયં વાપસ ક્યોં નહીં મુડ સકતે?

સમાધાનઃ- જિસને અન્દર-સે જ્ઞાયક આત્માકો પહિચાના હૈ કિ આત્મા ભિન્ન જ્ઞાયક હૈ. વહ અન્દર-સે વિભાવ-સે છૂટ ગયા હૈ ઔર થોડી અસ્થિરતા હૈ. ઉસે જો વિભાવકે પરિણામ આતે હૈં, વહ વસ્તુ સ્વભાવ-સે મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ, વહ સ્વભાવ નહીં હૈ ઐસા પરિણતિ અંતરમેં-સે હો ગયી હૈ. ક્ષણ-ક્ષણમેં જ્ઞાયકકી ધારા રહતી હૈ કિ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. જો પરિણામ આયે ઉસકા જ્ઞાયક રહતા હૈ. પરન્તુ પુરુષાર્થકી મન્દતા (હૈ). પૂર્ણ નહીં હૈ, વીતરાગતા નહીં હૈ ઇસલિયે થોડી અસ્થિરતા હૈ. ઉસ કારણ ઉસમેં જુડતા હૈ. પરન્તુ ઉસકી સ્વામીત્વ બુદ્ધિ નહીં હૈ. મૈં તો જ્ઞાયક જાનનેવાલા હૂઁ. ઐસા બોલનેમાત્ર નહીં, પરન્તુ અંતરમેં ઐસી પરિણતિ હી હો ગયી હૈ. ક્ષણ-ક્ષણમેં ઐસી ભેદજ્ઞાનકી ધારા હી વર્તતી હૈ.

પરન્તુ વે રાજમેં ખડે હૈં, રાજકો છોડ નહીં સકતે હૈં. અંતરમેં-સે કોઈ ભી વિભાવકા ભાવ આદરણીય નહીં હૈ, ઐસી અંતરમેં-સે પરિણતિ હો ગયી હૈ. અંતરમેં પરિણતિ ભિન્ન પડ ગયી હૈ. તો ભી પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે રાજમેં ખડે હૈં, ઇસલિયે રાજકે જો કાર્ય હૈં, ઉસ કાર્યમેં વે ખડે રહતે હૈં. ઉસમેં-સે છૂટ નહીં સકતે. યદિ પુરુષાર્થ કરે તો છૂટ જાય ઐસા હૈ. પરન્તુ ઉનકી પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ ઉસમેં જો-જો રાજાકે હિસાબ- સે ફર્જ હો, વહ સબ ફર્જમેં વે ખડે રહતે હૈં.

રાજમેં ખડે હૈં ઇસલિયે લડાઈ આદિ સબ કાર્યમેં જુડતે હૈં. અંતરમેં-સે વૈરાગ્ય આવે તો સબ છોડકર નિકલ જાતે હૈં. ચક્રવર્તીકા છઃ ખણ્ડકા રાજ હોતા હૈ. પરન્તુ વૈરાગ્ય આતા હૈ તો એક ક્ષણમેં છોડકર મુનિ બન જાતે હૈં. મુઝે યે કુછ નહીં ચાહિયે. ઐસા

PDF/HTML Page 1871 of 1906
single page version

પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હો તો સબ છોડ દેતે હૈં. અંતરમેં-સે છૂટ જાતા હૈ, મુનિ બન જાતે હૈં. ફિર તો ક્ષણ-ક્ષણમેં આત્મામેં સ્વરૂપમેં લીન રહતે હૈં. ક્ષણ-ક્ષણમેં બાહર આયે, અન્દર જાય ઐસી અંતર્મુહૂર્તકી દશા હો જાતી હૈ.

પરન્તુ ગૃહસ્થાશ્રમમેં હૈ ઇસલિયે ઉસે ઉસ જાતકા રાગ પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ છૂટા નહીં હૈ. અંતરમેં-સે છૂટ ગયા હૈ કિ યે વિભાવ મુઝે કિસી ભી પ્રકાર-સે આદરણીય નહીં હૈ. ઊઁચે-સે ઊઁચા શુભભાવ ભી મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ. ઉસસે ભી ભિન્ન રહતે હૈં. પરન્તુ વે રાજકે રાગ-સે છૂટે નહીં હૈ. ઇસલિયે ઉસમેં ખડે રહતે હૈં. વે છોડના ચાહે, પુરુષાર્થ કરે તો ક્ષણમેં છૂટ જાય ઐસા હૈ.

કુછ રાજા લડાઈમેં હોતે હૈં ઔર ઐસા હોતા હૈ કિ યે ક્યા? લડાઈમેં ખડે હો, વહીં વૈરાગ્ય આતા હૈ, વહીં મુનિ બન જાતે હૈં. ઐસી ભી કોઈ રાજા હોતે હૈં. શાસ્ત્રમેં દૃષ્ટાન્ત આતા હૈ. લડાઈ કરતે હો, વૈરાગ્ય આતા હૈ. હાર-જીત યે સબ ક્યા હૈ? વહાઁ લડાઈમેં હી લોંચ કરકે મુનિ બન જાતે હૈં, સબ છોડ દેતે હૈં. ઐસા ભી પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હોતા હૈ. ઔર કિસીકા ઐસા પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ, ઇસલિયે લડાઈમેં, રાજકી વ્યવસ્થામેં સબમેં જુડતે હૈં.

સમ્યગ્દૃષ્ટિકી અંતરકી ગતિ કુછ અલગ હોતી હૈ, બાહરકી અલગ હોતી હૈ. હાથીકે દિખાનેકે દાઁત અલગ ઔર અંતરકે અલગ હોતે હૈં. વૈસે ઉસકી અંતરકી પરિણતિ એકદમ ન્યારી હોતી હૈ. પરન્તુ બાહર ઐસે સબ કાર્યમેં જુડતા હૈ. ઇસલિયે પરીક્ષા કરની મુશ્કિલ હૈ. લડાઈમેં ખડે હો ઔર ઉસકી પરીક્ષા કરની, ગૃહસ્થાશ્રમમેં ખડે હો ઉસકી પરીક્ષ કરની બહુત મુશ્કિલ હૈ. પરન્તુ વહ અંતર-સે કૈસે ન્યારે હૈં, વહ ઉનકા પરિચય હો તો ખ્યાલમેં આયે ઐસા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- તભી ઉસકી જ્ઞાનધારા ચાલૂ હી હોતી હૈ? ઔર કર્મધારા ચલતી હૈ?

સમાધાનઃ- કર્મધારા ભિન્ન, જ્ઞાનધારા ભિન્ન. દોનોં ભેદજ્ઞાનકી ધારા વર્તતી હૈ. યે શરીર ભિન્ન, ઉસકે હથિયાર ભિન્ન, રાગ આવે વહ ભિન્ન. સબસે ભિન્ન ધારા વર્તતી હૈ. પ્રતિક્ષણ ધારા વર્તતી હૈ. વહ સબ કાર્ય ઉસકે ન્યાયપૂર્વક હોતે હૈં. કોઈ અન્યાયમેં નહીં જુડતે. મર્યાદિત હોતે હૈં. પરન્તુ ઉસમેં વે ખડે હોતે હૈં, લડાઈકે કાયામેં.

પહલેકે રાજા, ચક્રવર્તી, ભરત ચક્રવર્તી, રામચન્દ્રજી સબ લડાઈકે કાયામેં ખડે થે. વૈરાગ્ય આયા તબ મુનિ બનકર ચલ દિયે. ભરત ચક્રવર્તી તો અરીસા ભુવનમેં એકદમ વૈરાગ્યકો પ્રાપ્ત હુએ હૈં.

મુમુક્ષુઃ- ગુરુદેવકી એક ટેપમેં સુના કિ જ્ઞાનમેં ઐસી તાકત હૈ કિ ભૂત, ભવિષ્ય ઔર વર્તમાન સબ પર્યાયોંકો જાન સકે. ઐસા ભગવાનકે લિયે હી હૈ?

સમાધાનઃ- ભગવાનકો પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન હૈ, ઇસલિયે તીનોં કાલકા પ્રત્યક્ષ જાનતે હૈં.

PDF/HTML Page 1872 of 1906
single page version

ઔર જો મતિ-શ્રુતજ્ઞાની હૈ વહ પ્રત્યક્ષ નહીં જાનતા. ઇસલિયે ભૂત, વર્તમાન, ભવિષ્યકા પ્રત્યક્ષ નહીં જાનતા. વહ ભગવાનકે લિયે હૈ-ભૂત, વર્તમાન, ભાવિ. સમ્યગ્દૃષ્ટિ હો અથવા મતિ-શ્રુતજ્ઞાની હો, વહ ભી થોડા જાન સકતા હૈ. ઉસે ભૂતકા અનન્ત, ભવિષ્યકા અનન્ત ઔર વર્તમાન વહ સબ અનન્ત કાલકા નહીં જાનતા. કિસીકો ઐસા જ્ઞાન પ્રગટ હો તો મર્યાદિત જ્ઞાન જાન સકતા હૈ.

બચપન-સે બડા હુઆ તો બચપનકા હો ઉતના યાદ કર સકે. ભવિષ્યમેં ઐસા હોનેવાલા હૈ, ઐસા અનુમાન પ્રમાણ-સે જાન સકતા હૈ. ઐસે ભૂત, વર્તમાન, ભવિષ્યકો જાને. વર્તમાનકા જાન સકે, ઐસે જાન સકતા હૈ. પરન્તુ કેવલજ્ઞાની તો પ્રત્યક્ષ ઐસા હી હોગા, ઐસા નિશ્ચિત જાન સકતે હૈં. બાકી મતિ-શ્રુત જિસે હૈ, વહ બચપન-સે અબ તક બડા હુઆ, બચપનમેં ક્યા બના વહ સબ જાનતા હૈ, જો ઉસકી સ્મરણ શક્તિ હો ઉસ અનુસાર. ઔર અનુમાન-સે ભવિષ્યમેં ઐસા હોગા, ઐસા અનુમાન-સે જાનતા હૈ. કિતનોંકો ઐસા જ્ઞાન હોતા હૈ કિ ભવિષ્યમેં ઐસા હોનેવાલા હૈ. ઐસા ભી કિસીકો હોતા હૈ કિ થોડે સમય બાદ ઐસા હોનેવાલા હૈ. ઐસા જ્ઞાન ઉસકા સચ્ચા ભી હો. ઐસા ભી કિસીકો હોતા હૈ. પરન્તુ વહ સબ મર્યાદિત હોતા હૈ ઔર પરોક્ષ હોતા હૈ. કેવલજ્ઞાનીકો પ્રત્યક્ષ હોતા હૈ.

કેવલજ્ઞાની તો જહાઁ વીતરાગ દશા હુયી તો ઉસકા જ્ઞાન નિર્મલ હો જાતા હૈ. ભૂતકા અનન્ત ઔર ભવિષ્યકા અનન્ત કાલ પર્યંતકા અનન્ત દ્રવ્યોંકા, ઉસકે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય, ચૈતન્ય, જડ, જગતમેં જિતની વસ્તુ હૈ, ઉસકે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય, સમય-સમયમેં ક્યા પરિણમન ચલ રહા હૈ, વહ સબ એક સમયમેં કેવલજ્ઞાની જાનતે હૈં. અપના જાનતે હૈં. સ્વયં ભૂતકાલમેં કૈસે પરિણમે? વર્તમાનમેં કૈસે પરિણમતે હૈં, ભવિષ્યમેં ક્યા પરિણતિ હોનેવાલી હૈ? અપને દ્રવ્યકી. અનન્ત ગુણ ઔર પર્યાય કૈસે પરિણમેંગે, ઐસા ભવિષ્યમકા અપના જાને. ઔર અન્ય અનન્ત દ્રવ્ય. યહ જીવ ઇતને સમય બાદ મોક્ષ જાયગા. નર્કકા, સ્વર્ગકા સબ જીવોંકે ભાવ, ઉસકે ભવ, અનન્ત-અનન્ત કાલકા કેવલજ્ઞાની જાનતે હૈં. ઉન્હેં ઐસા પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન હૈ. ઇચ્છા નહીં કરતે હૈં, ઇચ્છા બિના જાનતે હૈં. ઐસા ઉનકા સ્વપરપ્રકાશક જ્ઞાન હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ઉસ જ્ઞાનકા માહાત્મ્ય બતાઈયે.

સમાધાનઃ- જ્ઞાનકી ઐસી મહિમા ઔર જ્ઞાનકા ઐસા સ્વભાવ હૈ. માત્ર મહિમા નહીં બતાની હૈ, પરન્તુ ઉસકા સ્વભાવ હી ઐસા હૈ. ઉસકા નામ કહેં કિ ઉસમેં મર્યાદા નહીં હોતી. જ્ઞાનસ્વભાવ આત્માકા હૈ, ઉસકી મર્યાદા નહીં હૈ કિ ઇતના હી જાને ઔર ઉતના ન જાને. વહ જબ નિર્મલ હો, તબ પૂર્ણ જાને. અનન્ત દ્રવ્ય, અનન્ત ગુણ, અનન્ત પર્યાય, અનન્ત દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવ સબ અનન્ત જાને. ઉસકા નામ જ્ઞાન કહનેમેં આતા હૈ.

PDF/HTML Page 1873 of 1906
single page version

વસ્તુકા સ્વભાવ જિસમેં જ્ઞાન હૈ, ઉસમેં નહીં જાનના ઐસા નહીં આતા કિ ઇતના હી જાને ઔર ઇતના ન જાને. પૂર્ણ જાને. અપના પૂર્ણ, દૂસરેકા, સબકા જાને. પરન્તુ વીતરાગ દશા-સે જાનતે હૈં. અજ્ઞાનદશામેં તો ઐસા થોડા અનુમાન-સે જાને. મતિ-શ્રુતજ્ઞાની સ્વાનુભૂતિમેં જાને. બાકી પરોક્ષ જાને, પરન્તુ વહ થોડે કાલકા જાનતા હૈ. અવધિજ્ઞાની અમુક પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ, મનઃપર્યયજ્ઞાની અમુક પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ, પરન્તુ કેવલજ્ઞાની તો પૂર્ણ જાનતે હૈં. ઐસા જ્ઞાનકા સ્વભાવ હી હૈ. જ્ઞાનકો મર્યાદા નહીં હોતી.

આત્મા જ્ઞાનસ્વભાવી હૈ. તો ઉસમેં નહીં જાનના ઐસા આતા હી નહીં. પૂર્ણ જાને. ઉસમેં ઐસી મર્યાદા નહીં બઁધ સકતી કિ ઇતના જાને ઔર ઉતના ન જાને. પૂર્ણ જાને. સ્વકો જાને, પરકો જાને. પરન્તુ ઇચ્છા બિના. ઉસમેં એકત્વબુદ્ધિ કિયા બિના જાનતા હૈ.

સમાધાનઃ- .. યથાર્થ ભાવના ભાવે, વહ ભાવના ઉસકી ફલવાન હોકર હી છૂટકારા હો. યદિ વહ ભાવના અંતર-સે ઉત્પન્ન હુયી ભાવના હો કિ મુઝે આત્મા હી ચાહિયે. ઐસી ભાવના યદિ હુયી ઔર ચૈતન્યકી પરિણતિ પ્રગટ ન હો તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે. અર્થાત ભાવના ફલતી હી હૈ. તો દ્રવ્યકા સ્વભાવ નાશ હો જાય અથવા દ્રવ્યકા નાશ હો જાય. જગતકો શૂન્ય હોના પડે. દ્રવ્યકા નાશ હો અર્થાત જગતકો શૂન્ય હોના પડે.

જો ભાવના અંતર-સે પ્રગટ હુયી હો, જો ભાવના અંતરમેં-સે પ્રગટ હો, વહ ભાવના અપની પરિણતિકો લાયે બિના રહતી હી નહીં. યદિ પરિણતિ ન આવે તો ઉસ દ્રવ્યકા નાશ હો જાય. જો દ્રવ્ય સ્વયં અન્દર-સે પરિણતિકો ઇચ્છતા હૈ, જો ઉસે ચાહિયે, વહ અંતર-સે ન આયે તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે અર્થાત દ્રવ્યકા નાશ હો જાય. અપને દ્રવ્યકા નાશ હો, અપની ભાવના સફલ ન હો, કિસીકી ન હો, ઇસલિયે જગતકો શૂન્ય હોના પડે.

અપની ભાવના સફલ નહીં હોતી હૈ તો અપને દ્રવ્યકા નાશ હોતા હૈ. વૈસે કિસીકી ભાવના સફલ નહીં હો તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે. ઇસલિયે સ્વયંકી ભાવના અંતર- સે ઉત્પન્ન હુયી હો, વહ અંતર-સે પ્રગટ હોકર હી છૂટકારા હૈ. યદિ સ્વયંકો અન્દર- સે આત્મા પ્રગટ હોનેકી ઇચ્છા હો, અંતર-સે, તો વહ અન્દર પ્રગટ હો હી. ઐસા નિયમ હૈ. જો અંતરકી ઉત્પન્ન હુયી ભાવના હો, વહ ભાવના સફલ હુએ બિના રહતી હી નહીં.

શુભ-અશુભ સબ ભાવનાઓંકા ફલ આતા હૈ. ઐસે ચૈતન્ય તરફકી ભાવના અંતરમેં- સે હુયી, વહ ભાવના અંતર-સે હુયી, ઉસ રૂપ દ્રવ્યકો પરિણમના હી પડે. યદિ દ્રવ્ય પરિણમે નહીં તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે, દ્રવ્યકા નાશ હો. દ્રવ્યકા નાશ હોતા હી નહીં. ઇસલિયે દ્રવ્ય ઉસ રૂપ પરિણતિ કિયે બિના રહતા હી નહીં.

PDF/HTML Page 1874 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- અંતરકી ભાવના કૈસે ઉત્પન્ન હો?

સમાધાનઃ- ઉસે ઉત્પન્ન કરનેકે લિયે સ્વયંકો ઉતની લગન હો, જરૂરત લગે કિ બસ, કોઈ વસ્તુમેં ઉસે રસ નહીં હૈ, એક ચૈતન્ય તરફકા રસ લગે. ચૈતન્યમેં અન્દર અપૂર્વતા લગે. ઐસી અપૂર્વતા લગે. ઉસકે બિના સ્વયંકો ચલે હી નહીં. ચૈતન્યકી પરિણતિકે બિના કૈસે ચલે? ઐસા યદિ અંતરમેં-સે હો તો અંતરમેં-સે પરિણતિ પ્રગટ હુએ બિના રહે હી નહીં.

સમાધાનઃ- .. જો માર્ગ બતાયા, ઉસ માર્ગકે બિના અંતરમેં કહીં સંતોષ હો સકે ઐસા નહીં હૈ. ધ્યાન કરે તો સમઝ બિનાકા ધ્યાન (કરે તો) અન્દર-સે કુછ પ્રગટ નહીં હોતા. જ્ઞાનપૂર્વકકા ધ્યાન હો તો વહ સચ્ચા ધ્યાન હો, અપના સ્વભાવ પહિચાનકર. શ્રીમદ કહતે હૈં ન, તરંગરૂપ હો જાતા હૈ. જ્ઞાન બિનાકા ધ્યાન તો.

જો જાન રહા હૈ વહ સ્વયં હી હૈ. સ્વયં અપનેકો જાન નહીં સકતા હૈ. વિભાવમેં જો સબકો જાનનેવાલા હૈ, ઉસ જાનનેવાલેકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરના. જાનનેવાલેકા અસાધારણ ગુણ જ્ઞાત હોતા હૈ. બાકી અનન્ત અનુપમ શક્તિયોં-સે ભરા (હૈ). પરન્તુ જ્ઞાનસ્વભાવ ઉસકા ઐસા અસાધારણ હૈ કિ વહ ગ્રહણ હો સકે ઐસા હૈ. પરન્તુ સ્વયંકી ઉતની તૈયારી હો તો વહ ગ્રહણ કર સકતા હૈ. પરન્તુ વહ જબતક ન હો તબતક ઉસકી અપૂર્વતા લગે ઔર ઉસ તરફ પરિણતિ જાય તો ભી અચ્છા હૈ. ઉસકી ભાવના હો તો ભી.

મુમુક્ષુઃ- ઐસા હોતા હૈ કિ ઐસા કૈસા અનુભવ? ઐસા કૈસા આનન્દ? ક્યા હોતા હૈ? ઉસ વક્ત અપનેકો ક્યા દિખાઈ દેતા હૈ? ઐસા હોતા હૈ કિ જાનનેવાલેકો જાનના હૈ, વહ સબ બાત બરાબર. તો ફિર ઉસમેં આનન્દ આતા હૈ તો કૈસા આનન્દ હૈ? ઉસકા ક્યા સ્વરૂપ હૈ?

સમાધાનઃ- જબતક વિકલ્પમેં ખડા હૈ, તબતક આનન્દ પ્રગટ નહીં હોતા. વિકલ્પ- સે ભિન્ન પડે તો પ્રગટ હોતા હૈ. પરન્તુ પહલે ભેદજ્ઞાન હો તો વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડે. ઔર વહ ભેદજ્ઞાન ભી યથાર્થ પરિણતિયુક્ત હોના ચાહિયે. પહલે તો અભ્યાસરૂપ હોતા હૈ, ફિર ઉસકી પરિણતિ પ્રગટ હોતી હૈ. વિકલ્પમેં ખડા હૈ તબતક આનન્દ હોતા નહીં. ઉસકી શ્રદ્ધા કરે, અપૂર્વતા કરે તો હો. ઐસા પહલે હો, બાદમેં હો. પહલે તો યથાર્થ પ્રતીત કરે કિ આત્મામેં આનન્દ હૈ. શાસ્ત્રમેં આતા હૈ, તુઝ-સે ન હો સકે તો શ્રદ્ધા તો કરના.

સમાધાનઃ- .. શાશ્વત મન્દિર હૈ. શાશ્વત રત્નકે મન્દિર ઔર શાશ્વત પ્રતિમાએઁ પાઁચસૌ- પાઁચસૌ ધનુષકી. જૈસે સમવસરણમેં ભગવાન બૈઠે હોં, વૈસે રત્નકી પ્રતિમાએઁ. નાસાગ્ર દૃષ્ટિ હૈ. એક દિવ્યધ્વનિ નહીં હૈ, બાકી જૈસે ભગવાન હોં, વૈસા પદ્માસન ઔર ઐસે પાઁચસૌ ધનુષકી, ઐસી ૧૦૮ પ્રતિમાએઁ. ૫૨ જિનાલય હૈ. વહ પૂરા દ્વીપ માનોં ભગવાનકે મન્દરોંકા

PDF/HTML Page 1875 of 1906
single page version

હી હો ઐસા દ્વીપ હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ઐસી કુદરતી રચના હોતી હૈ?

સમાધાનઃ- કુદરતી રચના. યે સબ પુદગલકી રચના ભગવાનરૂપ હી પરિણમિત હો ગયી હૈ. વહાઁ સબ ભગવાન હી હૈં.

મુમુક્ષુઃ- વિહરમાન તીર્થંકર?

સમાધાનઃ- નહીં, તીર્થંકર નહીં, પ્રતિમાએઁ હૈં. (તીર્થંકર) તો વિદેહક્ષેત્રમેં હૈૈં.

મુમુક્ષુઃ- વિહરમાન તીર્થંકરકી પ્રતિમાએઁ યા (દૂસરી)?

સમાધાનઃ- કોઈ વિહરમાનકી યા ચૌબીસ તીર્થંકરકી પ્રતિમાએઁ ઐસા કુછ નહીં, બસ, ભગવાન હી. નામ નહીં. જૈસે ભગવાન સમવસરણમેં બૈઠે હોં, વૈસે ભગવાન. સમવસરણમેં બૈઠે હોેં વૈસે. કૌન-સે ભગવાન ઐસા કુછ નહીં, તીર્થંકર ભગવાન. ચૌબીસ ભગવાન યા બીસ વિહરમાન ભગવાન, ઐસા નહીં. તીર્થંકર ભગવાન. પદ્માસનમેં (બૈઠે હોં), અશોકવૃક્ષ હોતા હૈ, સિંહાસન હોતા હૈ, સમવસરણ જૈસી રચના હોતી હૈ. નામ નહીં હૈ. કિસીકી પ્રતિષ્ઠા નહીં કી હૈ, કુદરતી હૈ. કુદરતી, પુદગલકે પરમાણુ જૈસે પહાડ આદિ કુદરતી હોતે હૈં, દુનિયામેં જૈસે પહાડ આદિ હોતા હૈ, વૈસે કુદરતી પ્રતિમાએઁ, રત્નમય પ્રતિમાએઁ હોતી હૈં. કિસીકે દ્વારા નિર્મિત નહીં હોતી.

મુમુક્ષુઃ- કૈલાસ પર્વત પર ભી હૈ ન?

સમાધાનઃ- ભરત ચક્રવર્તીને વહાઁ પ્રતિઓંકી સ્થાપના કી હૈ. ભૂતકાલકી ચૌબીસી, વર્તમાન ચૌબીસી ઔર ભવિષ્યકી ચૌબીસી, ઐસે બહત્તર બિંબકી સ્થાપના ભરત ચક્રવર્તીને કૈલાસ પર્વત પર કી હૈ. કૈલાસ પર્વત અભી કિસીકો હાથ નહીં લગતા હૈ. વહ રત્નમય પ્રતિમાએઁ ભરત ચક્રવર્તીને કરવાયી હૈં.

સમાધાનઃ- ..વિભાવભાવ-સે અપના સ્વભાવ ભિન્ન હૈ. ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે ઉસ રૂપ અંતરમેં-સે પરિણતિ કરે તો હોતા હૈ, તો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. જો ભાવ-વિકલ્પ આયે ઉસસે ભિન્ન આત્મા જ્ઞાયક હૈ, ઉસે પહચાનના.

... કેવલજ્ઞાન હો તબ વહ ક્ષય હોતા હૈ. બાકી પહલે ભેદજ્ઞાન હૈ. ઉસકા ભેદજ્ઞાન કરના. તો વિકલ્પ છૂટકર અન્દર સમા જાય તો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. તો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. .. તો વિકલ્પ છૂટ જાય.