PDF/HTML Page 1588 of 1906
single page version
samādhānaḥ- ... ātmā bhinna hai aur śarīr bhinna hai. vibhāvasvabhāv apanā nahīṁ hai. unase bhinna ātmā hai. usase bhedajñān karanā aur ātmāko grahaṇ karanā. ... ātmākā lakṣaṇ pahacānakar usakī śraddhā-pratīt aur usameṁ līnatā karanā vahī muktikā mārga hai. bāharameṁ kriyā aur śubhabhāv to puṇyabandhakā kāraṇ hai. bīcameṁ ātā hai to puṇyabandha hotā hai, bhavakā abhāv nahīṁ hotā. devalok hotā hai. bhavakā abhāv to śuddhātmāko pīchānane-se hotā hai. śuddhātmākī śraddhā, usakā jñān, usameṁ līnatā aur svānubhūti karane-se muktikā mārga pragaṭ hotā hai. janma-maraṇ ṭālanekā vahī upāy hai.
janma-maraṇ karate-karate anek duḥkh saṁsārameṁ (bhoge). bhītarameṁ ātmākā svabhāv grahaṇ karanā cāhiye. vah karane lāyak hai. aur sab to tuccha hai. sarvasva sārarūp to ātmā hī hai. vahī kalyāṇasvarūp hai, vahī maṁgalasvarūp hai. aur jīvanameṁ sarvasva sārarūp ātma padārtha hai. usake liye vāṁcan, vicār sab ātmāko pahacānaneke liye karanā cāhiye.
mumukṣuḥ- samyagdarśan kaise karanā?
samādhānaḥ- vah bhī bhedajñān karane-se hotā hai. jo dev-guru-śāstrane jo mārga batāyā hai, vah mārga grahaṇ karake ātmāko pahacānanā. jaisā bhagavānakā svarūp hai, vaisā apanā svarūp hai. bhagavānake dravya-guṇ-paryāyako pīchānatā hai, vah apaneko pīchānatā hai. apaneko pīchānatā hai, vah bhagavānako pīchānatā hai. apane dravya-guṇ-paryāyako pīchānanā. maiṁ dravya anādiananta śāśvat hū̃n. usameṁ śuddhatā bharī hai. ananta kāl gayā to bhī usameṁ- mūl padārthameṁ aśuddhatā huyī nahīṁ, paryāyameṁ aśuddhatā hai. isaliye merā ātmasvabhāv anādiananta śuddha hai. isameṁ ananta guṇ haiṁ. usakī paryāyameṁ aśuddhatā hai to usakā bhedajñān karake aur maiṁ śuddhātmā hūn̐, usakī dr̥ṣṭi-pratīt karake vibhāv-se alag honā. usakā bhedajñān karake śuddhātmākī paryāy pragaṭ karanā. bāraṁbār usakī lagan, mahimā lagānā. vahī jīvanakā kartavya hai.
ātmā anādiananta śuddha hai. usameṁ koī aśuddhatā bhītarameṁ nahīṁ āyī. paryāyameṁ aśuddhatā huyī hai. jaise pānī svabhāv-se śītal hai. agnike nimitta-se usakī uṣṇatā
PDF/HTML Page 1589 of 1906
single page version
paryāy hotī hai. aise ātmā svabhāv-se śītal hī hai. usakā jñān karanā, vahī svānubhūtikā upāy hai. usakī pratīt karanā, jñān karanā, līnatā karanā vahī svānubhūti karanekā upāy ek hī hai.
svabhāvameṁ-se svabhāv ātā hai, vibhāvameṁ-se svabhāv nahīṁ ātā hai. sonemeṁ-se soneke gahane banate haiṁ aur lohemeṁ-se lohoke gahane banate haiṁ. aise svabhāvameṁ-se svabhāvakī paryāy hotī hai, vibhāvameṁ-se vibhāv hotā hai. śubhabhāv kare to bhī puṇyabandha hotā hai, svabhāv nahīṁ pragaṭ hotā. puṇya to bīcameṁ ātā hai. aur svabhāvako grahaṇ karane-se svabhāvakī paryāy (pragaṭ hotī hai), śuddhātmāko grahaṇ karane-se śuddha paryāy pragaṭ hotī hai. vah grahaṇ karane yogya hai.
pahale nakkī karanā ki anādi kāl-se agr̥hit bhī ekatvabuddhi hai. gr̥hīt to choḍanā. sacce dev-guru-śāstra kaise hono cāhiye, yah nakkī karanā cāhiye. jinendra dev aur guru jo yathārtha ātmākī sādhanā karate haiṁ aur śāstrameṁ jo mārga batāyā hai, aise dev-guuru-śāstra yathārtha hai, usako grahaṇ karanā cāhiye. usakā svarūp samajhanā. aur usameṁ jo viparīt mānyatā hai vah choḍ denā. yah gr̥hīt mithyātva chūṭanekā upāy hai.
aisā nakkī karanā cāhiye ki sacce vītarāgī dev hī dev hai. sacce ātmākī sādhanā munirāj karate haiṁ ve guru haiṁ, śāstrameṁ jo svānubhūtikā mārga batāyā vahī śāstra yathārtha hai. usako barābar nakkī karanā cāhiye. jisako ātmākī lagī, ātmākā kalyāṇ karanā hai, usako gr̥hīt mithyātva chūṭ jātā hai. ātmākā kalyāṇ karanā hai, bhavabhramaṇ- se chūṭanā hai to usako gr̥hīt mithyātva chūṭ jātā hai. bhītarameṁ jisako agr̥hīt bhī choḍanā hai to gr̥hīt to chūṭ hī jātā hai. agr̥hīt anādikā hai vah choḍane lāyak hai. vah chūṭe tab svānubhūti hotī hai.
sacce dev-guru-śāstrako grahaṇ karake usakā yathārtha vyavahār karanā, vah to sthūl hai. vah to-gr̥hīt mithyātva to-āsānī-se chūṭ jātā hai. agr̥hīt chūṭanā muśkil hai. bāhar-se sacce dev-guru-śāstrako grahaṇ karanā cāhiye. vah to sthūl hai, vah chūṭanā to (āsān hai). ananta kālameṁ jīvane vah bhī choḍā hai. agr̥hīt nahīṁ chūṭā hai.
samādhānaḥ- .. grahaṇ karanekī ruci lage. usakī lagan, usakī mahimā, vastukā vicār honā cāhiye. maiṁ caitanyadravya anādiananta hū̃n. .. dravya hai, usake guṇ kaise haiṁ, usakī paryāy kaisī hai? aisā vicār, maṁthan bhītarameṁ honā cāhiye. din aur rāt usakī lagan laganī cāhiye. bāraṁbār-bāraṁbār maiṁ caitanya jñāyak hūn̐, ye sab merā svarūp nahīṁ hai, maiṁ usase bhinna hū̃n. aisā abhyās honā cāhiye. bāraṁbār kṣaṇ-kṣaṇameṁ, kṣaṇ-kṣaṇameṁ, kṣaṇ-kṣaṇameṁ caitanyakā abhyās honā cāhiye. saccā bhedajñān to pariṇatirūp to bādameṁ
PDF/HTML Page 1590 of 1906
single page version
hotā hai, pahale usakā abhyās hotā hai. isaliye isakā abhyās honā cāhiye.
maiṁ caitanya hūn̐, jñāyak hū̃n. ye sab vibhāv hai. maiṁ usakā kartā nahīṁ hū̃n. pariṇati, apanī vibhāv pariṇati caitanyakī puruṣārthakī kamajorī-se hotī hai. lekin vah merā svarūp nahīṁ hai. maiṁ caitanya anādiananta śuddhātmā hū̃n. śuddha svarūpameṁ dr̥ṣṭi karane-se jñān, usakī līnatā karane-se śuddha paryāy pragaṭ hotī hai. isake liye bāraṁbār usakā abhyās karanā cāhiye. bāraṁbār-bāraṁbāra.
mumukṣuḥ- ... vicār yā bhāvanā.. ye kaisā patā lage ki ... yā manda rāgakā svarūp hai? ye patā kaise lagegā?
samādhānaḥ- manda rāg, vikalpa manda hove to bhī śubhabhāv ākulatārūp hai. viśeṣ sūkṣma dr̥ṣṭi-se dekhanā cāhiye, usakā lakṣaṇ pahacānanā cāhiye ki ye vikalpakā lakṣaṇ hai, jñānakā lakṣaṇ nahīṁ hai. śubhabhāv hove to bhī ākulatārūp hai.
mumukṣuḥ- maiṁ to.. vikalpa pakaḍameṁ nahīṁ ātā hai to nirvikalpa yā ... aisā kuch hai? kaise patā lage? samajhameṁ nahīṁ ātā hai ki vikalpa hai yā koī rāg hai, aisā pakaḍameṁ nahīṁ ātā. tab ... ānanda yā śāntikā vedan jo hotā hai, vah ātmik hai yā rāgakā hai, ...
samādhānaḥ- jisako saccā nirvikalpa hotā hai, vah grahaṇ kar letā hai ki yah nirvikalpa hai. usako vikalpa ṭūṭ jātā hai. vikalpa, śubhabhāv bhī ṭūṭakar nirvikalpa svabhāvameeṁ līn ho jātā hai. usake ātmākā bhedajñān ho jātā hai. ugrapane puruṣārtha karake vah svarūpameṁ aisā līn ho jātā hai ki use bāhar vikalpakā khyāl bhī nahīṁ rahatā. upayog bāhar-se haṭ jātā hai aur svarūpameṁ aisā līn ho jātā hai ki apane svarūpameṁ ananta jñān aur ānandādi ananta guṇoṁkā vedan svānubhūti ho jātī hai, apane āp use khyālameṁ ā jātā hai. jaisā siddha bhagavānakā svarūp hai, aisā āṁśik rūpase usako vedanameṁ ātā hai. usakā ugrapane jñān karane-se, ugrapane nirvikalpa svānubhūti ho jātī hai. usakā ātmā usako javāb de detā hai ki yah svānubhūti hī hai, yah vikalpa nahīṁ hai. usako śaṁkā bhī nahīṁ rahatī hai. usako bhed paḍ jātā hai aur svarūpameṁ līn ho jātā hai. bāhar upayog rahatā hī nahīṁ.
koī apūrva duniyāmeṁ calā jātā hai, caitanyakī duniyāmeṁ calā jātā hai, usako khyāl... usakā ātmā nakkī kar detā hai ki yah svānubhūti hai aur yahī mokṣakā paṁth hai. bhītarameṁ-se aisā niścay aur vedan ho jātā hai. yah svānubhūti hai, yathārtha hai. yah svānubhūti aur bhagavān kahate haiṁ, ek hī svarūp hai, dūsarā nahīṁ hai. aisā ātmāmeṁ-se aisā jor aur aisī pratīti usako ā jātī hai.
PDF/HTML Page 1591 of 1906
single page version
mumukṣuḥ- anubhūti pūrva umaṁg, ullās, romāṁcit honā yah ghaṭatā hai? yā nahīṁ ghaṭatā hai?
samādhānaḥ- vah to śubhabhāvakā romāṁc ātā hai. pūrvabhūmikāmeṁ guṇakā bhed, maiṁ jñān hūn̐, darśan hūn̐, cāritra hūn̐ aise bhed par usakā lakṣya nahīṁ hai. dr̥ṣṭi to śāśvat caitanya par hai. parantu bhītarameṁ jo romāṁc hotā hai, vah śuddhātmākā romāṁc nahīṁ hai. vah to śubhabhāvakā hai. śuddhātmākā romāṁc nahīṁ ātā, vah to apane svarūpameṁ līn ho jātā hai. svānubhūtimeṁ to bhītarameṁ-se apūrva ānanda hotā hai. pahale-se dhīre-dhīre ānanda ātā jāy, bādameṁ viśeṣ ānanda āve, aisā nahīṁ hai.
jis kṣaṇ vah svarūpameṁ līn hotā hai, jis kṣaṇ vikalpa ṭūṭatā hai, usī kṣaṇ ānanda ātā hai. pahale romāṁc hotā hai vah romāṁc ātmākā nahīṁ hai. vah romāṁc to śubhabhāvakā hai. vah romāṁc ātmā taraphakā nahīṁ hai. ullās ātā hai ki maiṁ bhītarameṁ jātā hūn̐, vah śubhabhāvakā hai.
pahale ānandakī śurūāt ho jātī hai vah bhītarakā nahīṁ hai. jab vikalpa ṭūṭatā hai, usī kṣaṇ ānanda ātā hai. jis kṣaṇ vikalpa ṭūṭ gayā aur svarūpameṁ līn huā, upayog svarūpameṁ jam gayā to usī kṣaṇ ānanda ātā hai. pahale-se ānanda śurū ho jātā hai, aisā nahīṁ hotā. vah to śubhabhāvakā ānanda hai. aur ullās ātā hai vah śubhabhāvakā hai, vah śuddhātmākā nahīṁ hai. usī kṣaṇ ānanda ātā hai.
mumukṣuḥ- śānti aur ānanda... śītalatā aur śāntikā vedan kuch pradeśoṁmeṁ ...
samādhānaḥ- nahīṁ, aisā nahīṁ. sarvaguṇāṁś so samyagdarśana. aisā hotā hai to manake dvārā kahanemeṁ ātā hai. kyoṁki manakā nimitta vahān̐ hotā hai. parantu usako ānanda to asaṁkhya pradeśameṁ khaṇḍa nahīṁ paḍatā. pūre caitanyameṁ ānanda hotā hai. usako aisā khyāl nahīṁ rahatā ki idhar-se ānanda āyā, idharas-se (āyā). vah to apane svarūpameṁ līn ho jātā hai. akhaṇḍa pradeśameṁ usako ānanda hotā hai. manakā nimitta to jo vikalpa ṭūṭatā hai, man idhar hai isaliye usako aisā lagatā hai ki idharase āyā yā śurūāt idhar-se huyī. parantu akhaṇḍa ātmāmeṁ ānanda (ātā) hai.
dravyaman hai na, vah aisā nimitta banatā hai. vikalpa idhar-se uṭhatā hai to vikalpa bhī ṭūṭatā hai, isaliye usako aisā lagatā hai ki idhar-se āyā. usakā nimitta hai. bākī asaṁkhya pradeśameṁ ānanda ātā hai. jab andhakār hotā hai usameṁ prakāś hotā hai to yah andhakār jab ṭūṭā to usī kṣaṇ prakāś huā. jab prakāś huā, vikalpa ṭūṭā usī kṣaṇ ānanda ātā hai.
jabatak śubhabhāvanā hai, vikalpa manda hai tabatak to vah andhakār hī hai. jab
PDF/HTML Page 1592 of 1906
single page version
svarūpameṁ gayā to prakāś (huā). prakāśakā to dr̥ṣṭānta hai, parantu vah prakāś koī bāharakā prakāś nahīṁ hai. vah to caitanyasvarūp hai. kālī jirī hotī hai vah kaḍavī- kaḍavī hotī hai. śubhabhāvanā ākulatā.. ākulatā.. ākulatā usakā bhāv hai. kālī jirī aisī hotī hai. jo śakkarakā svabhāv hai vah pūrā mīṭhā hai. vikalpa ṭūṭatā hai usī kṣaṇ ānanda ātā hai.
samādhānaḥ- ... sarvāṁg ānanda. caitanya svarūpameṁ caitanyaghanameṁ calā gayā. caitanya svarūpameṁ calā gayā. bāhar dr̥ṣṭi, bāhya upayog chūṭ gayā, aṁtarameṁ upayog calā gayā. aṁtarameṁ svānubhūti asaṁkhya pradeśameṁ hotī hai. manakā dvār kahanemeṁ ātā hai, parantu man nimitta hai. bākī pūre pradeśameṁ (ānanda ātā hai).
mumukṣuḥ- ...
samādhānaḥ- pahale nakkī kare. matijñān aur śrutajñān dvārā nakkī karatā hai ki maiṁ yah ātmā hī hū̃n. ye vibhāv hai vah maiṁ nahīṁ hū̃n. maiṁ ātmā hī hūn̐, aisā nakkī karatā hai. maiṁ ātmā hī hūn̐, ye sab mujh-se bhinna hai. aisā nirṇay karake aṁtarameṁ sthir hotā hai. jis kṣaṇ vikalpa ṭūṭe, usī kṣaṇ svānubhūti hotī hai. donoṁ ek hī kṣaṇameṁ haiṁ. pahale vikalpa ṭūṭatā-ṭūṭatā jātā hai, bādameṁ svānubhūti hotī hai, aisā nahīṁ hota. sūkṣmameṁ sūkṣma vikalpa aur ūcca-se ucca vikalpa, vah vikalpa hī hai. manda yā tīvra, vah sab vikalpa hai. jis kṣaṇ vah ṭūṭatā hai, usī kṣaṇ nirvikalpa (hotā hai). yahān̐ nirvikalpa hotā hai, usī kṣaṇ ṭūṭatā hai. usī kṣaṇ ānanda aur usī kṣaṇ svānubhūti. sab sāthameṁ hī hai.
mumukṣuḥ- vikalpa ṭūṭe tab ekakā dhyān rahatā hogā na?
samādhānaḥ- akelā caitanya, ananta guṇase bharā akelā caitanya. jñān arthāt akelā guṇ nahīṁ, pūrā jñāyaka.
mumukṣuḥ- upayog aṁtarameṁ rakhā to ekakā hī dhyān rah jātā hai na? rāg chūṭ jāy to.
samādhānaḥ- rāg chūṭ jāye to akelā jñāyak rahatā hai. jñānasvarūp ātmā. samādhānaḥ- ... dr̥ṣṭi par taraph hai isaliye vibhāv dikhanemeṁ ātā hai. dr̥ṣṭi aur upayog donoṁ par taraph hai, isaliye vibhāv dikhanemeṁ ātā hai. anādi aisī vibhāvakī pariṇati ho rahī hai. ātmā taraph dr̥ṣṭi nahīṁ hai. anādi kāl-se dr̥ṣṭi huyī nahīṁ. vibhāv.. vibhāv, vibhāvameṁ ekatvabuddhi (ho rahī hai). vibhāv merā aur vibhāv maiṁ hūn̐, aisī ekatvabuddhi mithyā bhram ho rahā hai. nirmal hai, nirmal hai to bhī dekhanemeṁ nahīṁ ātā. usakā svānubhav nahīṁ hai. dekhanemeṁ bhī nahīṁ ātā, pratīt bhī nahīṁ hai. kuch nahīṁ hai,
PDF/HTML Page 1593 of 1906
single page version
isaliye parapadārtha taraph dr̥ṣṭi, par maiṁ, par merā, aisī pratīt, aisā jñān aur aisā ācaraṇ sab aisā ho rahā hai. dr̥ṣṭi, jñān aur sab (viparīt hai). dr̥ṣṭi viparīt hai isaliye jñān bhī aisā ho gayā aur ācaraṇ bhī aisā ho gayā. sab aisā anādi kāl- se vibhāv ho rahā hai. svabhāv taraph dr̥ṣṭi kare to nirmalatā hī bharī hai. nirmalatā taraph dr̥ṣṭi nahīṁ detā.
jaise sphaṭikake bhītarameṁ dekho to nirmal hī hai. ūpar-ūpar sab lāl, kālā dikhanemeṁ ātā hai. to sab aisā dekhanemeṁ ātā hai. bhītarameṁ nirmalatā bharī hai. bhītarameṁ dr̥ṣṭi de, maiṁ nirmal svabhāvī anādiananta śāśvat caitanya hūn̐, dravya śāśvat hai, usameṁ koī bigāḍ nahīṁ hotā hai. vibhāv pariṇatimeṁ sab hotā hai, paryāyameṁ hotā hai, dravyameṁ to hotā hī nahīṁ hai. aisī dr̥ṣṭi kare, usakā jñān kare, usameṁ līnatā kare to śuddha paryāy pragaṭ hotī hai. anādi kālameṁ aisā kiyā hī nahīṁ.
mumukṣuḥ- sunanemeṁ to upayog lagatā hai, par andarameṁ upayog lagatā nahīṁ. vikalpa hī vikalpa (calate haiṁ).
samādhānaḥ- kisameṁ upayog lagatā hai? bāharameṁ?
mumukṣuḥ- sunanemeṁ.
samādhānaḥ- sunanemeṁ upayog (lagatā hai). bhītarameṁ anādi kāl-se dr̥ṣṭi nahīṁ dī. bāharameṁ to upayog sthūl hai to sthūl kar letā hai. parantu sūkṣma karanemeṁ usako bahut prayatna lagatā hai. prayatna karatā nahīṁ, usakī lagan nahīṁ hai, mahimā nahīṁ hai. upayog sūkṣma kare to apanī or dr̥ṣṭi jātī hai. upayog sūkṣma karatā nahīṁ hai. sthūl-sthūl upayog bāhar bhaṭakatā hai. aśubhameṁ-se śubhameṁ ātā hai. parantu śuddhātmā taraph dr̥ṣṭi karanī hai. vah sūkṣma dr̥ṣṭi kare to apanā caitanyasvarūp grahaṇ hotā hai, to pakaḍameṁ āve. dr̥ṣṭi bāhar hī bāhar rahatī hai. upayog sūkṣma, dhīrā karake aṁtar dr̥ṣṭi to pakaḍameṁ ātā hai. sūkṣma dr̥ṣṭi karatā nahīṁ.
mumukṣuḥ- sūkṣma dr̥ṣṭi karaneke liye ...
samādhānaḥ- sūkṣma dr̥ṣṭi karaneke liye usakī laganī, mahimā, vah sarva sukharūp hai, bākī sab duḥkharūp hai, duḥkh lage aur apanemeṁ sukhakī pratīti hove ki bhītarameṁ hī sukh hai, sarvasva bhītarameṁ hai, bāharameṁ kuch nahīṁ hai. aisī yadi pratīt kare, aisā nirṇay kare to bhītarameṁ upayog jātā hai, to dr̥ṣṭi sūkṣma hotī hai.
bāharameṁ acchā nahīṁ lage, cain nahīṁ paḍe, ye sab mere svabhāv-se viparīt hai, yah merā svabhāv nahīṁ hai. svabhāv nahīṁ hai isaliye ākulatārūp (hai), ākulatākā vedan hotā hai. sukh na lage, dhīrā hokar dekhe to sab ākulatārūp hai. nirākul svarūp
PDF/HTML Page 1594 of 1906
single page version
ātmā yadi lage, usameṁ ānanda lage to apanī taraph jāya. usakī mahimā lage. jagatameṁ sarvasva hove to maiṁ ātmā hī hū̃n. aisā anupam tattva, jisameṁ kisīk upamā lāgū nahīṁ hotī. aisā anupam tattva maiṁ hū̃n. bāharakī koī vastu anupam nahīṁ hai. mahimā nahīṁ āve to bhītarameṁ jāye kaise? bhale yathārtha mahimā to jisakī pariṇati yathārtha ho, use yathārtha mahimā hotī hai. parantu pahale usakā abhyās to ho sakatā hai. abhyās kare ki maiṁ caitanya mahimāvaṁt hū̃n. ye koī mahimāvaṁt nahīṁ hai. aisā pahale bhī ho sakatā hai. aisā kāraṇ taiyār hotā hai, bādameṁ kārya ātā hai.
bhedajñānakā abhyās kare, yathārtha bhedajñān to bādameṁ hotā hai, parantu pahale usakā prayās hotā hai. usakī mahimā, lagan, usakā bhedajñānakā abhyās hotā hai. kṣaṇ-kṣaṇameṁ maiṁ caitanya jñāyak hūn̐, ye sab merā nahīṁ hai, maiṁ caitanya hūn̐, mere caitanyameṁ sarvasva bharā hai, aisā bhedajñānakā abhyās pahale hotā hai. bhedajñān bādameṁ hotā hai, parantu pahale abhyās hotā hai. pahale mahimā, abhyās sab ho sakatā hai.
mumukṣuḥ- mātājī! vicār karane-se abhyās hotā hai?
samādhānaḥ- vicār kare, vicārake sāth aṁtarameṁ lagan honī cāhiye. mātra vicār- vicār nahīṁ, parantu caitanyakī lagan aur caitanyakī mahimā lage, mahimāpūrvak vicār kare to āge baḍhe. use jarūrat lage ki karane yogya to bas, ek ātmā hī hai. jagatameṁ to karane yogya ho to ek ātmākā svarūp hī prāpta karane yogya hai. aisī jarūrat laganī cāhiye. to jarūrat pūrvak yadi vicār kare, yathārtha samajhan kare, usakī jarūrat lage to vah vicār kare. tattva vicār sādhan hai, parantu rucipūrvak honā cāhiye.
pratham bhūmikā vikaṭ lagatī hai, parantu apanā svabhāv hai, vah to sahaj hai. to sahajapane pragaṭ ho to jñāyakakī dhārā sahaj (ho jātī hai). phir pariṇati usake svabhāv taraph hī, sādhakakī pariṇati svabhāv taraph dauḍatī rahatī hai. usakā puruṣārtha us or jātā hai. apanā svabhāv (hai).
pratham bhūmikāmeṁ abhyās kare to use kaṭhin lagatā hai. bākī to apanā svabhāv hai isaliye sahaj hai aur sugam hai. jise svabhāv pragaṭ ho, use sahaj dhārā pragaṭ ho jātī hai. jñāyakakī dhārā, svānubhūti, usakī puruṣārthakī dhārā sahajapane, sugamapane prāpta hotī hai. svabhāv hai isaliye vah durlabh nahīṁ hai. durlabh anādi kālameṁ svayaṁ par taraph gayā hai isaliye use durlabh ho gayā hai. parantu svabhāv taraph dr̥ṣṭi kare aur svabhāv taraph prayās kare to vah sugam aur saral hai. ācāryadev kahate haiṁ na, tū ugratā- se chaḥ mahine puruṣārtha kara. phir yadi prāpta na ho (aisā nahīṁ hai), use prāpta hue binā rahatā hī nahīṁ. parantu svayaṁ prayās nahīṁ karatā hai. praśamamūrti bhagavatī mātano jay ho!