૨૩૭
મુમુક્ષુઃ- મતલબ વહાઁ અસ્તિત્વ .. કહના હૈ ઔર અપના ધ્યાન નહીં રહતા હૈ ઔર અપના આનન્દકા અનુભવ નહીં કર રહા હૈ, ઐસા હી ન?
સમાધાનઃ- આનન્દકી અનુભૂતિ નહીં હૈ. વહાઁ અનુભવકા અર્થ ઐસા નહીં હૈ કિ ઉસે સ્વાનુભવ હૈ. ઐસા અર્થ નહીં હૈ. સ્વયં અપને સ્વભાવરૂપ પરિણમતા હૈ. બસ! ઐસા ઉસકા અર્થ હૈ. આનન્દકી અનુભૂતિકા અર્થ નહીં હૈ. જ્ઞાનકા નાશ નહીં હુઆ હૈ, પરન્તુ જ્ઞાન જ્ઞાનરૂપ પરિણમતા હૈ. ઉસકા અસ્તિત્વ અસ્તિત્વરૂપ હૈ. પરન્તુ ઉસ અસ્તિત્વકી ઉસે પ્રતીતિ નહીં હૈ. અસ્તિત્વ જ્ઞાન જ્ઞાનરૂપ હૈ, પરન્તુ ઉસ અસ્તિત્વકી ઉસે સ્વયંકો પ્રતીતિ નહીં હૈ. અપની તરફ યદિ લક્ષ્ય કરે તો સ્વયંકો અસ્તિત્વ ગ્રહણ હો ઐસા હૈ. જ્ઞાન જ્ઞાનરૂપ પરિણમતા હૈ, લેકિન વહ દેખતા નહીં હૈ. ઉસકા સ્વભાવ હી અનુભૂતિસ્વરૂપ હૈ. વહ સ્વયં વેદનસ્વરૂપ આત્મા હૈ. પરન્તુ ઉસે વહ પ્રગટરૂપસે વેદતા નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વહાઁ તો પ્રથમ આત્માકો જાનના ઐસા કહા હૈ, શ્રદ્ધાન બાદમેં, ઐસા લિયા હૈ.
સમાધાનઃ- જબ વહ સ્વયં અપની તરફ જાય (ઉસમેં) પહલે સ્વયંકો જ્ઞાન-સે પહચાને. વસ્તુ સ્વરૂપ-સે ઉસે પ્રતીત યથાર્થ નહીં હૈ. પહલે જ્ઞાન યથાર્થ કરના, ફિર પ્રતીત કરની, ફિર આચરણ કરના, ક્રમ ઐસા લિયા હૈ. અનાદિ-સે સ્વયંકો સચ્ચી સમઝ હી નહીં હૈ. ઇસલિયે વ્યવહારમેં ઐસા કહે કિ સ્વયંને અપના જ્ઞાન યથાર્થ નહીં કિયા હૈ, ઇસલિયે તૂ યથાર્થ કર તો શ્રદ્ધા યથાર્થ હોગી, ઐસા કહનેમેં આતા હૈ.
બાકી વાસ્તવમેં સમ્યગ્દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રાણી મોક્ષમાર્ગ (હૈ). યથાર્થ પ્રતીત હો તો હી મોક્ષમાર્ગકા પ્રારંભ હોતા હૈ. લેકિન ઉસે પહલે જ્ઞાન કરના ચાહિયે. ઉસકે માર્ગમેં ઐસા આતા હૈ કિ તૂ યથાર્થ જ્ઞાન કર, ફિર શ્રદ્ધા હોતી હૈ. ઇસલિયે પ્રથમ જ્ઞાન કરનેકા આતા હૈ. અનાદિકા અનજાના..
મુમુક્ષુઃ- ઉસકા અર્થ યહ હૈ કિ પ્રથમ શ્રદ્ધા કરની તો હી જ્ઞાન હુઆ ઐસા કહનેમેં આયે.
સમાધાનઃ- હાઁ, શ્રદ્ધા યથાર્થ હો તો હી યથાર્થ જ્ઞાન હોતા હૈ. પરન્તુ પ્રથમ સમઝ જૂઠી હૈ, ઇસલિયે પ્રથમ સમઝન યથાર્થ કર. વ્યવહાર-સે ઐસા આતા હૈ. કથન ઐસા હૈ કિ વ્યવહારમેં પહલે જ્ઞાન યથાર્થ કર. સિર્ફ કથન હૈ ઐસા નહીં, પહલે ઉસે જાનનેકા બીચમેં આતા હૈ. પ્રતીતિ બાદમેં યથાર્થ હોતી હૈ. જ્ઞાન યથાર્થ ન હો તો પ્રતીતિ યથાર્થ નહીં હોતી હૈ. પરન્તુ પ્રતીતિ યથાર્થ હો તો હી જ્ઞાનકો યથાર્થ કહનેમેં આતા હૈ. નિશ્ચય દૃષ્ટિ-સે ઐસા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દો બાત આતી હૈ.
સમાધાનઃ- દો બાત હૈ, દો બાત ઐસી હૈ.