PDF/HTML Page 1545 of 1906
single page version
mumukṣuḥ- dr̥ṣṭimeṁ pūrṇatākā lakṣya aur prayojanameṁ aisā kahe ki abhī nyūnatā hai, pūrṇatā prāpta karanī hai.
samādhānaḥ- abhī nyūnatā hai, cāritra bākī hai-līnatā bākī hai. dravyapane abhed hai, parantu abhī paryāy sva-or pūrṇarūpase śuddha nahīṁ huyī hai. śuddhatākī paryāy jo pragaṭ honī cāhiye vah pūrṇa śuddha (nahīṁ hai). dravya aur guṇ anādiananta ekasāth hai. paryāy to kṣaṇ-kṣaṇameṁ, kṣaṇ-kṣaṇameṁ palaṭatī rahatī hai. paryāy jo vibhāv-or thī, vah svabhāv- or gayī, isaliye āṁśik śuddha to huyī, parantu abhī līnatā bākī hai. dr̥ṣṭike sāth juḍī jo paryāy hai vah paryāy utanī śuddha huyī, parantu abhī līnatākī bākī hai.
mumukṣuḥ- utanā bhed paḍatā hai.
samādhānaḥ- hān̐, utanā bhed paḍatā hai. nahīṁ to turanta kevalajñān ho jānā cāhiye. svānubhūtimeṁ turanta kevalajñān nahīṁ ho jātā. svānubhūti aṁśarūp hai. kevalajñān, vītarāgatā turatna nahīṁ hotī. kisīko aṁtarmuhūrtameṁ ho jātī hai, vah alag bāt hai. to bhī usameṁ kram to paḍatā hī hai.
mumukṣuḥ- .. dravyakā avalmaban hai...
samādhānaḥ- puruṣārthakī kacās hai. kisīkī pariṇati aisī hai ki aṁtarmuhūrtameṁ ekadam puruṣārtha utpanna ho jātā hai. kisīkī pariṇati aisī hai ki dhīre-dhīre utpanna hotī hai. jo apanī or muḍā, svānubhūti pragaṭ huyī, use avaśya vītarāg daśā honevālī hī hai. kisīko dhīre hotī hai, kisīko jaldī hotī hai.
mumukṣuḥ- kam-jyādā samay to gauṇ hai.
samādhānaḥ- hān̐, kam-jyādā (samay gauṇ hai). puruṣārthakī utanī pariṇatikī kṣati hai, puruṣārthakī kṣati hai.
mumukṣuḥ- ...puruṣārthakī mukhyatā..
samādhānaḥ- puruṣārthakī mukhyatā rakhanī.
mumukṣuḥ- ..
samādhānaḥ- koī aisā kahe ki kramabaddhameṁ aisā honevālā thā. parantu puruṣārthakī
PDF/HTML Page 1546 of 1906
single page version
mukhyatāpūrvakakā kramabaddha hai. jisake lakṣyameṁ puruṣārtha nahīṁ hai, vah āge nahīṁ baḍh sakatā. kramabaddha bhale sāthameṁ ho, parantu jisake lakṣyameṁ puruṣārtha nahīṁ hai (vah āge nahīṁ baḍh sakatā). kramabaddha puruṣārthake sāth juḍā hai.
mumukṣuḥ- paryāy śuddha ho jātī hai? kramabaddhake sāth puruṣārtha āye to paryāy śuddha ho jātī hai?
samādhānaḥ- puruṣārtha utpanna ho, isaliye usakā kramabaddha ho jātā hai. puruṣārtha apanī or-jñāyak or kare to kramabaddha jaisā hai vaisā ho jātā hai. usakī dr̥ṣṭi puruṣārtha par honī cāhiye, usakā lakṣya puruṣārtha par honā cāhiye. use khaṭak rahanī cāhiye ki merī mandatā hai, maiṁ āge nahīṁ baḍh pātā hū̃n. yadi aisā usake khyālameṁ rahe ki kramabaddhameṁ jaisā honevālā hogā vah hogā, maiṁ kyā karun̐? honevālā hogā, honevālā hogā, aisā karatā rahe to use honevālā hogā, aisā hī rahegā. parantu jisakī bhāvanāmeṁ khaṭak rahe to hī usakā kramabaddha puruṣārthake sāth juḍā hai. aisā kramabaddha aur puruṣārthakā sambandha hai. svabhāv, kāl, puruṣārtha ādi sab juḍe haiṁ.
mumukṣuḥ- pān̐coṁ samavāyakā mel hai. usameṁ puruṣārthakī mukhyatā hai.
samādhānaḥ- usameṁ puruṣārthakī mukhyatā (hai). sādhakako, rucivāleko sabako puruṣārtha- or, apanī or, apanī bhūl taraph usakī dr̥ṣṭi rahanī cāhiye ki merī kṣati hai. kramabaddha aur karmakā uday (lekar) jo apanī kṣati nahīṁ ginatā hai, usako dhīrāpan aur kacās rahegī hī. jo apanī kṣatikī or jātā hai, phir bhale kar nahīṁ sakatā, parantu apanī kṣatikī or hī usakī dr̥ṣṭi rahatī hai, vahī āge baḍhatā hai. aisā puruṣārtha aur kramabaddhakā sambandha hai.
mumukṣuḥ- kṣati hai, usameṁ koī aisā kahe ki isameṁ to doṣ par dr̥ṣṭi rahatī hai.
samādhānaḥ- doṣ par dr̥ṣṭi,.. guṇ par dr̥ṣṭi gayī, parantu jo sādhak daśā hai, usakī bhāvanāmeṁ sab ātā hai ki maiṁ paripūrṇa caitanyasvarūp jñāyak hū̃n. parantu merī nyūnatā hai. nyūnatākī or use vicār āye binā nahīṁ rahate. bhāvanā hue binā nahīṁ rahatī. kaise ye sab vibhāv chūṭe, maiṁ svabhāvameṁ rahū̃n. vibhāv chūṭe, puruṣārtha karun̐ aisī bhāvanā hī na ho, aisā nahīṁ hotā. donoṁ prakārakī bhāvanā to hotī hai. use doṣase kaise chūṭe? aur maiṁ svabhāv taraph dr̥ṣṭi karun̐, līn hoūn̐ to chūṭegā, aisā samajhatā hai. merī līnatākī kṣati hai. isaliye yah kṣati hai. mere guṇ pragaṭ ho to doṣ ṭale. aisā vah barābar samajhatā hai. parantu bhāvanā to sab prakārakī ātī hai.
merī kṣati hai, merā doṣ hai, maiṁ līnatā karun̐ to ho. aisī bhāvanā to ātī hai. ye rāg kaise chūṭe? yah kaise chūṭe? cāritra daśā kaise āye? kab vītarāg hoūn̐? aisī
PDF/HTML Page 1547 of 1906
single page version
bhāvanā to āye binā nahīṁ rahatī. bhāvanā to sab ātī hai. usake jñānameṁ vah aisā samajhatā hai aur dr̥ṣṭikā jor apane dravya par hai ki yah dravyakī dr̥ṣṭaṣṭi hai vah joradār hai. lekin vah jñānameṁ samajhatā hai ki maiṁ līn hoūn̐ to yah chūṭ jāy aisā hai. merī līnatākī kṣati hai. sva taraph dekhatā hūn̐ to merī līnatākī kṣati hai. is or dekhūn̐ to mere puruṣārthakī kṣati hai. sarva prakārakī bhāvanā to ātī hai. ek jātakī bhāvanā (nahīṁ hotī). sādhak daśāmeṁ ek prakārakī nahīṁ hotī, sarva prakārakī bhāvanā ātī hai.
mumukṣuḥ- sādhakako dr̥ṣṭike jor pūrvak doṣakā jñān bhī barābar hotā hai.
samādhānaḥ- hān̐, doṣakā jñān ho, guṇakā jñān ho, svakā jñān ho, parakā jñān ho. sab jñān hotā hai. rājakāj karate cakravartī ho, are..! merī kṣati hai, maiṁ isameṁ- se kab chūṭūn̐? maiṁ kab līn hoūn̐? muni kab hoūn̐? aisī sab bhāvanā, vairāgyakī bhāvanā to ātī hī hai. dhanya munidaśā! jo muni banakar cale jāte haiṁ. maiṁ abhī isameṁ khaḍā hū̃n. aisī bhāvanā to ātī hai.
mumukṣuḥ- savikalpa daśāmeṁ aise sab vikalpa āte haiṁ.
samādhānaḥ- vicār (āte haiṁ).
mumukṣuḥ- ... dr̥ṣṭikā jor to jyoṁkā tyoṁ hai.
samādhānaḥ- hān̐, dr̥ṣkiā jor hone par bhī sādhak daśāmeṁ aise vicār āte haiṁ. nahīṁ to vītarāg ho jāya. akele guṇ par ho to guṇakī pariṇati pragaṭ honī cāhiye. mātra guṇ taraph hī rahatā ho to guṇakī pariṇati guṇarūp ho jānī cāhiye. andar vibhāv hotā hai aur use ṭālanekā vicār na āye, aisā nahīṁ banatā. maiṁ līn hoūn̐, sva taraph jāūn̐ to sahaj hī chūṭatā hai. sahaj daśā ho to sahaj chūṭatā hai, aisā use khyāl hai. to bhī bhāvanā sab ātī hai. us par use vajan nahīṁ hai. aisī vastu sthiti nahīṁ hai ki doṣ taraph dr̥ṣṭi rakhanī. aisī vastu sthiti nahīṁ hai. nij dravya par dr̥ṣṭi hai. jñān sva-orakā hotā hai. parantu sab jānatā to (hai). diśā apanī or muḍ gayī hai, līnatā apanī or karatā hai, parantu bhāvanā to sab ātī hai.
mumukṣuḥ- phir yah sahaj jñānameṁ yah sab bhī..
samādhānaḥ- yah sab ātā hai.
mumukṣuḥ- ..
samādhānaḥ- sab, bhāvanā to sab ātī hai. dr̥ṣṭike jorameṁ dravya to jaisā hai vaisā hai. maiṁ puruṣārthakā piṇḍa hūn̐, aisā dr̥ṣṭimeṁ āye isaliye puruṣārtha karanā hī nahīṁ, aisā usakā artha nahīṁ hotā.
PDF/HTML Page 1548 of 1906
single page version
mumukṣuḥ- pariṇatimeṁ aisā nahīṁ hotā.
samādhānaḥ- pariṇatimeṁ aisā nahīṁ hotā. use sab vivek to honā cāhiye... doṣ par vajan calā jāy, aisā nahīṁ hai. dr̥ṣṭikā jor sāthameṁ hai. phir na ho to ākulatā ho ki ulajhanameṁ ā jāy, aisā use nahīṁ hotā. parantu samajhatā hai ki merī kṣati hai. maiṁ līn hoūn̐ to yah sab chūṭ jāya. parantu mujhe līnatā kaise ho? aisī bhāvanā rahatī hai.
mumukṣuḥ- mahimā nahīṁ ātī, ... doṣakā khyāl hai, dr̥ṣṭikā jor to jñāyak hūn̐, vah hai.
samādhānaḥ- .. dr̥ṣṭikā kahe aur cāritrakī bāt ho to cāritrakā kahe. sarva prakārakī bāt āye. gurudev, ananta kālase jīv bhramameṁ paḍe haiṁ, unheṁ dr̥ṣṭikī bāt jor-se batāye, sva-par ekatva-vibhaktakī bāt durlabh hai, jīvane sunī nahīṁ hai. svameṁ ekatva aur parase vibhakta, vah bāt (durlabh hai). gurudev to dr̥ṣṭikī bāt kare. parantu prasaṁg par sab bāt gurudevake pravacanameṁ sab bāt ātī thī. cāroṁ orakī bāteṁ ātī thī. jab paryāy-orakī āye to itane jor-se (kahe) aur dūsare raṁg jāy, aisī bāt paryāy-orakī ātī thī.
mumukṣuḥ-
samādhānaḥ- cāroṁ taraphakī bāt gurudevake (pravacanameṁ) ātī thī. vairāgya taraphakī bāt aisī āye ki dūsare log ḍolane lage. munikī bāt, baccoṁkī karate the, gurudev kaisī bāt karate the. gurudev cāroṁ taraphakī bāt (karate the). ham āj hī dharma aṁgīkār kareṁge, ham āj hī munipanā leṁge. gurudevakī sarva prakārakī bāt ātī thī.
samādhānaḥ- vah āge baḍhanemeṁ ulajh jātā ho to ek jānanekī bāt hai ki kramabaddha hai. merī kṣati hai, aisā svayaṁko puruṣārthakā lakṣya to rahanā cāhiye.
.. dveṣ arocak bhāva. parakī ruci toḍate-toḍate use pasīnā nikal jātā hai. aise usako ruci hotī hai ki ātmākā karane jaisā hai. parantu ekatvabuddhi toḍate-toḍate use muśkil ho jātā hai. ananta kālakā abhyās hai na isaliye. prayās kar-karake khed ho jāy, thak jātā hai. vahān̐ jāy, prayās kare, abhī bhī prāpta nahīṁ ho rahā hai, prayās karate-karate thak jāy, khed ho jātā hai. ... aisā hotā nahīṁ hai, parantu usake viśvāsameṁ calāyamān ho jātā hai. puruṣārthakī kṣati hai.
... kaisī kar dī hai. vah svayaṁ hai bhinna, parantu sthūl ho gayā hai. svayaṁne hī ekatva abhyās kar-karake (kiyā hai). jitanā abhyāsakā jor kiyā, utanā ananta kāl us abhyāsameṁ rahā. ab use kṣaṇ bhar to jor karanā hī paḍe na. is ananta
PDF/HTML Page 1549 of 1906
single page version
kālake abhyāsake (sāmane). ananta kālakā abhyās kiyā, usake sāmane ananta kāl abhyās karanemeṁ nahīṁ jātā hai. bhale abhyās kare dhīre-dhīre to thoḍā samay lage, parantu ugra kare to chaḥ mahine lagatā hai. parantu aṁtim kṣaṇoṁmeṁ use ek kṣaṇ to jor karanā hī paḍatā hai, anādikā abhyās toḍaneko. jitanā kāl usakā abhyās karanemeṁ vyatīt kiyā, utanā kāl nahīṁ lagatā hai. parantu kṣaṇ bhar to jor karanā hī paḍatā hai.
... karake thak jātā hai, khed ho jātā hai. bhay aur arocak bhāvako vah pakaḍ nahīṁ sakatā hai. gaharāīmeṁ jāy to andar ruci bhale ātmākī ho, parantu ekatvabuddhi toḍate-toḍate use takalīph hotī hai. ekatvakī pariṇati ho gayī hai. ruci apanī or hai, parantu ekatvakī pariṇati ho gayī hai, use toḍanemeṁ takalīph hotī hai.
.... guṇ-paryāy kaho, utpād-vyay-dhruv kaho. ye utpād-vyay-dhruv mere, .. use barābar pahacānakar bhedajñān kare. prajñāchainī, usakī sandhi dekhakar use barābar toḍanā. koī jagah sūkṣma sandhi bhī nahīṁ rahatī. ek samān bhāg ho jātā hai. usakī sandhi dekhakar vibhāg kare to sūkṣma sandhi nahīṁ rahatī. to hī vibhāv huā aisā kahanemeṁ āye. sūkṣma sandhi rahe to utanā cīpakā rahe, to do bhāg bhinna nahīṁ ho jāte. patthar ho, usameṁ sūkṣma sandhi ho to bhī patthar ek jagah cīpakā rahatā hai. to bhī cīpakā rahatā hai. vahān̐ bhī sūkṣmameṁ vah cīpakā nahīṁ.
sūkṣmameṁ guṇake bhed, paryāyake bhed, jo rāgamiśrit bhāv jahān̐-jahān̐ āye, vahān̐-se bhinna paḍ jātā hai. jñānameṁ sab ho. parantu ekatvabuddhi jahān̐-jahān̐ ho, vahān̐-se bhinna paḍ jātā hai. dūsare śubhabhāv, jahān̐ svayaṁko bahut ras āye aise bhāv, guṇake bhed, paryāyake bhed, usameṁ rāgamiśrit jo-jo sūkṣma-sūkṣma āte ho, sabameṁ prajñāchainī cāroṁ taraph- se paṭakatī hai. aur ek samān do vibhāv kar detī hai. yah caitanyakā bhāg aur yah vibhāvakā bhāg hai. utanā jñān kare, itanā kare to bhī kahīṁ-kahīṁ śubhabhāvoṁmeṁ mīṭhās rah jātī hai.
mumukṣuḥ- ... paryāy to vyay ho gayī hai.
samādhānaḥ- paryāy dūsarī ho gayī, parantu dravyameṁ yogyatā hai. sarvathā bhinnatā to nahīṁ hai. sabameṁ apekṣāse samajhanī. pratyabhijñānakā kāraṇ jo sāmānya svabhāv hai, pratyabhijñānakā kāraṇ jo dravya hai, usameṁ-se use sphūraṇā hotī hī rahatī hai. saṁskār hote haiṁ.
mumukṣuḥ- saṁskār dravyameṁ yogyatā rūp rahate haiṁ?
samādhānaḥ- hān̐, yogyatā rūp rahate haiṁ.
mumukṣuḥ- paryāy to vyatirek hai.
samādhānaḥ- paryāy to calī gayī hai, vyatirek ho jātī hai. sab paryāy bhinna-
PDF/HTML Page 1550 of 1906
single page version
bhinna haiṁ. vah sab svataṁtra haiṁ aur ek or kaheṁ ki dravyake āśray-se hai. dravyakā āśray na ho to ananta kālameṁ jo-jo use banā hai, vah sab kahān̐-se (ātā hai)? andar use sphūraṇāmeṁ ātā hai. andar saṁskār hai. paryāy calī gayī hai to bhī.
mumukṣuḥ- saṁskār rah jāte haiṁ.
samādhānaḥ- saṁskār rah jāte haiṁ. us paryāyane kām kiyā, is paryāyako koī bhī mel nahīṁ hai, use koī mel nahīṁ hai. to phir dravya bilakūl bhinna ho gayā. to svayaṁ jo muktikā mārga pragaṭ karatā hai, yah vibhāv merā nahīṁ hai, svabhāv pragaṭ karo, ek paryāyako dūsarī paryāyake sāth mel hī nahīṁ hai to phir karanā kahān̐ rahatā hai? kuch nahīṁ rahā. ṭūkaḍe ho gaye. bīcameṁ ek nitya śāśvat dravya hai. paryāy palaṭ jātī hai. dravya hai. sarva apekṣākā mel karake sādhanā karane jaisī hai. kab, kahān̐, kisakā vajan dekar karanā hai (vah samajhanā cāhiye).
mumukṣuḥ- .. aur kathaṁcit usakī svataṁtratā dravyase..
samādhānaḥ- vah bhī hai. kathaṁcit svataṁtratā hai aur usake āśrayase hotī hai vah bhī hai. donoṁ apekṣā (samajhanī).
mumukṣuḥ- ... aur parakā dravya svataṁtra hai, un donoṁmeṁ kathaṁcit.. jis apekṣā- se dravyakā āśray hai, us apekṣā-se dravyakā āśray hai hī aur jis apekṣā-se paryāy dravya-se svataṁtra hai, us apekṣā-se paryāy svataṁtra hai, aisā lenā hai?
samādhānaḥ- dravyakā āśray hai. paryāyako dravyakā āśray bhī hai, vah apekṣā bhī hai. aur kathaṁcit svataṁtra hai, vah apekṣā bhī hai. pratyek paryāy svataṁtra pariṇamatī hai. paraspar ekadūsareke āśray-se pariṇamatī hai, aisā nahīṁ hai. svataṁtra pariṇamatī hai. parantu dravyake āśray-se pariṇamatī hai, aisī apekṣā bhī hai. bilakūl sarvathā svataṁtra ho to jitanī paryāy, utane dravya ho jāya. bilakūl svataṁtra (ho to) jitanī paryāy, utane dravya ban jāya.
dravya hai vah trikāl hai, śāśvat hai. śaktioṁ-se bharapūr dravya hai. paryāy to ek kṣaṇake liye hai. jis kṣaṇ pariṇamit hokar āye, utanā hai usameṁ. ek kṣaṇ paryāy pariṇame, usase to ananta śakti-se bharapūr dravya hai. vibhāv paryāy alag bāt hai, svabhāv paryāyameṁ to ananta śakti-se bharapūr svabhāvaparyāy to usameṁ ananta jo āye, usase atirikta dravyameṁ ananta bharā hai. paryāyakī śakti to amuk hai aur dravya to ananta śaktioṁ- se bharapūr hai. ... aise paryāyake ṣaṭakārak amuk apekṣāse hai. bākī jaisā svataṁtra dravya hai, aisī paryāy (svataṁtra nahīṁ hai). paryāyako to dravyakā āśray hai, vah apekṣā to sāthameṁ hai.
PDF/HTML Page 1551 of 1906
single page version
muumukṣuḥ- dravyakā ek aṁś rahakar, phir usameṁ ṣaṭakārak .. samādhānaḥ- hān̐, āṁśik ṣaṭakārak hai. vah to trikālī svataṁtra dravya hī hai. usakī svataṁtratā alag hai. paryāyako to dravyakā āśray hai. kyoṁki vah to ek aṁś hai. ... vah paryāy svayaṁ svataṁtra pariṇamatī hai. vah bhī ek pariṇaman śaktivālā ek an̐ś hai. isaliye vah svataṁtra hai. usakā artha yah nahīṁ hai ki vah dravyake āśray binā nirādhār hotī hai, aisā nahīṁ hai.