૨૩૯
તો પર્યાય દ્રવ્યકે સાથ એકત્વકા અનુભવ કૈસે કરતી હૈ?
સમાધાનઃ- દ્રવ્યમેં પર્યાય નહીં હૈ, પર્યાયમેં દ્રવ્ય નહીં હૈ. વહ દૃષ્ટિકી અપેક્ષા- સે કહનેમેં આતા હૈ. દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ કરને-સે દૃષ્ટિકે વિષયમેં એક દ્રવ્ય આતા હૈ. બાકી સર્વ અપેક્ષા-સે દ્રવ્યમેં પર્યાય નહીં હૈ ઔર પર્યાયમેં દ્રવ્ય નહીં હૈ, વહ સર્વ અપેક્ષા- સે નહીં હૈ. પર્યાયકો દ્રવ્યકા આશ્રય હૈ ઔર દ્રવ્ય પર્યાયરૂપ પરિણમતા હૈ. ઇસ પ્રકાર દૂસરી એક અપેક્ષા હૈ. સર્વ અપેક્ષા-સે પર્યાય દ્રવ્ય નહીં હૈ ઔર દ્રવ્ય પર્યાય નહીં હૈ, વહ સર્વ અપેક્ષા-સે નહીં હૈ. પર્યાય સર્વથા ભિન્ન હો તો પર્યાય સ્વયં દ્રવ્ય બન જાય. સર્વ અપેક્ષા-સે ઐસા નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- યહાઁ દ્રવ્ય યાની ધ્રુવ ભાવ. યહાઁ દ્રવ્ય યાની ધ્રુવ ભાવ ઔર પર્યાય ભાવ. ઐસે દો ભાવ લેને હૈં.
સમાધાનઃ- ધ્રુવ ભાવ તો વહ અકેલા ધ્રુવ નહીં હૈ. ધ્રુવકો ઉત્પાદ-વ્યયકી અપેક્ષા હૈ. ઉત્પાદ-વ્યય બિનાકા ધ્રુવ નહીં હૈ. અકેલા ધ્રુવ નહીં હો સકતા. ઉત્પાદ-વ્યયકી અપેક્ષાવાલા ધ્રુવ હૈ. કોઈ અપેક્ષા-સે અંશ ભિન્ન હૈં, પરન્તુ એકદૂસરેકી અપેક્ષા રખતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- પહલે નિરપેક્ષ-સે જાનના ચાહિયે ઔર ફિર સાપેક્ષાતા લગાની ચાહિયે અર્થાત ધ્રુવ ધ્રુવ-સે હૈ ઔર પર્યાય-સે નહીં હૈ. અથવા પર્યાય પર્યાય-સે હૈ ઔર ધ્રુવ- સે નહીં હૈ. ઇસ પ્રકાર નિરપેક્ષતા સિદ્ધ કરકે, ફિર સાપેક્ષતા અર્થાત દ્રવ્યકી પર્યાય હૈ ઔર પર્યાય દ્રવ્યકી હૈ, ઐસે લેના ચાહિયે? ઐસા સમઝનમેં ક્યા દોષ આતા હૈ?
સમાધાનઃ- પહલે નિરપેક્ષ ઔર ફિર સાપેક્ષ. જો નિરપેક્ષ યથાર્થ સમઝે ઉસે સાપેક્ષ યથાર્થ હોતા હૈ. ઉસમેં પહલે સમઝનેમેં પહલા-બાદમેં આતા હૈ, પરન્તુ યથાર્થ પ્રગટ હોતા હૈ, ઉસમેં દોનોં સાથમેં હોતે હૈં. જો યથાર્થ નિરપેક્ષ સમઝે, ઉસકે સાથ સાપેક્ષ હોતા હી હૈ. અકેલા નિરપેક્ષ પહલે સમઝે ઔર ફિર સાપેક્ષ (સમઝે), વહ તો વ્યવહારકી એક રીત હૈ. અનાદિ કાલ-સે તૂને સ્વરૂપકી ઓર દૃષ્ટિ નહીં કી હૈ, ઇસલિયે દ્રવ્યદૃષ્ટિ કર. ઐસે દ્રવ્યદૃષ્ટિ કર. પહલે તૂ યથાર્થ જ્ઞાન કર, ઐસા સબ કહનેમેં આતા હૈ.
ઇસ પ્રકાર તૂ પહલે નિરપેક્ષ દ્રવ્યકો પહચાન. નિરપેક્ષ પહચાનકે સાથ સાપેક્ષ ક્યા હૈ, વહ ઉસકે સાથ આ હી જાતા હૈ. યદિ અકેલા નિરપેક્ષ આયે તો વહ નિરપેક્ષ યથાર્થ નહીં હોતા.
મુમુક્ષુઃ- અકેલા નિરપેક્ષ હૈ, વહ એકાન્ત હો ગયા.
સમાધાનઃ- વહ એકાન્ત હો જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- આપકા કહના યહ હૈ કિ સમઝનેમેં પહલે નિરપેક્ષ ઔર બાદમેં સાપેક્ષ, ઐસે સમઝનમેં દો પ્રકાર પડતે હૈં. વાસ્તવમેં તો દોનોં સાથ હી હૈં.
સમાધાનઃ- વાસ્તવમેં દોનોં સાથ હૈં. સમઝનેમેં (આગે-પીછે) હોતા હૈ.