૩૨૨
મુમુક્ષુઃ- દો બાતમેં હમેં ગડબડ બહુત હોતી હૈ. એક કહ તો હમેં ઠીક રહતા હૈ. શ્રદ્ધા કરની હૈ તો શ્રદ્ધા પર જોર દેં.
સમાધાનઃ- સચ્ચી સમઝ બિના શ્રદ્ધા યથાર્થ હોતી નહીં ઔર યથાર્થ શ્રદ્ધા બિના જ્ઞાન યથાર્થ હોતા નહીં.
મુમુક્ષુઃ- દોનોં સંલગ્ન હૈ ઐસે લેના?
સમાધાનઃ- દોનોં સાથમેં સંલગ્ન હૈ.
મુમુક્ષુઃ- તો હમેં જ્ઞાન ભી કરના ઔર શ્રદ્ધા ભી કરની.
સમાધાનઃ- જ્ઞાન ઔર શ્રદ્ધા દોનોં સાથ હી હૈ. યથાર્થ શ્રદ્ધા હો ઉસે યથાર્થ જ્ઞાન હુએ બિના રહતા નહીં ઔર જિસે યથાર્થ જ્ઞાન હો ઉસે શ્રદ્ધા યથાર્થ હોતી હી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- પાત્ર શિષ્ય સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરને હેતુ કૈસા ચિંતવન, મનન કરે કિ જિસસે ઉસે પ્રયોજનકી શીઘ્ર સિદ્ધિ હો? ચિંતવન, મનન કૈસા હોના ચાહિયે?
સમાધાનઃ- નિરંતર જ્ઞાયકકા ચિંતવન હોના ચાહિયે કિ મુઝે જ્ઞાયક હી ચાહિયે, દૂસરા કુછ નહીં ચાહિયે. સબ શુભાશુભ ભાવ જો વિભાવભાવ હૈ, વિભાવભાવમેં જિસે શાન્તિ નહીં લગતી, મેરા સ્વભાવ જ્ઞાયક સ્વરૂપ આત્મા હી સુખરૂપ ઔર આનન્દરૂપ હૈ. ઉસકા ચિંતવન, ઉસકા મનન, ઉસકે લિયે ઉસે બારંબાર ઉસીકા અભ્યાસ, ઉસ જાતકે શ્રુતકા ચિંતવન, દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય, આત્માકા દ્રવ્ય ક્યા? ગુણ ક્યા? ઔર પર્યાય ક્યા? ઉસ જાતકા ચિંતવન, મનન (ચલના ચાહિયે). અનેક પ્રકાર-સે જો પ્રયોજનભૂત તત્ત્વ હૈ, ઉસકે વિચાર, નિમિત્ત-ઉપાદાન આદિ અનેક પ્રકાર-સે ઉસ તરફકા ચિંતવન મનન હોતા હૈ.
મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, પરપદાર્થકા કર્તા નહીં હૂઁ, પ્રત્યેક દ્રવ્ય સ્વતંત્ર હૈં, અનેક જાતકા ચિંતવન (ચલે). લેકિન (વહ સબ) એક જ્ઞાયકકી સિદ્ધિકે લિયે (હોતા હૈ). મેરા જ્ઞાયક ચૈતન્યતત્ત્વ, જ્ઞાયક જ્ઞાયકરૂપ કૈસે પરિણમે, ઐસી ભાવના ઉસે નિરંતર હોતી હૈ. ચિંતવન, મનન બારંબાર ઉસીકા હોતા હૈ. ક્ષણ-ક્ષણમેં ઉસકા ચિંતવન, મનન કૈસે રહે, ઐસા ઉસકા પ્રયત્ન હોતા હૈ. ઉસમેં વહ થકતા નહીં હૈ. બારંબાર ઉસીકા ચિંતવન, મનન હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- મૈં એક જ્ઞાયક હૂઁ, ઐસા હમેં બારંબાર વિચાર કરના?
સમાધાનઃ- વિચારના નહીં, જ્ઞાયકકા સ્વભાવ પહચાનકર વિચાર કરના. ઐસે રટનમાત્ર- સે નહીં હોતા. પરન્તુ અંતરમેં સ્વભાવકો ગ્રહણ કરને-સે હોતા હૈ. પ્રજ્ઞા-સે ભિન્ન કિયા, પ્રજ્ઞા-સે ગ્રહણ કિયા. અંતરમેં-સે ગ્રહણ કરને-સે ઉસકી સૂક્ષ્મ સન્ધિમેં-સે ચૈતન્યકો ભિન્ન કરનેકા બારંબાર પ્રયત્ન કરે તો વહ ભિન્ન પડ જાતા હૈ. ઉસકી પ્રજ્ઞાછૈની-સે ભિન્ન પડતા હૈ. બારંબાર ઉસીકા પ્રયત્ન કરે. ઉસકી પૂરી દિશા બદલ જાય, જ્ઞાયક તરફ (હો જાતી હૈ). જો દૃષ્ટિ બાહર જાતી થી, ઉસ દૃષ્ટિકો બારંબર જ્ઞાયક તરફ, જ્ઞાયક ઓર હી ઉસકી