PDF/HTML Page 515 of 1906
single page version
samādhānaḥ- ... antaramense ruchi jāgr̥ut huyī ho, vah sammat karatā hai. samyagdr̥uṣhṭi sammat kare aur usake pahale jise ruchi jāgr̥ut huyī ho, vah sammat karatā hai ki vāstavamen ātmākā sukh sarvase utkr̥uṣhṭa hai. parantu antaramense jo ruchise nakkī kare to vah sammat karatā hai. dūsare to koī sammat nahīn karate.
mumukṣhuḥ- savikalpa dashāmen bhī usako, main paripūrṇa sukh aur gnānase bharā hūn̐, aisā jise apaneāp par vishvās āyā ho, vah arihantake sukhakā vishvās, vah nakkī kar sakatā hai.
samādhānaḥ- nakkī kar sakatā hai. svayanne vichār karake nakkī kiyā ho ki meremen hī sukh bharā hai. main sukhasvabhāv, sukhasvarūp hī hū̃n. use arihanta bhagavān kaise, usakā sukh pragaṭ huā. vah arihanta bhagavānake sukhako nakkī karatā hai. athavā arihanta bhagavānakā sukh use sunanemen āye to bhagavān nimitta (hote hain). unase use hotā hai ki main hī aisā hū̃n. aisā nimitta-upādānakā sambandha hai. vah sammat karatā hai.
jise apūrva ruchi huyī ho, vah sammat karatā hai. vāstavik sammat to use samyagdr̥uṣhṭimen hotā hai, parantu usake pahale jise pātratā (pragaṭ huyī hai), vah bhī sammat karatā hai.
mumukṣhuḥ- vāstavamen to samyagdr̥uṣhṭiko hī nakkī hotā hai, parantu samyagdarshan pūrvakī bhūmikā aisī ho ki jo sachchā pakṣha aisā kare ki...
samādhānaḥ- jo aisā sachchā nirṇay karatā hai, vah sammat karatā hai.
mumukṣhuḥ- bhavyamen aisā to nahīn hotā ki sab samyagdr̥uṣhṭi hī bhavya hain, aisā to..
samādhānaḥ- usakī lāyakāt hai. bhavya yānī usake svabhāvamen aisī lāyakāt hai. phir jo puruṣhārtha kare use vah pragaṭ hotā hai. sab samyagdr̥uṣhṭi hī hote hain, aisā nahīn hai. samyagdarshan hone pūrva apūrvatā lagatī hai. gurukī vāṇī sunakar, gurudevakī vāṇī sunakar (aisā lagatā hai ki) yah koī apūrva vāṇī hai aur ātmākā sukh koī apūrva hai. sachamuchamen apūrva hai. gurudev jo batāte hain, vah barābar hai. aise samyagdarshan honese pahale bhī vah nakkī karatā hai.
... aisī hī usamen lāyakāt hai aur kiyā. samyagdarshan ho to bhavakā nāsh kiyā
PDF/HTML Page 516 of 1906
single page version
aisā kahanemen āye. koī shubhāshubh bhāvommen jise shānti nahīn hai, ek ātmāke āshrayase pragaṭ hotā gnān aur sukh, vahī sachchā sukh hai. aisī antaramense jise pratīt ātī hai.
.. ekāntamen baiṭhe, lekin grahaṇ to svayaṅko karanā hai. bārambār prayatna karanā, bārambāra. man bāhar jāve to bhī bārambār prayatna kare. anādikā abhyās hai isaliye man bāhar jātā hai. parantu bārambār abhyās kare, bārambāra. usakī jignāsā, laganī, bārambār vichār kare, tattva chintavan kare, svādhyāy kare, parantu dhyey ek (honā chāhiye ki) main ātmāko kaise pahachānun̐? bārambār bhedagnān karanekā upāy kare. dravya par dr̥uṣhṭi kare. yah ek hī upāy hai. dravyako pahachāne. main yah jānanevālā gnāyak hū̃n. vibhāvase virakta ho aur svabhāvako grahaṇ kare. bārambār abhyās kare. bārambār kare.
mumukṣhuḥ- svaparaprakāshakake sambandhamen tarah-tarahakī bāten chalatī hai to hamen kuchh samajhamen nahīn ātā.
samādhānaḥ- ātmākā svabhāv to svaparaprakāshak hai. shāstramen bhī ātā hai. gurudev bhī kahate haĩn. svako jāne aur parako jāne, (aisā) ātmākā svabhāv hai. gnān aur sukh kahanemen ātā hai. sabako jāne. gnān ekako jāne aur dūsareko na jāne, aisā gnānakā svabhāv nahīn hai. gnānakī anantatā, gnān sampūrṇarūpase sabako jānatā hai. gnān apaneko jānatā hai, apane dravya-guṇ-paryāyako aur parapadārthako bhī jānatā hai, lokālokako jānatā hai.
apane svarūpamen līn hove, gnāyakako pahachāne aur svaparaprakāshak gnān pragaṭ hotā hai. sabako jānatā hai, ātmākā svabhāv hai. jo nahīn pahachānatā, nahīn jānatā hai, usako ātmākā gnānasvabhāv (pragaṭ) nahīn hotā. gnān to pūrṇa ananta-ananta svabhāvase bharā huā hai. lokālok jānanekā svabhāv hai. dravya par dr̥uṣhṭi kare. apanī or upayog hove to bhī svaparaprakāshak gnānakā nash nahīn hotā. pūrṇa jānanekā usakā svabhāv hai.
mumukṣhuḥ- anādi kālase parako jānā to kuchh hāth nahīn āyā, isaliye ab parako jānanā banda karake svako jāne.
samādhānaḥ- hāthamen nahīn āyā to dravya par dr̥uṣhṭi kare. main gnāyak hūn̐, aisā pahachāne. parantu banda karanā aur nahīn karanā, aisī bāt nahīn hai. apanī or dr̥uṣhṭi kare, upayog apanī or līn hove. kṣhayopashamagnān hī aisā hai ki ek or upayog jāye to ekako jānatā hai, dūsareko nahīn jānatā hai. kṣhayopashamagnānakā aisā hī svabhāv hai.
jisako ātmākī lagī hai, ātmāko pahachāne to parakā upayog apaneāp chhūṭ jātā hai. isaliye jānanemen nahīn ātā. kevalagnānīkā gnān to kṣhayopasham gnān nahīn hai, kṣhāyik gnān hai. apanemen līn hove to bhī sampūrṇa jānatā hai. apane svarūpamen līn
PDF/HTML Page 517 of 1906
single page version
hove, pūrṇa vītarāg ho jāye to pūrṇa jānatā hai.
apaneko jāno. gnān jānatā hai, nahīn jānatā hai... gnānakā to jānanekā svabhāv hai. parake sāth ekatva mat karo aur parake sāth rāg mat karo. usase bhedagnān karo. parantu jānanekā banda karo, usakā koī matalab nahīn hai. jānanemen doṣh nahīn hai, rāgakā doṣh hai. ekatvabuddhi hai. apane gnāyakako pahachāno, gnānakī or dr̥uṣhṭi karo, gnāyakakī pratīt karo, gnāyakamen līn hoo. svānubhūtike samayamen upayog bāhar nahīn hai to svako jānatā hai. parantu jānanekā chhūṭ nahīn gayā hai. upayog palaṭ gayā hai. banda karanekā usamen koī prayojan nahīn ātā. rāg chhoḍanā hai aur bhedagnān karo. ekatvabuddhi toḍo, svako grahaṇ karo.
kahate hain na, bāhar dekhanekā banda karo, aisā karo. aisī koī haṭh karatā hai. sunanekā banda karo, ān̐khamen koī aisā karatā hai, mun̐h banda kar detā hai. aisā karanekā koī prayojan nahīn hai. apaneko pahachāno. ekatvabuddhi toḍ do. gnān aur gney donon bhinna hī hai. gnāyak aur gney donon bhinna hī hai, yah bhedagnān karo. dravya jo chaitanyadravya hai, us par dr̥uṣhṭi karanā. usamen bhed gauṇ ho jātā hai. vibhāv aur bhed bhāv, guṇabhed, paryāyabhed gauṇ ho jāte haĩn. dravyake viṣhayamen ek dravya ātā hai. guṇabhed, paryāyabhed gauṇ jāte haĩn. sab gnānamen ātā hai. ātmāmen ananta guṇ hain, paryāy hai. dravyakī dr̥uṣhṭimen ek dravya, abhed dravya ātā hai. dravyakī dr̥uṣhṭi ek ātmākā astitva grahaṇ (karatī hai). gnānaguṇ hai, darshanaguṇ hai, chāritra hai, aise guṇabhed par dr̥uṣhṭi nahīn rahatī. usamen rāg hotā hai. dravya par (dr̥uṣhṭi rahatī hai). gnāyak dravya hai, usakā astitva grahaṇ kar lenā. ek dravya par dr̥uṣhṭi karanī.
mumukṣhuḥ- vāstavamen dravyadr̥uṣhṭikā viṣhay shuddhāshuddha paryāyase rahit nahīn hai, parantu prayojanavash gauṇ karake kahanemen ātā hai?
samādhānaḥ- guṇabhed, paryāyabhed usamen gauṇ ho jāte haĩn. svabhāv nikal nahīn jātā. dravyamense guṇ nikal nahīn jāte, paryāy nikal nahīn jātī. parantu dr̥uṣhṭikā viṣhay ek dravya par hotā hai. isaliye ātmāmen guṇ nahīn hai, paryāy nahīn hai, aisā usakā artha nahīn hai. dr̥uṣhṭikā viṣhay ek dravya par jātā hai. abhed dravya para. bhed par usakī dr̥uṣhṭi nahīn jātī. dr̥uṣhṭike sāth gnān rahatā hai, vah sab vivek karatā hai. dr̥uṣhṭike sāth-sāthamen rahatā hai. samyagdarshan aur samyaggnān donon sāthamen rahate haĩn. gnān abhedako jāne, bhedako jāne, sabako jānatā hai. dr̥uṣhṭi ek dravyako grahaṇ (karatī hai). dr̥uṣhṭikā bal hai. dr̥uṣhṭikā bal mukhya rahatā hai. gnān sāthamen rahatā hai.
mumukṣhuḥ- pariṇām binā to dravya kabhī hotā nahīn hai, phir bhī usako apariṇāmī
PDF/HTML Page 518 of 1906
single page version
kahanā?
samādhānaḥ- apekṣhāse apariṇāmī kahanemen ātā hai. pariṇāmī aur apariṇāmī donon hai. pariṇām binā nahīn rahatā. apariṇāmī-ek apekṣhāse usamen koī pariṇāmakā bhed nahīn paḍatā hai. ek dravya, ek akhaṇḍa dravya... dravyakī dr̥uṣhṭise apariṇāmī kahate haĩn. pariṇām nikal nahīn jātā. pariṇām hai ātmāmẽn. pariṇām usamen nahīn hai, aisā nahīn hai. pariṇām sahit dravya hai.
dravya anādiananta ekarūp dravya hai. ekarūpa. isaliye use apariṇāmī kahanemen ātā hai. dravyamen koī palaṭan nahīn hai, dravya ekarūp rahatā hai. dravyadr̥uṣhṭise use apariṇāmī kahanemen ātā hai. paryāyadr̥uṣhṭise pariṇāmī kahanemen ātā hai. pariṇām, apariṇāmī donon haĩn. pariṇām usamen hai hī nahīn, aisā nahīn hai. kuchh hai hī nahīn, kalpit hai, aisā nahīn hai. usamen hai, pariṇām hai.
... pariṇām hote haĩn. guṇakā kārya hotā hai. ananta paryāy hotī haĩn. siddha bhagavānamen bhī pariṇām hote haĩn. parantu dravya pariṇāmī, apariṇāmī (kahanemen ātā hai). dravyadr̥uṣhṭise apariṇāmī (kahate hain).
.. shubhāshubh bhāvamen ruche nahīn, andar rāstā mile nahīn, aisā nahīn banatā. andaramen jise kharī lagan lagī ho, use mārga prāpta hue binā nahīn rahatā. use gnāyak grahaṇ hue binā nahīn rahatā. antaramen shubhāshubh bhāvase yadi use sachamuchamen ākulatā lagatī ho aur kahīn chain nahīn paḍatā ho, to ātmāko grahaṇ kiye binā nahīn rahatā. vah mārga ḍhūn̐ḍh hī letā hai. mārga gurudevane batāyā aur svayaṅko grahaṇ nahīn ho to apane puruṣhārthakī kamī hai. mārga to spaṣhṭa karake batāyā hai. parantu svayaṅko andar kharī lagī ho to grahaṇ kare. grahaṇ nahīn karatā hai. sachchā duḥkh lagā ho vah grahaṇ kiye binā nahīn rahatā. sachchī bhūkh nahīn lagī hai, isaliye vah grahaṇ nahīn karatā hai.
mumukṣhuḥ- pratikūlatākā hī duḥkh lagā?
samādhānaḥ- pratikūlatāmen duḥkh lage, parantu andar sukh kahān̐ hai? usako andarase sukh khojanekī, ātmāko grahaṇ karanekī andar utanī laganī nahīn lagī hai. pratikūlatākā duḥkh ūpar-ūparase lagatā hai.
mumukṣhuḥ- shubhabhāvakā puruṣhārtha hotā hai, vah kis prakārakā hotā hai? shubhabhāvakā puruṣhārtha gnānīko hotā hai..
samādhānaḥ- antaramen puruṣhārtha to usane shuddhātmāko grahaṇ kiyā hai. shuddhātmāmen līnatākā puruṣhārtha hai. antarakā puruṣhārtha to (yah chalatā hai). parantu upayog bāhar jātā hai, isaliye ashubhabhāvase bachaneke liye shubhakā puruṣhārtha use kahanemen ātā hai aur shubhakā puruṣhārtha
PDF/HTML Page 519 of 1906
single page version
hotā hai. parantu antaramen sachchā puruṣhārtha to use bhedagnānakī dhārākā aur ātmāmen līnatākā (hotā hai). jo shubhabhāv bhāv hote hain, usase bhinna hī rahatā hai. aur gnāyakakī dhārā vah puruṣhārtha karake bhinna hī rakhatā hai aur usakī pariṇati sahaj aisī hī rahatī hai. phir bhī abhī pūrṇa nahīn huā hai, pūrṇatā nahīn huyī hai, antaramen līn nahīn rah sakatā hai, svānubhūti (hotī hai parantu) antarmuhūrtamen to bāhar ātā hai. utanī bhūmikā nahīn hai. chauthe, pān̐chave guṇasthānamen utanī bhūmikā nahīn hai. chhaṭhṭhe-sātaven guṇasthānamen ho to bhī vah antarmuhūrta-antarmuhūrtamen bāhar āte haĩn. isaliye upayog bāhar ātā hai. vītarāg dashā nahīn huyī hai. isaliye use ashubhabhāvase bachaneko shubhakā puruṣhārtha hotā hai. hotā hai, parantu vah heyabuddhise hotā hai. sarvasva mānakar nahīn hotā hai ki yah puruṣhārtha sarvasva hai aur isase mujhe lābh honevālā hai aur mere ātmāmen kuchh pragaṭ honevālā hai. aisī mānyatā nahīn hai.
ashubhabhāvase bachaneke liye shubhakā puruṣhārtha, shubhamen khaḍā rahatā hai. parantu puruṣhārtha andar vāstavamen to antaramen shuddhi baḍhānekā hotā hai. merī antaramen līnatā kaise ho? yah sab kaṣhāy, jo vibhāvabhāv hai, usakī mandatā hokar main antaramen līn ho jāūn̐ athavā vītarāg ho jāūn̐ or yadi yah sab chhūṭ jātā ho to ek kṣhaṇ bhī shubhāshubh bhāv ādi kuchh nahīn chāhiye. andar mānyatā to aisī hai ki is kṣhaṇ yadi chhūṭ jātā ho to yah shubhādi kuchh nahīn chāhiye. parantu andar sthir nahīn ho sakatā hai, isaliye bāhar shubhabhāvamen khaḍā rahatā hai. ashubhabhāvase bachaneke liye shubhamen khaḍā rahatā hai. antaramen puruṣhārtha ugra nahīn hotā hai, isaliye bāhar shubhamen khaḍā rahatā hai.
ashubh to sarva prakārase hey hai, shubh bhī svabhāvadr̥uṣhṭise hey hai. svabhāvadr̥uṣhṭise vah bhī hey hai. parantu koī apekṣhāse vah manda kaṣhāy hai, isaliye khaḍā rahatā hai. dev- guru-shāstrake ālambanayukta hotā hai, isaliye vah shubhabhāvommen-manda kaṣhāyamen khaḍā rahatā hai.
mumukṣhuḥ- lābh nahīn mānate hain phir bhī...
samādhānaḥ- lābh nahīn mānate haĩn.
mumukṣhuḥ- usake prayatnamen hote haĩn.
samādhānaḥ- hān̐, prayatna hotā hai. khaḍā rahatā hai. manda kaṣhāy hai, isaliye khaḍā rahatā hai. antaramen jyādā samay sthir nahīn sakatā hai, isaliye bāhar ātā hai. chauthe guṇasthānamen bhī hotā hai. dev-guru-shāstrakī mahimā, dev-guru-shāstrake kāyāmen hotā hai. chhaṭhṭhe-sātaven guṇasthānamen bhī hotā hai. munioṅko pañch mahāvratake pariṇām hote haĩn. aur shāstra likhate hain, upadesh dete haĩn. us prakārakī shubhabhāvakī pravr̥utti hotī hai. to bhī
PDF/HTML Page 520 of 1906
single page version
antarmuhūrta-antarmuhūrtamen līn hotā hai. parantu bāhar āte hain to aise sab kārya munioṅko bhī shubhabhāvamen hote haĩn. heyabuddhise hai. use mānate nahīn hai ki yah mere ātmāmen lābhakartā hai. aisā nahīn mānate haĩn.
mere ātmāmen shuddhi kaise baḍhe? mere ātmāmen līnatā kaise ho? isaliye ashubhase chhūṭakar shubhabhāvamen (ātā hai). puruṣhārtha antaramen sthir honekā hai, dhyey antaramen sthir honekā hai. parantu sthir nahīn ho sakatā hai, isaliye bāhar khaḍā rahatā hai. us kṣhaṇ shubhāshubh kārya karatā ho, shubhake kāryamen ho, dev-guru-shāstrake koī bhī kāryamen ho to bhī use usī kṣhaṇ bhinna gnāyakakī pariṇati hotī hai. usī kṣhaṇ gnāyakakī pariṇati hotī hai. use yād nahīn karanā paḍatā. bhinna hī, nyārā hī rahatā hai.
mumukṣhuḥ- shubhabhāvamen khaḍā rahatā hai, usīkā nām shubhabhāvakā prayatna hai?
samādhānaḥ- bas, usamen khaḍā rahatā hai. prayatna hai, ashubhase bachaneko shubhabhāvamen khaḍā rahatā hai, usakā prayatna hai. dūsarā prayatna nahīn hai. bhinna-bhinna kārya hote hain, jinendradevakā, gurukā, shāstroṅke vichār, shrutakā chintavanakā, bas, us prakārakā usakā prayatna hai. usamen khaḍā rahatā hai. antaramen gnāyakakī pariṇati to sāthamen hī hai. gnāyakakī pariṇati sāth- sāth rakhatā hai aur isamen khaḍā rahatā hai.
ashubhamen nahīn jānā hai, isamen khaḍā rahanā hai, aisā. heyabuddhise bhī khaḍā isamen rahanā hai. yā to antar ātmāmen jānā hai athavā shubhabhāvamen khaḍā rahanā hai. ashubhamen to jānā hī nahīn hai. ... dr̥uṣhṭise use sarva prakārase hey mānā hai. kisī bhī prakārase ādar nahīn hai, svabhāvadr̥uṣhṭise. parantu prayatnamen antaramen sthir nahīn ho sakatā hai, isaliye bāhar shubhabhāvamen prayatna hotā hai.
mumukṣhuḥ- mātājī! aisā kah sakate hain ki shuddhatāke manda puruṣhārthamen use shubh pariṇām ho jāte haĩn. isaliye vyavahārase aisā kahā ki ashubhase bachaneko shubhamen khaḍā hai. vāstavamen to shuddhatākā..
samādhānaḥ- manda puruṣhārtha hai, usake sāth shubhabhāv āye binā nahīn rahate. shuddhatākā tīvra puruṣhārtha ho to usamen vah gauṇ hotā hai. parantu shuddhatākā manda puruṣhārtha hai, isaliye usake sāth shubhabhāv juḍe rahate haĩn. prayatna shuddhikā hai, parantu shuddhi āge nahīn baḍhatī hai aur manda rahatī hai, isaliye shubhabhāvamen khaḍā rahatā hai. ek or ashubhase bachaneko, ek or use shuddhatākī orakā tīvra puruṣhārtha nahīn chalatā hai, manda hai, isaliye shubhamen khaḍā rahatā hai. manda yānī gnāyakakī pariṇati to chālū hī hai, parantu andar jo visheṣh līn honā chāhiye, vah nahīn ho sakatā hai. gnāyakakī pariṇati use dr̥uṣhṭikī apekṣhāse joradār hai. parantu ācharaṇamen manda hai, isaliye shubhabhāvamen khaḍā hai.
PDF/HTML Page 521 of 1906
single page version
mumukṣhuḥ- mumukṣhukī bhūmikāmen kaisā shubhabhāv hotā hai?
samādhānaḥ- mumukṣhuko ekatvabuddhi hai, bhinna nahīn huā hai. parantu vah mānatā hai, vah mumukṣhu aisā mānatā hai ki yah shubhāshubh bhāv merā svarūp nahīn hai. ātmā bhinna hai, ātmā nirvikalpa svabhāv gnāyak jānanevālā hai. parantu usakī pariṇati pragaṭ nahīn huyī hai, isaliye vah shubhabhāvamen khaḍā hai. use to ekatvabuddhi hotī hai. parantu usane vichār karake jo nirṇay kiyā hai ki, yah bhāv merā svarūp nahīn hai. vah nirṇay sāthamen rahakar usase mujhe dharma hotā hai yā use sarvasva mānatā hai, aisā mumukṣhu mānatā nahī̃n. parantu antarakī shraddhā, vah alag bāt hai. lekin use vah sarvasva nahīn mānatā. vah bhī ashubhase bachaneko shubhabhāvamen khaḍā rahatā hai. parantu use ātmā bhinna nahīn rahatā hai. ekatva ho jātā hai. usakī mānyatā aisī rakhe ki, yah sarvasva nahīn hai, yah to hey hai. merā svabhāv nahīn hai. aisā vichāramen bhī vah rah sakatā hai.
ātmā grahaṇ nahīn huā hai, ashubhabhāvamen jātā hai, kahān̐ khaḍā rahegā? shubhabhāvamen khaḍā hai. ruchi ātmākī rakhe ki ātmākā hī karane jaisā hai. yah merā svabhāv nahīn hai. sukh to ātmāmen hai, nirvikalpa svarūpamen hī sukh hai. vikalpātmak pariṇatimen sukh nahīn hai. nirvikalpa svarūp jo ātmā, usamen hī sukh hai. aisī ruchi rakhe. aisī ruchi rakhe aur ... ekatvabuddhi hotī hai. vichāramen ho, nirṇayamen ho to bhī usakī pariṇati bhinna nahīn huyī hai.
lekin jo kuchh nahīn samajhate hain, ekatvabuddhimen sarvasva mānate hain, usakī to mānyatā hī alag hai. vichārapūrvak bhī usakī mānyatā barābar nahīn hai. isane vichārase itanā nirṇay kiyā hai to use āge baḍhanekā avakāsh hai. laganī lagāye to āge baḍhanekā avakāsh hai.