PDF/HTML Page 1309 of 1906
single page version
samādhānaḥ- .. aisī gnānakī mahimā hai. jo bhūtakālamen ban gayā use bhī jānatā hai. pratyabhignān, vah bhī jāne. vartamān jāne, bhaviṣhyamen jo (hogā), (abhī) pragaṭ nahīn hai, use bhī jāne. gnānakī aisī mahimā hai. jo abhī pragaṭ nahīn hai, use bhī gnān jān sake, aisī gnānakī mahimā aisī hī hai. ananta-ananta bharā hai. svabhāv hī usakā nām ki jisamen maryādā na ho. usakī dishā badalanī hai. usakī dr̥uṣhṭi badalanī hai. svasanmukh upayog kar, terī dr̥uṣhṭi badala. lekin use pratītamen aisā nahīn honā chāhiye ki, gnān itanā jāne aur itanā na jāne. gnān sab jān sakatā hai. jo ananta kālamen banā use gnān jān sakatā hai. bhaviṣhyamen jo honevālā hai, use bhī gnān jānatā hai. jo abhī pragaṭ nahīn hai, use bhī gnān jāne. aisī gnānakī mahimā ananta-ananta hai.
mumukṣhuḥ- gnānamen dishā badalanī māne kyā?
samādhānaḥ- bāhar buddhi hai, usakā upayog bahirmukh hotā hai. usakā upayog bahirmukh hai, use svasanmukh kara. terī dr̥uṣhṭiko svamen lā ki main yah gnāyak hū̃n. main parake sāth ekatvabuddhi karake gney-or jo dr̥uṣhṭi ho rahī hai ki gney aur main donoen ek haĩn. usakī ekatā toḍa. main gnān hūn̐ aur vah gney hai. usakī ekatā toḍa. terī dr̥uṣhṭi terī or lā ki main chaitanya hū̃n.
main gnāyak svayam gnāyak hū̃n. aise dr̥uṣhṭi badalanī. usakī gney-orakī ekatābuddhi toḍanī. ekatvabuddhi. parako jānane-se parake astitva se merā astitva hai, aisī terī dr̥uṣhṭiko toḍa. merā astitva svayam hai. svayam gnānase gnān hai. merā astitva svayam hai. gneyakā meremen nāstitva hai. aise dr̥uṣhṭiko badala.
mumukṣhuḥ- vīrya shakti jo usīkā upayog hai na?
samādhānaḥ- gnānasvabhāvakā upayog hai.
mumukṣhuḥ- ananta vīrya jo hai..
samādhānaḥ- vīryaguṇ-puruṣhārtha guṇ alag hai, gnānaguṇ alag hai. gnānaguṇ alag aur vīryaguṇ alaga. usamen bīchamen vīrya ā jātā hai, gnānake sātha. terā puruṣhārtha bāhar mat kar, antaramen kara. vah puuruṣhārtha hai.
PDF/HTML Page 1310 of 1906
single page version
mumukṣhuḥ- vah vīryakā kāma.
samādhānaḥ- hān̐, terā puruṣhārtha badala. puruṣhārtha terā bāhar hai, use antaramen lā.
mumukṣhuḥ- ... ananta kālako jānanā vah to svabhāv hī hai. usakī bāt karanemen kyā dikkat hai?
samādhānaḥ- bāt karanemen māne?
mumukṣhuḥ- jātismaraṇagnāna.
samādhānaḥ- svabhāv hī hai. vah to dravya, kṣhetra, kāl, bhāvake sanyog anusār bāt kī jātī hai. bātake sāth koī sambandha nahīn hai. svabhāv hai isaliye bāt karanī chāhiye, nahīn karanī chāhiye, usake sāth sambandha nahīn hai. dravya, kṣhetra, kāl, bhāvake sanyogake sāth sambandha hai.
mumukṣhuḥ- gurudev aisā pharamāte the ki jātismaraṇ hone par vairāgyamen ugratā ā jātī thī, vah kaise?
samādhānaḥ- jīvane aise janma-maraṇ kiye haĩn. vah bāt smaraṇamen āye, vah vairāgyakā kāraṇ banatī hai. use pratītamen ho, lekin jyādā khyālamen ānepar vairāgyakā kāraṇ banatā hai. shāstrommen bhī ātā hai ki, jātismaraṇ vairāgyakā kāraṇ hotā hai. pravr̥uttike kāraṇ dikhe to na bhī kahanemen āye, use bātake sāth sambandha nahīn hai.
... anek kāraṇ āte hain na? usamen ek jātismaraṇ bhī vairāgyakā kāraṇ ātā hai. samyagdarshan honeke kāraṇ āte haĩn. dev, r̥uddhi, jātismaraṇ ādi ātā hai. jinabimb vah sab ātā hai. kisīko usamen-se puruṣhārtha shurū ho jātā hai. sab jīvakī yogyatā anek prakārakī hotī hai.
... dr̥uḍhatā honekā, pratīt honekā kāraṇ banatā hai. ātmā aise mukta hai. apanā astitva sadā nitya hī hai. anek janma-maraṇ karate-karate jīv svayam shāshvat nitya hī hai. shāshvat astitva hai. anek janma-maraṇ kiye, anek-anek prasaṅg bane. koī duḥkhakā, koī anukūlatākā, koī pratikūlatākā. anek prasaṅg yād ānepar use vairāgyakā kāraṇ banatā hai.
kisīko jātismaraṇ honepar, anumati mān̐gatā hai, are..! mainne to sansāramen aisā bahut dekhā hai. aisā karake dīkṣhā letā hai. koī kahatā hai, ye devalokakī r̥uddhi, aisā to mainne bahut dekhā hai. ye sansār hai. aisā narkakā duḥkh, aisā devalok sab dekhakar vairāgya hotā hai.
mumukṣhuḥ- narkamen to ananta duḥkh haĩn.
samādhānaḥ- vah to sun na sake aise haĩn. jīv svayam ananta kālamen bhogakar
PDF/HTML Page 1311 of 1906
single page version
āyā hai. phir bhī sun na sake aise haĩn. kumhārakī bhaṭṭhīmen jo agni lage usase anantagunī tāpakī vedanā narkamen hai. gurudev kahate the.
mumukṣhuḥ- kroḍ bhavamen, kroḍ jībhase...
samādhānaḥ- hān̐, kroḍ jībhase aur kroḍ mukhase kah na sake aisā usakā duḥkh hai. garamī, ṭhaṇḍī, bhūkh, pyāsake ananta duḥkh jīvane sahan kiye haĩn. phir bhī jahān̐ āyā sab vismr̥ut karate āyā hai. devalokamen jīv ananta bār gayā hai. anukūlatāmen rahā hai. to bhī ātmākā kuchh na kar sakā. vah bhī sukh nahīn hai, ākulatā hai. devavokamẽn. sukh ek ātmāmen hī hai.
mumukṣhuḥ- jātismaraṇ ho, mātājī! un bako vairāgya prāpta ho, aisā hai?
samādhānaḥ- ho, vairāgya to hotā hai. jaisī usakī yogyatā ho vaisā ho.
samādhānaḥ- ... sab bolamen vahī ātā hai. ... anyakā nāstitva hai. anādise bhūl ho rahī hai. yā to anyake astitvamen merā astitva athavā anyakā astitva meremẽn. athavā anyakā nāstitva kare to aisā kare ki apanā nāstitva kare. ye meremen nahīn hai to apane guṇ bhī usamen nahīn letā. vah gnān aur gney mishra ho gayā. aise. dravya samajhanemen bhūl kī, kṣhetra samajhanemen, kāl samajhanemen, bhāv samajhanemen sabamen bhūl hī kī hai.
apane guṇ samajhanemen bhūl kī hai. dūsarā meeremen ā gayā hai, use nikāl dū. ye sab to ākulatā lagatī hai. aisā karake apanā svabhāv nikāl detā hai. aise nikālane jāy, nāstitva karane jātā hai to sabakā nāstitva kar detā hai. aur astitva (mānatā hai) dūsaremen merā astitva (hai). sarva prakārase apanī hayātīko kho baiṭhatā hai, mānon main kuchh hūn̐ hī nahī̃n. apane guṇakā nāstitva kare, apane dravyakā nāstitva kare, apanī paryāy mānon anyamen merī paryāy hotī hai. aise dūsaremen merā astitva athavā merā nāstitva. main dūsaremen pravesh karatā athavā dūsarā meremen pravesh karatā hai. aisā hī karate rahatā hai.
satya samajhe ki main mere dravyamen (hūn̐). merā dravya mujhase hī hai, merā astitva merese hī hai. anyakā meremen nāstitva hai. anyakā meremen pravesh nahīn hai. mere guṇakā astitva merese hai. mere guṇ anyamen jāte nahī̃n. mere guṇ gneyamen jāte nahī̃n. gney meremen ātā nahī̃n. anya gneyoṅkā meremen nāstitva hai. gneyoṅkā nāstitva honese usake sāth merā nāstitva nahīn hotā hai. gneyoṅkā meremen nāstitva, usakā matalab merā nāstitva usamen nahīn ātā. merā astitva mujhase aur merā parase nāstitva hai.
merī paryāy merese pariṇamatī hai. dūsareke kāraṇ merā pariṇaman nahīn hotā hai. vah kahatā hai, dūsareke kāraṇ merā pariṇaman hotā hai. dūsarā pariṇame usake sāth main pariṇamatā
PDF/HTML Page 1312 of 1906
single page version
hū̃n. aisā kitanā hī viparīt mānatā hai.
main sahaj gnānapuñj ātmā ānanda svarūpase bharā huā hū̃n. kṣhetra, merā ghar, mer svagharamen rahanevālā hū̃n. paragharamen rahanevālā nahīn hū̃n. anyakā sthān, anyakā rahanekā kṣhetra meremen pravesh nahīn karatā. merā kṣhetra usamen jātā nahī̃n. anyakā kṣhetra dekhakar, yah sab kalaṅk hai, aise nikālane jātā hai to svayaṅko nikāl detā hai. aisī anek prakārase bāt hai. yadi apanemen-se dūsareko nikālane jātā hai to svayaṅko bhī nikāl detā hai. amuk kālamen pariṇaman kare to us kālamen main pariṇamā to usī kṣhaṇ merā nāsh ho gayā. dūsarekī paryāy pariṇame to main pariṇamūn aur merā nāsh ho jāya.
athavā aisā kahe ki usake ālambanakālamen hī merā astitva hai. jab gneyoṅkā ālamban ho to hī merā astitva hai. gneyoṅkā ālamban lūn̐ to hī merā astitva ṭike. to usakā ālamban letā hī rahatā hai. usake ālamban binā merā nāsh ho jāyagā. to ālamban lenemen ākulatā-ākulatā karatā rahatā hai. gney.. gney.. gney.. mānon gneyoṅke sāth ekatva (ho jātā hai). gneyoṅkā ālamban na ho to (main kaise ṭikūn̐gā)? merā gnān mere gnānase (hotā hai). main svāvalambī hū̃n. merā gnān svayam pariṇamanevālā hai. usakā-gneyakā ālamban ho to hī merā gnān hai, aisā nahīn hai. main mere gnānase, svayam sahaj gnānakā puñjasvarūp svataḥsiddha hū̃n. merā sahaj svataḥsiddha gnānake puñjasvarūp hū̃n. aise merā astitva hai.
apane astitvako grahaṇ karatā hai. kevalagnānī bhagavān pragaṭarūpase pariṇame. parantu main merī shaktirūp hūn̐, merā astitva mujhase hai. kārya hai to kāraṇ hai, aisā nahī̃n. kāraṇ svayam svataḥsiddha hai. parantu jānaneke liye kārya par dr̥uṣhṭi karatā hai ki kārya aisā pragaṭ hotā hai. kāraṇ to sab antaramen paḍe haĩn. kārya hai to kāraṇ hai, (aisā nahīn), kāraṇ svataḥ hai. vah gnān karatā hai ki aisā kārya hai. meremen aisī shakti haĩn.
ek svataḥ asādhāraṇ gnānaguṇ usamen hai. us gnānaguṇase use nakkī hotā hai ki aise ananta guṇ haĩn. aisā asādhāraṇ gnānaguṇ jīvamen hai. usase vah apanā astitva grahaṇ kar sakatā hai. jo dravya ho, vah ananta shaktivant ho. meremen aisī ananta shakti bharī hai. aise gnān to asādhāraṇ (hai), isaliye vah pragaṭ honese use khyālamen āye aisā hai. usake alāvā dūsare ananta guṇ jīvamen haiaĩn. ananta shaktise bharapūr main bharā hū̃n. svayam apanī pratīt kar sakatā hai.
mūl bhūl apanī astitva grahaṇ karanemen hotī hai. astitva aur nāstitvamen bhūl karatā hai. dravyase, kṣhetrase, kālase, bhāvase. guṇakā astitva merese, gnānakā astitva merese, gneyase nahī̃n. aise anek prakārase syādvādī hai vah yathārtha jānatā hai. use bhedagnān yathārtha
PDF/HTML Page 1313 of 1906
single page version
hotā hai. merī vastu svayam hai. merā kṣhetra meremen hai. main svayam mere gharamen rahanevālā hū̃n. main mere gnānaguṇarūp pariṇamanevālā hū̃n. gney gnāt jarūr hotā hai, parantu main mere gnānase pariṇamanevālā hūn̐, gneyase pariṇamanevālā nahīn hū̃n. gneyake kāraṇ pariṇamanevālā nahīn hū̃n. gney pariṇame to main pariṇamūn aisā nahīn hai. athavā gneyakā ālamban lūn̐ to pariṇamun, aisā nahīn hai. main svayam mere gnānase pariṇamanevālā hū̃n. main svayam mere gnānase pariṇamanevālā, mere guṇ svataḥsiddha haĩn. merī paryāyen, gnānakā pariṇaman hokar paryāy hotī hai. gney pariṇaman karake paryāy nahīn ātī hai, merā gnān pariṇaman karake paryāy ātī hai. parantu usamen gnāt hotā hai, gneyoṅkā svarūp gnāt hai, parantu merā gnān pariṇaman karake vah paryāy ātī hai.
gney pariṇaman karake meremen paryāy nahīn ātī hai, gneyakī paryāy gneyamen hai. mere gnānakī paryāy meremen hai. gnān pariṇaman karake paryāy ātī hai. parantu usamen gnān gneyako jānatā hai. pariṇamanevālā main hū̃n. (gnān) sva-par donoṅkā hotā hai, parantu gnān svayam pariṇaman karake vah paryāy ātī hai. gney pariṇaman karake meremen paryāy nahīn ātī hai, main svayam pariṇamatā hū̃n.
.. bhāvarūp pariṇamanevālā hū̃n. mere bhāv mujhase hote haĩn. .. apanī achintya shaktikī mahimā hai. aise bhedagnānarūp pariṇamanevālā hū̃n. main ek svarūp rahanevālā hū̃n. anekarūp honevālā nahīn hū̃n. anek gneyoṅko paryāy gnāt ho, paryāyakī apekṣhāse meremen anekatā hotī hai, bākī main svabhāvase to ek hū̃n. paryāyakī anekatāmen main pūrā khaṇḍa-khaṇḍa nahīn ho jātā hū̃n. vah to paryāy hai, vastu svarūpase main ek hū̃n.
aisā yathārtha gnān ho svarūpamen, svayaṅko grahaṇ ho, aisī bhedagnānakī dhārā ho to use svānubhūtikī paryāy pragaṭ ho. gnān pariṇaman karake paryāy ātī hai. lekin usamen gnāt hotā hai, sva-par donon gney gnāt hote haĩn. sva aur para. lekin gnān pariṇaman karake paryāy ātī hai. gney pariṇaman karake meremen paryāy nahīn ātī hai.
.. gneyakā jānapanā hotā hai, parantu pariṇaman gnānakā hai. jānapanā gneyako jānatā hai, parantu pariṇaman gnānakā hai. jānapanā hotā hai. jānapanā apanā. svakā, parakā jānapanā hai, parantu pariṇaman gnānakā hai. main mere gnānarūp pariṇamatā hū̃n. aisā jānanā hotā hai. svaparaprakāshak paryāy (hotī hai). pariṇaman dūsarekā nahīn hai, pariṇaman merā hai. jānapanā svaparaprakāshak hai.
.. paryāyen huyī, usamen gnānane kyā jānā? sva-par donoṅkā svarūp hai. chhadmasthako ek jagah upayog ho vah (jāne), pragaṭ upayogātmarūpase to vah aisā jāne. labdhamen use sab jānapanā hotā hai. pragaṭapane jahān̐ upayog ho vah jānatā hai. chhadmastha. kevalagnānī
PDF/HTML Page 1314 of 1906
single page version
ekasāth donon jānate hain-svapara.
sādhakadashā hai aur bhedagnānakī pariṇati hai. usakī pariṇati-gnānakī pariṇati to yah main hūn̐ aur yah par hai, main aur par, main aur par, aisī gnānakī pariṇati to chālū hī hai. labdhātmak gnān yānī vah jo anādikā kṣhayopasham, amuk ughāḍ hai vah nahī̃n. parantu use to pragaṭ huā hai labdha aur upayogātmaka. pragaṭ bhedagnānakī dhārā, labdha bhī pragaṭ hai. vah kahīn anādikā labdha hotā hai aisā labdha nahīn hai. anādikā shaktirūp athavā amuk kṣhayopasham jīvako pragaṭ ho, phir thoḍā upayog aur phir thoḍā labdha rahā kare, vah nahī̃n.
yah labdha to pragaṭ hokar labdha huā hai. upayogātmak gnān anya-anya gneyamen jāya. pragaṭ hokar labdha huā. aisī gnānakī svaparaprakāshakakī pariṇati hai. yah main aur yah par, yah main aur yah par, aisī gnānakī pariṇatikī dhārā sahaj (chalatī hai). bhedagnānakī pariṇatikī dhārā vah ānshik svaparaprakāshak hai. bhale upayogātmak nahīn hai, parantu labdhātmak bhedagnānakī pariṇatimen svaparapanā ā hī jātā hai. bhedagnānakī pariṇatimen yah main aur yah par, yah main hūn̐, yah nahīn hūn̐, yah hūn̐, yah nahīn, aisī bhedagnānakī pariṇatikī dhārā chalatī hī rahatī hai. vah pariṇati hai. labdha hai vah... bhedagnānakī dhārā, vedanarūp pariṇati hotī hai. svānubhūti nahīn, parantu use bhedagnānakā amuk prakārakī shakti pragaṭ huyī hai. bhedagnānakī pariṇatikī vah shakti hai. amuk shāntikī dhārā pragaṭ huyī hai. usamen sāthamen svaparaprakāshak gnān pariṇatirūpase ā jātā hai.
kevalagnānī kahān̐ upayog nahīn rakhate haĩn. pariṇatirūpase gnān unakā sahaj ho gayā hai, pariṇatirūp ho gayā hai. ekake bād ek upayog nahīn rakhanā paḍatā. sahaj upayogātmak ho gayā hai. ekasarīkhā upayog ho gayā hai. gurudev koī apekṣhāse use pariṇati kahate the. kyoṅki ekake bād ek upayogakā kram nahīn hai. pariṇatirūp ho gayā hai. kevalagnān akram (hai).
.. bhedagnānakī pariṇati hai. bhedagnānakī pariṇatimen kyā jānā? sva aur par donõn. bhedagnānakī pariṇatimen sva-par donon chhadmasthako ā jātā hai. upayogātmak bhale ekake bād ek jāne. pariṇati ek or paḍī hai aisā nahīn hai, kārya karatī hai usakī pariṇati. jisakā koī vedan nahīn hai (aisā nahīn hai). usakā khyāl nahīn ātā ki amuk kṣhayopasham khulā hai aur thoḍā labdha aur thoḍā upayog hai, aisā nahīn hai. usakā to use vedan nahīn hai. ye to usakā vedan hai. bhedagnānakī pariṇati hai.
... yah main hūn̐ aur yah nahīn hūn̐, yah main hūn̐ aur yah nahīn hū̃n. ughāḍ usakā kārya karatā hai. aisā usakā ughāḍ hai. kṣhaṇ-kṣhaṇamen sahaj hai. isaliye kahate hain, ānshikarūpase
PDF/HTML Page 1315 of 1906
single page version
usakā svaparaprakāshakapanā chālū ho gayā hai. kevalagnānī to lokālok (jānate hain). ye to use svayaṅkā apane liye svaparaprakāshak chālū ho gayā hai. usake vedanamen vibhāv- svabhāvakā bhed karatā rahatā hai. guṇabhed, vibhāv sabakā gnān karatā rahatā hai. svabhāv aur vibhāvakā to bhed karatā hai ki yah main aur yah par, yah main aur yah par, aisā karatā rahatā hai.
.. pratyakṣha gnān ho jātā hai. ye usake vedanamen thā, use pratyakṣha gnān ho jātā hai. svaparaprakāshaka. prashamamūrti bhagavatī mātano jay ho!