૨૩૭
પરિણતિ બારંબાર મુડતી રહે, અભ્યાસ રૂપ-સે, યથાર્થ તો બાદમેં હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- પ્રત્યેક વિચારકા બહાવ જ્ઞાયક-ઓર હી હોતા હૈ.
સમાધાનઃ- જ્ઞાયક તરફકા હી હોતા હૈ. જ્ઞાયકકી સિદ્ધિ કૈસે હો? જ્ઞાયકકી પ્રસિદ્ધિ કૈસે હો? ઉસ ઓર હી (પ્રયત્ન રહતા હૈ).
મુમુક્ષુઃ- પ્રજ્ઞાછૈની અર્થાત ભેદજ્ઞાન કરના?
સમાધાનઃ- હાઁ. ભેદજ્ઞાન કરના. પ્રજ્ઞા-સે ચૈતન્યકો ગ્રહણ કરના ઔર પ્રજ્ઞા-સે ભિન્ન કરના. વિભાવ-સે ભિન્ન ઔર સ્વભાવકા ગ્રહણ કરના. એકત્વ ઔર વિભક્ત. પર- સે વિભક્ત, વિભાવ-સે વિભક્ત ઔર સ્વભાવમેં એકત્વ.
મુમુક્ષુઃ- પર-સે વિભક્ત ઐસા ચિંતવન કરે તો ભી ઉસકા સ્વ તરફ જાનેકા પ્રયત્ન હૈ.
સમાધાનઃ- પર-સે વિભક્ત ચિંતવન કરે, યથાર્થપને વિભક્ત ચિંતવે તો ઉસમેં સ્વકી એકત્વતા આ જાતી હૈ. લેકિન સ્વ-તરફકા, અસ્તિત્વ તરફકે ગ્રહણકા લક્ષ્ય નહીં હૈ, ઔર બાહર યહ સબ અનિત્ય હૈ, યહ સબ દુઃખરૂપ હૈ, ઐસા કરતા રહે (ઔર) અપને અસ્તિત્વકા ગ્રહણ નહીં હૈ તો વહ વિભક્તપના ભી યથાર્થ નહીં હૈ. એકત્વ અસ્તિત્વ ગ્રહણ કિયે બિનાકા વિભક્તપના યથાર્થ નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- એકત્વ-વિભક્ત કહનેમેં આતા હૈ, લેકિન શુરૂઆત એકત્વ-સે હી હોતી હૈ.
સમાધાનઃ- શુરૂઆત એકત્વ-સે હી હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઉસમેં વિભક્ત આ જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- ઉસમેં વિભક્ત આ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- એક દ્રવ્ય-સે દૂસરે દ્રવ્યકી ભિન્નતા, યે તો ગુરુદેવકે ઔર આપકે પ્રતાપ- સે થોડા-થોડા મુમુક્ષુઓંકો ખ્યાલમેં આતા હૈ કિ યહ દ્રવ્ય ભિન્ન ઔર યહ દ્રવ્ય ભિન્ન હૈ. પરન્તુ દ્રવ્ય-ગુણ ઔર પર્યાય, ઉસમેં કિસ પ્રકાર ભિન્નતા કરકે અનુભવ કરના, ઇસ વિષયમેં હમેં માર્ગદર્શન દીજિયે.
સમાધાનઃ- એક દ્રવ્ય ઔર દૂસરા દ્રવ્ય અત્યંત ભિન્ન હૈં, ઉન્હેં પ્રદેશભેદ હૈ. વહ તો ભિન્ન હૈ. વિભાવ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ. શાસ્ત્રમેં ભેદજ્ઞાન કરનેકા આતા હૈ, વિભાવ- સે વિભક્ત હો. ગુણ-પર્યાયસે ભેદજ્ઞાન કરનેકા નહીં આતા હૈ. ભેદજ્ઞાન તો વિભાવ-સે કરના હૈ. ગુણ ઔર પર્યાયકે લક્ષણ પહચાનકર ઔર આત્મામેં અનન્ત ગુણ ઔર પર્યાય ક્યા હૈ, ઉસકા જ્ઞાન કરકે, ઉસકે ભેદમેં અટકના નહીં. ઉસકે ભેદ વિકલ્પમેં નહીં રુકકર, એક અખણ્ડ ચૈતન્ય પર દૃષ્ટિ રખને-સે ઉસમેં જો ઉસકે અનન્ત ગુણ ઔર શુદ્ધ પર્યાય હૈ, વહ પ્રગટ હોતી હૈ.
ઉસકા-ગુણ-પર્યાયકા-ભેદજ્ઞાન નહીં કરના હૈ, અપિતુ ઉસકા જ્ઞાન કરના હૈ કિ અનન્ત ગુણ આત્મામેં (હૈં). આત્મા અનન્ત ગુણોઁ-સે ગુઁથા હુઆ અભેદ તત્ત્વ હૈ. ઉસમેં