Benshreeni Amrut Vani Part 2 Transcripts-Hindi (iso15919 transliteration). Track: 238.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 235 of 286

 

PDF/HTML Page 1560 of 1906
single page version

ṭrek-238 (audio) (View topics)

mumukṣuḥ- āṁśik ācaraṇ ho...

samādhānaḥ- āṁśik ācaraṇ pahale nahīṁ hotā hai. pahale śraddhān-jñān ho to hī ācaraṇ hotā hai. to hī ācaraṇ yathārtha hotā hai.

mumukṣuḥ- śraddhān-jñān pūrvaka.

samādhānaḥ- śraddhā-jñānapūrvak ācaraṇ yathārtha hotā hai. āṁśik ācaraṇ hotā hai.

mumukṣuḥ- śraddhākī pradhānatā, aisā? jainadarśanameṁ śraddhān mukhya tattva hai.

samādhānaḥ- śraddhānakī pradhānatā hai.

mumukṣuḥ- bhale jñān dvārā śraddhān hotā hai.

samādhānaḥ- jñān bīcameṁ ātā hai. bīcameṁ ātā hai, isaliye pratham jñān karanā, aisā ātā hai. śraddhā karatā hai, usameṁ jñān bīcameṁ ātā hai. ataḥ pratham jñān karanā, aisā kahanemeṁ āye. parantu śraddhā yathārtha ho to hī mukti mārgakā prāraṁbh hotā hai.

mumukṣuḥ- jñān karanā, vah bhī samakitī-jñānīke samīp rahakar yathārtha jñān ho sake. dharmātmākā yog ho to hī usako us jātake saṁskār dr̥ḍh ho sake.

samādhānaḥ- gurudevane jo mārga batāyā, us mārgako svayaṁ grahaṇ kare. gurudevakā āśay samajhe, us āśayako grahaṇ kare, vaisī svayaṁ taiyārī kare to use mārga pragaṭ hotā hai. usakī samīpatā arthāt samīpatā yānī aṁtarameṁ unakī samīpatāko grahaṇ karanī. aisā artha hai.

mumukṣuḥ- bhāvakī nikaṭatā.

samādhānaḥ- hān̐, bhāv-se nikaṭatā grahaṇ karanī. anādi kālase dev-guru sacce nahīṁ mile haiṁ. isaliye use yathārtha jñān nahīṁ huā hai. parantu upādān taiyār ho to nimitta maujūd hotā hī hai.

mumukṣuḥ- nimittako khojanā, aisā nahīṁ?

samādhānaḥ- nimitta use prāpta ho hī jātā hai, unakā sānnidhya prāpta ho hī jātā hai. samīpatā yānī unakā sānnidhya, samīpatā prāpta ho jātī hai. mumukṣuko aise bhāv āye binā rahate hī nahīṁ. dev-guru-śāstrakī samīpatā kaise prāpta ho? unakā sānnidhya


PDF/HTML Page 1561 of 1906
single page version

kaise prāpta ho? merā puruṣārtha kaise ho? mujhe mārga kaise grahaṇ ho? unakā sānnidhya to, niścay aur vyavahār donoṁ sānnidhyakī use bhāvanā hotī hī hai.

mumukṣuḥ- vyavahār bhī bīcameṁ āvaśyak hai sahī.

samādhānaḥ- hān̐, vyavahār bīcameṁ ātā hai. use bhāvanā hotī hai. phir bāhar- se yog kitanā bane, vah alag bāt hai. parantu use bhāvanā hotī hai. sānnidhyakī, samīpatākī sab bhāvanā hotī hai.

mumukṣuḥ- rāgakī bhūmikāmeṁ aise hī bhāv āye.

samādhānaḥ- aise bhāv āye. muumukṣukī bhūmikāmeṁ aise bhāv āye. samyagdarśan honeke bād muktikā mārga prāraṁbh ho to bhī, cāritra daśā ho to bhī dev-guru-śāstrake śubh vikalpa to sāthameṁ hote hī haiṁ. jabatak vītarāg daśā nahīṁ huyī hai tabataka. mumukṣuko to aisā hotā hai ki dev-guru-śāstrakī samīpatā ho, unakā śravaṇ, manan ādikī bhāvanā hotī hai. parantu samyagdr̥ṣṭiko, cāritravān muniko sabako dev-guru-śāstra taraphakī śubhabhāvanā āye binā nahīṁ rahatī. bīcameṁ sāthameṁ hotā hai. aṇuvrat, mahāvratake śubh pariṇām āte haiṁ. sāthameṁ dev-guru-śāstrake śubh pariṇām āte haiṁ.

mumukṣuḥ- bhāvanakā artha āpane yah kiyā ki aise vikalpa āte haiṁ.

samādhānaḥ- hān̐, aise vikalpa āte haiṁ. svayaṁ āge jāy, vahān̐ dev-guru-śāstra mujhe sānnidhyatāmeṁ ho, mujhe unakī samīpatā ho, aisī bhāvanā use āye binā nahīṁ rahatī. bāharakā yog kitanā bane vah alag bāt hai, lekin usakī bhāvanā aisī hotī hai.

samādhānaḥ- ...dev-guru-śāstrakī mahimā, andar śuddhātmā, merā caitanya svarūp kaisā hai, usakī pahacān karanī. gurudev bāraṁbār vahī kahate the. gurudevake pravacanameṁ to gurudevane bahut mārga batāyā hai, vāṇī barasāyī hai. vah karanā hai. svānubhūtikā mārga gurudevane batāyā. aṁtarameṁ svānubhūti hotī hai, bāharameṁ kahīṁ nahīṁ hai. bāhar-se kuch nahīṁ milatā, aṁtarameṁ hai, sab ātmāmeṁ bharā hai usameṁ-se pragaṭ hotā hai.

ananta kāl-se janma-maraṇ karate-karate manuṣyabhav milā. is manuṣya bhavameṁ aise gurudev mile, unhoṁne mārga batāyā to vah ek hī karane jaisā hai. ātma svarūpakī pahacān kaise ho? vaha.

samādhānaḥ- ...lekin vah vyavahār hai. vāstavik rūpase samyagdarśan, jñān, cāritrāṇi mokṣamārgaḥ. samyagdarśan-se śurūāt hotī hai.

mumukṣuḥ- vahān̐ takakā jo jñān hai, vah vikalpavālā kahā jāy, vyavahāravālā kahā jāya. prayojanabhūt vastu tabatak prāpta nahīṁ hotī, śraddhā honeke bād hī prāpta hotī hai.

samādhānaḥ- mūl apanī pariṇati, bhedajñānakī dhārā, nirvikalpa svānubhūti samyagdarśan


PDF/HTML Page 1562 of 1906
single page version

ho to... usake pahale jo jñān hai, use yathārtha nām nahīṁ de sakate. samyagdarśan ho tab us jñānako yathārtha kahate haiṁ. usake pahale vyavahār bīcameṁ ātā hai. jānaneke liye jñān ātā hai, parantu pratīti yathārtha ho, tabhī jñānako samyakajñān nām kahanemeṁ ātā hai.

mumukṣuḥ- sarva guṇoṁkī śuddhi hotī hī jātī hai. śuddhikī vr̥ddhi hotī jātī hai. aisī bāt āye, vah kaise hotī hai?

samādhānaḥ- kevalajñān honeke bād nahīṁ. kevalajñān to pūrṇa ho gayā.

mumukṣuḥ- jñānaguṇ to hotā hai. āj jaisā guṇ hai, usase kal jyādā ho.

samādhānaḥ- kevalajñānameṁ aisā nahīṁ hotā. vah to sādhak daśāmeṁ hai. samyagdarśan honeke bād śuddhikī vr̥ddhi hotī hai. usakī bhūmikā baḍhatī jāya. use caturtha guṇasthān ho, phir pān̐cavā hotā hai, līnatā baḍhatī jāy, aise-aise jñān, darśan, cāritrakī nirmalatā, ananta guṇoṁkī nirmalatā baḍhatī jātī hai. samyagdarśan-yathārtha dr̥ṣṭi huyī isaliye usameṁ jab cāritra pragaṭ hotā hai, phir sarva guṇoṁkī śuddhi hotī hai. samyagdarśan-se hī śuddhi hotī hai.

sarvaguṇāṁś so samyagdarśana. use śuddhi huyī. phir viśeṣ āge baḍhatā hai to cāritra daśā ātī hai. pān̐cavī bhūmikā, chaṭhṭhī-sātavīṁ munidaśā āye. isaliye usakī adhik śuddhi huyī. use vītarāg daśākī prāpti (huyī). pūrṇa vītarāg nahīṁ hai, vītarāgatākī vr̥ddhi huyī. phir mohakā, rāgakā kṣay hokar aṁtar vītarāg daśā pūrṇa vītarāg ho, tab use saṁpūrṇa hotā hai. kevalajñān hotā hai. vītarāg hotā hai isaliye kevalajñān hotā hai. kevalajñān hotā hai, isaliye sarva guṇ saṁpūrṇarūpase pragaṭ ho gaye. phir samay-samayameṁ usakī jo pariṇati hotī hai, us pariṇatimeṁ vr̥ddhi-vr̥ddhi hotī hai, aisā nahīṁ.

mumukṣuḥ- kevalajñān hone par sarva guṇ khīl gaye na?

samādhānaḥ- kevalajñān hotā hai to sarva guṇ paripūrṇa ho gaye. phir jo pariṇaman hotā hai, vah ekake bād ek, ananta guṇ svayaṁ śuddhirūp pariṇamate hī rahate haiṁ. vītarāgarūp pariṇamate rahate haiṁ. usakā svabhāv aisā hai ki pāriṇāmik svabhāv hai. isaliye vah ananta kāl paryaṁt pariṇamatā rahatā hai ānandarūp, jñānarūp, parantu usakā nāś nahīṁ hotā hai yā kam nahīṁ ho jātā. vah pariṇamatā rahatā hai, ekarūp pariṇamatā rahatā hai. usameṁ tāratamyatā agurulaghu svabhāvake kāraṇ ho, parantu vah ekarūp hai. usameṁ va- vr̥ddhi nahīṁ kahate. kevalajñān huā isaliye pūrṇa ho gayā.

mumukṣuḥ- to phir use agurulaghukī dr̥ṣṭi-se kaise kahate haiṁ?

samādhānaḥ- use vr̥ddhi nahīṁ hotī. vah to ekarūp pariṇamatā hai. tāratamyatā (hotī hai). vah to pāriṇāmikabhāv hai. usakī vr̥ddhi-hāni to usakā svabhāv hai. jaise hīrāmeṁ


PDF/HTML Page 1563 of 1906
single page version

camak hotī hai, anek prakārase jo camak hotī hai, vaise use pāriṇāmikabhāvakī hāni- vr̥ddhi kahate haiaiṁ. usakī vr̥ddhi, vastu sthiti-se vr̥ddhi, vītarāgatākī vr̥ddhi, kevalajñānakī vr̥ddhi nahīṁ kah sakate.

mumukṣuḥ- .. parantu pāriṇāmikabhāvakī dr̥ṣṭi-se agurulaghutvakī..

samādhānaḥ- agurulaghukā svabhāv hī aisā hai. pānīmeṁ jaisee taraṁg uṭhate haiṁ, vaise use pāriṇāmikabhāv pariṇamatā rahatā hai. hāni-vr̥ddhi...

mumukṣuḥ- vah to us bhāvakā hī hai na?

samādhānaḥ- pāriṇāmikabhāvakā hī hai. vr̥ddhi-hāni nahīṁ kah sakate, pūrṇa ho gayā. ekarūp pariṇaman rahatā hai. use vr̥ddhi-hāni nahīṁ kahate. ... vr̥ddhi hotī hai. sādhak sīḍhī caḍhatā hai. pūrṇa vītarāgatā ho, kevalajñān ho to kr̥takr̥tya ho gayā. jo karanā thā vah kar liyā, ab kuch karanā bākī nahīṁ rahā. puruṣārthakī pūrṇatā ho gayī. karanā kuch nahīṁ hai. sahaj svabhāvarūp dravya pariṇamatā rahatā hai. phir karanā kuch nahīṁ hai. karanā kuch nahīṁ hai, vah to nij svabhāvarūp pariṇamatā rahatā hai.

mumukṣuḥ- kalakī carcāmeṁ aisā āyā ki bhedajñān rāg aur svabhāvake bīc karanā hai. dravya aur paryāyake bīc nahīṁ. samayasār gāthā-38meṁ aisā ātā hai ki nau tattva- se ātmā atyaṁt bhinna hone-se śuddha hai, aisā kahā. to usameṁ to saṁvar, nirjarā aur mokṣa bhī ā gaye. dravyadr̥ṣṭi karanī aur paryāyadr̥ṣṭi choḍanī, usameṁ bhī dravya aur paryāyake bīc bhedajñānakā prasaṁg āyā. vaise hī dhruv aur utpād rūp calit bhāv, niṣkriy aur sakriy bhāva. in sabameṁ dravya aur paryāyake bīc taphāvat karanā paḍatā hai. to rāg aur svabhāvake bīcake bhedajñānako kyoṁ prādhānyatā dī jātī hai?

samādhānaḥ- rāg aur svabhāv do haiṁ (usameṁ) vibhāv hai aur yah svabhāv hai, isaliye usakī prādhānyatā hai. guṇ-paryāyakā bhed bhī dr̥ṣṭikī apekṣā-se kahanemeṁ ātā hai. sarva apekṣā-se (nahīṁ). guṇ aur paryāy jo hai vah aṁś-aṁś hai. lekin vah aṁś hai vah dravyadr̥ṣṭikī apekṣā-se... jaise sādhakadaśā. jo-jo bhed paḍe guṇasthān,... un sab bhāgako dravyadr̥ṣṭikī apekṣā-se sabako gauṇ karake ... dravyadr̥ṣṭikī apekṣā- se. kāraṇ āśray to dravyakā lenā hai. paryāyakā āśray yā guṇakā āśray nahīṁ lenā hai. kāraṇ ki un sabako ... ātā hai. lekin vah bhinna aisā nahīṁ hai ki jaisā rāg-se bhinna hai, vaisā yah bhinna nahīṁ hai. bhinnatā-bhinnatāmeṁ pharka hai. isaliye us apekṣā- se kahā thā ki rāg-se bhedajñān (karanā hai). kyoṁki svabhāv aur vibhāvakā bhedajñān hai. yah bhedajñān hai, vah apekṣā alag hai. usameṁ āśray caitanya pūrṇa aiśvaryaśālī hai usakā āśray lenā hai. paryāy aur guṇ ek aṁś hai. usakā āśray nahīṁ lenā hai.


PDF/HTML Page 1564 of 1906
single page version

dravya par dr̥ṣṭi karane-se usakā āśray hotā hai aur guṇ evaṁ paryāy gauṇ ho jāte haiṁ. dravyadr̥ṣṭikī apekṣā-se. isaliye usameṁ sab sādhak daśā aur sab usameṁ gauṇ ho jātā hai. jaise ek rājā pūrṇa śaktiśālī rājā ho... koī apekṣā-se bhinna hai. rājā pūrṇa aiśvaryaśālī hai, yah to ek aṁś hai. parantu jaisā usake duśman-se bhinna paḍatā hai, us tarah usake riśtedāroṁ-se us jātakī bhinnatā nahīṁ hai. bhale rājā aur pradhān ādi sab bhinna vastuen̐ hī haiṁ. parantu vah bhinna aur usake duśman-se bhinnatā, us bhedajñānameṁ pharka hai. isaliye dr̥ṣṭike balakī apekṣā-se...

dr̥ṣṭi sab bhinna karatī hai. maiṁ kr̥takr̥tya pūrṇa hū̃n. vah sādhakadaśāko bhī gauṇ karatī hai ki maiṁ pūrṇa hū̃n. kr̥takr̥tya hū̃n. mere dravyameṁ kuch bhī aśuddhatā nahīṁ huyī hai. maiṁ to pūrṇa hūn̐ aur yah vibhāv mujh-se atyaṁt bhinna hai. aise bhinnatā karatā hai. bīcameṁ jo sādhakadaśā, apūrṇa paryāy, pūrṇa paryāy sabako gauṇ karatī hai. to bhī jñān hai vah use lakṣyameṁ rakhatā hai ki ye guṇ aur paryāy hai, vah caitanyake lakṣaṇ haiṁ. caitanyakī avasthāen̐ haiṁ. usakī śuddha paryāy use vedanameṁ ātī hai aur jñān usakā vivek karatā hai. us apekṣā-se bhedajñān rāg-se karanā hai. kyoṁki guṇ aur paryāyakā bhedajñān vah bhed aisā hai ki dr̥ṣṭikā āśray dravya par jātā hai, isaliye un sabakā bhed karanā hai.

parantu jaisā bhed rāg-se karanā hai, vaisā bhed guṇ-paryāyakā, vaisā bhed nahīṁ hai. bhed-bhedameṁ pharka hai. isaliye rāg-se bhedajñān karanā hai. vah bhed hai, parantu bhed-bhedameṁ pharka hai. usakā vivek karanā hai. caitanyake guṇ haiṁ-jñān, darśan, cāritra vah sab ek- ek aṁś haiṁ. caitanya to akhaṇḍa pūrṇa śaktivān hai. ek-ek aṁś vaise nahīṁ hai, ataḥ usakā āśray nahīṁ karanā hai. vah aṁś hai. isaliye un sabako gauṇ karanā hai. aur dr̥ṣṭi to un sabako nikāl detī hai. nimittakī apekṣā-se apūrṇa-pūrṇa paryāy huyī, isaliye dr̥ṣṭi sabako bhinna karatī hai. maiṁ to ek pūrṇa hūn̐, kr̥takr̥tya hū̃n. is tarah dr̥ṣṭike balameṁ sab nikal jātā hai. maiṁ pūrṇa hū̃n.

lekin yadi pūrṇa hī ho to bīcameṁ sādhakadaśā nahīṁ rahatī. usameṁ samyagdarśan, jñān, cāritra ādi sab avasthāen̐ to hotī haiṁ. ataḥ jñān usakā vivek karatā hai ki koī apekṣāse ye guṇ haiṁ, vah caitanyake haiṁ. cāritrakī paryāy pragaṭ hotī hai vah caitanyameṁ (pragaṭ hotī hai). samyagdarśan, jñān, cāritra sab caitanyameṁ pragaṭ hotī hai. parantu dravya par dr̥ṣṭi karane-se pragaṭ hotī hai. isaliye maiṁ nau tattvakī paripāṭī choḍakar mujhe ek ātmā prāpta hoo. nau tattvakī paripāṭī par dr̥ṣṭi nahīṁ rakhanī hai, dr̥ṣṭi ek ātmā par rakhanī hai. ātmā par dr̥ṣṭi karane-se sab nirmal paryāy pragaṭ hotī hai. parantu usakā āśray nahīṁ lenā hai. parantu vah paryāy, jaise vibhāv bhinna hai, vaise paryāy us tarah (bhinna)


PDF/HTML Page 1565 of 1906
single page version

nahīṁ hai. usakā vedan caitanyameṁ hotā hai, usakī svānubhūtikā vedan hotā hai, usakī vītarāg daśākā vedan hotā hai. isaliye us vibhāv-se (jaise) bhinna paḍanā hai, vaise isase bhinna nahīṁ paḍanā hai. is apekṣā-se kahā thā.

mumukṣuḥ- rāg hai vah bhinna hokar calā jātā hai aur isakī andarameṁ adhik- adhik vr̥ddhi hotī hai.

samādhānaḥ- vr̥ddhi hotī hai. andar caitanyameṁ śuddhātmāmeṁ paryāy pragaṭ hotī hai. parantu us par dr̥ṣṭi dene-se yā usakā āśray karane-se vah pragaṭ nahīṁ hotā. āśray dravyakā le to hī vah śuddhātmākī paryāy pragaṭ hotī hai. isaliye dr̥ṣṭi to ek pūrṇa par hī rakhanī hai. paryāy par yā guṇ par yā usameṁ rukanā, us par dr̥ṣṭi nahīṁ rakhanī hai. parantu jñānameṁ rakhanā hai ki ye paryāy caitanyake āśray-se pragaṭ hotī hai. vah kahīṁ jaḍakī hai aisā (nahīṁ hai). jñān yathārtha karanā. dr̥ṣṭi pūrṇa par rakhanī, parantu jñān yathārtha ho to usakī sādhakadaśākī paryāy yathārthapane pragaṭ hotī hai.

jñān bhī vaisā hī ho sarva apekṣā-se, usakī dr̥ṣṭimeṁ aisā hī ho ki maiṁ pūrṇa hī hūn̐, ab kuch karanā nahīṁ hai, to usameṁ bhūl paḍatī hai. dr̥ṣṭi pūrṇa par hotī hai, dravya par, parantu jñānameṁ aisā hotā hai ki merī paryāy abhī adhūrī hai. vah sab jñānameṁ ho to sādhak daśā pragaṭ hotī hai. nahīṁ to usakī dr̥ṣṭi jūṭhī hotī hai. sarva apekṣā- se pūrṇa hī hūn̐ aur rāg evaṁ apūrṇa paryāy, vah rāg to mujh-se bhinna hai, parantu hotā hai caitanyakī puruṣārthakī kamajorī-se. vah sab khyālameṁ rakhe to puruṣārtha uṭhatā hai. usameṁ ānanda daśā, vītarāg daśā sab pragaṭ hotā hai. pahale dr̥ṣṭikī apekṣā-se do bhāg hote haiṁ. jñān usakā vivek karatā hai. gurudevane anek prakār-se samajhāyā hai. gurudevane param upakār kiyā hai. sab apekṣāen̐ gurudevane samajhāyī haiṁ.

mumukṣuḥ- dūsarā praśnaḥ- ātmā jñānasvarūp hai aur usakā lakṣaṇ jñāna. tathā ātmā anubhūtimātra hai. usameṁ to mātra vedanarūp lakṣaṇase pahacān karavāyī hai. to pahacān karaneke liye kaun-sī paddhati saral hai?

samādhānaḥ- anubhūti lakṣaṇ yānī usameṁ jñān lakṣaṇ kahanā cāhate haiṁ. anubhūti arthāt vedanakī apekṣā yahān̐ nahīṁ hai. vah to jñān lakṣaṇ hai. jñān lakṣaṇ hai vah asādhāraṇ hai. jñān lakṣaṇ-se hī pahacān hotī hai. anubhūti arthāt jñān lakṣaṇ kahanā cāhate haiṁ. jñān lakṣaṇ-se hī usakī pahacān hotī hai. jñān lakṣaṇ usakā aisā asādhāraṇ lakṣaṇ hai ki usase caitanyakī pahacān hotī hai. isaliye anubhūtimeṁ vedan apekṣā nahīṁ lenī hai. vedan to vartamānameṁ usakī dr̥ṣṭi vibhāv taraph hai. vahān̐-se sva-or muḍanā. jñān lakṣaṇ-se pahacān hotī hai.

praśamamūrti bhagavatī mātano jay ho!