PDF/HTML Page 1560 of 1906
single page version
ముముక్షుః- ఆంశిక ఆచరణ హో...
సమాధానః- ఆంశిక ఆచరణ పహలే నహీం హోతా హై. పహలే శ్రద్ధాన-జ్ఞాన హో తో హీ ఆచరణ హోతా హై. తో హీ ఆచరణ యథార్థ హోతా హై.
ముముక్షుః- శ్రద్ధాన-జ్ఞాన పూర్వక.
సమాధానః- శ్రద్ధా-జ్ఞానపూర్వక ఆచరణ యథార్థ హోతా హై. ఆంశిక ఆచరణ హోతా హై.
ముముక్షుః- శ్రద్ధాకీ ప్రధానతా, ఐసా? జైనదర్శనమేం శ్రద్ధాన ముఖ్య తత్త్వ హై.
సమాధానః- శ్రద్ధానకీ ప్రధానతా హై.
ముముక్షుః- భలే జ్ఞాన ద్వారా శ్రద్ధాన హోతా హై.
సమాధానః- జ్ఞాన బీచమేం ఆతా హై. బీచమేం ఆతా హై, ఇసలియే ప్రథమ జ్ఞాన కరనా, ఐసా ఆతా హై. శ్రద్ధా కరతా హై, ఉసమేం జ్ఞాన బీచమేం ఆతా హై. అతః ప్రథమ జ్ఞాన కరనా, ఐసా కహనేమేం ఆయే. పరన్తు శ్రద్ధా యథార్థ హో తో హీ ముక్తి మార్గకా ప్రారంభ హోతా హై.
ముముక్షుః- జ్ఞాన కరనా, వహ భీ సమకితీ-జ్ఞానీకే సమీప రహకర యథార్థ జ్ఞాన హో సకే. ధర్మాత్మాకా యోగ హో తో హీ ఉసకో ఉస జాతకే సంస్కార దృఢ హో సకే.
సమాధానః- గురుదేవనే జో మార్గ బతాయా, ఉస మార్గకో స్వయం గ్రహణ కరే. గురుదేవకా ఆశయ సమఝే, ఉస ఆశయకో గ్రహణ కరే, వైసీ స్వయం తైయారీ కరే తో ఉసే మార్గ ప్రగట హోతా హై. ఉసకీ సమీపతా అర్థాత సమీపతా యానీ అంతరమేం ఉనకీ సమీపతాకో గ్రహణ కరనీ. ఐసా అర్థ హై.
ముముక్షుః- భావకీ నికటతా.
సమాధానః- హాఁ, భావ-సే నికటతా గ్రహణ కరనీ. అనాది కాలసే దేవ-గురు సచ్చే నహీం మిలే హైం. ఇసలియే ఉసే యథార్థ జ్ఞాన నహీం హుఆ హై. పరన్తు ఉపాదాన తైయార హో తో నిమిత్త మౌజూద హోతా హీ హై.
ముముక్షుః- నిమిత్తకో ఖోజనా, ఐసా నహీం?
సమాధానః- నిమిత్త ఉసే ప్రాప్త హో హీ జాతా హై, ఉనకా సాన్నిధ్య ప్రాప్త హో హీ జాతా హై. సమీపతా యానీ ఉనకా సాన్నిధ్య, సమీపతా ప్రాప్త హో జాతీ హై. ముముక్షుకో ఐసే భావ ఆయే బినా రహతే హీ నహీం. దేవ-గురు-శాస్త్రకీ సమీపతా కైసే ప్రాప్త హో? ఉనకా సాన్నిధ్య
PDF/HTML Page 1561 of 1906
single page version
కైసే ప్రాప్త హో? మేరా పురుషార్థ కైసే హో? ముఝే మార్గ కైసే గ్రహణ హో? ఉనకా సాన్నిధ్య తో, నిశ్చయ ఔర వ్యవహార దోనోం సాన్నిధ్యకీ ఉసే భావనా హోతీ హీ హై.
ముముక్షుః- వ్యవహార భీ బీచమేం ఆవశ్యక హై సహీ.
సమాధానః- హాఁ, వ్యవహార బీచమేం ఆతా హై. ఉసే భావనా హోతీ హై. ఫిర బాహర- సే యోగ కితనా బనే, వహ అలగ బాత హై. పరన్తు ఉసే భావనా హోతీ హై. సాన్నిధ్యకీ, సమీపతాకీ సబ భావనా హోతీ హై.
ముముక్షుః- రాగకీ భూమికామేం ఐసే హీ భావ ఆయే.
సమాధానః- ఐసే భావ ఆయే. ముుముక్షుకీ భూమికామేం ఐసే భావ ఆయే. సమ్యగ్దర్శన హోనేకే బాద ముక్తికా మార్గ ప్రారంభ హో తో భీ, చారిత్ర దశా హో తో భీ దేవ-గురు-శాస్త్రకే శుభ వికల్ప తో సాథమేం హోతే హీ హైం. జబతక వీతరాగ దశా నహీం హుయీ హై తబతక. ముముక్షుకో తో ఐసా హోతా హై కి దేవ-గురు-శాస్త్రకీ సమీపతా హో, ఉనకా శ్రవణ, మనన ఆదికీ భావనా హోతీ హై. పరన్తు సమ్యగ్దృష్టికో, చారిత్రవాన మునికో సబకో దేవ-గురు-శాస్త్ర తరఫకీ శుభభావనా ఆయే బినా నహీం రహతీ. బీచమేం సాథమేం హోతా హై. అణువ్రత, మహావ్రతకే శుభ పరిణామ ఆతే హైం. సాథమేం దేవ-గురు-శాస్త్రకే శుభ పరిణామ ఆతే హైం.
ముముక్షుః- భావనకా అర్థ ఆపనే యహ కియా కి ఐసే వికల్ప ఆతే హైం.
సమాధానః- హాఁ, ఐసే వికల్ప ఆతే హైం. స్వయం ఆగే జాయ, వహాఁ దేవ-గురు-శాస్త్ర ముఝే సాన్నిధ్యతామేం హో, ముఝే ఉనకీ సమీపతా హో, ఐసీ భావనా ఉసే ఆయే బినా నహీం రహతీ. బాహరకా యోగ కితనా బనే వహ అలగ బాత హై, లేకిన ఉసకీ భావనా ఐసీ హోతీ హై.
సమాధానః- ...దేవ-గురు-శాస్త్రకీ మహిమా, అన్దర శుద్ధాత్మా, మేరా చైతన్య స్వరూప కైసా హై, ఉసకీ పహచాన కరనీ. గురుదేవ బారంబార వహీ కహతే థే. గురుదేవకే ప్రవచనమేం తో గురుదేవనే బహుత మార్గ బతాయా హై, వాణీ బరసాయీ హై. వహ కరనా హై. స్వానుభూతికా మార్గ గురుదేవనే బతాయా. అంతరమేం స్వానుభూతి హోతీ హై, బాహరమేం కహీం నహీం హై. బాహర-సే కుఛ నహీం మిలతా, అంతరమేం హై, సబ ఆత్మామేం భరా హై ఉసమేం-సే ప్రగట హోతా హై.
అనన్త కాల-సే జన్మ-మరణ కరతే-కరతే మనుష్యభవ మిలా. ఇస మనుష్య భవమేం ఐసే గురుదేవ మిలే, ఉన్హోంనే మార్గ బతాయా తో వహ ఏక హీ కరనే జైసా హై. ఆత్మ స్వరూపకీ పహచాన కైసే హో? వహ.
సమాధానః- ...లేకిన వహ వ్యవహార హై. వాస్తవిక రూపసే సమ్యగ్దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్రాణి మోక్షమార్గః. సమ్యగ్దర్శన-సే శురూఆత హోతీ హై.
ముముక్షుః- వహాఁ తకకా జో జ్ఞాన హై, వహ వికల్పవాలా కహా జాయ, వ్యవహారవాలా కహా జాయ. ప్రయోజనభూత వస్తు తబతక ప్రాప్త నహీం హోతీ, శ్రద్ధా హోనేకే బాద హీ ప్రాప్త హోతీ హై.
సమాధానః- మూల అపనీ పరిణతి, భేదజ్ఞానకీ ధారా, నిర్వికల్ప స్వానుభూతి సమ్యగ్దర్శన
PDF/HTML Page 1562 of 1906
single page version
హో తో... ఉసకే పహలే జో జ్ఞాన హై, ఉసే యథార్థ నామ నహీం దే సకతే. సమ్యగ్దర్శన హో తబ ఉస జ్ఞానకో యథార్థ కహతే హైం. ఉసకే పహలే వ్యవహార బీచమేం ఆతా హై. జాననేకే లియే జ్ఞాన ఆతా హై, పరన్తు ప్రతీతి యథార్థ హో, తభీ జ్ఞానకో సమ్యకజ్ఞాన నామ కహనేమేం ఆతా హై.
ముముక్షుః- సర్వ గుణోంకీ శుద్ధి హోతీ హీ జాతీ హై. శుద్ధికీ వృద్ధి హోతీ జాతీ హై. ఐసీ బాత ఆయే, వహ కైసే హోతీ హై?
సమాధానః- కేవలజ్ఞాన హోనేకే బాద నహీం. కేవలజ్ఞాన తో పూర్ణ హో గయా.
ముముక్షుః- జ్ఞానగుణ తో హోతా హై. ఆజ జైసా గుణ హై, ఉససే కల జ్యాదా హో.
సమాధానః- కేవలజ్ఞానమేం ఐసా నహీం హోతా. వహ తో సాధక దశామేం హై. సమ్యగ్దర్శన హోనేకే బాద శుద్ధికీ వృద్ధి హోతీ హై. ఉసకీ భూమికా బఢతీ జాయ. ఉసే చతుర్థ గుణస్థాన హో, ఫిర పాఁచవా హోతా హై, లీనతా బఢతీ జాయ, ఐసే-ఐసే జ్ఞాన, దర్శన, చారిత్రకీ నిర్మలతా, అనన్త గుణోంకీ నిర్మలతా బఢతీ జాతీ హై. సమ్యగ్దర్శన-యథార్థ దృష్టి హుయీ ఇసలియే ఉసమేం జబ చారిత్ర ప్రగట హోతా హై, ఫిర సర్వ గుణోంకీ శుద్ధి హోతీ హై. సమ్యగ్దర్శన-సే హీ శుద్ధి హోతీ హై.
సర్వగుణాంశ సో సమ్యగ్దర్శన. ఉసే శుద్ధి హుయీ. ఫిర విశేష ఆగే బఢతా హై తో చారిత్ర దశా ఆతీ హై. పాఁచవీ భూమికా, ఛఠ్ఠీ-సాతవీం మునిదశా ఆయే. ఇసలియే ఉసకీ అధిక శుద్ధి హుయీ. ఉసే వీతరాగ దశాకీ ప్రాప్తి (హుయీ). పూర్ణ వీతరాగ నహీం హై, వీతరాగతాకీ వృద్ధి హుయీ. ఫిర మోహకా, రాగకా క్షయ హోకర అంతర వీతరాగ దశా పూర్ణ వీతరాగ హో, తబ ఉసే సంపూర్ణ హోతా హై. కేవలజ్ఞాన హోతా హై. వీతరాగ హోతా హై ఇసలియే కేవలజ్ఞాన హోతా హై. కేవలజ్ఞాన హోతా హై, ఇసలియే సర్వ గుణ సంపూర్ణరూపసే ప్రగట హో గయే. ఫిర సమయ-సమయమేం ఉసకీ జో పరిణతి హోతీ హై, ఉస పరిణతిమేం వృద్ధి-వృద్ధి హోతీ హై, ఐసా నహీం.
ముముక్షుః- కేవలజ్ఞాన హోనే పర సర్వ గుణ ఖీల గయే న?
సమాధానః- కేవలజ్ఞాన హోతా హై తో సర్వ గుణ పరిపూర్ణ హో గయే. ఫిర జో పరిణమన హోతా హై, వహ ఏకకే బాద ఏక, అనన్త గుణ స్వయం శుద్ధిరూప పరిణమతే హీ రహతే హైం. వీతరాగరూప పరిణమతే రహతే హైం. ఉసకా స్వభావ ఐసా హై కి పారిణామిక స్వభావ హై. ఇసలియే వహ అనన్త కాల పర్యంత పరిణమతా రహతా హై ఆనన్దరూప, జ్ఞానరూప, పరన్తు ఉసకా నాశ నహీం హోతా హై యా కమ నహీం హో జాతా. వహ పరిణమతా రహతా హై, ఏకరూప పరిణమతా రహతా హై. ఉసమేం తారతమ్యతా అగురులఘు స్వభావకే కారణ హో, పరన్తు వహ ఏకరూప హై. ఉసమేం వ- వృద్ధి నహీం కహతే. కేవలజ్ఞాన హుఆ ఇసలియే పూర్ణ హో గయా.
ముముక్షుః- తో ఫిర ఉసే అగురులఘుకీ దృష్టి-సే కైసే కహతే హైం?
సమాధానః- ఉసే వృద్ధి నహీం హోతీ. వహ తో ఏకరూప పరిణమతా హై. తారతమ్యతా (హోతీ హై). వహ తో పారిణామికభావ హై. ఉసకీ వృద్ధి-హాని తో ఉసకా స్వభావ హై. జైసే హీరామేం
PDF/HTML Page 1563 of 1906
single page version
చమక హోతీ హై, అనేక ప్రకారసే జో చమక హోతీ హై, వైసే ఉసే పారిణామికభావకీ హాని- వృద్ధి కహతే హైైం. ఉసకీ వృద్ధి, వస్తు స్థితి-సే వృద్ధి, వీతరాగతాకీ వృద్ధి, కేవలజ్ఞానకీ వృద్ధి నహీం కహ సకతే.
ముముక్షుః- .. పరన్తు పారిణామికభావకీ దృష్టి-సే అగురులఘుత్వకీ..
సమాధానః- అగురులఘుకా స్వభావ హీ ఐసా హై. పానీమేం జైసేే తరంగ ఉఠతే హైం, వైసే ఉసే పారిణామికభావ పరిణమతా రహతా హై. హాని-వృద్ధి...
ముముక్షుః- వహ తో ఉస భావకా హీ హై న?
సమాధానః- పారిణామికభావకా హీ హై. వృద్ధి-హాని నహీం కహ సకతే, పూర్ణ హో గయా. ఏకరూప పరిణమన రహతా హై. ఉసే వృద్ధి-హాని నహీం కహతే. ... వృద్ధి హోతీ హై. సాధక సీఢీ చఢతా హై. పూర్ణ వీతరాగతా హో, కేవలజ్ఞాన హో తో కృతకృత్య హో గయా. జో కరనా థా వహ కర లియా, అబ కుఛ కరనా బాకీ నహీం రహా. పురుషార్థకీ పూర్ణతా హో గయీ. కరనా కుఛ నహీం హై. సహజ స్వభావరూప ద్రవ్య పరిణమతా రహతా హై. ఫిర కరనా కుఛ నహీం హై. కరనా కుఛ నహీం హై, వహ తో నిజ స్వభావరూప పరిణమతా రహతా హై.
ముముక్షుః- కలకీ చర్చామేం ఐసా ఆయా కి భేదజ్ఞాన రాగ ఔర స్వభావకే బీచ కరనా హై. ద్రవ్య ఔర పర్యాయకే బీచ నహీం. సమయసార గాథా-౩౮మేం ఐసా ఆతా హై కి నౌ తత్త్వ- సే ఆత్మా అత్యంత భిన్న హోనే-సే శుద్ధ హై, ఐసా కహా. తో ఉసమేం తో సంవర, నిర్జరా ఔర మోక్ష భీ ఆ గయే. ద్రవ్యదృష్టి కరనీ ఔర పర్యాయదృష్టి ఛోడనీ, ఉసమేం భీ ద్రవ్య ఔర పర్యాయకే బీచ భేదజ్ఞానకా ప్రసంగ ఆయా. వైసే హీ ధ్రువ ఔర ఉత్పాద రూప చలిత భావ, నిష్క్రియ ఔర సక్రియ భావ. ఇన సబమేం ద్రవ్య ఔర పర్యాయకే బీచ తఫావత కరనా పడతా హై. తో రాగ ఔర స్వభావకే బీచకే భేదజ్ఞానకో క్యోం ప్రాధాన్యతా దీ జాతీ హై?
సమాధానః- రాగ ఔర స్వభావ దో హైం (ఉసమేం) విభావ హై ఔర యహ స్వభావ హై, ఇసలియే ఉసకీ ప్రాధాన్యతా హై. గుణ-పర్యాయకా భేద భీ దృష్టికీ అపేక్షా-సే కహనేమేం ఆతా హై. సర్వ అపేక్షా-సే (నహీం). గుణ ఔర పర్యాయ జో హై వహ అంశ-అంశ హై. లేకిన వహ అంశ హై వహ ద్రవ్యదృష్టికీ అపేక్షా-సే... జైసే సాధకదశా. జో-జో భేద పడే గుణస్థాన,... ఉన సబ భాగకో ద్రవ్యదృష్టికీ అపేక్షా-సే సబకో గౌణ కరకే ... ద్రవ్యదృష్టికీ అపేక్షా- సే. కారణ ఆశ్రయ తో ద్రవ్యకా లేనా హై. పర్యాయకా ఆశ్రయ యా గుణకా ఆశ్రయ నహీం లేనా హై. కారణ కి ఉన సబకో ... ఆతా హై. లేకిన వహ భిన్న ఐసా నహీం హై కి జైసా రాగ-సే భిన్న హై, వైసా యహ భిన్న నహీం హై. భిన్నతా-భిన్నతామేం ఫర్క హై. ఇసలియే ఉస అపేక్షా- సే కహా థా కి రాగ-సే భేదజ్ఞాన (కరనా హై). క్యోంకి స్వభావ ఔర విభావకా భేదజ్ఞాన హై. యహ భేదజ్ఞాన హై, వహ అపేక్షా అలగ హై. ఉసమేం ఆశ్రయ చైతన్య పూర్ణ ఐశ్వర్యశాలీ హై ఉసకా ఆశ్రయ లేనా హై. పర్యాయ ఔర గుణ ఏక అంశ హై. ఉసకా ఆశ్రయ నహీం లేనా హై.
PDF/HTML Page 1564 of 1906
single page version
ద్రవ్య పర దృష్టి కరనే-సే ఉసకా ఆశ్రయ హోతా హై ఔర గుణ ఏవం పర్యాయ గౌణ హో జాతే హైం. ద్రవ్యదృష్టికీ అపేక్షా-సే. ఇసలియే ఉసమేం సబ సాధక దశా ఔర సబ ఉసమేం గౌణ హో జాతా హై. జైసే ఏక రాజా పూర్ణ శక్తిశాలీ రాజా హో... కోఈ అపేక్షా-సే భిన్న హై. రాజా పూర్ణ ఐశ్వర్యశాలీ హై, యహ తో ఏక అంశ హై. పరన్తు జైసా ఉసకే దుశ్మన-సే భిన్న పడతా హై, ఉస తరహ ఉసకే రిశ్తేదారోం-సే ఉస జాతకీ భిన్నతా నహీం హై. భలే రాజా ఔర ప్రధాన ఆది సబ భిన్న వస్తుఏఁ హీ హైం. పరన్తు వహ భిన్న ఔర ఉసకే దుశ్మన-సే భిన్నతా, ఉస భేదజ్ఞానమేం ఫర్క హై. ఇసలియే దృష్టికే బలకీ అపేక్షా-సే...
దృష్టి సబ భిన్న కరతీ హై. మైం కృతకృత్య పూర్ణ హూఁ. వహ సాధకదశాకో భీ గౌణ కరతీ హై కి మైం పూర్ణ హూఁ. కృతకృత్య హూఁ. మేరే ద్రవ్యమేం కుఛ భీ అశుద్ధతా నహీం హుయీ హై. మైం తో పూర్ణ హూఁ ఔర యహ విభావ ముఝ-సే అత్యంత భిన్న హై. ఐసే భిన్నతా కరతా హై. బీచమేం జో సాధకదశా, అపూర్ణ పర్యాయ, పూర్ణ పర్యాయ సబకో గౌణ కరతీ హై. తో భీ జ్ఞాన హై వహ ఉసే లక్ష్యమేం రఖతా హై కి యే గుణ ఔర పర్యాయ హై, వహ చైతన్యకే లక్షణ హైం. చైతన్యకీ అవస్థాఏఁ హైం. ఉసకీ శుద్ధ పర్యాయ ఉసే వేదనమేం ఆతీ హై ఔర జ్ఞాన ఉసకా వివేక కరతా హై. ఉస అపేక్షా-సే భేదజ్ఞాన రాగ-సే కరనా హై. క్యోంకి గుణ ఔర పర్యాయకా భేదజ్ఞాన వహ భేద ఐసా హై కి దృష్టికా ఆశ్రయ ద్రవ్య పర జాతా హై, ఇసలియే ఉన సబకా భేద కరనా హై.
పరన్తు జైసా భేద రాగ-సే కరనా హై, వైసా భేద గుణ-పర్యాయకా, వైసా భేద నహీం హై. భేద-భేదమేం ఫర్క హై. ఇసలియే రాగ-సే భేదజ్ఞాన కరనా హై. వహ భేద హై, పరన్తు భేద-భేదమేం ఫర్క హై. ఉసకా వివేక కరనా హై. చైతన్యకే గుణ హైం-జ్ఞాన, దర్శన, చారిత్ర వహ సబ ఏక- ఏక అంశ హైం. చైతన్య తో అఖణ్డ పూర్ణ శక్తివాన హై. ఏక-ఏక అంశ వైసే నహీం హై, అతః ఉసకా ఆశ్రయ నహీం కరనా హై. వహ అంశ హై. ఇసలియే ఉన సబకో గౌణ కరనా హై. ఔర దృష్టి తో ఉన సబకో నికాల దేతీ హై. నిమిత్తకీ అపేక్షా-సే అపూర్ణ-పూర్ణ పర్యాయ హుయీ, ఇసలియే దృష్టి సబకో భిన్న కరతీ హై. మైం తో ఏక పూర్ణ హూఁ, కృతకృత్య హూఁ. ఇస తరహ దృష్టికే బలమేం సబ నికల జాతా హై. మైం పూర్ణ హూఁ.
లేకిన యది పూర్ణ హీ హో తో బీచమేం సాధకదశా నహీం రహతీ. ఉసమేం సమ్యగ్దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్ర ఆది సబ అవస్థాఏఁ తో హోతీ హైం. అతః జ్ఞాన ఉసకా వివేక కరతా హై కి కోఈ అపేక్షాసే యే గుణ హైం, వహ చైతన్యకే హైం. చారిత్రకీ పర్యాయ ప్రగట హోతీ హై వహ చైతన్యమేం (ప్రగట హోతీ హై). సమ్యగ్దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్ర సబ చైతన్యమేం ప్రగట హోతీ హై. పరన్తు ద్రవ్య పర దృష్టి కరనే-సే ప్రగట హోతీ హై. ఇసలియే మైం నౌ తత్త్వకీ పరిపాటీ ఛోడకర ముఝే ఏక ఆత్మా ప్రాప్త హోఓ. నౌ తత్త్వకీ పరిపాటీ పర దృష్టి నహీం రఖనీ హై, దృష్టి ఏక ఆత్మా పర రఖనీ హై. ఆత్మా పర దృష్టి కరనే-సే సబ నిర్మల పర్యాయ ప్రగట హోతీ హై. పరన్తు ఉసకా ఆశ్రయ నహీం లేనా హై. పరన్తు వహ పర్యాయ, జైసే విభావ భిన్న హై, వైసే పర్యాయ ఉస తరహ (భిన్న)
PDF/HTML Page 1565 of 1906
single page version
నహీం హై. ఉసకా వేదన చైతన్యమేం హోతా హై, ఉసకీ స్వానుభూతికా వేదన హోతా హై, ఉసకీ వీతరాగ దశాకా వేదన హోతా హై. ఇసలియే ఉస విభావ-సే (జైసే) భిన్న పడనా హై, వైసే ఇససే భిన్న నహీం పడనా హై. ఇస అపేక్షా-సే కహా థా.
ముముక్షుః- రాగ హై వహ భిన్న హోకర చలా జాతా హై ఔర ఇసకీ అన్దరమేం అధిక- అధిక వృద్ధి హోతీ హై.
సమాధానః- వృద్ధి హోతీ హై. అన్దర చైతన్యమేం శుద్ధాత్మామేం పర్యాయ ప్రగట హోతీ హై. పరన్తు ఉస పర దృష్టి దేనే-సే యా ఉసకా ఆశ్రయ కరనే-సే వహ ప్రగట నహీం హోతా. ఆశ్రయ ద్రవ్యకా లే తో హీ వహ శుద్ధాత్మాకీ పర్యాయ ప్రగట హోతీ హై. ఇసలియే దృష్టి తో ఏక పూర్ణ పర హీ రఖనీ హై. పర్యాయ పర యా గుణ పర యా ఉసమేం రుకనా, ఉస పర దృష్టి నహీం రఖనీ హై. పరన్తు జ్ఞానమేం రఖనా హై కి యే పర్యాయ చైతన్యకే ఆశ్రయ-సే ప్రగట హోతీ హై. వహ కహీం జడకీ హై ఐసా (నహీం హై). జ్ఞాన యథార్థ కరనా. దృష్టి పూర్ణ పర రఖనీ, పరన్తు జ్ఞాన యథార్థ హో తో ఉసకీ సాధకదశాకీ పర్యాయ యథార్థపనే ప్రగట హోతీ హై.
జ్ఞాన భీ వైసా హీ హో సర్వ అపేక్షా-సే, ఉసకీ దృష్టిమేం ఐసా హీ హో కి మైం పూర్ణ హీ హూఁ, అబ కుఛ కరనా నహీం హై, తో ఉసమేం భూల పడతీ హై. దృష్టి పూర్ణ పర హోతీ హై, ద్రవ్య పర, పరన్తు జ్ఞానమేం ఐసా హోతా హై కి మేరీ పర్యాయ అభీ అధూరీ హై. వహ సబ జ్ఞానమేం హో తో సాధక దశా ప్రగట హోతీ హై. నహీం తో ఉసకీ దృష్టి జూఠీ హోతీ హై. సర్వ అపేక్షా- సే పూర్ణ హీ హూఁ ఔర రాగ ఏవం అపూర్ణ పర్యాయ, వహ రాగ తో ముఝ-సే భిన్న హై, పరన్తు హోతా హై చైతన్యకీ పురుషార్థకీ కమజోరీ-సే. వహ సబ ఖ్యాలమేం రఖే తో పురుషార్థ ఉఠతా హై. ఉసమేం ఆనన్ద దశా, వీతరాగ దశా సబ ప్రగట హోతా హై. పహలే దృష్టికీ అపేక్షా-సే దో భాగ హోతే హైం. జ్ఞాన ఉసకా వివేక కరతా హై. గురుదేవనే అనేక ప్రకార-సే సమఝాయా హై. గురుదేవనే పరమ ఉపకార కియా హై. సబ అపేక్షాఏఁ గురుదేవనే సమఝాయీ హైం.
ముముక్షుః- దూసరా ప్రశ్నః- ఆత్మా జ్ఞానస్వరూప హై ఔర ఉసకా లక్షణ జ్ఞాన. తథా ఆత్మా అనుభూతిమాత్ర హై. ఉసమేం తో మాత్ర వేదనరూప లక్షణసే పహచాన కరవాయీ హై. తో పహచాన కరనేకే లియే కౌన-సీ పద్ధతి సరల హై?
సమాధానః- అనుభూతి లక్షణ యానీ ఉసమేం జ్ఞాన లక్షణ కహనా చాహతే హైం. అనుభూతి అర్థాత వేదనకీ అపేక్షా యహాఁ నహీం హై. వహ తో జ్ఞాన లక్షణ హై. జ్ఞాన లక్షణ హై వహ అసాధారణ హై. జ్ఞాన లక్షణ-సే హీ పహచాన హోతీ హై. అనుభూతి అర్థాత జ్ఞాన లక్షణ కహనా చాహతే హైం. జ్ఞాన లక్షణ-సే హీ ఉసకీ పహచాన హోతీ హై. జ్ఞాన లక్షణ ఉసకా ఐసా అసాధారణ లక్షణ హై కి ఉససే చైతన్యకీ పహచాన హోతీ హై. ఇసలియే అనుభూతిమేం వేదన అపేక్షా నహీం లేనీ హై. వేదన తో వర్తమానమేం ఉసకీ దృష్టి విభావ తరఫ హై. వహాఁ-సే స్వ-ఓర ముడనా. జ్ఞాన లక్షణ-సే పహచాన హోతీ హై.