PDF/HTML Page 1523 of 1906
single page version
mumukṣuḥ- ... jñeyarūp paradravya, aise jo upādhirūp vibhāvabhāv..
samādhānaḥ- usako? muumukṣuḥ- usameṁ kyā lenā? isakā vācya kyā hai?
samādhānaḥ- ātmākā svabhāv śuddha hai. vah śuddhatā-se bharā hai. śuddhatā-se bharapūr hai. vibhāvabhāv to jñey hai, vah jñāyak hai. vah vibhāvabhāv hai. vibhāvabhāv upādhirūp hai. upādhi bhāv-se ātmā bhinna hai. usakā bhedajñān karake aur svabhāv maiṁ śuddhātmā hūn̐, aisī dr̥ṣṭi karake śuddha paryāy pragaṭ karanā vah ātmākā svabhāv hai. śuddha dr̥ṣṭi kar, śuddha paryāy pragaṭ kara. aur vah to vibhāvabhāv hai, vibhāvase bhedajñān karanā.
jñeyase ekatvabuddhi toḍakar usakā bhedajñān karanā. bhedajñān karake, apane svarūpameṁ dr̥ṣṭi karake śuddha paryāy pragaṭ karanā. ekatvabuddhi jñeyake sāth hai use toḍ denā. ekatvabuddhi ho rahī hai. ekatvabuddhi vibhāvabhāvake sāth hai. ekatvabuddhi ho rahī hai, ekatvabuddhiko toḍanā. vah jñey hai, maiṁ jñāyak hū̃n. jñāyak taraph dr̥ṣṭi karake usakā bhedajñān karanā. to śuddhātmāmeṁ dr̥ṣṭi karane-se, pariṇati pragaṭ karane-se śuddha paryāy pragaṭ hotī hai.
mumukṣuḥ- jñeyake sāth ekatva ho gayā hai.
samādhānaḥ- ekatvabuddhi ho gayī hai. ek to hotā nahīṁ, ekatvabuddhi ho rahī hai. jñey maiṁ hūn̐ aur maiṁ vah hūn̐, ekatvabuddhi toḍanā. svabhāvako grahaṇ karanā. maiṁ caitanya hūn̐, ye vibhāvabhāv maiṁ nahīṁ hū̃n. maiṁ anādiananta śāśvat svarūp jñāyak hū̃n. jñāyak jo jānanevālā hai vah maiṁ hū̃n. jñāyak hai, jñāyakameṁ ananta guṇ-ananta śakti, ananta-ananta śaktioṁ-se bharapūr maiṁ ātmā hūn̐ aur yah vibhāv maiṁ nahīṁ hū̃n. aisā bhedajñān karake dr̥ṣṭikī diśā palaṭ denā.
jo siddha hue ve bhedavijñān-se hue haiṁ. jo siddha nahīṁ hue haiṁ ve bhedajñānake abhāv- se. jo bandhe haiṁ, ve bhedavijñānake abhāv-se bandhe haiṁ. bhedavijñān parase, vibhāvase bhedajñān aur svabhāvakā grahaṇ karanā. svabhāvako grahaṇ aur vibhāv-se bhed karanā. bhedajñān kaise bhānā? ki avicchinna dhārā-se bhānā. usameṁ ched na paḍe. avicchinna dhārā-se bhedavijñānako bhānā vah muktikā upāy hai, vah muktikā mārga hai.
PDF/HTML Page 1524 of 1906
single page version
caitanya akhaṇḍa śāśvat hai, usameṁ aśuddhatā nahīṁ huyī hai. śuddhātmāko grahaṇ karanā aur vibhāvase vibhakta karanā. vah muktikā mārga hai. isako maiṁ jānatā hūn̐, nahīṁ jānatā hūn̐, vah to bīcameṁ jānanekī bāt huyī, pahale vibhāvase bhedajñān karanekī vidhi hai. muktike mārgameṁ bhedajñān karanekī vidhi hai. ekatvabuddhi toḍe denā. maiṁ caitanya jñāyak hū̃n. (is prakār) dr̥ṣṭikī diśā palaṭ denā. aur vibhāv, samasta vibhāvabhāv maiṁ nahīṁ hū̃n. śubhabhāv bīcameṁ āte haiṁ to bhī śubhabhāv bhī merā svarūp nahīṁ hai. bīcameṁ to āte haiṁ, parantu merā svarūp nahīṁ hai. usako vibhakta karanā aur svabhāvameṁ ekatva karanā. maiṁ ananta guṇ-se bharapūr jñāyakatattva hū̃n. us jñāyakako grahaṇ karanaā. śarīr-se, vibhāv, nokarma man-vacan-kāyā, sabase bhinna maiṁ ātmā hū̃n. aisī svabhāvameṁ ekatvabuddhi karanā aur vibhāv-se vibhakta karanā. yah muktike mārgakī vidhi hai.
jñāyak to ananta jānanevālā hai. ananta śaktioṁ-se bharapūr hai. jñāyak aisā hai ki ananta-ananta padārthako jānatā hai. jñāyakakī śakti ananta hai. lekin usakī dr̥ṣṭi badal denā. par-or dr̥ṣṭi hai, dr̥ṣṭi svabhāvameṁ kar denā. vah muktikā mārga hai. śuddhātmāko grahaṇ karake śuddha paryāy pragaṭ hotī hai. usameṁ dr̥ṣṭi karake, bhedajñān is tarah avicchinna dhārā-se bhānā (ki) jñān jñānameṁ sthir na ho jāy, jñān jñānameṁ sthir ho jāāy, tabatak avicchinna dhārāse bhedavijñān bhānā.
svabhāvameṁ ekatva aur parase vibhakta. caitanyakā astitva grahaṇ karake parase vibhakta karanā. yathārtha bhedajñān tabhī hotā hai, svabhāvakā astitva grahaṇ kare tab par-se vibhakta hotā hai. maiṁ ātmā hūn̐ aur bākī sab upādhi hai. bāharakī sab upādhi hai, maiṁ ek jñāyak ātmā hū̃n.
mumukṣuḥ- maiṁ ātmā hūn̐, yah vikalpa upādhi hai?
samādhānaḥ- ātmā hūn̐, yah vikalpa bhī upādhi hai. vah vikalpa bhī rāg hai. bīcameṁ vikalpa āte haiṁ. jñān jñānako grahaṇ kare. bīcameṁ vikalpa āye binā rahate nahīṁ. jñāyakako grahaṇ karanemeṁ vikalpako gauṇ kar denā. maiṁ niravikalpa tattva hū̃n. jñān jñānameṁ sthiro ho jāy, jab svānubhūti nirvikalpa daśā hove, tab vikalpa chūṭatā hai. vikalpa pahale to nahīṁ chūṭatā, usakā bhedavijñān hotā hai.
mumukṣuḥ- upādhi kyoṁ kahā use?
samādhānaḥ- upādhi hai, vibhāvabhāv hai vah upādhi hai.
mumukṣuḥ- maiṁ jñāyak hūn̐, ye vibhāvabhāv hai?
samādhānaḥ- jñāyak hūn̐, jñāyakakā rāgamiśrit vikalpa hai vah upādhi hai. jñāyak upādhi nahīṁ hai. rāgamiśrit vikalpa jo āyā vah upādhi hai. jñāyak hai vah to nirākul
PDF/HTML Page 1525 of 1906
single page version
hai. jñāyak śāntirūp hai, ānandarūp hai. rāgamiśrit vikalpa upādhirūp hai. vikalpase bhedavijñān karanā. maiṁ jñāyak hūn̐, maiṁ ānanda hūn̐, ye sab vikalpa upādhirūp hai. parantu vah bīcameṁ ātā hai to usase bhedavijñān karanā ki ye maiṁ nahīṁ hū̃n.
jñāyak upādhi nahīṁ hai. sahaj pariṇati jñānakī-jñāyakakī upādhi nahīṁ hai. vikalpa upādhi hai. maiṁ hūn̐, to vibhakta (hotā hai). maiṁ yah hūn̐, yah nahīṁ hū̃n. to vibhakta yathārtha hotā hai. (anyathā) vibhakta nahīṁ hotā hai. maiṁ svayaṁ jñāyak hū̃n. jñāyak svabhāv anādiananta hai. ānandase (bharā hai). jñāyak caitanya jo jñāyak hai vah maiṁ hū̃n. bīcameṁ vikalpa ātā hai-maiṁ jñāyak hūn̐, vah vikalpa bhī merā svarūp nahīṁ hai. bīcameṁ ātā hai, vah upādhi hai, ākulatā hai, viparīt hai, to bhī bīcameṁ ātā hai. parantu maiṁ to nirvikalpa tattva hū̃n. aisī śraddhā pahale to buddhi-se hotī hai, parantu aisī pariṇati ho jāye ki maiṁ jñāyak hī hūn̐, aisī sahaj pariṇati hove tab hī yathārtha bhedajñān hotā hai. sahaj pariṇati hove. kṣaṇ-kṣaṇameṁ maiṁ jñāyak hūn̐, aisī sahaj pariṇati hove to yathārtha bhedajñān hotā hai. aur upayog palaṭ jāy to nirvikalpa svānubhūti bhī isameṁ hotī hai. upayog bāhar hotā hai, bhītarameṁ... svānubhūtikī daśā to aṁtarmuhūrtakī hotī hai. bāhar āve tab to bhedajñānakī dhārā calatī hai. jñāyak hū̃n. parantu jñāyakakī pariṇatimeṁ usameṁ śānti, nirvikalpatā ānanda vah dūsarī bāt hai. vah to apūrva hai. parantu āṁśik śānti, jñāyakakī pariṇati aisī savikalpa daśāmeṁ bhedavijñānakī dhārāmeṁ bhī usako rahatī hai. caitanyakā astitva grahaṇ kare usako yathārtha bhedavijñān hotā hai.
mumukṣuḥ- bhedajñāna.
samādhānaḥ- hān̐, atīndriy jñān hotā hai. vah jñān, maiṁ jñāyak hūn̐, usameṁ atīndriy ā jātā hai. par taraph isase jānatā hūn̐ yā bāharase jānatā hūn̐, jñeyase jānatā hūn̐, aisā nahīṁ. maiṁ svayaṁ jñāyak hū̃n. maiṁ svayaṁ jānanevālā hū̃n. atīndriyakā vedan tab hotā hai, (jab) vikalpa chūṭe tab svānubhūti atīndriy ānanda ātā hai. usake pahale usakī śraddhākī pariṇati hotī hai. bhedajñānakī pariṇati hotī hai. jñāyak hūn̐, jñāyak hūn̐, aisī pariṇati honī cāhiye. jñeyase bhedajñān karanā. vah jānanekā chūṭatā nahīṁ hai, parantu usase bhedavijñān hotā hai, maiṁ jñāyak hū̃n.
mumukṣuḥ- aur sahaj pariṇati honeke bād bhī bhedajñān hotā hai?
samādhānaḥ- sahaj pariṇati to yathārtha hotī hai. usake pahale bhedajñānakā abhyās hotā hai. vāstavik bhedajñān to nahīṁ hai. sahaj daśā jab hove tab yathārtha bhedajñān to tabhī hotā hai. jisako nirvikalpa svānubhūti hotī hai, bādameṁ usakī bhedavijñānakī dhārā calatī hai, usako sahaj pariṇati bhedajñānakī hotī hai. usake pahale bhedajñānakā
PDF/HTML Page 1526 of 1906
single page version
abhyās hotā hai, yathārtha bhedajñān nahīṁ hotā hai.
vikalpa aur buddhi dvārā, bhāvanā dvārā aisā abhyās hotā hai. yathārtha nahīṁ hotā. parantu pahale abhyās hotā hai. buddhipūrvak vicār karatā hai, maiṁ bhinna hū̃n. ye merā svarūp nahīṁ hai, aisī bhāvanā karatā hai, aisī mahimā karatā hai, bīcameṁ aisā abhyās karatā hai.
mumukṣuḥ- ... yathārtha bhedajñān ho jātā hai.
samādhānaḥ- astitvakā grahaṇ hove to yathārtha hotā hai. ātmāmeṁ apūrvatā lage ki maiṁne astitva grahaṇ kiyā.
mumukṣuḥ- astitvarūp pariṇamit ho, usake bād vāstavik bhedavijñān hotā hai?
samādhānaḥ- astitvarūp pariṇati ho jāy, maiṁ yah caitanya hūn̐, to yathārtha hotā hai. nahīṁ to bhedajñānakā abhyās hotā hai. vibhāvakī pariṇati ho rahī hai, usase bhinna paḍanā vah kārya karanā hai. vahī muktikā mārga hai. caitanya anādiananta śāśvat hai, usako grahaṇ karatā hai to prajñā-se jaise bhinna kiyā, vaise prajñā-se grahaṇ karanā. prajñā-jñān dvārā prajñāchainī dvārā usako grahaṇ karanā, to bhed ho jātā hai. svānubhūti usameṁ hotī hai.
mumukṣuḥ- śuddha svarūpameṁ avicalit caitanya pariṇati, vah vāstavameṁ dhyān hai. vah dhyān pragaṭ honekī vidhi ab kahanemeṁ ātī hai. jab vāstavameṁ yogī, darśanamohanīy aur cāritramohanīyakā vipāk pudagal karma hone-se, us vipākako yānī svayaṁ-se bhinna aise acetan kamāmeṁ sameṭakar, vipākako karmameṁ sameṭakar, tadanusār pariṇati-se upayog- se vyāvr̥tta karake yānī us vipākake anurūp pariṇamanemeṁ upayogako nivr̥tta karake, mohī- rāgī aur dveṣī nahīṁ hokarake, aise us upayogako atyaṁt śuddha ātmāmeṁ niṣkaṁpapane līn karatā hai tab, us yogīko ki jo apane niṣkriy caitanya svarūpameṁ viśrāṁt hai. vacan, man aur kāyāko bhātā nahīṁ aur sva kamāmeṁ vyāpār nahīṁ karatā hai, use sakal śubhāśubh karmarūp in̐dhanako jalānemeṁ samartha hone-se, agni samān aisā, param puruṣārtha siddhike upāyabhūt dhyān pragaṭ hotā hai.
samādhānaḥ- caitanya svarūpameṁ ekadam sthir ho gayā, vikalpa chūṭ jāya. śubhāśubh pariṇati jo hotī hai, usase vyāvr̥tta karake. caitanyakī pariṇati.. koī apekṣāse use jaḍ (kahate haiṁ), jaḍ arthāt hotī hai caitanyameṁ, karmakā nimitta (hai), isaliye vah merā svarūp nahīṁ hai. usase bhinna hokar ekadam svarūpameṁ līn-apanemeṁ viśrāṁt ho jātā hai. vikalpa chūṭakar aṁtarameṁ ekadam niṣkaṁp ho jātā hai. aisī nirvikalpa daśā ho, vah dhyānakā svarūp hai. aisī ugratā, jisameṁ vikalpa bhī utpanna nahīṁ hotā, vyāvr̥tta ho gayā, vikalpa-se bhī nyārā ho gayā, bhinna ho gayā, aisī niṣkaṁp dhyān daśā yogioṁko pragaṭ hotī hai. jo chaṭhaveṁ-sātaveṁ guṇasthānameṁ jhulanevāle munivar (haiṁ, ve) aṁtarmuhūrtameṁ nirvikalpa
PDF/HTML Page 1527 of 1906
single page version
daśāmeṁ (āte haiṁ) aur bāhar āye tab chaṭhaveṁ guṇasthānameṁ vikalpa ātā hai. sātaveṁ guṇasthānameṁ nirvikalpa daśāmeṁ aise jam jāte haiṁ aur usīmeṁ līn ho jāy to usameṁ kevalajñān pragaṭ ho jātā hai. usīmeṁ śreṇi caḍhate haiṁ.
aisā vyāvr̥tta, usase nyārā, śraddhāse to nyārā ho gayā thā, pratītameṁ jñātākī dhārārūp samyagdarśanameṁ nyārā to ho gayā thā, parantu ye to viśeṣ vyāvr̥tta-nyārā ho gayā. cāritradaśā- se līn ho gayā, viśeṣ līn ho gayā. aisā līn ho gayā ki dhyānakī ugratā ho gayī. pahale to samyagdarśanameṁ svarūpācaraṇ cāritra thā. ye to viśeṣ līn ho gayā. aisā niṣkaṁp ho gayā. apane svarūpameṁ viśrāṁti letā hai. sab kamā-se bhinna paḍ gayā. jo vibhāv pariṇati thī, usase dūr ho gayā aur svarūpameṁ vibhāv pariṇati bhī uṭhe nahīṁ, aisā svarūpameṁ līn ho gayā. aisā dhyān karate-karate aise yogīko kevalajñān pragaṭ hotā hai. vah dhyānakā svarūp hai. jis dhyānameṁ vikalpa bhī utpanna nahīṁ hote. vah dhyān hai.
vah samyagdarśanakī bāt (thī), ye to munidaśākī bāt (hai). ugra dhyān ho gayā. munidaśāmeṁ chaṭhaveṁ-sātaveṁ guṇasthānameṁ munioṁko dhyān (hotā hai usameṁ) upayog jyādā bāhar nahīṁ sakatā. aṁtarmuhūrta hote hī svarūpameṁ līn ho jāte haiṁ. upayog bāhar jāy to bhī bhedajñānakī dhārā to vartatī hai, parantu bāhar jāy to ṭik nahīṁ sakate. aṁtarmuhūrtameṁ svarūpameṁ līn (hokar) nirvikalpa daśā prāpta hotī hai. aṁtarmuhūrta-aṁtarmuhūrtameṁ. aisā karate- karate viśeṣ dhyān ho to aise jam jāte haiṁ ki phir bāhar hī nahīṁ āte. aisā dhyān lagāte haiṁ, śreṇi caḍhakar kevalajñān prāpta karate haiṁ. aisā dhyān pragaṭ huā hai. aise ugra dhyānakī bāt karate haiṁ.
mumukṣuḥ- aisā dhyān sādhakako nahīṁ hotā hai? śrāvaka.
samādhānaḥ- aisā dhyān muniko hotā hai.
mumukṣuḥ- muniko hotā hai?
samādhānaḥ- samyagdarśanakā dhyān vah alag bāt hai. ye yogīkā dhyān liyā hai. samyagdarśanameṁ dhyān hotā hai. maiṁ jñāyak hūn̐, jñāyak hūn̐, jñāyakakī ugratā karake jñāyakameṁ līn ho jāy, vikalpa ṭūṭ jāy, nirvikalpa daśā ho jāy, parantu bāhar āye to usako gr̥hasthāśramake vikalpa uṭhate haiṁ. vah to gr̥hasthāśramameṁ rahatā hai na, usakā vikpa uṭhatā hai. usakī bhūmikā gr̥hasthāśramakī hai. to usako aisā ugra dhyān muni jaisā nahīṁ hotā hai.
usameṁ liyā hai na? taraṁg choḍ detā hai. sab taraṁg chūṭ jāte haiṁ. muni to abuddhipūrvak... nirvikalpa daśāmeṁ samyagdarśan (hone par) buddhipūrvak (vikalpa) chūṭ gayā. abuddhimeṁ to hai. bāhar āve to gr̥hasthāśramakā vikalpa uṭhatā hai. isaliye usakā dhyān ugra nahīṁ
PDF/HTML Page 1528 of 1906
single page version
hotā hai, munikā dhyān ugra hotā hai.
mumukṣuḥ- dhyānakī prakriyā to donoṁkī ek hī hai na?
samādhānaḥ- prakriyā usameṁ ugra hai. vidhi ek hai, parantu munikī dhyānakī daśā ugra dhyān daśā hai. usameṁ ek saṁjvalanakā kaṣāy alpa hai. aur isako (-samyagdr̥ṣṭiko) to pratyākhyānī, apratyākhyānī sab hai. isaliye ugra līnatā, inako ugra līnatā hai. gr̥hasthāśramameṁ utanī ugratā nahīṁ hai. aṁtarmuhūrtameṁ bāhar ātā hai. aur munikī daśā bahut ugra hai. ugra hai. dhyānakī daśā... vidhi ek hai. bhedajñānakī dhārā donoṁko hai. usakī līnatā viśeṣ hai. svarūpameṁ sthir hote haiṁ vah līnatā viśeṣ hai. samyagdr̥ṣṭiko aisī līnatā nahīṁ hai. munikī līnatā viśeṣ hai. muni to bāhar āve to ek aṁtarmuhūrtase jyādā ṭik nahīṁ sakate. bhītarameṁ cale jāte haiṁ. aṁtarmuhūrta-aṁtarmuhūrtameṁ aisī bhūmikā koī alag hai. (samyagdr̥ṣṭi) to bāhar āye to ṭik sakatā hai. (munirāj) bāhar āve to ṭik nahīṁ sakate. bhītarameṁ cale jāte haiṁ. unakī niraṁtar dhyānakī daśā aisī calatī hai, calate- phirate bāhar āve to upayog ṭikatā nahīṁ hai, bhītarameṁ calā jātā hai. aisī dhyānakī daśā niraṁtar calatī hai. aur bādameṁ koī ugratā ho jāy to kevalajñān pragaṭ kare aisī ugratā ho jātī hai. dhyānakī daśā unako niraṁtar calatī hai. chaṭhaveṁ-sātaveṁ guṇasthānameṁ ... samyagdr̥ṣṭiko aisī ugratā nahīṁ hai. jñāyakakī dhārā aur bhedajñān usako rahatā hai. usakī dhyānakī daśā muni jaisī ugra nahīṁ hotī. munikī ugratā alag hai.
mumukṣuḥ- bhedajñānameṁ itanī tākat hai, samyagdr̥ṣṭike bhedajñānameṁ itanī tākat hai ki usakī śraddhā avicalit banī rahatī hai.
samādhānaḥ- hān̐, śraddhā avicalit banī rahe. jñāyakakī dhārā nyārā-nyārā, vah sahaj nyārā rahatā hai. usako vicār nahīṁ karanā paḍatā. maiṁ nyārā caitanya hūn̐, vah caitanyakī koī śānti vedatā hai. aisī tākat hai, usakī pariṇatimeṁ. parantu muni jaisī līnatā nahīṁ hai. nirvikalpa daśā, munikī bhān̐ti aṁtarmuhūrta-aṁtarmuhūrtameṁ nahīṁ hotī hai.
mumukṣuḥ- darśanamohanīy aur cāritramohanīyakā vipāka. to munike darśanamohanīy to nahīṁ hai, cāritramohanīy hai. to donoṁ vipāk kyoṁ liye?
samādhānaḥ- koīko darśanamohakā vipāk... kisīko kṣāyik hove, kisīko kṣayopaśam hove, aisā hai na. isaliye darśanamoh, cāritramoh donoṁ liye. koī sattāmeṁ hove to usake vipākake choḍ detā hai. darśanamoh, cāritramoha. pūrṇa vītarāgatā .. kisīko sattāmeṁ hove, kisīko kṣāyik hove, kisīko kṣayopaśam hove, isaliye liyā hai.
samādhānaḥ- .. dūsaroṁko kahaneke bajāy apanā kar lenā.
mumukṣuḥ- barābar, sahī bāt hai, bilakūl barābar hai. usake liye to hai yah
PDF/HTML Page 1529 of 1906
single page version
jīvana.
samādhānaḥ- apanā manuṣya jīvan sārthak kar lenā.
mumukṣuḥ- bahut muśkil-se milatā hai. āpake caraṇoṁmeṁ, bas usameṁ sārthakatā hai. āpakā hāth ūpar ho, bas! aur kuch nahīṁ (cāhiye).
samādhānaḥ- merī tabiyat aisī rahatī hai. sab āte haiṁ, jāte haiṁ. mumukṣuḥ- itanā milatā hai vahī bahut hai. samādhānaḥ- jīvanameṁ ātmākā kalyāṇ karanā, bas! vahī hai. ek hetu ātmākā lakṣya. kaise aṁtar ātmāko pahacānū̃n. dev-guru-śāstrakī mahimā aur ātmākā dhyey rakhanā. bhītarameṁ nyārā ātmā kaise pīchānūn̐? aur śrutakā svādhyāya. sāthameṁ vah karanā. ek ātma prayojan, dūsarā koī prayojan nahīṁ. vahī mahimāvaṁt hai, usīmeṁ sab bharā hai. bāharameṁ sab niḥsār tuccha-tuccha hai. ātmāmeṁ sabakuch bharā hai. ātmāko nahīṁ pīchānā. anaṁt kālameṁ sab kriyā karī, sabakuch kiyā, parantu ātmāko pīchānā nahīṁ. vah ātmā, gurudevane mārga batāyā. paṁcamakālameṁ koī jānatā nahīṁ thā. koī kriyā kare, aisā kare usameṁ dharma mān lete haiṁ.