૪ લીનતા કરને-સે અતીન્દ્રિય જ્ઞાન બઢતે જાતા હૈ. અતીન્દ્રિયકા અનુભવ બઢતે જાતા હૈ. બાહર એકત્વબુદ્ધિ હોને-સે ઇન્દ્રિય જ્ઞાન રહતા હૈ, ભીતરમેં ઉપયોગ જાય તો અતીન્દ્રિય જ્ઞાન પ્રગટ હોતા હૈ. એકત્વબુદ્ધિકા દોષ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- બહિનશ્રી! યે એકત્વબુદ્ધિ તો પરપદાથા-સે કરના નહીં ચાહતે, ફિર ભી લેકિન ફિર ભી ઉસ તરફલક્ષ્ય ક્યોં બાર-બાર જાતા હૈ?
સમાધાનઃ- કરના નહીં ચાહતા હૈ તો ભી પરિણતિ તો ઐસી અનાદિ-સે હો રહી હૈ એકત્વબુદ્ધિ. ભાવના નહીં હૈ. એકત્વબુદ્ધિ નહીં કરના, નહીં કરના (ઐસા હોતા હૈ, લેકિન) ભીતરમેં હો રહી હૈ તો ઉસકો તોડ દેના ચાહિયે. વિચાર કરે, સૂક્ષ્મ ઉપયોગ કરે, પ્રજ્ઞાછૈની તૈયાર કરકે ઉસકો તોડ દેના ચાહિયે.
જો વિકલ્પકી જાલ ચલ રહી હૈ, ઉસ વિકલ્પકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ હો રહી હૈ. વહ એકત્વબુદ્ધિ તોડ દેની ચાહિયે. ઇચ્છા નહીં હોવે તો તોડ દેના ચાહિયે. સચ્ચી ભાવના ઉસે કહનેમેં આતી હૈ કિ જો ઉસે તોડનેકા પ્રયત્ન કરે. ઉસકો-એકત્વબુદ્ધિ તોડનેકા પ્રયત્ન કરના ચાહિયે. સ્વમેં એકત્વ ઔર પર-સે વિભક્ત. સ્વમેં એકત્વબુદ્ધિ કરના ચૈતન્યમેં ઔર પર-સે વિભક્ત હો જાના. એકત્વબુદ્ધિકા દોષ હૈ, મિથ્યાત્વ, ભૂલ હૈ વહ વહી હૈ.
સ્વમેં એકત્વબુદ્ધિ નહીં કી ઔર પરમેં એકત્વબુદ્ધિ કી, ઇસ ભૂલકે કારણ સબ ભૂલ ચલતી હૈ. સબ પરિણતિ વિભાવ તરફ જાતી હૈ. અપની એકત્વબુદ્ધિુહુયી તો અતીન્દ્રિય જ્ઞાન પ્રગટ હુઆ, લીનતા પ્રગટ હુયી, તો જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર સબકી અપની ઓર પરિણતિ હુયી. પર તરફ દૃષ્ટિ હૈ તો દૃષ્ટિ ભી મિથ્યા, જ્ઞાન ભી મિથ્યા ઔર ચારિત્ર ભી મિથ્યા. ઔર અપની તરફ દૃષ્ટિ ગયી તો જ્ઞાન સમ્યક હુઆ ઔર ચારિત્ર ભી સમ્યક હુઆ. સબ સમ્યક હુઆ.
સર્વગુણાંશ સો સમ્યગ્દર્શન. સર્વ ગુણોંકા અંશ સમ્યગ્દર્શનમેં પ્રગટ હો જાતા હૈ. સ્વરૂપ અનુભવમેં. ઔર વિભાવમેં હૈ તો સબ વિભાવકી પરિણતિ હૈ. .. બાહરમેં માન લિયા કિ નૌ તત્ત્વકા શ્રદ્ધાન કરતે હૈં યા છઃ દ્રવ્યકા શ્રદ્ધાન કરતે હૈં, ઉસમેં સમ્યગ્દર્શન નહીં હો જાતા હૈ. વહ તો વિકલ્પ માત્ર હૈ. ભૂતાર્થ નય-સે ચૈતન્યકો ગ્રહણ કરતા હૈ તો સમ્યગ્દર્શન હોતા હૈ, તો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. ઔર ભેદ વિકલ્પમેં રુકને-સે કહીં સમ્યગ્દર્શન નહીં હો સકતા હૈ. વહ તો બીચમેં આતા હૈ. ગુણકા ભેદ વિચારમેં આતે હૈં. ઉસમેં રુક જાય તો સ્વાનુભૂતિ નહીં હોતી હૈ. વિકલ્પ ટૂટ જાય, ઉસમેં લીનતા હોવે તબ સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. ચૈતન્યમેં લીનતા, ચૈતન્ય તરફ દૃષ્ટિ (કરે) તો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. જ્ઞાન સબકા હોતા હૈ. ગુણકા, પર્યાયકા, સબ જ્ઞાનમેં આતા હૈ.
સમાધાનઃ- યથાર્થ ભાવના, લગની ઔર પુરુષાર્થ હો તો પ્રગટ હુએ બિના રહતા હી નહીં. દેર લગે, લેકિન ઉસ તરફકા પ્રયત્ન હો ઔર વહ ઐસે હી પુરુષાર્થ ચાલૂ