૧૮ રહતા હૈ. કૈસે સ્વતંત્ર હૈ, યહ અપેક્ષા સમઝની ચાહિએ.
મુમુક્ષુઃ- ... ફરમાયા કિ સમ્યગ્દર્શનકે વિષયમેં સમ્યગ્દર્શનકી પર્યાય નહીં હૈ.
સમાધાનઃ- સમ્યગ્દર્શન પર્યાય વિષયમેં નહીં હૈ?
મુમુક્ષુઃ- હાઁ, વિષયમેં.
સમાધાનઃ- સમ્યગ્દર્શનકા વિષય નહીં હૈ, પરન્તુ ઉસમેં ગૌણ રહ જાતી હૈ. વિષય તો દ્રવ્ય હૈ. વિષય દ્રવ્ય હૈ. પર્યાયકો વિષય નહીં કરતી, દૃષ્ટિ વિષય નહીં કરતી હૈ. જ્ઞાનમેં ગૌણપને રહ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનમેં રહતા હૈ, ગૌણપને.
સમાધાનઃ- જ્ઞાનમેં રહતા હૈ. દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન દોનોં સાથમેં રહતે હૈં. દૃષ્ટિ અલગ ઔર જ્ઞાન અલગ (ઐસા નહીં). દૃષ્ટિ સમ્યક હુયી ઉસકે સાથ જ્ઞાન ભી રહતા હૈ. દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન સાથમેં રહતે હૈં, જ્ઞાનમેં વહ પર્યાય ગૌણ રહતી હૈ. દૃષ્ટિકા વિષય દ્રવ્ય હૈ તો ભી દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન દોનોં ભિન્ન-ભિન્ન નહીં હૈ. દૃષ્ટિકે સાથ જો જ્ઞાન રહતા હૈ તો જ્ઞાનમેં વહ પર્યાય ખ્યાલમેં રહતી હૈ. વિષય ભલે દ્રવ્ય હોવે, તો ભી પર્યાય રહતી હૈ. પર્યાયકા જ્ઞાન ઉસકે સાથ રહતા હૈ. જ્ઞાન, દ્રવ્ય ઔર પર્યાય દોનોંકો જાનતા હૈ. જ્ઞાનમેં દ્રવ્ય ઔર પર્યાય દોનોં સાથમેં રહતે હૈં.
સમાધાનઃ- ... સબ કરને લાયક સર્વસ્વ હો તો આત્મામેં સબ કુછ હૈ. બાહરમેં કુછ હૈ નહીં. બાહરમેં તો એકત્વબુદ્ધિ, અભ્યાસ બાહરકા હૈ ઇસલિયે ભીતરમેં જાતા નહીં હૈ. તો પુરુષાર્થ અપને કરના પડતા હૈ. પુરુષાર્થ કરે, પુરુષાર્થ કરને-સે હોતા હૈ. અપના પ્રમાદ હૈ, કિસીકા દોષ નહીં હૈ. ગુરુદેવને તો બહુત બતાયા હૈ, કરના તો અપનેકો પડતા હૈ.
મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, બાકી સબ વિભાવ હૈ. વિભાવમેં સુખ નહીં હૈ, સુખ આત્મામેં હૈ. યે સબ આકુલતારૂપ હૈ-દુઃખરૂપ હૈ. ઐસી પ્રતીત, દૃઢતાપૂર્વક પ્રતીત કરની ચાહિયે. પ્રતીત કરે ઔર પુરુષાર્થ કરે તો હોતા હૈ. બારંબાર-બારંબાર ઉસકા અભ્યાસ કરના પડતા હૈ. એક દફે કરે ઐસા નહીં, બારંબાર (કરે).
ગુરુદેવને જો બતાયા હૈ, જો શાસ્ત્રમેં આયા હૈ. પુરુષાર્થ તો કોઈ રોકતા નહીં હૈ. કર્મ રોકતે નહીં હૈ, કોઈ પદાર્થ રોકતે નહીં, અપને કારણ-સે રુક જાતા હૈ. બાહરમેં રુચિ હૈ. સ્વરૂપમેં રુચિ કરની ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- કુછ લોગ કહતે હૈં કિ ક્રમબદ્ધપર્યાયકે બહાને, જો હોના હૈ વહી હોગા. પુરુષાર્થ તો હમ બહુત કરતે હૈં, લેકિન નહીં હોતા હૈ તો ક્રમબદ્ધપર્યાયમેં નહીં હૈ. હોને યોગ્ય નહીં હૈ તો કૈસે હોગા? ઉસકા ક્યા કિયા જાય? ઉસકા સમાધાન ક્યા હૈ?
સમાધાનઃ- ક્રમબદ્ધ ઐસે ક્રમબદ્ધ નહીં હોતા હૈ. ક્રમબદ્ધ તો, પુરુષાર્થકે સાથ