Benshreeni Amrut Vani Part 2 Transcripts-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Track: 238.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 235 of 286

 

PDF/HTML Page 1560 of 1906
single page version

ṭrek-238 (audio) (View topics)

mumukṣhuḥ- ānshik ācharaṇ ho...

samādhānaḥ- ānshik ācharaṇ pahale nahīn hotā hai. pahale shraddhān-gnān ho to hī ācharaṇ hotā hai. to hī ācharaṇ yathārtha hotā hai.

mumukṣhuḥ- shraddhān-gnān pūrvaka.

samādhānaḥ- shraddhā-gnānapūrvak ācharaṇ yathārtha hotā hai. ānshik ācharaṇ hotā hai.

mumukṣhuḥ- shraddhākī pradhānatā, aisā? jainadarshanamen shraddhān mukhya tattva hai.

samādhānaḥ- shraddhānakī pradhānatā hai.

mumukṣhuḥ- bhale gnān dvārā shraddhān hotā hai.

samādhānaḥ- gnān bīchamen ātā hai. bīchamen ātā hai, isaliye pratham gnān karanā, aisā ātā hai. shraddhā karatā hai, usamen gnān bīchamen ātā hai. ataḥ pratham gnān karanā, aisā kahanemen āye. parantu shraddhā yathārtha ho to hī mukti mārgakā prārambh hotā hai.

mumukṣhuḥ- gnān karanā, vah bhī samakitī-gnānīke samīp rahakar yathārtha gnān ho sake. dharmātmākā yog ho to hī usako us jātake sanskār dr̥uḍh ho sake.

samādhānaḥ- gurudevane jo mārga batāyā, us mārgako svayam grahaṇ kare. gurudevakā āshay samajhe, us āshayako grahaṇ kare, vaisī svayam taiyārī kare to use mārga pragaṭ hotā hai. usakī samīpatā arthāt samīpatā yānī antaramen unakī samīpatāko grahaṇ karanī. aisā artha hai.

mumukṣhuḥ- bhāvakī nikaṭatā.

samādhānaḥ- hān̐, bhāv-se nikaṭatā grahaṇ karanī. anādi kālase dev-guru sachche nahīn mile haĩn. isaliye use yathārtha gnān nahīn huā hai. parantu upādān taiyār ho to nimitta maujūd hotā hī hai.

mumukṣhuḥ- nimittako khojanā, aisā nahīn?

samādhānaḥ- nimitta use prāpta ho hī jātā hai, unakā sānnidhya prāpta ho hī jātā hai. samīpatā yānī unakā sānnidhya, samīpatā prāpta ho jātī hai. mumukṣhuko aise bhāv āye binā rahate hī nahī̃n. dev-guru-shāstrakī samīpatā kaise prāpta ho? unakā sānnidhya


PDF/HTML Page 1561 of 1906
single page version

kaise prāpta ho? merā puruṣhārtha kaise ho? mujhe mārga kaise grahaṇ ho? unakā sānnidhya to, nishchay aur vyavahār donon sānnidhyakī use bhāvanā hotī hī hai.

mumukṣhuḥ- vyavahār bhī bīchamen āvashyak hai sahī.

samādhānaḥ- hān̐, vyavahār bīchamen ātā hai. use bhāvanā hotī hai. phir bāhar- se yog kitanā bane, vah alag bāt hai. parantu use bhāvanā hotī hai. sānnidhyakī, samīpatākī sab bhāvanā hotī hai.

mumukṣhuḥ- rāgakī bhūmikāmen aise hī bhāv āye.

samādhānaḥ- aise bhāv āye. muumukṣhukī bhūmikāmen aise bhāv āye. samyagdarshan honeke bād muktikā mārga prārambh ho to bhī, chāritra dashā ho to bhī dev-guru-shāstrake shubh vikalpa to sāthamen hote hī haĩn. jabatak vītarāg dashā nahīn huyī hai tabataka. mumukṣhuko to aisā hotā hai ki dev-guru-shāstrakī samīpatā ho, unakā shravaṇ, manan ādikī bhāvanā hotī hai. parantu samyagdr̥uṣhṭiko, chāritravān muniko sabako dev-guru-shāstra taraphakī shubhabhāvanā āye binā nahīn rahatī. bīchamen sāthamen hotā hai. aṇuvrat, mahāvratake shubh pariṇām āte haĩn. sāthamen dev-guru-shāstrake shubh pariṇām āte haĩn.

mumukṣhuḥ- bhāvanakā artha āpane yah kiyā ki aise vikalpa āte haĩn.

samādhānaḥ- hān̐, aise vikalpa āte haĩn. svayam āge jāy, vahān̐ dev-guru-shāstra mujhe sānnidhyatāmen ho, mujhe unakī samīpatā ho, aisī bhāvanā use āye binā nahīn rahatī. bāharakā yog kitanā bane vah alag bāt hai, lekin usakī bhāvanā aisī hotī hai.

samādhānaḥ- ...dev-guru-shāstrakī mahimā, andar shuddhātmā, merā chaitanya svarūp kaisā hai, usakī pahachān karanī. gurudev bārambār vahī kahate the. gurudevake pravachanamen to gurudevane bahut mārga batāyā hai, vāṇī barasāyī hai. vah karanā hai. svānubhūtikā mārga gurudevane batāyā. antaramen svānubhūti hotī hai, bāharamen kahīn nahīn hai. bāhar-se kuchh nahīn milatā, antaramen hai, sab ātmāmen bharā hai usamen-se pragaṭ hotā hai.

ananta kāl-se janma-maraṇ karate-karate manuṣhyabhav milā. is manuṣhya bhavamen aise gurudev mile, unhonne mārga batāyā to vah ek hī karane jaisā hai. ātma svarūpakī pahachān kaise ho? vaha.

samādhānaḥ- ...lekin vah vyavahār hai. vāstavik rūpase samyagdarshan, gnān, chāritrāṇi mokṣhamārgaḥ. samyagdarshan-se shurūāt hotī hai.

mumukṣhuḥ- vahān̐ takakā jo gnān hai, vah vikalpavālā kahā jāy, vyavahāravālā kahā jāya. prayojanabhūt vastu tabatak prāpta nahīn hotī, shraddhā honeke bād hī prāpta hotī hai.

samādhānaḥ- mūl apanī pariṇati, bhedagnānakī dhārā, nirvikalpa svānubhūti samyagdarshan


PDF/HTML Page 1562 of 1906
single page version

ho to... usake pahale jo gnān hai, use yathārtha nām nahīn de sakate. samyagdarshan ho tab us gnānako yathārtha kahate haĩn. usake pahale vyavahār bīchamen ātā hai. jānaneke liye gnān ātā hai, parantu pratīti yathārtha ho, tabhī gnānako samyakagnān nām kahanemen ātā hai.

mumukṣhuḥ- sarva guṇoṅkī shuddhi hotī hī jātī hai. shuddhikī vr̥uddhi hotī jātī hai. aisī bāt āye, vah kaise hotī hai?

samādhānaḥ- kevalagnān honeke bād nahī̃n. kevalagnān to pūrṇa ho gayā.

mumukṣhuḥ- gnānaguṇ to hotā hai. āj jaisā guṇ hai, usase kal jyādā ho.

samādhānaḥ- kevalagnānamen aisā nahīn hotā. vah to sādhak dashāmen hai. samyagdarshan honeke bād shuddhikī vr̥uddhi hotī hai. usakī bhūmikā baḍhatī jāya. use chaturtha guṇasthān ho, phir pān̐chavā hotā hai, līnatā baḍhatī jāy, aise-aise gnān, darshan, chāritrakī nirmalatā, ananta guṇoṅkī nirmalatā baḍhatī jātī hai. samyagdarshan-yathārtha dr̥uṣhṭi huyī isaliye usamen jab chāritra pragaṭ hotā hai, phir sarva guṇoṅkī shuddhi hotī hai. samyagdarshan-se hī shuddhi hotī hai.

sarvaguṇānsh so samyagdarshana. use shuddhi huyī. phir visheṣh āge baḍhatā hai to chāritra dashā ātī hai. pān̐chavī bhūmikā, chhaṭhṭhī-sātavīn munidashā āye. isaliye usakī adhik shuddhi huyī. use vītarāg dashākī prāpti (huyī). pūrṇa vītarāg nahīn hai, vītarāgatākī vr̥uddhi huyī. phir mohakā, rāgakā kṣhay hokar antar vītarāg dashā pūrṇa vītarāg ho, tab use sampūrṇa hotā hai. kevalagnān hotā hai. vītarāg hotā hai isaliye kevalagnān hotā hai. kevalagnān hotā hai, isaliye sarva guṇ sampūrṇarūpase pragaṭ ho gaye. phir samay-samayamen usakī jo pariṇati hotī hai, us pariṇatimen vr̥uddhi-vr̥uddhi hotī hai, aisā nahī̃n.

mumukṣhuḥ- kevalagnān hone par sarva guṇ khīl gaye na?

samādhānaḥ- kevalagnān hotā hai to sarva guṇ paripūrṇa ho gaye. phir jo pariṇaman hotā hai, vah ekake bād ek, ananta guṇ svayam shuddhirūp pariṇamate hī rahate haĩn. vītarāgarūp pariṇamate rahate haĩn. usakā svabhāv aisā hai ki pāriṇāmik svabhāv hai. isaliye vah ananta kāl paryant pariṇamatā rahatā hai ānandarūp, gnānarūp, parantu usakā nāsh nahīn hotā hai yā kam nahīn ho jātā. vah pariṇamatā rahatā hai, ekarūp pariṇamatā rahatā hai. usamen tāratamyatā agurulaghu svabhāvake kāraṇ ho, parantu vah ekarūp hai. usamen va- vr̥uddhi nahīn kahate. kevalagnān huā isaliye pūrṇa ho gayā.

mumukṣhuḥ- to phir use agurulaghukī dr̥uṣhṭi-se kaise kahate hain?

samādhānaḥ- use vr̥uddhi nahīn hotī. vah to ekarūp pariṇamatā hai. tāratamyatā (hotī hai). vah to pāriṇāmikabhāv hai. usakī vr̥uddhi-hāni to usakā svabhāv hai. jaise hīrāmen


PDF/HTML Page 1563 of 1906
single page version

chamak hotī hai, anek prakārase jo chamak hotī hai, vaise use pāriṇāmikabhāvakī hāni- vr̥uddhi kahate haiaĩn. usakī vr̥uddhi, vastu sthiti-se vr̥uddhi, vītarāgatākī vr̥uddhi, kevalagnānakī vr̥uddhi nahīn kah sakate.

mumukṣhuḥ- .. parantu pāriṇāmikabhāvakī dr̥uṣhṭi-se agurulaghutvakī..

samādhānaḥ- agurulaghukā svabhāv hī aisā hai. pānīmen jaisee taraṅg uṭhate hain, vaise use pāriṇāmikabhāv pariṇamatā rahatā hai. hāni-vr̥uddhi...

mumukṣhuḥ- vah to us bhāvakā hī hai na?

samādhānaḥ- pāriṇāmikabhāvakā hī hai. vr̥uddhi-hāni nahīn kah sakate, pūrṇa ho gayā. ekarūp pariṇaman rahatā hai. use vr̥uddhi-hāni nahīn kahate. ... vr̥uddhi hotī hai. sādhak sīḍhī chaḍhatā hai. pūrṇa vītarāgatā ho, kevalagnān ho to kr̥utakr̥utya ho gayā. jo karanā thā vah kar liyā, ab kuchh karanā bākī nahīn rahā. puruṣhārthakī pūrṇatā ho gayī. karanā kuchh nahīn hai. sahaj svabhāvarūp dravya pariṇamatā rahatā hai. phir karanā kuchh nahīn hai. karanā kuchh nahīn hai, vah to nij svabhāvarūp pariṇamatā rahatā hai.

mumukṣhuḥ- kalakī charchāmen aisā āyā ki bhedagnān rāg aur svabhāvake bīch karanā hai. dravya aur paryāyake bīch nahī̃n. samayasār gāthā-38men aisā ātā hai ki nau tattva- se ātmā atyant bhinna hone-se shuddha hai, aisā kahā. to usamen to samvar, nirjarā aur mokṣha bhī ā gaye. dravyadr̥uṣhṭi karanī aur paryāyadr̥uṣhṭi chhoḍanī, usamen bhī dravya aur paryāyake bīch bhedagnānakā prasaṅg āyā. vaise hī dhruv aur utpād rūp chalit bhāv, niṣhkriy aur sakriy bhāva. in sabamen dravya aur paryāyake bīch taphāvat karanā paḍatā hai. to rāg aur svabhāvake bīchake bhedagnānako kyon prādhānyatā dī jātī hai?

samādhānaḥ- rāg aur svabhāv do hain (usamen) vibhāv hai aur yah svabhāv hai, isaliye usakī prādhānyatā hai. guṇ-paryāyakā bhed bhī dr̥uṣhṭikī apekṣhā-se kahanemen ātā hai. sarva apekṣhā-se (nahīn). guṇ aur paryāy jo hai vah ansh-ansh hai. lekin vah ansh hai vah dravyadr̥uṣhṭikī apekṣhā-se... jaise sādhakadashā. jo-jo bhed paḍe guṇasthān,... un sab bhāgako dravyadr̥uṣhṭikī apekṣhā-se sabako gauṇ karake ... dravyadr̥uṣhṭikī apekṣhā- se. kāraṇ āshray to dravyakā lenā hai. paryāyakā āshray yā guṇakā āshray nahīn lenā hai. kāraṇ ki un sabako ... ātā hai. lekin vah bhinna aisā nahīn hai ki jaisā rāg-se bhinna hai, vaisā yah bhinna nahīn hai. bhinnatā-bhinnatāmen pharka hai. isaliye us apekṣhā- se kahā thā ki rāg-se bhedagnān (karanā hai). kyoṅki svabhāv aur vibhāvakā bhedagnān hai. yah bhedagnān hai, vah apekṣhā alag hai. usamen āshray chaitanya pūrṇa aishvaryashālī hai usakā āshray lenā hai. paryāy aur guṇ ek ansh hai. usakā āshray nahīn lenā hai.


PDF/HTML Page 1564 of 1906
single page version

dravya par dr̥uṣhṭi karane-se usakā āshray hotā hai aur guṇ evan paryāy gauṇ ho jāte haĩn. dravyadr̥uṣhṭikī apekṣhā-se. isaliye usamen sab sādhak dashā aur sab usamen gauṇ ho jātā hai. jaise ek rājā pūrṇa shaktishālī rājā ho... koī apekṣhā-se bhinna hai. rājā pūrṇa aishvaryashālī hai, yah to ek ansh hai. parantu jaisā usake dushman-se bhinna paḍatā hai, us tarah usake rishtedāron-se us jātakī bhinnatā nahīn hai. bhale rājā aur pradhān ādi sab bhinna vastuen̐ hī haĩn. parantu vah bhinna aur usake dushman-se bhinnatā, us bhedagnānamen pharka hai. isaliye dr̥uṣhṭike balakī apekṣhā-se...

dr̥uṣhṭi sab bhinna karatī hai. main kr̥utakr̥utya pūrṇa hū̃n. vah sādhakadashāko bhī gauṇ karatī hai ki main pūrṇa hū̃n. kr̥utakr̥utya hū̃n. mere dravyamen kuchh bhī ashuddhatā nahīn huyī hai. main to pūrṇa hūn̐ aur yah vibhāv mujh-se atyant bhinna hai. aise bhinnatā karatā hai. bīchamen jo sādhakadashā, apūrṇa paryāy, pūrṇa paryāy sabako gauṇ karatī hai. to bhī gnān hai vah use lakṣhyamen rakhatā hai ki ye guṇ aur paryāy hai, vah chaitanyake lakṣhaṇ haĩn. chaitanyakī avasthāen̐ haĩn. usakī shuddha paryāy use vedanamen ātī hai aur gnān usakā vivek karatā hai. us apekṣhā-se bhedagnān rāg-se karanā hai. kyoṅki guṇ aur paryāyakā bhedagnān vah bhed aisā hai ki dr̥uṣhṭikā āshray dravya par jātā hai, isaliye un sabakā bhed karanā hai.

parantu jaisā bhed rāg-se karanā hai, vaisā bhed guṇ-paryāyakā, vaisā bhed nahīn hai. bhed-bhedamen pharka hai. isaliye rāg-se bhedagnān karanā hai. vah bhed hai, parantu bhed-bhedamen pharka hai. usakā vivek karanā hai. chaitanyake guṇ hain-gnān, darshan, chāritra vah sab ek- ek ansh haĩn. chaitanya to akhaṇḍa pūrṇa shaktivān hai. ek-ek ansh vaise nahīn hai, ataḥ usakā āshray nahīn karanā hai. vah ansh hai. isaliye un sabako gauṇ karanā hai. aur dr̥uṣhṭi to un sabako nikāl detī hai. nimittakī apekṣhā-se apūrṇa-pūrṇa paryāy huyī, isaliye dr̥uṣhṭi sabako bhinna karatī hai. main to ek pūrṇa hūn̐, kr̥utakr̥utya hū̃n. is tarah dr̥uṣhṭike balamen sab nikal jātā hai. main pūrṇa hū̃n.

lekin yadi pūrṇa hī ho to bīchamen sādhakadashā nahīn rahatī. usamen samyagdarshan, gnān, chāritra ādi sab avasthāen̐ to hotī haĩn. ataḥ gnān usakā vivek karatā hai ki koī apekṣhāse ye guṇ hain, vah chaitanyake haĩn. chāritrakī paryāy pragaṭ hotī hai vah chaitanyamen (pragaṭ hotī hai). samyagdarshan, gnān, chāritra sab chaitanyamen pragaṭ hotī hai. parantu dravya par dr̥uṣhṭi karane-se pragaṭ hotī hai. isaliye main nau tattvakī paripāṭī chhoḍakar mujhe ek ātmā prāpta hoo. nau tattvakī paripāṭī par dr̥uṣhṭi nahīn rakhanī hai, dr̥uṣhṭi ek ātmā par rakhanī hai. ātmā par dr̥uṣhṭi karane-se sab nirmal paryāy pragaṭ hotī hai. parantu usakā āshray nahīn lenā hai. parantu vah paryāy, jaise vibhāv bhinna hai, vaise paryāy us tarah (bhinna)


PDF/HTML Page 1565 of 1906
single page version

nahīn hai. usakā vedan chaitanyamen hotā hai, usakī svānubhūtikā vedan hotā hai, usakī vītarāg dashākā vedan hotā hai. isaliye us vibhāv-se (jaise) bhinna paḍanā hai, vaise isase bhinna nahīn paḍanā hai. is apekṣhā-se kahā thā.

mumukṣhuḥ- rāg hai vah bhinna hokar chalā jātā hai aur isakī andaramen adhik- adhik vr̥uddhi hotī hai.

samādhānaḥ- vr̥uddhi hotī hai. andar chaitanyamen shuddhātmāmen paryāy pragaṭ hotī hai. parantu us par dr̥uṣhṭi dene-se yā usakā āshray karane-se vah pragaṭ nahīn hotā. āshray dravyakā le to hī vah shuddhātmākī paryāy pragaṭ hotī hai. isaliye dr̥uṣhṭi to ek pūrṇa par hī rakhanī hai. paryāy par yā guṇ par yā usamen rukanā, us par dr̥uṣhṭi nahīn rakhanī hai. parantu gnānamen rakhanā hai ki ye paryāy chaitanyake āshray-se pragaṭ hotī hai. vah kahīn jaḍakī hai aisā (nahīn hai). gnān yathārtha karanā. dr̥uṣhṭi pūrṇa par rakhanī, parantu gnān yathārtha ho to usakī sādhakadashākī paryāy yathārthapane pragaṭ hotī hai.

gnān bhī vaisā hī ho sarva apekṣhā-se, usakī dr̥uṣhṭimen aisā hī ho ki main pūrṇa hī hūn̐, ab kuchh karanā nahīn hai, to usamen bhūl paḍatī hai. dr̥uṣhṭi pūrṇa par hotī hai, dravya par, parantu gnānamen aisā hotā hai ki merī paryāy abhī adhūrī hai. vah sab gnānamen ho to sādhak dashā pragaṭ hotī hai. nahīn to usakī dr̥uṣhṭi jūṭhī hotī hai. sarva apekṣhā- se pūrṇa hī hūn̐ aur rāg evan apūrṇa paryāy, vah rāg to mujh-se bhinna hai, parantu hotā hai chaitanyakī puruṣhārthakī kamajorī-se. vah sab khyālamen rakhe to puruṣhārtha uṭhatā hai. usamen ānanda dashā, vītarāg dashā sab pragaṭ hotā hai. pahale dr̥uṣhṭikī apekṣhā-se do bhāg hote haĩn. gnān usakā vivek karatā hai. gurudevane anek prakār-se samajhāyā hai. gurudevane param upakār kiyā hai. sab apekṣhāen̐ gurudevane samajhāyī haĩn.

mumukṣhuḥ- dūsarā prashnaḥ- ātmā gnānasvarūp hai aur usakā lakṣhaṇ gnāna. tathā ātmā anubhūtimātra hai. usamen to mātra vedanarūp lakṣhaṇase pahachān karavāyī hai. to pahachān karaneke liye kaun-sī paddhati saral hai?

samādhānaḥ- anubhūti lakṣhaṇ yānī usamen gnān lakṣhaṇ kahanā chāhate haĩn. anubhūti arthāt vedanakī apekṣhā yahān̐ nahīn hai. vah to gnān lakṣhaṇ hai. gnān lakṣhaṇ hai vah asādhāraṇ hai. gnān lakṣhaṇ-se hī pahachān hotī hai. anubhūti arthāt gnān lakṣhaṇ kahanā chāhate haĩn. gnān lakṣhaṇ-se hī usakī pahachān hotī hai. gnān lakṣhaṇ usakā aisā asādhāraṇ lakṣhaṇ hai ki usase chaitanyakī pahachān hotī hai. isaliye anubhūtimen vedan apekṣhā nahīn lenī hai. vedan to vartamānamen usakī dr̥uṣhṭi vibhāv taraph hai. vahān̐-se sva-or muḍanā. gnān lakṣhaṇ-se pahachān hotī hai.

prashamamūrti bhagavatī mātano jay ho!