PDF/HTML Page 329 of 1906
single page version
mumukShuH- ham amarikAme.n dharma prachAr kare.n to usakA dUsarA koI pariNAm Aye usakA doSh hame.n lage? ham to hamArI bhAvanA achChI rakhakar logo.nko samajhAte hai.n ki yah karane jaisA hai. amarikan log kaise usakA pAlan kare, usake doShakA vichAr...
samAdhAnaH- dharmase kabhI doSh hotA hai kyA? dharma to, svaya.nko jo ruchi ho vah kahe. usame.nse viparIt artha kare to usase kyA doSh hotA hai? usakA doSh vah karatA hai. doSh ho aisA kahA.N AtA hI hai? doSh kyA kare? dharmase kabhI doSh hotA nahI.n. doSh to vah svaya.n karate hai.n. dharma to bAharame.n sab sajjanatAkI bAt Aye aur a.ntarame.n AtmA kaise pahachAname.n Aye, vah hotA hai. yahA.N to ahi.nsA, satya Adi sab hotA hai. vahA.N to ahi.nsA hotI hI nahI.n. vah sab to hi.nsAme.n samajhate hai.n.
mumukShuH- vahA.N vah log bhI samajhaneke liye taiyAr hai. AtmAkI bAt sunanI un logo.nko achChI lagatI hai.
samAdhAnaH- samajhe vah to ThIk, bAkI svaya.n svaya.nkA karanA. samajhe to ThIk hai. usakA pariNAm-dharmakA dUsarA kuCh nahI.n AtA, vah to apanI galataphahamIse usakA artha kare. yahA.N to sab sajjanatAke guN hote hai.n. vahA.N vah sab kahA.N hotA hai? kuCh nahI.n hai. vah to abhI sajjanatAkI (bAt hai), vahA.Nse Age andar AtmAko pahachAnanA to alag rah jAtA hai. aisI sajjanatA bhI bahut bAr kI, parantu andar AtmA bhinna hai use pahachAnanA bAkI rahatA hai. abhI to sajjanatA bhI nahI.n hai, vahA.N AtmA kyA samajhame.n Aye? abhI to hi.nsAme.n paDe hai.n, vahA.N AtmA samajhanA kitanA mushkil hai. aisI pAtratA to honI chAhiye na. dayA, shA.nti, samatA, kShamA Adi sab honA chAhiye, bAharame.n to honA chAhiye na. aisA to un logo.nme.n hotA nahI.n aur AtmA samajhanako taiyAr hue hai.n. ... sa.nsArakA svarUp to aise hI chalatA rahatA hai.
mumukShuH- kramabaddhaparyAyakA tAtparya kyA hai? aur ... kyA lAbh hotA hai?
samAdhAnaH- kramabaddhaparyAyase lAbh yah hotA hai ki kartAbuddhi ChUTatI hai. svaya.n kuCh nahI.n kar sakatA hai. sarva padArtha-dravya svata.ntra pariNamate hai.n. sarvake dravya-guN-paryAy, AtmA anAdiananta shAshvat hai, usake guN anAdiananta, usakI paryAy svaya.nke puruShArthase hotI
PDF/HTML Page 330 of 1906
single page version
hai. sab kramabaddha (hai). parapadArtha sab kramabaddha, sarvakI paryAyase sab pariNamate rahate hai.n. usame.n kramabaddhame.n kartAbuddhi ChUT jAy ki mai.n kuCh kar sakatA hU.N aur mujhase sab hotA hai, aisI jo kartAbuddhi hai ki mai.n sabakA kar sakatA hU.N, aisI kartAbuddhi ChUT jAy, vah usakA lAbh hai. jaise bananA hotA hai vaise banatA hai. svaya.n kuCh nahI.n kar sakatA.
a.ntarame.n puruShArthake sAth kramabaddhakA sambandha hai. bAharame.n apanA puruShArtha kAm nahI.n AtA. bAharake parapadArthakA pariNaman jaise honA hotA hai vaise hI pariNaman hotA hai. parantu a.ntarame.n jo vibhAvase (bhinna hokar) svabhAvame.n jAnA, usame.n svaya.nkA puruShArtha kAm AtA hai. parantu vah puruShArtha svaya.n apanI or jhuke, usame.n bhI jaise bananA hogA vaise hogA (aisA nahI.n). vah puruShArthake sAth sambandha rakhatA hai, vah kramabaddha. vah kramabaddha aisA hai ki svaya.n puruShArtha karake j~nAyakako pahachAne. j~nAyakako pahachAne vah svaya.n puruShArthase pahachAnatA hai.
anAdi kAlase jo bAhya dR^iShTi hai, usame.n j~nAyakakI or dR^iShTi badalatA hai, puruShArthase. puruShArthase arthAt puruShArtha kiyA ki jaise bananA thA vaisA banA, aise puruShArthake sAth sambandha hai. koI dravyako svaya.n palaT nahI.n sakatA. usakI paryAy palaTanekA svabhAv hai isaliye palaTatI hai. palaTanekA svabhAv nahI.n thA aur svaya.nne palaTAyI aisA nahI.n hai. usakI paryAyakA svabhAv palaTe, parantu puruShArtha usame.n kAm karatA hai. aisA puruShArthakA aur kramabaddhakA sambandha hai. bhagavAnane bhav dekhe isaliye svaya.n puruShArtha nahI.n kar sake aisA nahI.n hai. svaya.n puruShArtha kare, puruShArtha kare usake hI bhagavAnane bhav nahI.n dekhe hai.n, usakA hI kramabaddha vaisA hai. puruShArthake sAth kramabaddha sambandha rakhatA hai.
jo puruShArtha hotA hai, svaya.n apanI or jhukatA hai, bhedaj~nAn karatA hai, usame.n niyat, svabhAv, kAl aur apanA puruShArtha, sab kAraN ekaThThe hote hai.n. usame.n puruShArtha bhI sAthame.n hotA hai. koI aisA kahe ki puruShArtha kiye binA hotA hai, aisA usakA artha nahI.n hai. puruShArthake sAth kramabaddha sambandha rakhatA hai. jisake dilame.n aisA ho ki mai.n puruShArtha karake (prApta karu.n). svaya.n jij~nAsA kare, bhAvanA karake mai.n apanI or jAU.N. aisI bhAvanA kare usakA hI kramabaddha svaya.nkI or hotA hai. usake hI bhavakA abhAv hotA hai.
vah mAne ki jaise honA hogA vaisA hogA, apane kuCh bhI kare.n. aisA nahI.n hotA. jisakI kartAbuddhi ChUTI, usakA artha ki vah svaya.n j~nAyak ho jAnA chAhiye. to usakA phal hai. svaya.n udAsIn j~nAtA ho jAy, bAdame.n jaise honA hogA vaise hogA. j~nAyak pariNati honI chAhiye. mai.n to j~nAyak hU.N, kisIke bhI sAth ekatvabuddhise juD jAU.N aisA merA svabhAv hI nahI.n hai. mai.n to j~nAyak hU.N, yah kramabaddhakA phal hai. j~nAyak ho jAnA, vah usakA phal hai. udAsIn j~nAyaka.
PDF/HTML Page 331 of 1906
single page version
jo vibhAvakI pariNati hotI hai, vah puruShArthakI mandatAse hotI hai, parantu vibhAv merA svabhAv nahI.n hai, mai.n to j~nAyak hU.N. j~nAyak ho jAU.N, yah kramabaddhakA phal hai. pahale A.nshikarUpase j~nAyak ho, bAdame.n lInatA baDhate-baDhate pUrNa j~nAyak ho, vah usakA- kramabaddhakA phal hai.
bhagavAnane jisake bhav nahI.n dekhe hai.n, puruShArthapUrvak jo svaya.nkI or AtA hai, usake bhav nahI.n dekhe hai.n. Age baDhanevAleke hR^idayame.n aisA hotA hai ki mai.n puruShArtha karake Age baDhU.N. j~nAyak ho jAU.N. kramabaddhakA yah phal hai ki mai.n j~nAyak ho jAU.N. kartAbuddhi ChUTakar j~nAyak ho jAy, yah usakA phal hai. jisakI j~nAyakakI or pariNati jAy, usakA kramabaddha j~nAyakakI orakA hotA hai. use hI svAnubhUtikI dashA hotI hai.
mumukShuH- bahinashrI! vartamAname.n j~nAyakakI orakA bhAv kare phir bhI samyagdarshan prApta nahI.n hotA hai, usakA kyA kAraN hai?
samAdhAnaH- bhAv karanese samyagdarshan nahI.n hotA, bhAvanA kare vah ek alag bAt hai aur j~nAyakakI pariNati pragaT karanI chAhiye to samyagdarshan hotA hai. j~nAyakakI pariNati mAtra bhAvanA karanese nahI.n hotI. bhAvanA kare us anusAr apanI pariNati honI chAhiye. mai.n j~nAyak hU.N, j~nAyak hU.N, aise shabdase bole, vikalpa kare, bhAvanA kare, bhAvanA kare vah ThIk hai, parantu j~nAyakarUp j~nAyakakI pariNati ho to samyagdarshan hotA hai.
j~nAyakarUp j~nAyakakI pariNati hokar usame.n lIn ho jAy to vikalpa TUT jAy, nirvikalpa dashA ho to hotA hai. j~nAyak, mAtra bhAvanAse nahI.n hotA. bhAvanA kararake puruShArtha karanA chAhiye. j~nAyakarUp pariNati pragaT karanI chAhiye. vibhAvakI pariNati Aye ekatva ho jAtA ho, ekatva ho jAy aur mai.n j~nAyak hU.N, aisA kare, bhale vah bhAvanA kare, bhAvanA kare usakI koI dikkat nahI.n hai, parantu j~nAyakakI pariNati yathArtha honI chAhiye, to yahA.N samyagdarshan hotA hai. pariNati hue banA samyagdarshan hotA nahI.n. bhedaj~nAnakI dhArA a.ntarame.nse pragaT honI chAhiye. kShaN-kShaName.n jitanI vikalpakI paryAy Aye usase bhinna rahakar, mai.n j~nAyak hU.N, mai.n j~nAyak hU.N, aisI apanI pariNati pragaT honI chAhiye.
kramabaddhakA phal vah hai ki j~nAyak ho jAnA. j~nAyak ho jAu.N, usame.n puruShArtha sAthame.n A jAtA hai. j~nAyak ho jAu.N, vah puruShArtha sAthame.n.n A gayA. vah kramabaddhakA (phal hai). mai.n kuCh nahI.n kar sakatA, mai.n j~nAyak hU.N, aise bolanemAtra nahI.n, a.ntarame.n j~nAyak ho jAya. samyagdarshan, j~nAn, chAritra ho. dravya par dR^iShTi ho, us prakArakA j~nAn ho, j~nAyakakI pariNati ho, A.nshik lInatA ho. samyagdarshaname.n svarUpAcharaN chAritra A.nshik hotA hai. j~nAyakakI pariNati pragaT ho. chAhe jo bhI kAryame.n, kisI bhI pariNAmame.n use j~nAyakakI pariNati maujUd hotI hai. bhedaj~nAnakI dhArA jAgate-sote, svapname.n, khAte-pIte, har vakta
PDF/HTML Page 332 of 1906
single page version
use j~nAyakakI pariNati chAlU rahatI hai. aisI pariNati ho, usake bAd usakI lInatA A.nshikarUpase baDhatI jAy, usakI ugratA hotI jAy, lInatA hotI jAy tab munidashA AtI hai. usame.n a.ntarmuhUrta-a.ntarmuhUrtame.n svAnubhUtime.n-svayame.n lIn ho jAy aur a.ntarmuhUrta bAhar AyA ki turanta a.ntarame.n jAte hai.n. aisI dashA hai. usakA phal hai ki j~nAyakakI pariNati pragaT ho.
mumukShuH- j~nAyakakA ras kaise pragaT ho?
samAdhAnaH- ras (to) svaya.n puruShArtha kare ki j~nAyakame.n hI sarvasva hai, anya kahI.n nahI.n hai. j~nAyakakI mahimA AnI chAhiye. j~nAyakame.n hI sarvasva hai. j~nAyak pUrA chaitanya padArtha koI adabhut hai. bAharame.n kahI.n bhI ras lage nahI.n, j~nAyakakA ras lage. j~nAyakakI pratIti dR^iDh honI chAhiye.
mumukShuH- kArya to sab paryAyame.n hotA hai aur j~nAyakakA lakShya ho, yah dono.n ek samayame.n hotA hai?
samAdhAnaH- kArya bhale paryAyame.n ho, dravya anAdiananta (rahatA hai). dR^iShTikA viShay dravya par hai aur dR^iShTi svaya.n paryAy hai. dravya aur paryAy, dono.n vastukA hI svarUp hai. dravya akelA paryAy binAkA nahI.n hai. dravya, guN aur paryAy vastukA hI svarUp hai. bhale paryAyamee.n kArya ho, parantu usakA viShay dravya hai. parantu paryAyane pUre AtmAko grahaN kiyA hai, dravyako grahaN kiyA hai. dR^iShTikA jor, shraddhAkA bal-pratItakA bal, usakA viShay dravya hai. usake lakShyame.n pUrA dravya hai. svaya.n paryAy hai, usakA lakShya dravya par hai.
mumukShuH- aisA kaisA aha.nm AtA hogA ki dravya sarvasva bhAsit hotA hai?
samAdhAnaH- a.ntarame.n sarvasva dravya hI hai. jIvame.n ek shraddhA nAmakA guN hai. vah shraddhA kare tab ek vastu par aise jorase shraddhA kar sakatA hai. ekako grahaN kare. ananta shaktio.Nse bharapUr aise dravyako ekako, ananta shaktise bharapUr dravya abhed hai. use lakShyame.n lekar, binA vikalpa, jisame.n koI vichAro.nkA bhed nahI.n hai, aise dravyako lakShyame.n, pratItame.n, lakShyame.n letI hai shraddhA. vah shraddhAkA bal hai. chaitanyame.n aisA ek shraddhAguN hai. usake kAraN pUrA dravya lakShyame.n rahatA hai, vah shraddhAkA bal hai.
usake sAth j~nAn bhI aisA kAm karatA hai. j~nAname.n bhI utanA bal AtA hai. j~nAn sab jAnatA hai. dravya-guN-paryAyakA svarUp (j~nAn jAnatA hai) aur shraddhA ek vastuko (grahatI hai). shraddhAkA bal-jor to ek par hI hai. aisA chaitanyame.n guN hai. usakI shraddhA kare to usame.n ananta bal AtA hai. vah shraddhAkA bal (hai). anek pheraphAr ho to bhI shraddhAkA bal TUTatA nahI.n, aisA ananta bal shraddhAme.n hotA hai. aisA usane Ashray kiyA hai. ananta shaktise bharapUr aise dravyakA Ashray kiyA, us Ashrayame.n use ananta
PDF/HTML Page 333 of 1906
single page version
bal hai. us balako koI toD nahI.n sakatA. pUrA lokame.n pheraphAr ho jAy, shAstrame.n AtA hai, khalabalI mach jAy to bhI usakA samyagdarshan TUTatA nahI.n. aisA shraddhAkA bal hotA hai. aise dravyako usane grahaN kiyA hai. j~nAname.n utanA bal hai.
j~nAnane jis yathArtha vastuko grahaN kiyA, vah barAbar grahaN kI hai. shraddhAme.n utanA bal hai ki ekako grahaN kiyA hai. j~nAn sabakA j~nAn karatA hai. shraddhAke balake kAraN, shraddhA-j~nAnake kAraN lInatA bhI us or (hotI hai). bAhar jA rahA upayog, bAhar jA rahI asthiratAkI pariNati svarUpakI or jAtI hai. usame.n hI use svAnubhUtikI dashA pragaT hotI hai. shraddhAkA bal koI alag hI hotA hai.
mumukShuH- mAtAjI! bAharakI vastuo.nme.n to vichAr bhI nahI.n karanA paDatA aur mahimA A jAtI hai.
samAdhAnaH- sahaj hI A jAtI hai.
mumukShuH- aur andarame.n j~nAyakakA itanA vichAr karatA hai, phir bhI jaisA Ap kahate ho vaisI, jis prakAr samyagdarshan aur svAnubhUti honI chAhiye, vaisI mahimA AtI hI nahI.n, to usake liye kyA karanA?
samAdhAnaH- bAharakA anAdikA abhyAs hai. bAharakI vastu dikhe usame.n svaya.nkA rAg juDA hai. isaliye use sahaj hI usakI mahimA AtI hai. bAharame.n rAg juDA hai. aur j~nAyak use dikhAI nahI.n detA. use j~nAname.n dikhAI nahI.n detA, usakI anubhUti nahI.n hai. isaliye use vichAr karake grahaN karanA paDatA hai. parantu j~nAn aisA yathArtha hai ki jo j~nAname.n.n grahaN kare, aise aTUT nyAyo.nse, aise nyAyo.nse usakA svabhAv grahaN kar sake, aisI j~nAname.n shakti hai. bhale dikhAI nahI.n detA, parantu vastu svaya.n hI hai, koI anya nahI.n hai ki svaya.nko mAlUm na paDe. svaya.n hI vastu hai. us vastuko grahaN karanevAlA guN bhI apanA hI hai. j~nAnaguN bhI apanA aur vastu bhI svaya.n hI hai. isaliye j~nAnaguN svaya.nko grahaN kar sakatA hai. bAharase grahaN kar sakatA hai, vaise a.ntarame.nse bhI grahaN kar sakatA hai.
bAhar rUpI padArtha hai, varNa, gandha, ras, sparshAvAle, isaliye dikhate hai.n. yah use dikhAI nahI.n detA, arUpI hai. arUpI hai, parantu svaya.n hai. aur svaya.n anumAnase vah lakShaNase pahachAn sakatA hai ki yah j~nAnalakShaN mai.n hU.N. anumAnase, usakI vikalpakI jAlake sAth jo j~nAn juDA huA hai, vikalpa to chale jAte hai.n, parantu j~nAn andar khaDA rahatA hai, vah j~nAn andar khaDA rahatA hai, vah j~nAn kisake Ashrayase rahA hai? vah koI shAshvat vastuke Ashrayase yah j~nAn juDA hai. vikalpa to sab chale jAte hai.n, bachapanase jo kuCh banA, vah vikalpa chale jAte hai.n, parantu use yAd karanevAlA khaDA
PDF/HTML Page 334 of 1906
single page version
rahatA hai. arthAt koI shAshvat vastu hai. vah j~nAn kShaNikamAtra nahI.n hai, parantu j~nAnaguNavAlA ek padArtha hai.
us padArthako pahachAnaneke liye, j~nAn barAbar use pahachAn sakatA hai. parantu pahale to vichAr karake pratham bhUmikAme.n j~nAnako vichArase, anumAnase, pramANase, yukti, nyAyase bhI use pahachAn sakatA hai. parantu yukti, nyAy aise hote hai.n ki svabhAvake sAth milAn karake (nakkI karatA hai). yukti, nyAy aise hote hai.n ki TUTe nahI.n. aTUT hote hai.n. kalpanA jaisA anumAn pramAN nahI.n, parantu usake svabhAvake sAth milAn karake, j~nAnalakShaNake sAth milAn karake, pramANase, anumAnase barAbar nakkI kar sakatA hai. yathArtha anumAna. vah anumAn jhUThe nahI.n paDate.
shAstrame.n AtA hai na? jahA.N dhu.NA hotA hai, vahA.N agni hotI hai. aise usake kuCh anumAn ekadam yathArtha hote hai.n. vaise j~nAnalakShaN jo jAnanevAlA hai vah mai.n hU.N, vah jAnanevAlA kaun hai? us svaya.nko andar svAnubhUtikI bAt alag hai, AtmAkI anubhUti, parantu amuk lakShaN use svaya.nke vedaname.n hai ki yah j~nAnalakShaN jAnanevAlA mai.n hU.N, yah vikalpa sab chale jAte hai.n, pheraphAr hote hai.n. parantu jAnanevAlA khaDA hai. vah svaya.n aisA vichAr kare to svaya.nko jAn sake aisA hai. svAnubhUtikI bAt alag hai.
j~nAnalakShaNavAlA AtmA koI alag hai aur vah svaya.n amuk svabhAvase vichAr kare, amuk shAstrame.n, amuk gurudevakI vANIke sAth milAn kare, svaya.nko anubhUti nahI.n hai to mahApuruShakI shraddhA rakhakar ve kyA kahate hai.n? usake sAth svaya.nke vichAro.nkA milAn karake nakkI kar sakatA hai ki yah koI mahimAva.nt padArtha hai. yukti, nyAy aise hote hai.n ki TUTe nahI.n. apane svabhAvake lakShaNake sAth milAn karake (nakkI kare). j~nAnalakShaN hai. usame.n AtmAkA shA.nti, Ananda svabhAv hai. shA.nti, Anandako ichChatA hai, bAharase kahI.nse milatA nahI.n. to vah kis padArthame.n rahe hai.n shA.nti aur Ananda? shAnti, Ananda koI padArthake guN haiai.n ki jo bAharase nahI.n milate, to bhI vah bAharase DhU.NDhanA chAhatA hai. vah a.ntarame.n hI rahe hai.n. is prakAr svaya.n a.ntarase vichAr kare to vah yathArtha prakArase nakkI kar sake. aur vah nakkI aisA hotA hai ki usame.n bhUl nahI.n hotI, use koI toD nahI.n sakatA. aise aTUT nyAy, yuktase grahaN kar sake.
pahale to use yukta, pramANase nakkI kare. usakI mahimA, svAnubhUtikI dashA to pragaT nahI.n hai, parantu yukti, nyAyase bhI mahimA lA sakatA hai. jo itanA jAnanevAlA hai, jisakA svabhAv j~nAn hai, us j~nAname.n nahI.n jAnanA aisA kuCh AtA hI nahI.n, jo j~nAn ho usame.n j~nAn hI hotA hai. phir itanA jAnanA, utanA jAnanA aisA nahI.n hotA. j~nAnasvabhAv hai vah ananta-ananta j~nAnase bharA hai. usame.n pUre lokAlokake dravya-guN-
PDF/HTML Page 335 of 1906
single page version
paryAy, bhUtakAl, vartamAnakAl aur bhaviShyakAlakA kuCh nahI.n jAnanA aisA nahI.n hai. svaya.nkA bhUtakAl, vartamAnakAl, bhaviShyakAl, sva-parake dravya-guN-paryAy, usame.n nahI.n jAnanA aisA kuCh AtA hI nahI.n. isaliye j~nAnasvabhAv ... bhI jAn sakatA hai. aisA hI koI vastukA achi.ntya svabhAv hai. aisA vichAr karake... parantu andar mahimA Aye vah to svaya.nko karanA hai na. a.ntar pariNatime.n kaise lAnA vah svaya.n kar sakatA hai. pariNatime.n mahimA kaise Aye vah (svaya.n kar sakatA hai). j~nAnasvabhAv koI achi.ntya hai.
pAnIkA svabhAv ThaNDA hai. ThaNDA hai to kitanA ThaNDA hai? usakA koI nAp nahI.n kah sakate. vah to ek dR^iShTA.nt hai.
vaise j~nAnasvabhAva. j~nAname.n nahI.n jAnanA aisA kuCh nahI.n AtA. (yadi nahI.n jAnanA Aye) to vah svabhAv kaisA? jis svabhAvame.n maryAdA A jAy, vah vastukA shAshvat svabhAv nahI.n kahA jAtA. jisame.n maryAdA bA.Ndh le ki j~nAn itanA hI jAne. to vah anAdiananta shAshvat guN hI nahI.n kahalAye. jisakI maryAdA ho, vah svataH svabhAv nahI.n kahalAtA. jo anAdiananta svabhAv ho usame.n maryAdA hI nahI.n hotI. jo j~nAn kAm kare vah pUrA hI kare. usame.n adhurApan nahI.n hotA.
AkAshakA avakAsh denekA svabhAv hai to pUrA avakAsh detA hai. chAhe jitane dravya A jAy, to bhI vah avakAsh detA hai. usame.n maryAdA nahI.n hotI. padArtha aisI anantAse bharA hai. aisI anantatAse bharA j~nAnaguN, aisA AnandaguN, aise ananta guN hai.n. ananta svabhAvame.nse kitane to vANIme.n nahI.n Ate. vah to svaya.n nakkI kare to hotA hai. bAkI a.ntar pariNatime.nse mahimA lAnI vah svaya.nko bAkI rahatA hai.