મુમુક્ષુઃ- સ્વાનુભવમેં ચિતચમત્કાર સ્વરૂપ ભાસતા હૈ, ઇસકા અર્થ કૃપા કરકે બતાઈયે.
સમાધાનઃ- સામાન્ય સ્વરૂપ પર નહીં હૈ, ભેદ-ભેદ પર દૃષ્ટિ હૈ. વિશેષ યાની ભેદ- ભેદ પર દૃષ્ટિ હૈ, વહ દૃષ્ટિ ઉઠાકર સામાન્યમેં દૃષ્ટિ સ્થાપિત કર દે તો સામાન્ય પર દૃષ્ટિ કરને-સે ચૈતન્ય ચમત્કાર, નિર્વિકલ્પ તત્ત્વ (કી) નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. ઇસમેં ચિતચમત્કાર આત્મા, જો ચૈતન્યકા ચમત્કાર હૈ વહ સ્વાનુભૂતિમેં આતા હૈ. ઇસકા ઉપાય એક હી હૈ કિ દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ કરને-સે ચૈતન્ય ચમત્કાર પ્રગટ હોતા હૈ. વિશેષ પર જો દૃષ્ટિ હૈ, વહ વિશેષ ગૌણ હોકર આત્માકા સામાન્ય સ્વરૂપ પ્રગટ હોતા હૈ.
ચૈતન્ય ચમત્કાર નિર્વિકલ્પ સ્વરૂપમેં પ્રગટ હોતા હૈ. વિકલ્પ-સે એકત્વબુદ્ધિ તોડકર આત્માકી પ્રતીતિ કરને-સે વિકલ્પ છૂટ જાતા હૈ ઔર નિર્વિકલ્પ સ્વરૂપમેં સ્વાનુભૂતિમેં ચૈતન્ય ચમત્કાર પ્રગટ હોતા હૈ. નિર્વિકલ્પ સ્વાનુભૂતિ હોને-સે ચૈતન્ય ચમત્કાર હોતા હૈ. સામાન્ય સ્વરૂપ આત્માકો લક્ષ્યમેં લેને-સે, ઉસકી પ્રતીત કરને-સે, ઉસમેં લીનતા કરને- સે વહ પ્રગટ હોતા હૈ. સામાન્યમેં પ્રગટ હોતા હૈ. ભેદ પર દૃષ્ટિ કરને-સે નહીં પ્રગટ હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ભિન્ન ઉપાસતા હુઆ જ્ઞાયક શુદ્ધ હોતા હૈ, ઇસકા ક્યા અર્થ હૈ?
સમાધાનઃ- પર ભાવોં-સે ભિન્ન ઉપાસતા હુઆ...?
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાયક શુદ્ધ..
સમાધાનઃ- શુદ્ધ જ્ઞાયક. પર ભાવોં-સે ભિન્ન હૈ આત્મા. પર ભાવ અપના સ્વરૂપ નહીં હૈ. પર ભાવ-સે ભિન્ન ઉપાસના, ચૈતન્યકી ઉપાસના કરે. ચૈતન્યકી સેવા, આરાધના ચૈતન્યકી કરે. બારંબાર મૈં ચૈતન્ય હૂઁ, ઐસા અભ્યાસ કરે. પ્રગટ તો યથાર્થ બાદમેં હોતા હૈ. (પહલે તત) બારંબાર ઉસકી ઉપાસના કરે. મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. પર દ્રવ્ય, પર ભાવ, ગુણકા ભેદ, પર્યાયકા ભેદ પરસે દૃષ્ટિ ઉઠાકર, આત્મા જ્ઞાયકકી ઉપાસના કરે. બારંબાર મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાયકકી પરિણતિ પ્રગટ કરે.
જ્ઞાયક સ્વરૂપ હૈ, ઐસા બોલને માત્ર નહીં, રટન માત્ર નહીં, પરન્તુ યથાર્થ પરિણતિ કરે. ઇસકી ઉપાસના કરે, ઇસકી આરાધના કરે. ઇસમેં તદ્રૂપ હોવે તો ઉસમેં જ્ઞાયક પ્રગટ હોતા હૈ. શુદ્ધ જ્ઞાયક, મૈં શુદ્ધાત્મા જ્ઞાયક હૂઁ. ઐસે લીનતા કરને-સે પ્રગટ હોતા હૈ. યહ મૈં નહીં હૂઁ, વિભાવ મૈં નહીં હૂઁ, સ્વભાવ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. ઇસકી ઉપાસના કરના.
મુમુક્ષુઃ- પ્રથમ ઉપશમ સમ્યગ્દર્શન કિતને કાલ ટિકતા હૈ?
સમાધાનઃ- અંતર્મુહૂર્ત ટિકતા હૈ. અંતર્મુહૂર્ત, કિતના અંતર્મુહૂર્ત ઇસકા કોઈ માપ નહીં હૈ. સમ્યગ્દર્શનકા કાલ અંતર્મુહૂર્ત હી હોતા હૈ. અંતર્મુહૂર્ત ટિકતા હૈ. ઉસકો ખ્યાલમેં આ જાતા હૈ. સ્વાનુભૂતિ હુયી, વહ ઉસે પકડમેં આ જાતી હૈ. ઉપયોગ બાહર-સે છૂટકર