૩૩૮
સમાધાનઃ- વિકલ્પમેં આયગા, લેકિન ભીતરમેં-સે પરિણતિ તો હુયી નહીં હૈ. વિકલ્પ તો બીચમેં આતા હૈ. પરન્તુ ઐસી શ્રદ્ધા હોની ચાહિયે કિ ભીતરમેં-સે મેરા સ્વભાવ કૈસે પ્રગટ હોવે? ઐસી ભાવના હોની ચાહિયે. વિકલ્પ તો બીચમેં આતા હૈ. વિકલ્પ-સે હોતા નહીં હૈ. વિકલ્પ-સે કુછ હોતા નહીં હૈ, વહ તો બીચમેં આતા હૈ. પરન્તુ ભીતરમેં- સે ઐસી પરિણતિ પ્રગટ કરની ચાહિયે. પરિણતિકા પ્રયાસ કરના ચાહિયે. ઐસે વિકલ્પ તો આતે હૈં. વિકલ્પ-સે હોતા (નહીં). વિકલ્પ તો હૈ, તો ક્યા કરના? ભીતરમેં તો ગયા નહીં હૈ. તો વિકલ્પ તો બીચમેં આતા હૈ. વિકલ્પ-સે મૈં ભિન્ન હૂઁ, ઐસી શ્રદ્ધા કરની ચાહિયે. મૈં ભિન્ન હૂઁ, યે ભી વિકલ્પ હોતા હૈ. મેરા સ્વભાવ ભિન્ન હૈ, યે ભી વિકલ્પ હોતા હૈ. ઐસા જાન લેતા હૈ કિ મૈં ભિન્ન હૂઁ. ઐસે ભિન્ન હો નહીં જાતા હૈ, વિકલ્પ હોતા હૈ. પરન્તુ યથાર્થ ભિન્નતા તો ઐસી પરિણતિ ન્યારી હોવે તબ ભિન્નતા તો હોતી હૈ. પરિણતિ ન્યારી હુએ બિના ભિન્નતા હો સકતી નહીં.
મૈં અનાદિઅનન્ત શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ, અનાદિઅનન્ત. ઐસા વિકલ્પ નહીં, પરન્તુ ઐસી પરિણતિ હોની ચાહિયે. બીચમેં ભાવના કરતા હૈ તો વિકલ્પ તો આતા હૈ. પરન્તુ શ્રદ્ધા ઉસકી ઐસી હોની ચાહિયે કિ મેરી પરિણતિ કૈસે ન્યારી હોવે? પરિણતિ ન્યારી હોવે તબ ભેદજ્ઞાન હોતા હૈ, તબ નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હૈ. ઐસે તો નહીં હોતા, વિકલ્પમાત્ર-સે તો નહીં હોતા.
પૂછા ન કૈસા ચિંતવન કરના? ચિંતવન તો બીચમેં ઐસા આતા હૈ કિ મૈં ચૈતન્ય દ્રવ્ય હૂઁ. મેરા સ્વભાવ ભિન્ન હૈ. ઉસકી લગન, મહિમા સબ ભીતરમેં-સે હોના ચાહિયે, તો હો સકતા હૈ. પરિણતિ તો ન્યારી હોવે તબ કાર્ય હોતા હૈ. પરિણતિ હુએ બિના નહીં હોતા હૈ. સ્વભાવ ભીતરમેં-સે યથાર્થ ગ્રહણ કરે તબ હોતા હૈ. બાહર સ્થૂલ વિકલ્પ- સે નહીં હોતા હૈ. વિકલ્પ-સે તો હોતા હી નહીં. વિકલ્પ-સે નિર્વિકલ્પ દશા હો સકતી નહીં. તો ક્યા કરના? ભાવના કરની. વિકલ્પ તો બીચમેં આતા હૈ. પરન્તુ પરિણતિ કૈસે ન્યારી હોવે? અપને ભીતરમેં જાકર ઐસી શ્રદ્ધા કરના. ભીતરમેં જાકર ઐસી પરિણતિ પ્રગટ કરનેકા પ્રયાસ કરના ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- નિર્વિકલ્પ દશા માને ક્યા? નિર્વિકલ્પ દશામેં ક્યા હોતા હૈ? વિચારશૂન્ય દશા હોતી હૈ? યા ક્યા હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- વિચારશૂન્ય નહીં હોતા હૈ, શૂન્ય દશા નહીં હોતી હૈ. ચૈતન્યતત્ત્વ હૈ, શૂન્યતા નહીં હોતી. વિચાર શૂન્ય હો જાય (ઐસા નહીં હૈ). ચૈતન્યતત્ત્વ હૈ. ચૈતન્યકા સ્વાનુભવ હોતા હૈ. અનન્ત ગુણ-સે ભરા ચૈતન્ય પદાર્થ હૈ, ઉસકી ઉસકો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. ઉસકા આનન્દ હોતા હૈ. ઐસે અનન્ત ગુણ-સે ભરા ચૈતન્ય પદાર્થ હૈ. જાગૃતિ હોતી હૈ, શૂન્યતા નહીં હોતી હૈ. શૂન્યતા નહીં હોતી, જાગૃતિ હોતી હૈ.