PDF/HTML Page 1517 of 1906
single page version
mumukṣhuḥ- anekāntakā āshray kaise karanā?
samādhānaḥ- anekāntakā āshray to yathārtha svarūp samajhane-se hotā hai. pahale gnānamen yathārtha samajhanā chāhiye ki vastukā svarūp aisā hai. yathārtha vichār karake nirṇay karanā chāhiye. bhītaramen jo svabhāv hai usako lakṣhyamen lenā chāhiye. main chaitanya svarūp hūn̐, ye merā gnāyak svabhāv hai. ye vibhāv merā svabhāv nahīn hai. vibhāv to hai, paryāy apekṣhā-se hai. dravya apekṣhāse nahī̃n. aisā yathārtha vastu svarūpakā nirṇay karanā chāhiye. yukti, dalīl yathārtha rītase nakkī (karanā chāhiye). yukti, dalīlase aise nakkkī karanā ki jo vastu hai, vaise yathārtha nakkī karanā chāhiye.
jo gurudevane kahā, jo bhagavān kahate hain, shāstramenn ātā hai usake sāth milān karake, apane vichār karake yuktike avalamban-se nakkī karanā chāhiye. pahale yuktike avalamban-se āgamake āshray-se, dev-guru-shāstrakī jo pratyakṣha vāṇī sune usake āshray- avalamban-se, yuktike avalamban-se phir usakā bhedagnān karake svānubhūti-se nakkī hotā hai. pahale yuktike ālamban-se nakkī hotā hai, vichār karane-se. dev-guru-shāstra aur yuktikā ālambana.
mumukṣhuḥ- vachanāmr̥utamen ātā hai ki tujhe kahīn achchhā na lage to ātmāmen ruche.
samādhānaḥ- kahīn na ruche ātmāmen... tereko yadi bāharamen achchhā na lage to, koī kahatā hai ki mujhe achchhā nahīn lagatā hai. to achchhā ātmāmen hai. to ātmāmen dr̥uṣhṭi kara. usamen ānanda paḍā hai. ātmāmen achchhā hai. ātmāmen aisā ānanda aur ātmākā svabhāv, terā svabhāv tujhe achchhā lagegā. bāhar to ākulatā hī ākulatā hai. jahān̐ dekho vahān̐ ākulatā hī hai. bāharamen kuchh shānti to hai nahī̃n. isaliye tū ātmā taraph dr̥uṣhṭi kar, ātmāko pahachān aur ātmāmen līnatā kara. to isamen ānanda bharā hai. to usamen tujhe achchhā lagegā. apanā svarūp hai isaliye tujhe anukūl aur tujhe ānanda svarūp lagegā, tū usamen ruchi kara.
apanā svaghar hai, terā svabhāv hai, isaliye vah ānanda dāyak hai. usamen tū jā. usakī pratīt kar, gnān kar, usamen jā to tujhe achchhā lagegā. shāstramen ātā hai na?
PDF/HTML Page 1518 of 1906
single page version
isamen sadā prīti kar, ruchi kar, tujhe uttam sukh prāpta hogā. tujhe āshcharyakārī uttam sukh tere ātmāmen-se pragaṭ hogā. ātmāmen ruchi kar, prīti kar aur ātmāmen sukh pragaṭ hogā. ātmāmen-se sukh pragaṭ hogā. gnānasvarūp ātmā, gnāyakasvarūp ātmāmen prīti kara. ātmāmen sab kuchh bharā hai, bāharamen kuchh nahīn hai. gnānasvarūp ātmāmen sab bharā hai. vah santuṣhṭarūp hai. usamen tujhe santoṣh hogā. usamen tujh tr̥upti hogī. bāhar jānekī ichchhā bhī nahīn hogī. isaliye tū tere ātmāmen achchhā lagā. usamen ānanda bharā hai.
mumukṣhuḥ- anekānta vastuke svarūpako darshātā hai. usamen dravyakā āshray ā jātā hai?
samādhānaḥ- anekānta svarūpamen? hān̐, dravyakā āshray ā jātā hai. anekānta svarūp, jisako yathārtha anekānta svarūp pragaṭ hotā hai, anekāntakā nirṇay hotā hai to usako dravya par dr̥uṣhṭi hotī hai. dravyase shuddha hūn̐, aise dravya par dr̥uṣhṭi kare. gnānamen sab anekānta svarūp ā jātā hai. to aisī dr̥uṣhṭi samyak hotī hai. anekānta usako khyālamen nahīn rahatā to dr̥uṣhṭi samyak nahīn hotī hai. gnān aur dr̥uṣhṭi donoṅko sambandha hai. dr̥uṣhṭi ek dravya par karane-se ki main shuddha hūn̐, to gnānamen khyāl rahatā hai ki main ashuddha kis apekṣhāse hūn̐, shuddha kis apekṣhāse hai, aisā anekānta svarūp usake gnānamen rahatā hī hai. usako samyakagnān kahate haĩn. dr̥uṣhṭi bhī samyak hotī hai.
dr̥uṣhṭimen bhale main shuddhātmā hūn̐, dr̥uṣhṭimen aisā āve, parantu gnānamen sab anekānta svarūp ātā hai. dr̥uṣhṭike sāth anekānta svarūp pragaṭ ho jātā hai. dr̥uṣhṭike sāth anekāntakā gnān pragaṭ ho jātā hai. anekānta svarūp to hai. usakā gnān ā jātā hai, dr̥uṣhṭike sātha. dr̥uṣhṭi samyak hotī hai to gnān samyak ho jātā hai. sab apekṣhā gnānamen ā jātī hai. ek dravya aur paryāy, ye do apekṣhāmen sab apekṣhā ā jātī hai. anekānta sab isamen ā jātā hai. dravya-paryāyakā gnān karanese. dravya-guṇ-paryāy, usamen sab apekṣhā ā jātī hai.
mumukṣhuḥ- samyak ekānta yānī dravyakā āshray sahajapane ā jātā hai? ye thoḍā vistārase āp samajhāīye. anekāntake nirṇayamen dr̥uṣhṭaṣhṭi samyak ho jātī hai, isakā spaṣhṭīkaraṇ thoḍā vistārase (samajhānekī kr̥upā karen).
samādhānaḥ- anekāntakā nirṇay kare to dr̥uṣhṭi samyak ho jātī hai. dr̥uṣhṭi, jahān̐ use anekānta khyālamen āyā ki main shuddhātmā, dravya apekṣhāse shuddha hūn̐ aur paryāy apekṣhāse ashuddhatā hai. to usamen use dr̥uṣhṭi dravya par (hotī hai ki) main chaitanyakā āshray grahaṇ karun̐, is prakār chaitanyakā āshray lene-se use dr̥uṣhṭi samyak ho jātī hai. aur khyāl rahatā hai ki paryāyamen ashuddhatā hai. paryāyamen ashuddhatā hai isaliye use puruṣhārthakā khyāl ādi sab sāth rahatā hai. nahīn to akelā gnān (kare ki) main dravya apekṣhāse shuddha
PDF/HTML Page 1519 of 1906
single page version
hūn̐, paryāy apekṣhāse ashuddha, mātra aisā karatā rahe to vah to mātra use vichārakā anekānta huā. vichāramen anekāntakā aisā vichār karatā rahe ki dravya apekṣhāse shuddha hūn̐, paryāy apekṣhāse ashuddha hū̃n. aisā vichār karatā rahe to vichār mātra anekānta rahatā hai.
parantu vah samyak anekānta kab hotā hai? ki dr̥uṣhṭi samyak ho to hī samyak anekānta (hotā hai). pariṇatirūp anekānta tab hotā hai ki dr̥uṣhṭi samyak ho to pariṇatirūp anekānta hotā hai. nahīn to vichār vichārarūp, anekāntakā vichār karatā rahe ki dravyase aisā, paryāyase aisā, vah vichāramen āyā, nirṇay kiyā lekin dr̥uṣhṭi dravya par sthāpit nahīn hotī hai to usakā anekānta vichāramātra hai.
mumukṣhuḥ- anekāntakā nirṇay bhī sachchā nirṇay nahīn hai.
samādhānaḥ- hān̐, mātra vichār karatā hai. pariṇatirūp nahīn hai. dr̥uṣhṭi dravya par aur paryāyakā khyāl rahatā hai, aisī jahān̐ pariṇati hotī hai, to usake sāth dr̥uṣhṭi aur pramāṇ donon sāthamen pariṇame to usakā anekānta gnān (barābar hai), anekāntake sāth dr̥uṣhṭi samyak ekānta (hotī hai), vah donon sāthamen ā jāte haĩn. ekānta (aur) anekānta. anekāntakā mātra vichār karatā rahe vah to mātra vichār hai. nirṇay karanerūp hai, abhyāsarūp hai.
mumukṣhuḥ- vah nahī̃n.
samādhānaḥ- vah nahī̃n. pariṇati ho jānī chāhiye. dravya par dr̥uṣhṭi jāy aur paryāyakā khyāl rahe, andar svayaṅkī puruṣhārthakī ḍor chālū ho jāy to anekāntane anekāntarūp kārya kiyā hai. usamen to anādikī ekatvabuddhi hai, usamen-se svayam bhedagnān karake svabhāv- or jāy aur paryāyakā khyāl rakhe to use anekāntakī pariṇati pragaṭ huyī hai.
samādhānaḥ- ... janma-maraṇ, janma-maraṇ sansāramen chalate rahate haĩn. ātmā shāshvat hai. gurudevane bahut sunāyā hai. grahaṇ karane jaisā vah ek hī hai. shāshvat ātmākā sharaṇ, vahī sachchā sharaṇ hai. janma-maraṇamen ananta kālamen svayanne bahutoṅko chhoḍā aur svayaṅko chhoḍakar bahut chale jāte haĩn. ek shāshvat ātmā hī sarvotkr̥uṣhṭa hai aur vahī sukharūp hai. usīkā sharaṇ grahaṇ karane jaisā hai. bākī to sansāramen aisā sab chalatā hī rahatā hai.
ananta kālamen jīvako sab prāpta ho chūkā hai. gurudevane jo mārga batāyā-samyagdarshan- svānubhūtikā mārga-jo hai vah prāpta nahīn huā hai. bākī kuchh jīvako apūrva nahīn hai, bākī sab prāpta ho chūkā hai. āchāryadev kahate hain na, ek samyagdarshan aur jinavar svāmī nahīn mile haĩn. bākī sab jīvako milā hai. jinavar svāmī mile to svayanne pahachānā nahīn hai. isaliye samyagdarshan kaise prāpta ho aur bhavakā abhāv kaise ho, vah karane jaisā hai.
bhavakā abhāv karane (hetu) antaramen ātmā kyā hai? gnāyak ātmā bhinna kaise
PDF/HTML Page 1520 of 1906
single page version
ho? usakī pariṇati kaise pragaṭ ho, vahī puruṣhārtha karane jaisā hai. bākī shānti rakhanī. sansār to aisā hī hai, sansārakā svarūp (aisā hī hai). jīvane bahut janma-maraṇ kiye haĩn. kitane? ananta-ananta kiye haĩn. ananta (bhav) devake, ananta narkake, tiryañchake, manuṣhyake (kiye). isamen is bhavamen-manuṣhya bhavamen gurudev mile, vah mahābhāgyakī bāt hai ki gurudevane yah mārga batāyā. vah grahaṇ karane jaisā hai, vahī shāntirūp hai. jīvon kahān̐ paḍe the bāhya dr̥uṣhṭimen, kriyāommen, usamen-se gurudevane antar dr̥uṣhṭi karaneko kahā. gnāyak ātmāko pahachānaneko kahā.
bhedagnān (kare). yah sharīr bhinna, ātmā bhinna. antaramen bhedagnān karake vibhāv ātmākā svabhāv nahīn hai, usase bhinna-nyārā ātmāko pahachānanā, vah puruṣhārtha kaise ho, vah karane jaisā hai. vahī sukhakā upāy aur shāntikā upāy hai. shubh bhāvanāmen dev-guru- shāstra (aur) antaramen shuddhātmākī pahachān kaise ho? sachchā vahī hai.
mumukṣhuḥ- manda kaṣhāyarūp samādhān to rahe, parantu yathārtha is lakṣhyapūrvakakā samādhān ho to usīko samādhān kahẽn. ūpar-ūpar-se to sab karate hain ki aisā honevālā hogā kramabaddhamen us anusār ho rahā hai. parantu lakṣhyapūrvakakā yathārtha samādhān kaise karanā?
samādhānaḥ- usakā abhyās karanā, lakṣhyapūrvakake samādhān (ke liye). gnāyak ātmāmen-se kaise shānti pragaṭ ho? merā ātmā bhinna, in sab vikalpon-se bhī bhinna ātmā svayam akelā hī hai. use koī parapadārthake sāth sambandha nahīn hai. is sharīrake dravya-guṇ-paryāyase ātmā bhinna hai. kisīke sāth sambandha nahīn hai. antaramen-se is prakār bhinnatā karake antaramen-se shānti āve, usakā abhyās karanā.
sab chīj anubhavamen, parichayamen ā gayī hai. ek ātmākā svabhāv parichayamen nahīn āyā hai, anubhavamen nahīn āyā hai. vah kaise ho? vah karane jaisā hai. itanā samādhān bhī gurudevake pratāp-se sab log karanā sīkhe haĩn. gnāyakake lakṣhyase ho, gnāyakakī pariṇati pragaṭ hokar ho, vah alag bāt hai, parantu is prakārase samādhān (honā bhī) gurudevake pratāp-se sīkhe haĩn.
mumukṣhuḥ- bāpū bahut kahate the ki gurudevake pratāp-se aisā satya dharma bāhar āyā hai. itanā satya dharma bāhar āyā hai ki gurudevake alāvā kisīne abhī tak bāharamen pragaṭarūpase kisīne sunā nahīn hai.
samādhānaḥ- .. usakī yadi ruchi lage, use grahaṇ kare to bhinna paḍ jāte haĩn. svayam hī ekatvabuddhi karake use grahaṇ karake khaḍā hai. phir kahatā hai, vah bhinna nahīn paḍate haĩn. svayanne hī grahaṇ kiyā hai. svayam hī chhoḍe to chhūṭe. usakā bhedagnān karake chaitanyako grahaṇ kare to vah bhinna paḍate haĩn. usane svayanne grahaṇ kiyā hai. tū use chhoḍakar
PDF/HTML Page 1521 of 1906
single page version
chaitanyako grahaṇ kara. chaitanyakā astitva (grahaṇ kar) to vah bhinna paḍ jāyeṅge.
mumukṣhuḥ- dr̥uṣhṭikā jor āne-se vah bhinna paḍ jātā hai ki use bhinna karanekī prakriyā karanī paḍe?
samādhānaḥ- chaitanyakā astitva grahaṇ ho isaliye vah bhinna paḍ jāte haĩn. ekakā grahaṇ ho isaliye vah bhinna paḍ jāte haĩn. use chhoḍanekī kriyā nahīn karanī paḍatī. chaitanyako grahaṇ karanekā puruṣhārtha kare. chaitanya grahaṇ ho-chaitanya dravya, isaliye vah bhinna paḍate haĩn. usakā bhedagnān hotā hai.
mumukṣhuḥ- gnāniyoṅko to ananta karuṇā hotī hai to ham jaise pāmar jīvoṅko bhī... itane prayatnamen kahīn kachās lagatī hai.
samādhānaḥ- apane puruṣhārthakī kṣhati hai. koī kisīko kar nahīn detā. gurudev kahate the, kisīkā koī kar nahīn sakatā. tīrthaṅkar bhagavān yā gurudev, koī kar nahīn sakatā. mārga batāte hain, karanekā svayaṅko hai. gurudev karuṇā kar-karake, chāron or-se spaṣhṭa kar- karake mārga batāyā hai. karanā svayaṅko hai.
mumukṣhuḥ- gnānīkī nishrāmen rahe jīvoṅko gnānī, mumukṣhuke doṣh bhī batāye. hamārā kyā doṣh ho sakatā hai? antim pragnāchhainī andaramen paṭak nahīn sakate haĩn.
samādhānaḥ- apanī kṣhati (hai). svayam dūsaremen rukakar puruṣhārtha nahīn karatā hai. kahīn- kahīn ruk hī jātā hai. bāharamen pramādake kāraṇ athavā bāhya ruchike kāraṇ, pramādake kāraṇ, anek kāraṇonse bāhar rukā rahatā hai. bāhya pravr̥uttiommen, bāharamen use ruchi aur ras lagatā hai. chaitanya, akelā chaitanya, usakī antaramen-se use jitanī ruchi aur lagan laganī chāhiye utanī nahīn lagatī hai. isaliye kahīn bhī rukā rahatā hai.
mumukṣhuḥ- āpako dekhate hain tab bahut ānanda-ānanda hotā hai. lekin hamārā ānanda pragaṭ nahīn hogā to yah ānanda to kahān̐ chalā jāyagā.
samādhānaḥ- karanā svayaṅko hai. svayaṅko hī pragaṭ karanā hai. svayam kare to hī chhūṭakārā hai. āchāryadev kahate hain, ugra abhyās kar to chhaḥ mahinemen tujhe pragaṭ hogā. lekin vah ugrapane karatā nahīn hai, manda-manda, manda-manda karatā hai isaliye use samay lagatā hai. puruṣhārtha kar-karake thoḍā-thoḍā karake chhoḍ detā hai. antaramen-se ugra nahīn karatā hai.
mumukṣhuḥ- gnānakā phal virati hai. jo paḍhane-se, jo vichār karane-se, jo samajhane- se ātmā vibhāv-se, vibhāvake kāyā-se rahit nahīn huā vah paḍhanā-vichāranā mithyā hai. mumukṣhukī bhūmikāmen bhī thoḍā is prakār-se rahit honā to jarūrī hai na? us jātakā...
samādhānaḥ- yathārtha gnān jise ho, gnāyakakī dhārā pragaṭ ho usakā phal virati
PDF/HTML Page 1522 of 1906
single page version
hai. jise gnāyakakī dhārā pragaṭ ho, use virakti ā hī jātī hai. vah bhinna paḍ jātā hai. andar svarūp ramaṇatā ānshik pragaṭ hotī hai. anantānubandhī kaṣhāy chhūṭakar svarūp ramaṇatā (pragaṭ hotī hai). us gnānakā phal virati hai. gnāyakakī dhārā pragaṭ ho usamen vibhāv amuk anshamen chhūṭ hī jāte haĩn. vah gnānakā phal virati hai.
mumukṣhuko yah lenā ki use jignāsā pragaṭ huyī to vahān̐ vichār, vāñchan kare usamen use amuk vairāgya ādi to sāthamen hotā hī hai. yadi nahīn hai to utanī ruchi hī nahīn hai. ātmākī or ruchi jāy aur vibhāvakā ras na chhūṭe to use tattvakī ruchi hī nahīn hai. vibhāvakā ras to chhūṭanā chāhiye. yathārtha virati to gnāyakakī dhārā pragaṭ ho, vah yathārtha virati hai. lekin use abhyāsamen bhī, jise ātmākī ruchi jāgr̥ut ho, use vibhāvakā ras chhūṭanā hī chāhiye. tattva vichār kare, vāñchan kare parantu andarase utanā vairāgya nahīn ātā hai to yathārtha ruchi hī nahīn hai. ruchike sāth thoḍī virakti to use antar-se ras chhūṭ jānā chāhiye.
mumukṣhuḥ- sachchī bāt hai, vah sāth-sāth pragaṭ honā hī chāhiye.
samādhānaḥ- sāth-sāth ho to hī usakī ruchi hai.
mumukṣhuḥ- anyathā shuṣhka gnān ho jāya.
samādhānaḥ- anyathā to rukhā gnān hai.
mumukṣhuḥ- shrīmadajīne to bahut likhā hai. ek jagah to likhā hai, he ārya! dravyānuyogakā phal sarva bhāv-se virām pāmanerūp sanyam hai. yah kabhī mat bhūlanā. dravyānuyogakā phal..
samādhānaḥ- dravyānuyogakā phal sanyam ātā hai. jahān̐ dravyānuyog yathārtha pariṇamit ho gayā, use sanyam, kram-kramase sanyam ā hī jātā hai. aur us vakta amuk anshamen to sanyam ā hī jātā hai. dravyānuyog, jise antaramen svānubhūti pragaṭ huyī, use ānshik sanyam to ā gayā hai. svarūp ramaṇatā pragaṭ ho gayī, svarūpācharaṇ chāritra ho gayā hai. mumukṣhu dashāmen bhī use amuk prakār-se ruchi chhūṭ jātī hai. bāhar-se vairāgya ā jātā hai.
mumukṣhuḥ- .. karoḍon kohinūr hīrāse vadhāye to bhī kam hai. sachamūch kahatā hū̃n. yah bāt koī gajab bāt hai, kahīn bhī samajhane mile aisā nahīn hai. yahān̐-se to karīb- karīb log ... paryāyamen jāyeṅge. kyoṅki yah kāl hī aisā vichitra hai. ātmākī lagan lagākar bhī prāpta na karen to.... bahut gajab bāt hai.
samādhānaḥ- svayaṅko us or chalanā hai. mumukṣhuḥ- gurudevane bāt kahī ki hamārī or dekhane-se bhī rāg hogā.