PDF/HTML Page 1729 of 1906
single page version
samādhānaḥ- laganī lagī ho to (puruṣārtha) utpanna hotā hai. aṁtarameṁ utanī laganī cāhiye, utanī ruci cāhiye. yahī karanā hai. usīkī laganī bāraṁbār yah lagatā rahe ki maiṁ caitanya jñāyak hū̃n. jñāyakakī pariṇati hī pragaṭ karane jaisā hai. utanī andar lagan lage to puruṣārtha utpanna hotā hai. ruci manda ho, bāharameṁ juḍatā rahe to usakā puruṣārtha utpanna nahīṁ hotā hai. laganī lage to hī utpanna hotā hai. gurudevane to bahut kahā hai, mārga batāyā hai. karanekā svayaṁko hai. pariṇatiko kaise palaṭanā, vah apane hāthakī bāt hai.
mumukṣuḥ- ham bhāīoṁ to āpake pās jyādā nahīṁ baiṭh sakate haiṁ. parantu hamāre bhāgya-se hameṁṁ paṇḍitajī acche mil gaye haiṁ.
samādhānaḥ- (gurudev-se) bahut milā hai. svayaṁko sirpha puruṣārtha hī karanā bākī hai. gurudev-se sabane jān liyā hai. aur gurudevane hī sab mārga batāyā hai. sab log bāhya kriyāoṁmeṁ kahān̐ paḍe the. aṁtar dr̥ṣṭi gurudevane karavāyī ki aṁtarameṁ dekh, aṁtarameṁ hī mārga hai. svānubhūtikā mārga gurudevane batāyā.
mumukṣuḥ- vibhāvameṁ rāg hī lenā yā dūsare guṇ bhī āte haiṁ?
samādhānaḥ- vibhāvamātra arthāt vibhāvameṁ jitane jo bhāv āye vah saba. vibhāvameṁ sab kaṣāy, nokaṣāy vibhāvameṁ ā jāte haiṁ.
mumukṣuḥ- paryāyamātra-se bhinna aise lenā yā sirpha vibhāv-se bhinne aise lenā?
samādhānaḥ- paryāyamātra yānī vibhāv paryāy-se. svabhāv paryāy jitanā svayaṁ nahīṁ hai, parantu svabhāv paryāy-se sarvathā bhinna hai aisā nahīṁ lenā. svayaṁ apaneāpako grahaṇ karatā hai. paryāy-se kathaṁcit (bhinna). svabhāv paryāy to apanī pariṇati hai. usase sarvathā bhinna nahīṁ le sakate. paryāy svabhāv taraph jāy aur apaneko grahaṇ karatī hai.
mumukṣuḥ- vibhāvake vikr̥t guṇoṁmeṁ sarvathā bhinna?
samādhānaḥ- usameṁ to sarvathā bhinna. aśuddha pariṇati apane puruṣārthakī mandatā- se hotī hai, parantu vah apanā svabhāv nahīṁ hai. isaliye vibhāv pariṇati-se sarvathā bhinna (lenā). paradravyake nimitta-se honevāle jo bhāv hai, un sabase sarvathā bhinna hai. dravyakarma, bhāvakarma, nokarma sabase bhinna hai.
PDF/HTML Page 1730 of 1906
single page version
svayaṁ anādiananta śāśva dravya hai. usameṁ kṣayopaśam bhāv, sab adhūrī-pūrṇa paryāyeṁ, vah sab paryāy apanemeṁ (hotī hai). anādiananta apanā svabhāv nahīṁ hai isaliye use koī apekṣā-se bhinna kahanemeṁ ātā hai. parantu vah sarvathā bhinna aise nahīṁ hai.
mumukṣuḥ- dravyameṁ to rāg aur vibhāv, aśuddhi-se bhinna, ...?
samādhānaḥ- hān̐, aśuddhi-se bhinna. dravyadr̥ṣṭi kare, apane svabhāvako grahaṇ kare, vahān̐ śāśvat dravyako grahaṇ karatā hai. isaliye usameṁ guṇabhed, paryāyabhed sab usameṁ-se nikal jātā hai. parantu jñānameṁ vah samajhatā hai ki ye guṇakā bhed, lakṣaṇabhed (hai). paryāy jo pragaṭ ho vah mere svabhāvakī paryāy hai. aise jñānameṁ grahaṇ karatā hai.r̥dr̥ṣṭimeṁ usake guṇabhed par vah aṭakatā nahīṁ. dr̥ṣṭi ek śāśvat dravyako grahaṇ karatā hai. grahaṇ kare to usameṁ-se pragaṭ ho. jo usameṁ svabhāv hai, vah svabhāv paryāy pragaṭ hotī hai.
mumukṣuḥ- ..
samādhānaḥ- hā̃n. maiṁ aśuddhi-se bhinna śuddhātmā hū̃n. śāśvat dravya hū̃n.
mumukṣuḥ- ślok ātā hai, "tatprati prīti citten, vārtāpi hi śrutā'. vah bhī saṁskārakī hī bāt hai? rucipūrvak "tatprati prīti citten, vārtāpi hi śrutā'. bhagavān ātmākī bāt prītipūrvak, rucipūrvak sune to bhāvi nirvāṇ bhājana. bāt sunī ho vah saṁskārakī bāt hai?
samādhānaḥ- bhāvi nirvāṇ bhājana. saṁskār nahīṁ, aṁtarameṁ aisī ruci yadi pragaṭ kī ho, aṁtarameṁ aisī ruci ho to bhāvi (nirvāṇ bhājan hai). tatprati prīti cittena. aṁtarakī prīti, aṁtarakī rūcipūrvak yadi vah grahaṇ kī ho, usameṁ saṁskār samā jāte haiṁ.
saṁskārakā matalab vah hai ki svayaṁko jis prakārakī ruci hai, us rucikī andar dr̥ḍhatā honī, us taraph apanā jhukāv honā, jo ruci hai us jātakā, vah rucikā saṁskār hai. vah saṁskār apekṣā-se. ruci, gaharī ruci hai us rucike andar ekadam jamāvaṭ ho jānā, vah saṁskār hī hai.
mumukṣuḥ- vahān̐ to aisā kahā na, niścitam bhāvi nirvāṇ bhājana. niyam-se vah bhaviṣyameṁ muktikā bhājan hotā hai.
samādhānaḥ- muktikā bhājan hotā hai.
mumukṣuḥ- saṁskārameṁ bhī utanā bal ho to..
samādhānaḥ- saṁskārameṁ ruci sāthameṁ ā jātī hai. saṁskār arthāt ruci. aṁtarakī gaharī rucipūrvakake jo saṁskār haiṁ, saṁskār usīkā nām hai ki jo saṁskār aṁtarameṁ aisī gaharī rucipūrvakake ho ki jo saṁskār phir jāye hī nahīṁ. saṁskār nirarthak na jāy, aise saṁskāra. aise rucipūrvakakā ho to bhāvi nirvāṇ bhājan hai. yathārtha kāraṇarūp hotā hai.
PDF/HTML Page 1731 of 1906
single page version
mumukṣuḥ- rucipūrvakake aise saṁskār paḍe ki jo niyam-se muktikā kāraṇ ho.
samādhānaḥ- niyam-se muktikā kāraṇ ho.
mumukṣuḥ- .. pragaṭ ho.
samādhānaḥ- puruṣārtha pragaṭ ho. puruṣārtha kare tab use aisā hī hotā hai ki maiṁ puruṣārtha karũn. bhāvanā aisī hotī hai. parantu rucipūrvakake jo saṁskār ḍale vah yathārtha bhāvi nirvāṇ bhājan hotā hai. nirvāṇakā bhājan hotā hai. ... saṁskār vahī kām karate haiṁ, viparīt ruci hai isaliye mithyātva-viparīt dr̥ṣṭike saṁskār cale āte haiṁ. yathārtha andar ruci ho ki ye kuch alag hai. ātmā koī alag hai, mārga koī alag hai. aisī ruci aṁtarameṁ-se ho, prīti-se vāṇī sune to aṁtarameṁ aisī apūrvatā lage ki ye ātmā koī apūrva hai. vāṇīmeṁ aisā kahate haiṁ, gurudev aisā kahate haiṁ to aṁtarameṁ ātmā koī apūrva hai. aisī ātmākī apūrvatā taraphakī ruci jage aur usake saṁskār aṁtarameṁ ḍale, vah bhāvi nirvāṇ bhājan hotā hai.
mumukṣuḥ- vartamānameṁ abhī samyagdarśan prāpta nahīṁ huā ho, to bhī usake liye..
samādhānaḥ- hān̐, saṁskār kām karate haiṁ.
mumukṣuḥ- khyāl ā sakatā hai ki yah jīv bhāvi nirvāṇakā bhājan hogā. usakī ruci par-se athavā usakī caṭapaṭī par-se, laganī par-se (khyāl ātā hogā)?
samādhānaḥ- usake anumān-se usakī koī apūrvatā par-se khyāl ā sakatā hai.
mumukṣuḥ- "svabhāv śabda sunate hī śarīrako cīratā huā hr̥dayameṁ utar jāy, rom- rom ullasit ho jāy-itanā hr̥dayameṁ ho, aur svabhāvako prāpta kiye binā cain na paḍe,.. yathārtha bhūmikāmeṁ aisā hotā hai.' aisā kahakar āpako kyā kahanā hai?
samādhānaḥ- aṁtarameṁ gaharāīmeṁ cīrakar utar jāya. andar ātmākī pariṇatimeṁ itanā aṁtarameṁ dr̥ḍh ho jāy ki yah kuch alag hī hai. aisī gaharāīmeṁ use ruci lagatī hai ki yahī satya hai. ye sab vibhāv niḥsār hai, sārabhūt vastu koī apūrva hai. aisā aṁtarameṁ use lage.
yathārtha arthāt jise aṁtarameṁ ātmākā hī karanā hai, dūsarā koī prayojan nahīṁ hai. ek ātmākā jise prayojan hai, us prayojan-se hī usake sab kārya, ātmāke prayojan artha hī haiṁ. aisī ātmārthīkī bhūmikā-pratham bhūmikā hai.
mumukṣuḥ- ātmārthīkī bhūmikāmeṁ aisā hotā hai.
samādhānaḥ- hān̐, aisā hotā hai.
mumukṣuḥ- ... isaliye use ullās ātā hogā. cīrakar hr̥dayameṁ utar jāy arthāt use us jātakā utsāh (ātā hogā)?
PDF/HTML Page 1732 of 1906
single page version
samādhānaḥ- andar hr̥dayameṁ use aisā ho jāy ki maiṁ bhinna hūn̐ aur yah sab bhinna hai. yahī karanā hai, satya yahī hai, aisā aṁtarameṁ apanī or use utanī mahimā, utanā ullās, apanī or aṁtarameṁ jhukāv ho jāya. ruci, us jātakā jhukāv ho jātā hai.
.. alag hī bāt hai. muktikā mārga koī alag hī hai. yah svānubhūti .. bhinna hī hai. aisī apūrvatā lage. tattva vicār kare, us or ruci jāya. rāg-se, guṇabhed aur paryāyabhed-se maiṁ bhinna kis apekṣā-se hūn̐, vah sab jo jijñāsu hai use nirṇay hotā hai. yathārtha tattva dr̥ṣṭimeṁ vah sab ā jātā hai. dravya par dr̥ṣṭi kare usameṁ sab ā jātā hai.
use rāg-se bhinna paḍanā bākī rahatā hai. maiṁ jñāyak hū̃n. parantu jñānakā guṇabhed, paryāyabhed ādi kis apekṣā-se hai aur kaise hai, usakī vastu sthiti kaise hai, vah sab usake jñānameṁ ā jātā hai. yathārtha jñān kare use. maiṁ to anādiananta śāśvat dravya hū̃n. dravya hūn̐ to usameṁ aśuddhatā (ho rahī hai). maiṁ śuddhātmā hūn̐ to ye aśuddhatā kis kāraṇ-se (hotī hai)? kyā hai? aṁtarameṁ sādhak paryāy pragaṭ ho, ye bādhak daśā, sādhak daśā, adhūrī paryāy, pūrṇa paryāy, guṇakā bhed, jñān, darśan, cāritra ādi sab bhed kyā? un sabakā yathārtha jñān use hotā hai. dr̥ṣṭi ek akhaṇḍa dravya maiṁ śāśvat hū̃n. usameṁ pūrṇa-apūrṇakī koī apekṣā nahīṁ hai. to bhī pūrṇa-apūrṇa jo pariṇati hotī hai, vah kis kāraṇ-se (hotī hī)? vah sab jñān yathārtha ho jātā hai. use niścay- vyavahārakī sab sandhi usake jñānameṁ ā jātī hai.
bhale rāg-se bhinna paḍanā hai, kāryameṁ use vah karanā hai ki maiṁ jñāyak hūn̐, koī bhī vibhāv (maiṁ nahīṁ hūn̐). kyoṁki virūddha svabhāvī hai. rāgase bhinna paḍanekā prayog karanā rahatā hai. maiṁ jñāyak bhinna hū̃n. parantu usake jñānameṁ yah sab sādhakatā (ādi rahatā hai). kr̥takr̥tya hūn̐, aisī dr̥ṣṭi hai aur kārya karanekā rahatā hai. dr̥ṣṭi-se maiṁ śāśvat dravya hūn̐ aur śuddha hūn̐, pūrṇa śuddha hū̃n. phir bhī aśuddhatā ho rahī hai, usameṁ apūrṇa-pūrṇa paryāyakā bhed (paḍatā hai). isaliye use jñān sab hotā hai, parantu kārya vibhāv-se bhinna paḍanekā rahatā hai. prayogameṁ vah hai. maiṁ jñāyak hū̃n. jñāyak daśākī ugratā hotī hai. kr̥takr̥tya honeke bāvajūd karanekā rahatā hai.
mumukṣuḥ- jñānameṁ sab rahatā hai.
samādhānaḥ- jñānameṁ sab apekṣāen̐ rahatī hai. abhed hone par bhī bhedakī apekṣā rahatī hai. usī prakār kr̥takr̥tya hone par bhī kārya karanā bākī rahatā hai.
mumukṣuḥ- paryāyameṁ adhūrāpan hai to..
PDF/HTML Page 1733 of 1906
single page version
samādhānaḥ- hān̐, aisā hai. paryāyameṁ adhūrā, dravya-se pūrṇa hū̃n.
mumukṣuḥ- .. aisā dr̥ṣṭimeṁ liyā hai, usī vakta paryāyameṁ kārya karanā bākī rahatā hai.
samādhānaḥ- us samay khyāl hai, kārya karanekā hai. kahīṁ bhūl rahe aisā hai hī nahīṁ. svayaṁ āge baḍh nahīṁ sakatā hai, isaliye sab praśna utpanna hote haiṁ. bākī gurudevane itanā kahā hai ki kahīṁ bhūl na rahe, itanī spaṣṭatā kī hai. sab spaṣṭīkaraṇ kiyā hai. jise koī praśna utpanna huā ho, usīkā spaṣṭīkaraṇ unakī vāṇīmeṁ ātā thā. kisīko aisā lage ki yah kahān̐-se āyā? jise jo praśna hote the, un sabakā uttar ā jātā thā.
mumukṣuḥ- tīrthaṁkar jaisā yog thā.
samādhānaḥ- hān̐, aisā yog thā. unakī vāṇīkā yog hī aisā thā.
samādhānaḥ- .. aṁtarameṁ svabhāvameṁ sab bharā hai. aṁtar dr̥ṣṭi kar to aṁtarameṁ-se sab nikale aisā hai. usake liye sab vicār, vāṁcan ādi (hai). ātmā ek anādiananta vastu hai. ek tattva hai. agādh samudra, agādh guṇoṁ-se bharā hai. sab vibhāvabhāv hai vah ātmākā svabhāv nahīṁ hai. vah to puruṣārthakī mandatā-se, karmake nimitta-se apane puruṣārthakī mandatā-se hotā hai. svayaṁ puruṣārtha palaṭakar ātmā taraphakī ruci karake usīkā bār-bār manan, ciṁtavan, sab ātmākā kaise ho, vahī karane jaisā hai. usīkī ruci baḍhāne jaisā hai.
anādi kālameṁ sab kiyā, lekin ek ātmā apūrva hai (aisā jānā nahīṁ). gurudevakī vāṇī apūrva thī. kitane sāl vāṇī barasāyī hai. yahān̐ 45-45 sāl nivās kiyā hai. subah aur dopaharako vāṇī hī barasāte the. unakā to param upakār hai. itanī to ṭep huī haiṁ. unheṁ to vāṇīkā yog koī prabal aur unakā prabhāvanā yog, aur unakī vāṇī kuch alag jātakī thī. ve to mahāpuruṣ the. yahān̐ to jo unase prāpta huā hai, vah sab kahanemeṁ ātā hai. unhoṁne to barasoṁ vāṇī barasāyī hai.
mumukṣuḥ- itanā kahā hai to ham jaise jīvoṁko itanā upakārī hai ki jisakī koī kīmat nahīṁ ho sakatī.
samādhānaḥ- gurudev mānoṁ sākṣāt bolate ho, aisā ṭepameṁ lagatā hai. .. to hūbahū siṁhakī dahāḍ lagatī thī. unakā jo pravacan thā, vah alag thā. unakī karuṇā utanī thī. koī ādamī āye to karuṇā-se hī bulāte the. śarīrakā koī ghyān nahīṁ thā.
... to aṁtarameṁ dr̥ḍh ho. ātmā sarvase bhinna jñāyak hai, usīkā abhyās aur usīkā vāṁcan, usakā vicār, bār-bār vicār aur vāṁcanameṁ dr̥ḍh karane jaisā hai. ek jñāyak ātmāko pahacānaneke liye.
PDF/HTML Page 1734 of 1906
single page version
aur śubh pariṇāmameṁ dev-guru-śāstra kyā kahate haiṁ? unakā āśay kyā hai? aur use ātmāmeṁ kaise ūtārakar grahaṇ karanā? usīkā bār-bār gholan, manan karane jaisā hai. bākī sab (niḥsār hai). saṁsārameṁ jīvanameṁ karane jaisā ho to yah hai, ek jñāyak ātmāko kaise pahacānanā. svānubhūtikā mārga gurudevane batāyā hai. log itanā jānane lage haiṁ vah gurudevakā pratāp hai. unhoṁne hī sabako yah diśā batāyī hai ki ātmā kaisā hai aur usakā svarūp kyā hai? pratyek dravya svataṁtra haiṁ. tū terā kar sakatā hai. bāraṁbār- bāraṁbār aisā hī kahate the.
samādhānaḥ- ... andar-se grahaṇ kar le. use grahaṇ karake phir use choḍanā hī mata. aise grahaṇ kar lenā. ananta kālameṁ bhagavān hāthameṁ āneke bād use kaise choḍe? aṁtarameṁ use grahaṇ kar le ki yah merā ātmā aur yah vibhāva. donoṁko bhinna karanā. ye sab kān̐cake ṭūkaḍe haiaiṁ. usameṁ-kān̐cake ṭūkaḍemeṁ caitanyakā camatkār nahīṁ dikhatā. caitanyakā camatkār to is hīremeṁ hai. us hīreko pahacān lenā, caitanya hīreko. vah sab to kān̐cake ṭūkaḍe haiṁ. ātā hai na? "...., kastūrī tujh pās hai, kyā ḍhūn̐ḍhat hai.' he mr̥g! terī khuśbu-se yah van sugandhit huā hai aur tū bāhar-se khojatā hai ki yahān̐-se khuśbu ātī hai, is vr̥kṣameṁ-se, isameṁ-se, usameṁ-se. kahīṁ khuśbu nahīṁ hai. yahān̐ dr̥ṣṭi kar to terī sugandha hai.
caitanyakā camatkār, jñānakī prabhā tūne jñeyameṁ sthāpit kar dī hai. vah jñānakī prabhā terī hai, tū teremeṁ dekha. ye caitanyakā camatkār tūne jaḍameṁ sthāpit kar diyā hai. tū svayaṁ caitanya- hīrā hai. usameṁ sab hai, use khoj le. usakī or dr̥ṣṭi kar, usameṁ hī sab bharā hai.
samādhānaḥ- .. laganī lagī ho to utpanna ho. aṁtarameṁ utanī laganī cāhiye, svayaṁko utanī ruci honī cāhiye. yahī karanā hai. usīkī bāraṁbār lagan lagatī rahe ki maiṁ caitanya jñāyak hū̃n. us jñāyakakī pariṇati hī pragaṭ karane jaisī hai. utanī andar laganī lage to puruṣārtha utpanna ho. ruci manda ho, bāhar juḍatā rahe to use puruṣārtha utpanna nahīṁ hotā hai. laganī lage to hī utpanna hotā hai. gurudevane to bahut kahā hai, bahut mārga batāyā hai. karanā svayaṁko hai. pariṇati kaise palaṭanī vah apane hāthakī bāt hai.
mumukṣuḥ- ham bhāīoṁ āpake pās jyādā nahīṁ baiṭh sakate, parantu hamāre bhāgya- se hameṁ paṇḍitajī bhī acche mil gaye haiṁ.
samādhānaḥ- .. bahut milā hai, puruṣārtha svayaṁko karanā hai. gurudev-se hī sabane
aṁtar dr̥ṣṭi gurudevane karavāyī ki aṁtarameṁ dekh, aṁtarameṁ hī mārga hai. svānubhūtikā mārga
gurudevane batayā. praśamamūrti bhagavatī mātano jay ho! mātājīnī amr̥t vāṇīno jay ho!