૧૦ હોતા હૈ, પહલે ઉસકા અભ્યાસ હોતા હૈ. ઇસલિયે ઇસકા અભ્યાસ હોના ચાહિયે.
મૈં ચૈતન્ય હૂઁ, જ્ઞાયક હૂઁ. યે સબ વિભાવ હૈ. મૈં ઉસકા કર્તા નહીં હૂઁ. પરિણતિ, અપની વિભાવ પરિણતિ ચૈતન્યકી પુરુષાર્થકી કમજોરી-સે હોતી હૈ. લેકિન વહ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ. મૈં ચૈતન્ય અનાદિઅનન્ત શુદ્ધાત્મા હૂઁ. શુદ્ધ સ્વરૂપમેં દૃષ્ટિ કરને-સે જ્ઞાન, ઉસકી લીનતા કરને-સે શુદ્ધ પર્યાય પ્રગટ હોતી હૈ. ઇસકે લિયે બારંબાર ઉસકા અભ્યાસ કરના ચાહિયે. બારંબાર-બારંબાર.
મુમુક્ષુઃ- ... વિચાર યા ભાવના.. યે કૈસા પતા લગે કિ ... યા મન્દ રાગકા સ્વરૂપ હૈ? યે પતા કૈસે લગેગા?
સમાધાનઃ- મન્દ રાગ, વિકલ્પ મન્દ હોવે તો ભી શુભભાવ આકુલતારૂપ હૈ. વિશેષ સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિ-સે દેખના ચાહિયે, ઉસકા લક્ષણ પહચાનના ચાહિયે કિ યે વિકલ્પકા લક્ષણ હૈ, જ્ઞાનકા લક્ષણ નહીં હૈ. શુભભાવ હોવે તો ભી આકુલતારૂપ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- મૈં તો.. વિકલ્પ પકડમેં નહીં આતા હૈ તો નિર્વિકલ્પ યા ... ઐસા કુછ હૈ? કૈસે પતા લગે? સમઝમેં નહીં આતા હૈ કિ વિકલ્પ હૈ યા કોઈ રાગ હૈ, ઐસા પકડમેં નહીં આતા. તબ ... આનન્દ યા શાન્તિકા વેદન જો હોતા હૈ, વહ આત્મિક હૈ યા રાગકા હૈ, ...
સમાધાનઃ- જિસકો સચ્ચા નિર્વિકલ્પ હોતા હૈ, વહ ગ્રહણ કર લેતા હૈ કિ યહ નિર્વિકલ્પ હૈ. ઉસકો વિકલ્પ ટૂટ જાતા હૈ. વિકલ્પ, શુભભાવ ભી ટૂટકર નિર્વિકલ્પ સ્વભાવમેેં લીન હો જાતા હૈ. ઉસકે આત્માકા ભેદજ્ઞાન હો જાતા હૈ. ઉગ્રપને પુરુષાર્થ કરકે વહ સ્વરૂપમેં ઐસા લીન હો જાતા હૈ કિ ઉસે બાહર વિકલ્પકા ખ્યાલ ભી નહીં રહતા. ઉપયોગ બાહર-સે હટ જાતા હૈ ઔર સ્વરૂપમેં ઐસા લીન હો જાતા હૈ કિ અપને સ્વરૂપમેં અનન્ત જ્ઞાન ઔર આનન્દાદિ અનન્ત ગુણોંકા વેદન સ્વાનુભૂતિ હો જાતી હૈ, અપને આપ ઉસે ખ્યાલમેં આ જાતા હૈ. જૈસા સિદ્ધ ભગવાનકા સ્વરૂપ હૈ, ઐસા આંશિક રૂપસે ઉસકો વેદનમેં આતા હૈ. ઉસકા ઉગ્રપને જ્ઞાન કરને-સે, ઉગ્રપને નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિ હો જાતી હૈ. ઉસકા આત્મા ઉસકો જવાબ દે દેતા હૈ કિ યહ સ્વાનુભૂતિ હી હૈ, યહ વિકલ્પ નહીં હૈ. ઉસકો શંકા ભી નહીં રહતી હૈ. ઉસકો ભેદ પડ જાતા હૈ ઔર સ્વરૂપમેં લીન હો જાતા હૈ. બાહર ઉપયોગ રહતા હી નહીં.
કોઈ અપૂર્વ દુનિયામેં ચલા જાતા હૈ, ચૈતન્યકી દુનિયામેં ચલા જાતા હૈ, ઉસકો ખ્યાલ... ઉસકા આત્મા નક્કી કર દેતા હૈ કિ યહ સ્વાનુભૂતિ હૈ ઔર યહી મોક્ષકા પંથ હૈ. ભીતરમેં-સે ઐસા નિશ્ચય ઔર વેદન હો જાતા હૈ. યહ સ્વાનુભૂતિ હૈ, યથાર્થ હૈ. યહ સ્વાનુભૂતિ ઔર ભગવાન કહતે હૈં, એક હી સ્વરૂપ હૈ, દૂસરા નહીં હૈ. ઐસા આત્મામેં-સે ઐસા જોર ઔર ઐસી પ્રતીતિ ઉસકો આ જાતી હૈ.